12 Kasım 1906 Tarihli Ahali (Filibe) Gazetesi Sayfa 1

"ULUM ve MAARİF" 1 Ulum ve ma'arif der dimez, herkesde hatta kendimizde bile bir sıkıntı his idiyoruz. Bunu söyleyen de, dinleyen de, işiten de, angarya gibi bir teklif sayıyor. Vakıa bıktık usandık. Bu niçün böyle oluyor? Çünkü ulum ve ma'arifden bir faide görülmüyor da anınçün! Eyi ama ilim ve ma'arifin faidesini inkar etmek, maddeten say' ve servete, ma'nen din ve ahlaka ve hatta insaniyete mugayir fena bir inkar olur. Ne olur ise olsun, ulum ve ma'arif okuyub yazmak ise, şimdiye kadar angarya gibi okumakdır. Ne maddi ne manevi bir faide gördük. Öyle ise Türk mekteblerinin usul-ü tedris ve talimi fena demek? Milel-i saire mekteblerine gözümüzü çeverelim. Bulgar mektebleri, Rum mektebleri, Ermeni, Yahudi, Katolik mekteblerinden hangisini numune tutatlım? Hiçbirini!! Çünkü bunlarda bizimkilerden çok farklı, faideli değil. Ama bir kayd-ü şarta dikkat olsun: Me'mur olmak az çok hükumet işlerinde kullanılmağa, yahut dolayısıyla bir himaye görmege medar olan Bulgar mektebleri o yüzden aladır. Ermeni ve hele Rum mektebleri Bulgarlara karşı Rumluğu idame içün etfalin küçükden zihinlerine taht-ı tabiyetlerinde bulundukları başka milletlere buğz ve adavet, nam-ı diğerle "milliyet" ilka' etmek ise, bu mekteblerde bir maksad mevcuddur. Rumlarca, Rum milleti namına umumi bir faide mütalaa olunabilir. Yahudi mekteblerinde biraz lisan öğredilür ise de eski İbraniceden bilmem niceden Yahudi çocuklarına maddi bir kar, menfa'at görülmüyor. Yahudiler ne öğrenirler ise, ticarete, alışverişe salik olarak faidemend oluyorlar. Frenk papas mekteblerinde ahaliyi Katolik mezhebine idhal fikir ve politikasından başka, resmi lisan olmak itibarıyla biraz Fransızca, biraz olsun nakış, dikiş piyano, musiki öğretiliyor. İnkar olunamaz. Lakin bizce bunların hiçbiri numune esas tutulmağa şayan degildir. Türkiya'daki ali mekteblerden ma'adasını hiç karıştırma. Hatta ali mekteblerde de nazariyatdan başka bir şey yokdur. Halbuki bizim muhtac olduğumuz "ulum ve ma'arif" nam-ı hakikisiyle ögrenmek ve ma'rifet sahibi olmaktan ibarettir. Her şeye küçükden ve ufakdan başlamalı. Almanların, İngilizlerin bu kadar ileri gitmesine sebeb ameli ma'arifleri ve Frenklerin de ilerlemesinin sebebi dar'üs sanayi'leri, ameliyathaneleridir. Sırf nazariyat bir paracık itmez ve itmiyor.