26 Ekim 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

ŞA Di Meselâ Deniz ticaret nezareti; bu nezaret devlete ait olmıyan ge mileri de indirastan kurtarmağa, daima münkeşif etmeğe çalışıyor. Halbuki eski devirlerde deniz ti » | caretile bu derece yakından alâka | dar olmak asla devlet vazifelerin- “den sayılmazdı. 7 — Harici ticaretle münasebeti olmıyan devlet kalmadı. ler, âdeta tebaalarının simsarlığı işlerini görüyorlar, Ticaret ofisle - konsolosluklar, o acentelikler 'p bu gayeyi istihdaf ediyor. Ke- >zalik devletlerin ve e devletimizin “milli banka şebekesini harice de teşmil etmesi ayni fikrin tatbikatı- dır. İhracat eşyasına prim vermek te bu fikrin imali demektir. 8 — Ormancılığın, gitgide, fer- di bir iş olmaktan çıkıp bir âmme işi haline inkılâp ettiğinden bahse bile hacet görmüyoruz. 9 — Nafıa işleri, iyice dikkat e- dilecek olursa, liberal meslekte bix le fert işinden ziyade devlet işidir; mütehattim devlet vazifelerinden- dir. Hele posta, telgraf işleri her yerde, muhafazakâr memleketler- de bile umumen ve bilâ istisna mil Jileştirilmiştir. 10 — Kara, deniz, hava nakli « yatçılığı ferde de, devlete de ait o- labilir. Bazı hususlarda fert bu nakliyata kifayet edemez. Bu tak- dirde işi devletleştirmek mütehat- tim olur. (Şimendifercilik, cihan buhranı ve otomobillerin icadı ü » zerine fena bir devrededir. Deniz nakliyatı da her diyarda öyle. Bu- nun içindir ki nakliyat işlerine | devletlerin karışmaları zaruri ol - du. 12 — Balıkçılık esa: itibarile ferde ait bir iştir. Lâkin devlet bunların milli bir noktadan inki - safı için bir çok yardımda buluna- bilir. Fırkanm mütaleası: < “Iktısadi mülâhazalarımızda her hangi ve- kâlet ve makamlara taallük eden bütün devlet işlerinin, milli iktr - sat noktai nazarından, mutlak kâr İr ve faydalı olması kaidesini umu miyetle esas tutarız.,, Zaman değişiyor; iktisadi ica - bat başkalaşıyor. Bunun içindir ki ferdi işlere devletlerin ne dere - ceye kadar karışmaları lâzımgel - diğini bir düsturla tayin oetmek mubaldir, Devletçilik gibi sair dev let usulleri de (Sosyalizm, komü - nizm) tahdit edilmemiştir. Ancak zaman, cereyan bir mesleke şek - lini verir, Hasılı şimdilik devletçilik fer- din sây ve faaliyetine, teşebbüs kuvvetine halel vermemek üzre devleti, iktısadiyatta da alâkadar bir vaziyete getirmektedir. fertlerin sây ve faaliyetini, teşeb büs kuvvetini tanzim etmeği de devlet üzerine alırsa, o halde, sos yalizme gidilmiş olur. Ve fertlere temellük ve tasarruf hak- kını da vermez ve bu hakkı müş- terek addederse komünism tahak - kuk eder. Yok eğer bir amme hu - kuku müessesesi de hiçbir şeye ka- rışmaz ve umumi emniyet ve sây iğ meseleleri fertler arasında sözleş- - me ve.uzlaşmalarla halledilirse or tadan devlet kalkar, anarşi çıkar. Şu sırada beliren şekil ,devletçi let şeklidir. —4— VAKIT 26 B. teşrin 1933 » AAA ER AAA 0 A SAA Devlet ve Mecli MN 38 UM! Muharriri : Celâl Nuri Wil Devlet «| ; değin Avusturya ve Macar, Alman S SONDAN D — Devlet lâiktir. Yani devlet müessesesi, din mü essesesi ayrı ayrı şeylerdir.Bir dev letin kuvvet kaynağı din oluza © de devleti din muhittir; yani dev- let işleri din ve diyanet “İşlerinin bir kısmıdır. Meselâ, Hulefayi Ra- şidin zamanında böyle idi. Hıristiyanlık, ilkin, dn ve dünya umurunu birbirinden © ayrıyordu. lanı Allaha, Kaysere ait olanı Kay | sere ver,,, Lâkin iki bin seneye ya « kın olan seyrinde hıristiyanlık, bil hassa papalığın koyu nüfuzu za - manlarında bu kaideden cezri bir surette ayrılmıştı. Hattâ, son güne monarşileri kuvvetlerini (doğru -| dan doğruya Allahtan aldıklarını söylüyorlardı. Hükümdar, ancak ve ancak Allaha karşı mes'uldür. | Osmanlı Devletinin kanunu esa sisinde ve cümhuriyetin ilk tanzim kılınan teşkilâtında resmi din kay di mevcuttu, Bilâhare kaldırıldı. reketlerinde, din ile mukayyet de- ğildir. Ammenin menfaati neyi i » cap ettiriyorsa onu yapar. Bu icap isterse dine, dinlere mugayir ol - sun. Din serbesttir, Fert isterse din dar olur, istemezse olmaz. Devlet ona bir din vermez. Bir din ile mü tedeyyin ol veya olma; demez. Teşkilât, madde 70: “Vicdan, te fekkür hürriyeti tabit hukuktan - dır.,, Madde 75; “Hiç bir kimse mensup olduğu din, mezhep, tarik kat ve felsefi içtihadından dolayı muahaze edilemez. Asayiş, adap, muaşereti umumiye ve okavanine mugayir olmamak üzere her türlü âyinler serbesttir., Halbuki Osmanlı devrinde fel - sefi içtihat hususunda hürriyet yok Eğer l tu. Şimdiki devlet dine karşı bita- raf (neutre) (ır. Büyük Millet Meclisi, içtihatla - rında ancak milletin hali hazırda - ki selâmetini düşünür. Bir kanun yapılacağı vakit hanefi, şafii veya | hambeli, maliki kavilleri aramaz. Osmanlı devrinin sonlarında, (Me cellei ahkâmı adliye) © yazılırken hep banefi kavli aranmıştı. Büyük zaruret olmadıkça şafii kavline gi- dilmemişti. Cümhuriyet Halk Fırkasının a - kidelerinden: “Fırka, devlet idaresinde bütün kanunların, nizamların ve usulle - rin, ilim ve fenlerin muasır mede- niyete temin ettiği esas ve şekiller de ve dünya ihtyaçlarına göre ya- | pılmasını ve tertip edilmesini pren sip kabul etmiştir. “Din telâkkisi vicdani olduğun- dan, fırka,din fikirlerini devlet | "ve dünya işlerinden ayrı tulmayı milletimizin muasır terakkide baş ca muvaffakıyet âmili görür.,, Buna mukabil meselâ İngiltere devleti lâik değildir. Kıral Hazret leri resmen “din Ye imanın hami - si,, dir. Parlâmento dün kitabı me- | | selesine de karışır. Lâkin İngiltere (ve belki Habe- şistan) dan maada yer yüzünde lâ ik olmıyan devlet kalmamış gibi - dir. Bazı devletlerin resmi dibi var dır. Oralarda bile sair dinler res - mi din gibi himayeye mazhardır e Kaç i dik g z devlet thöocratigue'dir. Bu takdir- |! Hazreti İsaya göre: “Allaha ait v- | İ Viyolonsel — Devlet, kendi işlerinde, kendi ha | *” 1819 Gramofon, IS—20 Kemal Niyazi B, ve arkadayarı — 20—70,50 Nebil oğla İsmail Hakkı Bey — 2030 — 2130 Kemani Resit mn ve Dhizaffer Bey 213099 Gramefen. 129 den itibaren Ajans, borsa, sant, ANKARA: — 1730 — 18,89 Gramofon, 18—1845 alatur- ka suz — 1445 — 18,5 dip Rey tarafından 10,15 — 90 Alaturka saz — 20 Ajansı. VİYANA: SISTm 12,309 Komser — M,10 — 15 Meşhur besle - Konser — 2245 Koperanta lisanile haberler— 34 Konser, RUDAPEŞTE: 6505 m — 18,05 Konser — 14,30 Konser — 17 Ev ka- deni — 1830 konser — 20,20 Salon Kuvarte » ti — 23 Konser — 24,15 Dans havaları, BUKREŞ: 3942 m — 13 Plâk — 17 Gençlik — 18 Konser-?0,20 Konferans — 29/40 Ciyakomo Puçininin “Ma dam Eaterfay,, operası, VARŞOVA: MZ m — 15,10 Konser — İTS Kadın — 17,53 ate ve yirminel aser musikisi — 21 Jehan Şüraviin Muhtelif besteleri, “" BELGRAD: 4m — 12 Plâk — 13,95 Komser — 20 Piâk 20,29 Şikular — 23 Dans plâkları — 38,40 Çigan havaları, ROMA MZ m — 18 Hikâyeler — #1 Plâk — #143 Komser— 2245 komedi — 28,15 Ses konseri — 23,80 Cok Hiltonen pldidarı — 24 Haberler, ISTANBUL BELEDİYESİ Darülbedayi Temsilleri yp , | Bu akşam Anna Kristi Yazan; Eugene Aneili Türkçe- ye çeviren Av- ni Bey, Bey ve arkadaşlarile beraber Vedia Riza Ha- | — 17 Könser — İR25 Orkestra — 2005 | On | TAKVİM | Perşemte Cuma 26 T.evel 217 T.evel | 4 kard 5 Recep İ " Ri ş 3.Sı Öğle samazı inis Hindi nama 11,56 Akşam sömazı izim Esi namaz is 4s 0 geçen günler son | Yalın kalan .. LL iel İ RADYO''“T)| Bugün ISTANBUL; , RI Ban e çu Terkos Si 4 Perde UMUMA ve dini iaikleri ekil tedvininde itbara alınmaz. E— Türkiye devleti inkılâpçıdır. | Bu sıfatın fırkaca tarifi: o “Fırka, milletimizin bir çok fedakârlıklar- la yaptığı inkılâplardan doğan ve inkişaf eden prensiplere sadık kal mağı ve onları müdafaa etmeği e- | sas tutar.,, Yani fırka inkılâbın ehir gibi. ve müdafaasında sebatkârdır. İr » tica ve (Conservatisme) e müsaa- | maziye bağlı, mıhlıdır. Ruhu, da - ide etmez. Şu sadette bir kaç dakika dur - geçen asırların içinde ve dibin - mağa müssade var mı? Türkiye devletinin (inkilâpçı) ; ğilse de bu alâka kopacak derece" olduğuna, inkılâpçı kaldığına dair | İ de cılızdır. İstikbalden ise ürker, fıkra programında bir kelimenin | bulunmasını pek hoş telâkki eden- tir, bir kafadır; muhafazakârlığın denim. İnkılâpçılık bir zihniyet | belerile müftehirdir. İçten içe ga- İp Bü akşam SARAY (Eski Glorya) da Neşe ve kahkaha prensi Mil ÇİRKİN. filminde, ilâveten: Gl JOURNAL VURDU Reşat ENİS 1 — İstarbulun kerar mahalleleri 2 — Hahıkli dediğimiz van ve gazetecilik âlemi 3-B Turun mahut yan s9- kukları B' omanda en realist tasvir» ME lerle > İğrenç: çi boşa giden. güzellikleri açındı- aa setilliklerile, rilmişlerdir. olduğu gibi - Sütün bu üç in: insanları: maddi ve Ma- nevt ıztraplarile GÖONK VUR- DU'da anlatılıyor. Uç yüz sayıfa, Renkli kapak. 75 KURUŞ | Sühulet kütüpanesi 11 Teşrinisanide ÇIKIYOR TEE AR EZ GERİ BORSA (Hizalarında yıldız Işarer olanlar özer- lerinde 25 İlci veşrin muamele olanlar dır; Rakamlar kapanış fiyatlarını gösterir Nukut (Satış) 064. --| e Viyana 13, | # Madri Tia —İ 4 Berlin 291, 1 # Vaşsava 118, —| © Budapeşte Gn, 24 50 4 Büzres #34, —İ 4 Belgrat 35, 50, * Yukolama 15,1» Alen yl - (8 Mecidiye 4 Stokto'm “oa0İ * Rankaor —— —————— ——— — Çekler (kap. sa. 16) ii ı 2ANI Mi — 1 — a Di Lone * Nevyork | * Paris | * Miâna * Brâksel $ Ans * Cenevre Stokhola Viğina 1206 |» Madrit 8947 (8 Rerlin 348—)” Varşöva sök — | goMadabeşte Bükreş TW) Belgrar 690) « Yokohama 1ğ#i |: Moskova 412m5 # Generre Sofya 4 Amstırdam oi 1054 Arktat Kej Sir, Mlayriye N.-| Omenna. tv Uryan Mey, Syn Şark Dek | 150) Ralça 2,30 | vw M, sea 285 13 İ Römenti — tahviller #lekerk Trsmray Erzan Taham 2.054 Anadola! el, Anadal 1 istikrazidı, Stk Diy D. Murat, | Gümrükler | ge MA. 45 | da bir emalşdi ve bir kafa olması Muhafazakâr tip maziyi sever, ima, selefler ve mezarlar arasında, de dolaşır. Hal ile alâkası yok de- korkar. Kendi meziyetlerile değil, fakat daima babalarınm asalet rüt | aleyh bu hususta şimdiden ş İl rının hasıl olmasiyle yalnız İl nın bundan istifadesi Amer | zamanlarda Rusyaya karşı ## yu İ mühafakârlık hakkındaki 9 ton ÇIPLA Amerikanın Rusyayı tanıma Bütün siyaset âlemin! tesirini gösterecek ” hâdisedir Başınukaleden lerini vurduktan, Güne vam cemiyetinden çekil ikte ra uzak şarkta, büyük Okyof, ta serbestçe harekete başla Bu hareketin inkişafı bilhast£ ya ile Amerikanın siyasi ve z di menfaatleriyle karşılaş” dir. O kadar ki son günleri pon kuvvetleriyle Rusyanın yadaki kuvvetleri arasında mikyasla çarpışma ali le sik sık mevzuu bahsolmaf” İşte Amerika cümhur reisi / velt bolşevik idaresini (o taf için böyle bir zaman intibaP mekle teşebbüsünün maksat e nasıni da açıkça göstermiş © Acaba M, Ruzve'tin bu te! nasil bir netice verecektir? Tabii bunu şimdiden tahm” demeyiz. İlk merhalede v netice Amerikanın Rusya: lâl hükümetini tanıması, iki leket arasındaki ticari mün başlamasıdır. Bu iktisadi den sonra Japonyanm uzak ki hareketlerine o hudut Sİ metelesi gelir ki bunun tatbil kadar kolay değildir ve ya bu tarzda bir teşriki m zı düşünmek müşküldür. Yalnız şu cihet muha' Amerika ile Rusyanm iktasadi | hada anlaşmasından sonra arel rında siyasi teşriki mesaj im” şarkta ve büyük Okyanusta Avrupada dahi beynelmilel ve sulh mese'elerine yeni V8 © him bir âmil karışmış olacaktı” Siyasi noktai nazardan istifadesinden daha büyük © tır. Uzak şarkta Japonya ü ni vaziyetinin icaplarını dü lâzım geldiği gibi Avrupsde tehditkâr bir tavır almış 9 manya da gene bu yeni göz önünde tutmağa mecbuf A caktır, Mehmet si babaları gibi olmak, onla” olamasa bile onların kâbms mektir. Muhafazakâr meçhulâtından korkür, “| Muhafazakârların bugü” geçen yegâne memleket, İ dir, İspanya ve Rusya artık ye veda ettiler. İngiltered evvelki asırların elbiseleri asrm merasim elbisesi olm re mahfuzdur, Kıral, sarayı kemelerin harici şekli, A” kilisesi, üniformalar, hader*, rukalı cazım, süs askerleri: lar... Bunlar tebellür etmif dir. Fakat İngilterede bu zakâr zevahirin altından gizli bir ırmak gibi akıyor,” kiki muhafazakârlar bunla" dir. ingilterede (o muhafi temsil eden Lord Robert yesi, belki ifadeden utandığı gaye ' $ Gi 1 rinden ettiğim istifade şut ©