21 Eylül 1942 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 1

— L m Fdi PAZARTESİ HA İ EYLORK ULUS BasımEevi I Çankırı Caddesi. Ankara Telgrat : UN U S Ankara ( Telefon ) Başyazarlık 1371 169 -d 8 Yazı İşleri Müdürü — 1061 A Mhesîese Müdürü 1144 Yazı İşleri 1062 5 KURUŞ | tüare 1064 A DIMIZ ANDIMIZDIR. BUGÜN DİL BÂHİSLERİ Halk dilinin rolü , İkinci Sayfada Okuyunuz. Doğu cephesinde alman tankları ve arabalara yüklenmiş bisikletler J F Nizamdan bahsetmek sırası mı ? Falih Rıtkı AT A Y 1942 mihver taarruzlarının ana he- defleri ne olduğunu artık herkes bili - Yor: bir yandan Rusya, bir yandan Orta Ve Yakın-Şark cephelerini tasfiye etmek! n için Rusya'yı Kafkasya'dan kov- Mak kadar, Murmansk'ı, Leningrad'ı, Moskova'yı düşürmek, sonra, bir koldan Halep'e, bir koldanı Basra'ya varmak lâ- Zim! Ancak o zaman bir rus ordusu kal- B bile, kıtaya karşı bir tehlike ve tehdit tan çıkar. Hindistan'a veya cenup Âltika'sına sığınan Anglo-Sakson kuv- '?tlerinîn Avrupa kıtasına ve onun em- Aiyet bölgesine taarruz etmeleri bir ha- Yal olur. Karadeniz ve Akdeniz mihver imiyeti altına gireceği için, kıtanın ma ve yollama rejimi büyük bir fe- Tahlik bulur. Şimal Afrikasındaki fran- fi sömürgelerinin mihverle elbirliği et- Tüemesi için sebep kalmaz, Ekilen Ukray- AA içletilen bir sürü kaynaklar, bucünkü külıği günden güne hafifletebilir. Niha- Yet serbest kalan ve yeni yeni cihazla - fan alman tümenleri, ingiliz adalarından Belebilecek her türlü tehdidi — karşıla- Maktan korkmaz. Sadece hava taarruz- ft ile de bu harbin kazanılacağına ina- dan yoktur. Bir defa bu hedefe varmak - lâzım. € bu hedefe varılıncıya Kadar, bütün daliyetler sadece askeri olmıya mahküm- dutlar. 1942 taarruz plânlarının, kış mev- Simi yaklaşırken, neresinde olduğumuzu Rörüyoruz: Rommel orduları - Elâlemeyn Sephesindedirler; von Bock orduları he- Üik Telinaiad sokal da döğüşü Büyük bir ihtimal ile, taarruz plânları- Tin gerçeleştirme hareketlerine, aynı şid- detli muharebelerle, bu kış Orta-Şark'ta, MOSKOVA'YA GÖRE l BERLİN'E GÖRE General Von Kleist öldü Stalinhrat'lfa kedın erkek her rus döğüşüyor Moskova, 20 aa. — Gece yarısı neş: redilen soövyet teb - liği: 19 eylül — gecesi kıtalarımız - Stalin - grad ve Mozdok çev- relerinde şiddetli sa- © vaşlara - iştirak et - © mişlerdir. Mözdok çevresin- deki savaşlarda gene- ral von Kleist öl * müştür. Başka cephelerde önemli hiç bir de - ğişiklik olmamıştır. * Moskova, 20 aa. — Gece yarısı neş- redilen sovyet — teb- liğine ektir : Stalingrad çevre- sinde şiddetli mu - harebe devam etmiştir. Birliklerimiz üst- üste karşı hücumlar yaparak — almanları AERE klürd k b Bir Örgeneral Belecek yaz Rusya'da devam edil Bu müddet içinde de hazırlık faaliytle- Rittikçe artan Anglo-Saksonlar Yakın- k'a, İran'a, Orta-Şark'a ve — Rusya'ya tinden gelen kuvvet, silâh ve malze- Teyi yetiştirmiye çalışacaklardır. Rusya'da ve Afrika'da askeri sı_fhı_ devam ederken, cephe gerisinde, yani bü- tün kıtada iki türlü faaliyet görüyoruz: biri, asker çıkarılabilecek bütün kıyıların kim edilmekte olmasıdır. Norveç'in Üst kıyılarından İspanya sınırına — kadar het taraf bir istihkâmlar zinciri — içine TUnmaktadır. İkinci faaliyet de, her ta- yeni nizam metot ve dokrtinlerine Söre şiyasi hazırlıklar yapılmasıdır. Bu hazırlıklar, şimdilik birçok yerlerde na- safhadadırlar: yeni nizam taraflısı Bizeteler ve zümreler, içtimaj, iktisadi, Yasi ve manevi Avrupa birliği fikrini Yaymıya ve fırsat buldukça kendi adam- v"l'ıı iktıdara geçirmiye — çalışıyorlar. Aktiyle Rusya'nın Sibirya'da, İngiltere- Bin Amerika'da yaptığı gibi, kesif göç - Men yığınları şark topraklarına yerleşti- Filmektedir. 3 milyon hollandalının Le- histan ve Ukrayna istihsal kaynaklarına RBönderilmesinden bah SYCE kesimde mitralyözlü bir alman çevrilerek tamamiyle yokedilmiştir. Düş- man çevrilen bu müfrezeyi kurtarmağa çalışarak muharebeye tanklar — gönder- mişse de askerlerimiz tanksavar tüfekle- ti, bomba ve yangın şişeleri ile 8 alman tankını hareketsiz hale koym işlardır. Mozdok çevresinde, düşmanın kar. $t hücumları püskürtülmüştür. Kıta, larımız 8 alman tankı ele geçirm bunları yine düşmana karşı kullan. mıştır, Voronej çevresinin bir kesiminde, tanklarla desteklenmiş iki düşman piyadesi bir günde sekiz defa mevzi- lerimize hücum etmişlerdir. Birliği- miz Dütün bu alman hücumlarını püskürtmüştür. İki alman piyade &- layı yoökedilmiştir. Moskova, 20 a'a, — Öğle üzeri neş- redilen sovyet tebliği: Dün gece Stalingrad ve Mozdok çev- rtelerinde şiddetli muharebeler olmuştur. Diğer cephelerde ehemmiytli hiç bir değişiklik olmamıştır. Sovyet kıtaları, bir çoğu göğüs gö - güse yapılan çetin muharebelerden son- . Mihver tarafında şu kanaat vardır Rusya ve Afrika seferleri Ffak ra li d'ın diğer birçok sakakları- nt düşmandan temizlemişlerdir. gP alman orduları son, cepheleri tas- Ye ettikten sonra, yeni nizam taraflıla- h Per tarafta iktıdarı ellerine alabilecek- Volkof ceph i sinde almanlar rus ilerleyişine bir mukavemet gösteriyorlar. Briansk cephesinde ruslar bit — yeri İrmislerdi bölge - şiddetli *?, yahut önlerindeki muk ler ko- AYca kırılabilecek, kıtanın henüz taraf- H2 devletleri yeni nizam — Avrupası — ile 'f_lîği çtmek fikrini reddedemiyecek - a ir. Bunun arkasından, ister istemez, Rlo-Sakson âlemine karşı bütün Av- Pa kıtasının mükavemet ve — taarrüz İNi organize etmiye sıra gelecektir. hı"ll(iı Anglo-Saksonlar ya mihverle & Işmaktan başka çare olmadığına hük- ecekler, yahur, ancak zararları — ve tipleri devam ettirmekten ibaret kala- & Olan harbi sürdürmiye çalışacaklar- | e. İşte tam burada bir mesele çıkıyor Gtün bu askeri plânlar safhası muvaffa- qy“!! bittikten sonra, içtimai, iktısadi. yeii ve manevi kıta birliği fikri yürü- Tei Mek için ya, bütün Avrupa millet. 'b; Mihver zaferine zorla ve geçici bir kaç ? eğme tevekkülü gösterecekler, fa: At hakiki bir elbirliğinin tam faydaları tülmiyecek, yahut, Avrupa — milletleri Teş; OZamın gerçekten bütün kıta miller- KöRin menfaatine olucağına inanacak - ir. Meselâ Yunanistan'ın açlıktan öl- ç Mek için, bir boyun eğnte gösterece - u:;_hükmohmu bile, bir italyan vi- lezi, H olmasının yunan milleti menfaat- ööcağı, €n uygun hal yolu olduğuna ina- hayli söz götürür. Bu suretle Av: K Sonu 2. inci sayfada ) İike le ş - Vaon Klist kimdir ? Londra, 20 aa. — Öldüğü bu gece ( Sonu 3, üncü sayfada ) General Von Kleist ölmedi Stalingral'ta çetin savaş devam ediyor komutanlığının teb - liği: Terek çevre - ? sinde alman kıtala - rı düşmanın müstah- kem mevkilerini zap- tetmişlerdir. Stalingrad kesi - minde — muharebeler ” aynı şiddetle devam etmektedir. Bu cep - henin şimal — kesi - minde düşmanın gi- riştiği şaşırımaç ta - arruzları akim kal - mıiştir. Voronej dolay - larında düşman ta - arruzlatı, bir kısmı göğüs göğüe çar - Von Kleist — pışmalardan sonra, kanlı kayıplar ver - dirilerek püskürtülmüştür. Orgeneral vön Kleist'in öldüğüne da- ir sovyet resmi tebliğinde verilen ve Royter ajansı tarafından yayılan haber doğru değildir. Fin resmi tebliği Helsinki, 20 a.a, — Finlandiya tebli- ği: kara cephelerinde her zamanki dev - riye ve topçu faaliyetleri olmuştur. Doğu cephesinin cenup kesiminde düşman son üç günde 1.500 ölü verdik- ten sonra devam işti DİL BAYRAMI önümüzdeki cumartesi günü yurdun her yerinde törenle kutlanacak 'Türk Dil Kurumu Genel Sekreterliğinden: 1 — 26 eylül 1942 cumartesi günü, Birinci Türk Dil Kurultayının Dolmabah- çe sarayında toplandığı günün onuncu yıldönümüdür. 'Türk Dil Kurumu Ana Tüzüğüne ve rum Üyeleri, Halkevleri, Türk Basıni ve AURDUYULUURURA AUADA Kurultay kararına uyarak bugün Ku- yurdun bütün dilseverleri arasında dil bayramı olarak kut y 2 — 26 eylül 1942 cumartesi günü saat 19.45 te Ankara radyosunda Türk Dil Kurumu adına bir söylev verilecek | ve radyosu olan Halkevleri ile baska | istekliler tarafından dinlenecektir. 8 — Halkevlerinde o gün söylevden önce veya sonra Dil Bayramını Kutlama törenleri yapılacak ve bu — törenlerde verilen söylevler ve okunan parçalar, tören hakkında bir raporla birlikte Ku- rum Merkezine gönderilecektir. 4 — Türk gazete ve dergileri 26 ve 27 eylül sayılarında veya bundan sonra çıkan ilk sayılarında Türk dil devrimi ve dil bayramı üzerine yazılar yazacak - lar ve bu yazılar bulunan sayılarından ay- rıca birer tanesini Kurum merkezine gön- dereceklerdir. $ — Halka hitaben söylev ve yazılar- da elden geldiği kadar açık, sade, güzel ve düzgün Türkçe kullanılacaktır. 6 — Bütün söylev ve yazılarda, Türk dil devriminin, içinde yaşadığımız büyük Türkçülük ve Türkçecilik isteğinin ve Cumhuriyet rejiminin gereklerinden ola- rak jleri götürüldüğü, yazı dilinin her - kesin kolaylıkla anlıyabileceği — yolda, konuşma diline yakın bir sadelik kazan- masının esas olduğu ve yabancı sözler - den hele yabancı dil kurallarından kur- tulmanın ulusal bir dilek değerini aldı- Bi belirtilecek ve dil çalışmalarımızın gi- dişleri ve Dördüncü Türk Dil Kurulta - yının verimleri anlatılacaktır. (a.a.) İtalyan sosyalisileri Bir İngiliz gazelesine göre | ”artık faşizmin harbi yeter,, diyorlar Lonra, 20 a.a. — Reuter: Avrupada adı verilmiyen bir yer. den bildiriliyor: İyi malümat alan mahfiller, ital- yan sosyalistlerinin “artık — faşizmin harbi yeter” parolasile mücadeleye giriştiklerini bildiriyorlar. Bu husus- ta beyannameler dağıtan bazı kimse- ler tevkif edilmiştir. İşçiler ve halk bu beyannamelerin bir suretini cı. kararak dağıtmaktatır. Aymnı parola duvarlara da boya ile yazılıyor. Ro- ma, Milâno, Trieste, Bolonya ve baş- ka Şehirlerde polis ve asker bu yazı- ların duvarlardan kaldırılması — için emir almışlardır. Milâno'da alman subaylarının oturduğu bir otelin du- varı bu yazılarla örtülmüştür. Pro- paganda kışlalara da yayılmıştır. Mr. Wilkie Moskova'da Moskova, 20 aa. — M. Ruzvelt'in sahsi mümessili M. Wilkle bugün tay - yare ile Kulbişef'ten Moskova'ya gel- miştir. Amerika'nın Moskova büyük el- çisi Amiral Stanley de berabendir. Fransa'da ihtilâl tohumları kaynıyor Londra, 20 a.a, g— Pazar günleri çıkan Sunday Times başmakalesinde şöyle diyor: Vichy ile Fransa arasındaki gedik süratle büyümektedir. Istırap al. tında büyük ihtilâl tohumları kay - niyor. Fransanın ruhü, Laval — tara. fından Aalınan esaret — tedbhirlerine karşıkoma farzı ile kendini göstere. cektir. Fransa kendisini aldatanların lddialarını tahrip içcin ayaklanacak. tır. İhtilâl vaktinden evvel olmamalı, fakat geç de kalmamalıdır. Vakti gelince “almanları ve Guisling'çileri eezalandırmak için gereken vasıtala. rı vermek vazifesi bize —düşecektir. Vazifemiz yalnız bundan ibaret ol. mıyacaktır. Frahsizlar, vakti gelince, kendileri için döğüşeceğimizden emin olabilirler. İkinci cephenin açılması yalnız başk lık tayin edebilir ve hiç bir kimse bu hususta fikir ileri sürecek durumda değildir. Bu karar verildiği zaman herkes tara fından iyi karşılanacaktır. Deniz cephesinde kaydedilecek ehem- miyetli bit şey yoktur. Dün gece düşman uçakları şimal Fin- landiya'da bir yere bombalar atmışlar - dir. Şimdiye kadar gelen haberlere göre hasar olmamıştir. İki petrol treni yakıldı Berlin, 20 aa. Alman — bomba ( Sonu 8. üncü sayfada ) CH P. Genel Sokreleri B. Memduh Şevket Esendal Van'da Van, 20 aa. — Cumhüriyet - Halk Partisi Genel Sekreteri Memduh Şevket Esendal ve Birinci Umumi! Müfettiş Abidin Özmen 16 eylül saat 20 de Muş- tan şehrimize teşrif etmişler ve vilâyet hududunda — valli ve sehir. hududunda mıntaka komutanlığı tarafından karsi- Janmışlardır. Misafirler birkac gün tetikiklerde bu- kunacaktır. Bir alman deniz altısının bir İngiliz tayyaresiyle Bir İngiliz zırklısı tarafında n çarpışırken alınmış resmi Biki a 3* Almandenizaltıları Şimal buz deniıiıı;le maamamamam bir kafileyi yok ettiler 206.000 tonilatoluk 30 gemi batırıldı 3 harp demisi de batfı Berlin, 20 an. — Bugünkü resmi tebliğe göre, Şimal Buz denizinde, bir gemi kafilesine karşı büyük bir savaş olmuştur. 2 T Şimal Baz denizinde büyük bir ge- mi kafilesi tamamiyle yok edild ten sonra, ingilizler 13 eylülde e « hemmiyetli deniz birliklerinin hi - mayesinde bir sovyet limanına ye - niden büyük bir kafile götürmeye teşebbüs etmişlerdir. Fena havüu şartları ve sonra buz sahasıtın hü- dutları bu kafileye çok — şimalden geçmek imkânını verdiğinden, in - giliz teşebbüsü için elverişli idi, Alman savaş uçak teşkilleri ve denizaltıları taarruz ederek büyük bir kahramanlıkla savaşarak 45 ka- dar gemiyi ihtiva edet bu kafileyi de imha eylemişlerdir. Büu muharebeye engel olan büyük güçlüklere, uzun mesafelere, fe - na hava şartlarına ve nihayet düş - man karşıkoyma toplarının ve av . erlarının şiddetli müdafaasına rağ - men, tayyarecilerimiz bu kafileden 117 bin tonilâto tutarında 25 ticaret gemisini batırmışlar ve sekiz gemiyi de o derece hasara uğrutmışlardır (Sonu 3. ümcü sayfada ) gö Yukatıda: Yedek Subay kalecisinin bir kurtarışı, — Aşağıda: Yedek Subay Okulu Gücü Gençlerbirliği'ne ilk ve son golünü yapıyor Dünkü maçlarda Uçal;savar gücü Topçu Atış O. gücünü 1 -0 yendi Yedeksubay O. G: 1 - Gençlerbirliği: Dün (mevsim açılş kupası) futbol maçlarına kalabalık seyirciler önün. de Ankaragücü sahasında devam e- dilmiştir. İkl müsabaka Tayyare Df. Gücü ile Topçu Atış Okulu gücü ara- sında- olmuştur. Zaman zaman seyircileri heyecana kaptıran ve iyi geçen maç sonunda Tayyare Df. güclüler oyunu 1-0 ka- zanmışlardır. İkinci müsabaka, haftanın çok ö- nem verilen karşılaşması idi. Bu se- beple daha takımlar sahaya çıkarlar. ken tribünlerde netice hakkında hbir çok tahminler ileri sürülüyordu. Çün- ki Gençlerbirliği takımı yıllardan - beri Ankara'da güzel oyunlariyle şöh- ret bulmuştu. Yedek Suby Okulu gücü Ankara sahasına ilk defa çıkı- yordu. Fakat buna mukabil, takımın. da Türk sporunda şöhret yapmış, as oyuncular yardı. Hakem Refik düdüğünü çaldığı 2zg- man Yedek Subay Okulunu şu kad- rou ile sahada yeralmış gördük: Sacit . Hayri, Rifat, Celâl . Bar- baros, Niyazi, Ali, Eşfak, Bülent. Bu takım netice hakkında ümit ve- rlyordu. Yedek Subay ocağında tam bir disiplin altında muntazam şekilde çalışan gençler bu ümidi haksız çıkar. madılar. Bunâa karşı Gençlerbirliği: çRahim — Ahmet, Riza — Toros, A- sım, Şinasi — Selim, Yahya, İbrahim, AH, Fahri, kadrosu ile daynuyordu. Bu takımda izinle Trabzon'a giden Hasan'ın İstan - bul'a bir kulübe girerse Ankara'daki bütün temiz şöhreti silinecek olan Keş- fi'nin, asker olan Selim ve Ahmed'in hakiki bir Maçın birinci devresi, içlerinde ta - nınmısş oyuncular bulunan Yedek Subay ara sıra le ve golsüz bitti. Yalnız bir müdafaa oyunu çıkarmak azmiyle sahaya çıkan gencler bu duru- mu görünce ikinci devrede canlandılar. Bu arada Akıncıların birkaç gol fırsa- tı kaçırdıkları da görüldü. Fakat Yedek Subay'ın teerübeli sağ açığı Bülent sön dakikalarda yakaladı- ğ bir fırsatı iyi kullanmasını — bilerek y Yedek Subay Okulu Gücü - Gençlerbirliği futbol 'Bir fransız gazetesine göre TÜRKİYE tarafsızlıkta azimle duruyor Türkiye'nin kuvvelleri hafifsenecek bir şey değildir Vichy, 20 aa. — “Jurnal des De- bets” gazetesi Yakın ve Ortaşark durumlarını tetkik ederek şöyle ya- ziyor: Yakın ve Ortaşark durumları ya- zın başında biraz karıştıktan sonra şimdi nisbi bir sükünet — devresine girmiştir ve eğer Kafkasya'da vazi- yet istikrar bulacak olursa Yakın- sark'taki bu sükünet de devam ede- cektir. Bu gazete, Türkiye'nin vaziyetini tetkik ederek şöyle diyor: Türkiye'nin vaziyeti bir an nae zikleşir gibi oldu. Türkiye tarafsız- likta azimle duruyor. Türkiye'nin bu tarafsızlık vaziyetinin tehlikede olduğunu zânnettirecek ortada hiç bir sebep yoktur. Her iki muhasım taraf da Türkiye'ye itimat etmekte ve onun bu kararı hususunda ne dü« şünmek lâzımgeldiğini pekâlâ — bil- mektedir. Hiç kimse Türkiye'yi kars şı tarafa geçirmek gibi bir tehlike- yi göze alamaz. Çünkü Türkiye kuv- vetleri hafifsenecek 'bir şey değildir. takımının birinci golünü yapmağa mu- vaffak oldu. Maç çok güzel ve heyecanlı — geçti. Eksik takımla oynıyan — Gencçlerbirliği 1.0 yenilişine rağimen — Yedek Subay'a karşı iyi oynadı. Hakem Refik'in idaresi güzeldi. Xk4 DA takımları A