16 Kasım 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 8

m 8—VAKIT 16 Teşrinisani 1930 amana — ma p i i ; | i p | | * “mek istemişti. İzzet buki, böyle olmamıştır. Aksi olmuştur. | Burada dikkatimi celbeden iki üç nokta Milletimin şimdiye kadar heder edil. vardır. “Kanun bitaraftır, kanuna ria- miş olan kanının tekrar dökülmesini is- yet lâzımdır”, Evet ama bu dakikada temem. Bunun için milleti tenvir etmek) kendileri ihlâl eder vaziyette kaldılar, ve bunu huzurunuzda söylemek mecbu-|15 dakika söyliyecek iken bir saat dev riyetindeyim. Bugünkü nesil geçirdiği. vam ettiler. Bu geniş münakaşaya im Zeynel Besim B, hasta ve yazmakian memnudur İzmire gönderilen talgrafın miz felâketlere az çok temam etmiştir.İkân vermek için sustuk. Hakkı intihabın Zeynel BesimB. tarafından çekil- Unutulmıyacak kadar yakm bir mazide kudsiyetinden (bahsettiler, Böyledir, Fethi Beyi memleketin mukadderatın-| hakikat budur. Fakat, hakkı intihabı da bir kaç defa gördük. Harbr umumi-/ihlâlde kendilerinin bir kusuru yokmu nün son günlerinde bir fırka başma geç-|dur? Evvelâ büyük cürmü kendileri ir. Yaşa kabinesine|tikâp ettiler. Mücrim mevkiinde olan duros mütarekesi gibi bir hucceti esaret|bir encümen hareketini ifade ettikleri seçtiler. Bir nezaret işgal ettiler, Mon-| halde ne müddei umumiye verdiler ne) basta imaaladılar, Bunu delâleti siyasiye ola-'de meclise arzettiler. -ak ve bir ihtirasm sevki ile imzalamış- Milleti irtica ile tavsif ettiğimizi söy- tır. Vatani hissiyatına itimat göstermek! lediler, Hasa! hie birimiz böyle düşün stemem. Fakat, Monduros mütareke-memiştir. Millet, hiç bir vakıt mürteci inim ne demek olduğunu bilirsiniz. Bul olamaz. Kendileri de kabul ettiler ki nukavele, milletin asırlardan beri de- bulanık fik avlamak istiyen bir am eden hakimiyetini, silâh taşımak Şe) takım mazur anasır vardır. Onları kas efini nihayete getirmek istiyen vesika-| lediyoruz. dır. Milletin donunmasını, silâhlarını, İen, milletime, memleketime, limanlarını teslinı etmek suretile Türki hislerle merbut olürak ifade etmek iste- varlığının inkısamını tayammün eden yim; milletin bu vesikayi imzalamışlardır. Biz. böyle! beyhude kanını hec biliriz ve kanaatımı da budur, Milleti ve acıyan büyükleri bu kanaatı reddet mişler, onun ölmiyeceğini daha hir çok mücadelelere hazır olduğunu ilin ede rek mücadele sahnesi açmışlardır. rada iki manzara tecelli etmiştir. Birin disi düşmanları koğmak, ikincisi mede ni dünyaya lâyık yeni bir devlet kur- mak, Mücadele deva metti. Annelerimiz, kızkardeşlerimiz omuzlarında cephane taşımak suretile çalıştı. Sakarya zafe rini kazandı. Bu, yegâne ve en son ka zanıİmış bir zafer değildi. Biliyorsunuz mücadele devam etmiştir İzmire gir- dik, vatan kurtuldu, Müdanya mütare kesi yapıldı. Bu mütareke, Mondurosta| terkedilen silâhların hakkı hayatı ve ia desi demekti. Bumu imzalıyan da bura- dadır. | Ali Bey burada Fethi Beyi, İsmet Pa- şayi göstererek ilâve etti: “Onun da bunun da timsali burada- dar. “Şiddetli vesürekli alkışlar, heye canlı tezahüratla karşılandı”, Efendiler, bundan sonra ikinci vazi-| fe yapılmak lâzım geliyordu. Bir taraf-| tan mücadele devam ederken teşkilâtı | «sasiye kanununu kabul ettiniz. Bu ka- nun yeni binanın ilk temeli oldu. 'Te- eeddüt için bütün manialar bertaraf| edildi, mücadele başladığımız günden i-| tibaren bir muhalefet karşımıza çıkmış ve yapılmak istenen şeylere miltemadi- yen mani olmağa çalışmıştır. Zaferden sonra dahi bildiğiniz neticeye, sui kasta Söylenenlerin içinde en mühimi Mon. kadar gitmişler, zaferin, teceddüdün bü! dros Mütarekesine imza etmektir. tün semerelerini imha etmek istemişler! Umumi harbı biliyorsunuz, harbi dir. Bunun içindir ki bir muhalefet mey yapan hükümetler malümunuzdur. dana çıktığı zaman çok endişe ederim. İhtiras, memleketi parçalamağa gider) diye endişeye düşerim. Fethi Bey, mu- halefete çıktığı zaman elbette dikkat etmek mecburiyetinde idik. : BA Fethi Beyi ikinci defa sahnede görü-| Ali B. askerdir. Cephelerde Muş ve yoruz. Bir defa başvekil olmuştu, Fır.| Elcezire cephesit “e E. kaya getirdiği beyannamesi, programı | ğer hükümete cephelerde bulunan kku- ne idi, Ne kadur müzakereler ettik. Zi- mandanlarından biri bir an evvel ma raat bankalarına hayat vermek için ne kadar uğtaştık. Kendisine ufak bir kaplumbağa hare- yiz, keti bile yaptıramadık, İkinci ba ik liği zamanında yeni hürriyet nağme yapmıştı. Serbesti vermek isteriz diye Şeyh Sait isyanını milletin başın miştir. Bunun için Fethi Beyin b kâletinden bahsolunduğu zaman, muha lefetini tecrübe etmek istediğimiz za Ke man düşünmek mecbutiyetindeyiz, Fet. (silâh atmış, Ali Beye mi söyliyorsun? hi Bey muhalefet sahnesine çıktı. İlk Fethi B, — Başka kabahatle- günlerde “Son Posta” gazetesinde bir! rim de varmış. Başvekil olduğum mülükatı vardır. Düyunu umumiyeyi 6. yaman büriyet teranelerinden caks ruyorlar. “Bir mil : : Ars borcunu ödemesi onun borcudur, Watbuat hüriyetinden bahsetmi- dedi”. Ya istikraz? bunu daha sonra) şim. Ne büyük kabahatler işle- düşüneceğiz. dedi. İste o zaman Fethi) mişim. Evet bu benim kabaha- Beyden bir daha şüphelendim. Milletin) tim. Ben hüriyete, matbuat hü- mukadderatında bir isti meselesi | riyetine aşıkım. Bir muhalefet bir imtiyaz meselesi vardı. Milleti bir leketi ml adım arttırmamağa saik olan âmiller) Varmış, memleketi parçala bunlardır. M. Müller Salem'ler, Jak'lar| endişesi hasıl olmuş, memleketi hayalime bunlar gelmişti. O, sarih ifa.) kan lekeleri hoyiyacakmış. desine rağmen o sözlerini bu kürsüda (Burada Ali B. Afyon “Muga- şi adi dan lâta yapıyorsun, diye bağırdı.) mıvım. Fethi Bey dahn teşkilâlını y N madan memleketi ayaklandırm. lıştı. Biliyorsunuz, vatan hislerile mah- mul olan bir lidere memleketi dırmak muvafık mu idi, Bir fırka böy le mi neşvünema bulur? 3 ayda başve- kil olacağım hayal ve hırsı ile hareket edince böyle olur. İntihap meselelerin- de bir çok şeyler gördük. ve dinledik. Arkadaşlarımız ifadeleri; kendi ifade- leri arasında fark gördük. suda | sürüklendiği er etmiyelim. Dahiliye vekili Ali Beyden sonra Dehiliye vekili Şükrü Kaya B. güzel bir hitabe etmiştir. Bunu bil diren telgraf dün gece saat üçe adar elimize geçmemişti. LIDER TEKRAR KÜRSÜEDE Ankara, 15 (Vakıt) — Şükrü yetişir, irat kürsüye geldi. Şunları söyledi: — İrtica, Komonistlik, Ana- şistlik, Yeşil bayrak taşımak ve saire gibi müteselsil bir cürüm mevzuunu bize isnat ettiler, Ali beyin sözlerine istizah ile alâka- dar ad etmiyorum, Ali B. ken- dim b u maf malümattan mahrum kalacaklardı. Ben Serbest fır- kanın murakaba hayatını açtığını açtığını göylemiştim. Hakkı Ta- rik Bey böyle olmadı demiş. Bende Alı bey söyledi zan ettim. Ben kimseye hakaret değil ne- zaketsizlik bile yapmak, Hakkı olduğum şeylerde de kimseye tarziye vermem evvelâ yaplığım cinavetlerden bahsedelim, Bizimle müttefik olan devletlerin akıbetide, ozaman mütarekeden evvel mevki iktidara gelen kabinenin dahili ye nâzırı idim. bulunmuştur. üşman orduları memleketi çiğne- nin yere serildikleri bize nazaran daha ağır şeraitle mütareke yaptıkları za man biz yapmamalımı idik. Ali B, müdahele etti, dediki: — Bunları cephelerde yalnız başma getir 8 a — (Uyduruyorsun sesleri) Fathi (Devamla) — Bunda bir tehdit manası varsa tehditten kaçacak adam karşısında değil- lerdir. Buna emin olsunlar. (Tehdit yoktur sesleri) Fethi B. (devamla) — Dabiliye vekili hey nutuklarında her fır- yecektir, Derse ve mettefiklerin hepsi-| disine hakaret ettiği, tarziye İs- | tediğini söyledi. Tarziye versey- | | | | çıkması için V İ diği anlaşıldıktan sonra kendisi- ne müracaat elmiş ve cevap İs- temiştik, dün gece saat 12de şu telgrafı aldık: Zeynel Besim B. okuyup yazmadan Izmir, 15 ve memnudur. .. İzmirin (Hizmet) gazetesi $a- hibi Zeynel Besim B. İstanbul dan gazeresine gönderdiği ma- hut telgrafı inkâr etmekte ber- devamdır. Telgrafın kendisi tarafından çekildiği resmen tahakkuk et- mesine mukabil Zeynel Besim B. “Hizmet,, de sadece şu satırları yazmaktadır; “Hadise,, gazetemizde mufas- salan izah olunduğu ve icap eden kapuni muameleye de te- vessül edildiği için bu kabil dedi kodulara cevap vermeği artık lüzumsuz bulüyoruz. Diğer taraftan “ Yeni Asır,, Kaya beyden sonra Fethi Bey | gazetesi bilakis meselenin asıl şimdi ehemmiyet kespettiğine işaret ederek hakikatin meydana Beye hitap etmekte ve İzmir palasta 3 gün- lük müzakereleri esnasında Zey- | nel Besim Beyele ne konuştuk- larını sormaktadır, Dün gelen Hizmet gazetesinde gördüğümüze göre Zeynel Besim B. garip bir silsilei omekalat neşrine başlamıştır, Mubarrir Baronun suistimali unvanlı yazısından sonra şimdide gazetecilik meslekini bir çamurlu mecraya benzeten (çamurlu yol) makalesi yazmıştır. Bunda bir mutad kendisinin saf ve mahsum olduğunu iddia etmekte üç beş gün daha sabrediniz, bende sa- bırlı oluyorum demektedir. Matbuat kanununun Hükümet bir maddeyi değiştirecek Ankara 15 — Hükümet mat- buat kanununun zem ve kathi mutazammin meşriyatta verilen hapis cezasi yerine beş bin | ya kadar para cezası koymak suretile tadili için bir proje ha- zırlamaktadır. ahede yapınız sonra memleketin hali kamızın içinde tekkeciler, mür- İfena olacaktır. Bir saat lazur ederse| teciler varmış, (Vardır sesleri) Fethi B. — Efendiler benimle beraber teşriki mesai eden ar- kadaşların arasında ne tekkeci, ne mürteci, ne de Arap harfi istiyen adam yoktur. (Vardır sesleri) Fethi B, — Yoktur. (Vardır sesleri) Fethi B, — Eskiden sarık ta- #ımış adamlardan değilim. Sizin gibi medreseden yetişmedim, Lâ- yık kanunlara merbutiyet nok- t acım yoktur. Az zamanda mevkii iktidare geçeceğimizi söylemişiz bundan tabii ne olabilir? Biraz da Vasıf beye cevap vereyim. Nutuklarını lezzetle dinledim, Ben gençliğim de bazı sabırsıziıklar yapmışımdır Vasıf B. henltix gençtir. Sabırsız lik yaptılar, fakat bu bir hata değildir. satta bu zikri tekrarladılar, Fır- İ NETİC (Yakıt) saat 4 — dahili ye vek jükrü Kaya BK. itimt talebin. de bulunmuştur. Reye iştirak eden 205 mehb'stan 10 muhalife karsı 225 rey ile beyanı itimat olunmuştur. Celse sn at yarıma kadar devam etwiştir. Ankara 15, ında sizden ders almiya ih- | | a iel Hariciye vekili aa A m PE İ (et tarafı ikinet sayıfomızdadır) Italya, Yunanistan, Macaristan, Bulga- ristan ve Türkiyenin dahil mevzuu bahis ettiler. Bu baptaki fikri niz? — Türkiyenin ittifaklar usulüne da- ima muarız olduğunu ize hatırlatırım en sene Türkiye Büyük Millet mec-| lisi karşısındaki beyanatımdan beri hiç İbirşey değişmedi.Bizi rapteden muahe | delerin kâffesi bitaraflık muahedeleri. dir. Bunların hiçbiri muavenet İüzerine müstenit değildir. Bunların hiçbiri muavenet usulü üzeri ne müstenit değildir. | Mtifaklar eski Osmanlı Imparatorlu Zunun usulünde vardı. O, siyasi hatları İni intibak ettirebilmek için harici ve da İhilt zıddiyetlerden istifndeyi düşünür- dü.tHükümetimin noktai nazarı tamamen şrttir, olduğunu usulü buna İ Eğer bizim yaptığımız muahedeleri İtasnif etmek Tâzrmgelirse üç sınıfa tef rikleri ica 1 — Doğrudan doğruya komşumuz| olan devletlerle yani Rusya, İtalya, İ- ran, Yunanistan, Bulggaristan ve Ma-| caristanla ademi taarruz ve bitaraflık| muahedeleri. Bu memleketlere karsı yekdiğerimi- İsi karşılıklı rapteden akitlörle merbu- tuz bunlar mucibince içimizde biri aley hine matuf olacak her hanggi bir İveya iktisadi anlaşmaya hiç birimiz gi.| remeyiz. 2 — Fransa ve İspanya Bahrisefit| devletleri oldukları için onlarla hita- Uyacağımız hakem mauhedeleri. 3 — İsviçre ve Almanya ile yaptığı- mız ve yakında Çekoslovakla İle imza- lıyacağımız hakem muahedesi, — Vekil Bey herhangi bir devletle bahusus Sovyetler ve Italy mahiyette muahe — Size söylemiş oldu muhtelif mahiyette o mawhedelerimiz vardır. Fakat hiçbirisi askeri bir şarta İveya taahhüdü ihtiva etmez. Yalnız bi zi Yunanistana rapteden bahri terki teslihat uzlaşması müstesnadır. — Vekil Bey Cemiyeti Akvam ile t riki mesai eden Türkiye bu meclise “ elerin ii çin aza olmuyor? — Bunu arzu ediyoruz. Fakat ğıda anlatacağım dahili siyaset müsaade cap etti rkiye Büyük Millet l ağa- mese- lesi Cenevrede yer almam edecek formülü heklememi riyor. Filhakika Tü Meclisi icraj ve teşri leri elinde bulundurur. Meclisimiz Hakimiyeti yet M. fev bütün sali Bizi Milliyeyi kalâde kıskanır. Ve Türkiyenin Cemiye ti Akvam. iştiraki kabul e debilmesi için murahhaslarımızın Ce- nevredeki bütün müzakerelerde hazır bulunmaları icap eder, Türkiye Hariciye Vekilinin memle- keti için Cemiyeti akram meclisinde daimi bir azalık talep ederken göster diği zarafet ayrıca şayanı işarettir. Vekil Bey memleketinizin muahede leri tadil etmek talebinde bulunan ri memnunlar sendikasma dahil olmadığımı sorabilir miyim? â tamamen ay olup — Müesses nizamın mes'uliyeti biz de değildir. Türkiyeye taallük eden me sail haricinde hiç bir vazifemiz de yok- tur. Arzumuz sulhün idamesidir. Çünkü ye kaderinden pek memnundur. — Iktısadi buhran? — Cihanşümul İmeşgul ediyor. Fakat siyasi ve iktısad mesail arasında kat'i bir alâka olduğu İkanaatindeyim. İstira kuvvetlerinin te İnakuzuna mukabil fazla istihsal İdir. Bu mühim mes'elenin beynelmilel muahedeler çercevesi dahilinde hallo lunması çarelerini araştırmak için bü: tün kudretimizle teşriki mesai edece ğiz. var n bir sual vekil Bey?! Memleke- tiniz ile Fransa arasındaki münasebat hakkında bana ne diyebilirsiniz? aki münasebat yaln, a amanda samimidir, Fran ile iyi komşuluğumuzun derecesini tahattur ettireyim. Fransadan asla şikâ İyetimiz olmadı. Samimiyetimiz son a) lar zarfında inkişaf etti. Mösyö Briand İile si bu noktada takdirle !detmek isterim. Çünkü eğer fransız ile olan Suriye hududunun tahdidi mes'ele sini bö, halledebilmis isek ancak Mösyö Brinnd ve sefiri Mösyö di beynelmilel .- le kolayca İŞambrönün gösterdikleri «olmuştur 62 bin lira Hariciye encümeni bu pa- ranın gayri mübadillere tahsisine karar verdi Yunanlıların M. Mübadele ko- verdikleri 425 mü- misyonu emrine bin Ingiliz lirasından gayri badillere tevsi edilmek üzere hükümetimize verilen 62000 li- ranım sedece gayri mübadillere- | mi, yoksa daha başkalarına da | tazminat olarak verilebilecği me- | selesi Hariciye vekâletinde tet- i kik olunuyordu. o Söylendiğine İ göre Hariciye vekâleti, vilede bu kararın gayri müba- sarahat muka- tevziime (dair olmadığını gererek ve tazminat dillere için ayrıca taheis edilen 15 bin Ingiliz liralık meblâzın yetişme- diği takdirde 62500 liradan da firari Trakyalı veya mübadillere tazminat verilmesi lâzım gelece- | ğini nazan itibara almış ve me- | seleyi gayri mübadiller aleyhine tefsir etmiştir. Fakat Hariciye encümeni buna etmiş ve 62500 Ingiliz lirasınm gayri mü- badillere tahsisine karar veril- miştir. Bu karar heyeti vekileye tasdik edilmek üzere sevkedil- mek Üzere sevkedilmiştir. Tastik edilirse gayri mübadiller 62500 logiliz lirasını alacaklardır, Hilâliahmer Nlekteblerdeki fakir çocuklara sıcek yemek vermeğe başladı Dünden Kadıköy nimtakasında ilk mekteplerdeki fakir çocuklara haftada üç gün mektep idarelerininde yardımile Hilâlahmer tarafından sıcak ye- mek verilmesine başlanmıslır. Bu hafta zarfında Üsküdar, A- nadoluhisarı, Beykoz, Beyoğlu, Be Kasımpaşa; “Hasköy, Bakırköy, Eyüp, Istanbul cihetle” rinde de ilk mekteplerde gıda verilmeğe başlanacaktır. Bunlardan Üsküdar ve Bakır” köydeki talebeye mektep idare” lerinin yardımile sıcak yemek verilecektir. Diğer mıntakalarda âncak elimek, peynir" zöylin vö helva verilecektir. Hilâli bu sene ancak 2000 talebey€ bakabilecektir. Halbuki geçen sene bakılan talebe 4000 i ge“ mekte idi, Bu seneki muavenetin azalms” sına iki gün evvelde yazıldığ! gibi Hilâliahmer merkezi umu” misinin geçen seneki on bin İf raya indirilmesi sebep olm ;14 itiraz itibaren ktaş Bulgar heyeti ne zams” gelecek? ir dostluğu zere faaliyet" şehrim gelecektir. Bu heyetin muhtemeldir. olduğundan bizi 'de| . di Jandarma miralaylığından tekait Dedepaşa zade Enis Bİ kerimesi, Hızır reis kumandı Bahriye | binbaşılarından beyin zevcesi, Seyrisefâin müfe | tişlerinden Selâhattin Enis bel, karneşi Enise hanım dünkü $ Ji Şişli Sıhhat © yurdunda irtib” daribeka etmiştir. İ Cenaze namazı bu gün İ yin Teşvikiye “camlinde İ dıktan sonra Maçka mezar defnedilecektir. Allah rahmet eylesin. 1 gır? teşriki mesai gi ' Doktor Tevfik Rüştü Beydii, sl racıların milletler “sö” lal A | bu e lırken yayga daki hüsnü milnasebatı le sarfettikleri yanlış söz be! için vekil beyi İrin tesirini iz > alı leaf nâtınm ne derece faydi İşinüyordum.