29 Ekim 1943 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7
KARİKATÜR NEDİR ? Zahir GÜVEMLİ (Dilimize vw — Ee yg olan bu üze- doğruya münasel yo ir teşkil eden karikatür mev; ve mefhumu etrafındaki ibhamı lrimiye” bu gerçekten mühim sanat şubesine lâyık ol. duğu değer ve vuzuhu . vermeğe çalışaca- ğız.| Birinci mesele dilimize girmiş olan ka rikatür ve karikatürleşme (caricaturer) kelimelerinin mânasını sanat pilânında ,in- celemektir. Karikatür diyince ne kasdediyoruz?.. B mız m tecellileri var. Fakat bütün bu tecelli tarz. ları söz, yazı ve çizgi hudutlarınm dışma çıkamaz: Maruf mânasmda almırsa karikatürden 8 resimle yapılan bir nevi tenkit olduğu anlaşılır. Bu nevi tenkit sualine ce- vap vermeden evvel frenklerin (dessin ca. ricatural) dedikleri bu sanat faaliyetinin yapısını araştıralım Maruf mânasile karikatür deyince kas. dettiğimiz sanat faaliyetinin, biri fikri bünyeyi, diğeri e tasviri yapmıya müfte- — ve Yari Bu e vi dolayıdır ki Berg- nde riya başlıca men. Ve edebiyattan ye die, (Le rire, 30 "Bu itibarla karikatürün vücudü için ev. velâ fikri faaliyet, sonra da tasviri faali. bünyesi, tezi ve dava. sı ağa e başlıca üç m him alâkası Karikahfiriin sn olan münasebet. leri Karikatürün ve sanatkârın kendisi. Karikatürün ruhi mekanizması, oluşu makalede tetkik edilecek olan nokta karikatürle cemiyetin münasebeti. nasebet evvelâ karikatürün Ön, te- kevvününde, sonra di. cemiyeti aksettiri. e beiki hepsinden k lil zikredelim: Görüyoruz ki k atür miyet şuurunun en fazla istiklâl m devirlerde büyük bir inkişaf kazanıyor. B abil «BEN» in içtimai şuur ve istiklâli seni altma aldığı devirlerde rikatür kayboluyor. Keza karikatürün en fazla inkişaf ettiği cemiyetler u mühün en geniş olduğu cemiyetlerdir. Her ki noktadan hareket edildiği takdirde an- (Andrö Maurois), İngiliz Başvekili (Dis- rağli nin hayatımdan bâhiş eserinde haftalık (Punch - Panç) mecmuasındaki kari > lerin siyasi mücadeleleri ve cemiye mayüllerini nasıl sadakatle serin sonra toplanarak (La ronde de BR). adr altımda neşredilen resimli yazıları gibi bir dehası yoktur» cümlesi derin bir isyan do- ğurmuştu. Her körikatür ferdi olsun, içtimai olsun, daima bulunduğu cemiyete ait bir tenkit fikri taşır. Bu fikri bilhassa tebarüz ettir- mek gayesile harekete geçer. Binaenaleyh, krema tenkidin bir nükte ile te- arü esendir. eği ) hi m zinde tasviri landırdığından şimdilik bahsimizi n “değindi Kalıyor, (Champfleury), «Modern karikatürün ti rihi> isimli eserinin mukadd II) «karikatür halkın gıdır» diyor. niaeliie bir Ti e getirilen iç t, karikatürle ce. miyetin alâkasını iki yola nakletmi: Bi. vinci yol karikatürün (aktüalite) ye, gün- lük hâdiselere tem oludi Bu tarzın xo örneklerine en fazla rastlamak kabil, Bü- /9l | A yük karikatür sanitindeki fikri en kuvvetli delil olmakla ber u tin ayni zamanda en zayıf cephesini teskil eder. (Aktüalite) karşısında karikatür, evvelâ cemiyetin nirengi noktalarını teşkil eden meşhur Mya (portre - karika Kğ onlarla beraber olur. İkinci ve daha mühim olan yol günlük hâdiselerin dışına çıkarak çabucak mazinin malı bunları tenkit y r. Karikatürcüden uvvetli bir kültür, münevver zekâsı iste. diği icin, bu tarzın müşkülâtı meydanda. gibi sanatkârları ebedi. leştiren, cemiyetle olan münasebetlerinde, faniliğin hudutlarından sıyrılarak Ge lr unsurları yakalıyabilmeleri oluyor. Bunu temin edecek başlıca mevzuun da örf ve âdetler olduğunu görüyoruz. Yal nız örf karikatürlerini 4çtimai temayülün eserlerile asla. karıştırmamalı. Örf karika. “üvleri cemiyette devamlı olanı yakaladığı halde, içtimai temayülü karikatürler kül. li, yaygın Ve fakat geçici dlanlardır. (Me- selâ demokrasvalar hakkında yapılan bir karikatür geçici, fakat Franstzlarm (Du. pont), İngilizlerin are Almanlârm (Hans) veya (Peter) leri hakkındaki kari- katürler devamlı ii r. Bu bakımdan, ekseri tenkit eserleri gi. i i at bir sey inşa etmek. müşahedesi o sanatıdır. idir ki resim arsı aktif ve müessir o karikatür en başta geliyor. Bir ki - deki sari heyecan ve tesir hiçbir. tabloda kulunamaz. Karikatür örneği — (Mukayyit) /
