24 Ağustos 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
= W 9262 YIINUS NADt »• « » •»<••••••• • • • • • • • • • Ba^muharrlrl İD\REHANESİ: Dtyannarounıhe karşısınıia dairei lelgraf: tstanbul Cumhurıyet Posta kutusu: IN° 246 > * *••*••* * «« Başmuharrir ; 2366 . T a h r i r m ü d u r ü • 323e . müdürü 2365, Kitap kısmı 4 72 Cu m h u riyet Yeni fırkada dünkü faalivet 24 AGUSTOS ABONE ŞERAİTİ •••••••••••• ! MÜDDET: İTÜRKİYE İÇİNf HARİÇ İÇİN î SeneKği : 1400 Kr. i 2700 Kr. i f 6 Ayhğı : 750 Kr. \ 1450 Kr. \ 3 Ayhğı j 400 Kr. \ 800 Kr. = 5 Kuruştur = = Nflshası her yerde Şehir Meclisi intihabatı hararetli olacak! UllllllllMHMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIMIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItllllltllllllilllllllllilllllllllllllHlllllllllllllll İktidar mcvkii Fırka demek, eğer biz hukumete geçersek millet işlerinı şu vebu şekillerde yuruteceğiz, diyen bir manzume demektir. Fırka esasen siyasî bir teşekkuldur, ve binaenaleyh maksadı ergeç huku mete geçebilmektir. Bu kaideje gore fırkanın hukumete geçinee orada mumkun olduğu kadar fazla durmak için de çalışacağı kendilığınden anlaşıhr. Za ten hukumette bulunan bir fırkanın bu kaideden haric olamıvacağını ise izaha hacet yoktur. Şimdi son gunlerde bizde bu hesaba İleri surulmuş bazı sozler uzerınde biraz tevakkuf edebiliriz: Serbest Cumhuriyet Fırkası teşekkul ettiği zaman Ali Fethi Bey iktidar mevkiLnde bulunan hukumetin icraatını ve bilhassa mali ve iktisadî muamelâtını şiddetle tenkide lâyık gordukten sonra kendisinin fenalık dıye gorduğu bir takım işlerin Mecliste yalnız bir tek fırka olmasından ileri gelmekte bulunduğu neticesine vardığını ve bu noksanı da telâfi edecek olan yeni bir fırka ile murakabe ve tenkit vazifesini ifa ederek vaziyetln ıslahına çalışacağını beyan etmişti. Buna nazaran ilk merhalede Ali Fethi Bey bir fırka teşkil edecek, bu fırkanın memlekette teskilâtını yapa cak, onunla Mecliste murakabe ve tenkit vazifesini ifa edecek ve nihayet hukumeti ele almak neticesinin istihsaline doğru yuruyecekti demek. tlk gunlerde hatta hukumeti ele almak neticesi bile mevzuu bahsolmıyarak yalnız tenkit ve murakabe vazifesinin ifası noktasına fazla ehemmiyet veriliyordu. Yukarıda koyduğumuz kaide mucibince fırkanın gayesi siyasi. yani iktidarın istıhsali olduğu için ilk gunler hesabına dahı onu biz ilâve etmiş bulunuvoruz. Bunun boyle olması pek tabii idi. Teşekkulu dun bir, bugun iki denılecek kadar kısa bir zamana munhasır olan bir fırkanın h p m f Vınlrum*»»» trpo»»» »> « llhdaf «4ı»««ifcifettsn « c k oltlu^u n ı a b c t t c Serbest însanlar Ölkesinde.., Kars meb'usu Ağaoğlu Ah met Beyin «Cumhuriyet» karlleri için yazdığı gayet kıymetli ve şimdiye kadar bizde misli görülmemiş bireser... IA Bir îki güne kadar neşre başhypcağız S. C. F. idare hey'etinin dünkü içtimaından bir intiba Şehir meclisi Sevinç Felhi Beyin beyanatı " İlk fırsatta ve en kısa zamanda iktidnr mevkiîne «Büyük harflerle haber ver mektedir: Yeni fırkaya koşanların adedi 10,000 ni geçmiş. Bu muharrir ya rakam bilmiyor, ya 1 intihap kanununu okumamış: Bir meb'us olmak için bile 1 10,000 rey daha lâzım. Mecliste de tam 316 n var. Ekseriyet almak için daha , 316 tane 10,000 ister. 10,000 milletin yarısı değil, bir tek meb'usun yarısıdır. Bununla ancak Ağaoğlu Ahmet B. in sağ tarafı ıntıhap otunabilir.» ** İntihabat mücadelesi hararetli olacak! Her iki fırka intihabatı kazanmak için faaliyet sarfediyor çok gayritabil de olurdu. Çunku hukuYeni fırka erkâ nı grup halinde... met demek ekserıjet demektir: Mecliste Yukarıdaki fıkra Ankara'da^ ekseriyet ve memlekette ekseriyet. MevSerbest Cumhuriyet fırkasının « Mevcut gazetelerden hiç biriintişar eden «Hakimiyeti Millij cut meclisin feflhi için ise maatteessuf Galata'da Voyvada caddesinde le fırkamızın münasebeti jroktar» ye» refikimizin «Politika» serteskilâtı esasiyemizde kâfi imkân >ok Nazh handaki merkezinde, dün de demiştir. ılevhah bir bendinden nakledill tur. Ergeç ikmal edileceğinden emin bu hararetli bir faaliyet vardı. Fethi S. C. Fırkasırun Şehir meclisi intihabatı iniçn tefrik ettiği encumen miştir. lunduğumuz bu noksan mevcut oldukca B. dün Büyükdere'den Istanbul'a azanndan Tahsin B. hazırlıklarla mesgul olurken S. C. F. lideri Fethi B. şu yeni beyeni fırkanın hukumete gecebilmesine inerek muhtelif yerlerden gelen yanatta bulunmuştur: evvelâ mevcut meclisin, ekseriveti baska blr fırkaya ait olan vucudu mâni telgrafları tetkik etmiştir. « Ben Turk camıasını tarihin seyDün bir içtima aktedildi dir. rine uyduran Gazı'nin buyuk inkılâbıöğleden sonra Fethi B. in riyase na ve bu inkılâbın tahakkuk ettirdıği Fakat her hangi bir suretle yeni inti habata muracaat imkânı dahi bulunsa tinde kâtibi umumî Nuri (Kütah muazzam eserlere en on safta taraftar C. H. F. Umumî kâtibi Saffet Bey dun olanlardanım. Benim yeni fırka memlekette taazzuv etmis ol ya), Talât (Ankara), Haydar (Is ve muzahir Yalova'dan Istanbul'a gelmiş ve fırka şudur : Mevkii iktidarda madıkça orada kazanmak ihtimalini tanbul), yeni aza Mehmet Emin iddiam merkezine giderek intihap hazırlıklarını düşunemezdi. Fırka demek, memleket (Karahisarışarkî), Naki (Elâziz), bulunan hukumetin malî ve iktisadî satetkik etmiştir. Belediye intihabında dahilinde teskilât demektir Liderinin Rasim (Bilecik), Tahsin (Erzu hada takip ettiği yanlış siyaset, bugunC. H. Fırkasının kazanması için azamî intihatn bile şimdiki şerait içinde ekse rum ) B. lerle Makbule ve Âdile ku sıkıntılı vaziyeti ihdas etmiştir. surette çalışılmasma karar verilmiştir. Yani hukumetin, yedi senedenberi atrivet fırkasının musamahasına ve hatta Hf. lerin ve diğer fırka erkânının tığı her adım, memleketi merhale merFırka, namzetlerini tesbite devam et muzaharetine muhtaç vaziyette iken iştirakile iki saat devam eden bir hale iktisadi bir cıkmaza sokmuştur. mektedir. Fakat bunlar ancak 20 eylulyeni fırkanın her hangi bir muvaffakide intihap başlamadan evvel ilân edileiçtima aktedilmiştir. Ebedijen iktisadî bir çıkmaz icinde yeti ihtlmalini he<5ap ederek bueunden cektir. Esasen 1 eylulde mtiha ( Bu içtimada kısmı mahsusumuz bocalavıp kalamajız. Bugunku sıkıntılı yarma umumi in ihabata geçmeği du I ba istirak edecek olanların isimleri bir Şımdıye kadar mmtakası dahilinde Rimvaziyetten bizi kurtaracak çareler araşunmek hayale kapılmak demek olur da tafsilâtı görüleceği üzere yeni hafta muddetle talik edilecektir. senm fırkadan çekilmedığını beyan eden du. Binaenaleyh ekseriyet fırkası veni in fırkaca gösterilecek belediye nam mak ve dusunmek lâzımdır. tntihabat azamî 20 tesrinievvelde bit C. H. F. Müfettisi Hakkı Şinasi Pş. S. C. F. nın istihdaf ettiği en büyuk tihabatı iltizam etse Serbest Cumhurivet zetleri mevzuu bahsolmuştur. namzet gosterecektir. Bunlar henuz taınis olacaktır. emel iste budur. Bir memleket iktisadî Fırkası bunun bir muddet daha tehiri Yeni fırkaya girenler Tahmine gore C. H. F. ancak 4 kadın ( Mabadı 2 ıncı sahıfede ) sahada mustakir bir mevcudiyet gosteile kendisinin memleket dahilinde teş Yeni fırkaya iltihak etmek üzere rirse, umumî servetini her an bir parca kilâtını ikmale imkân verılmesini talep bulunan yeni bazı meb'uslardan daha tezyit ederse, camiayı teskil eden etmesi muvafık olurdu. daha bahsedilmektedir. Bunlara a efradın hayat seviyesini yukseltebilirse Memleket dahilinde teskilât yapmak it muamelenin hitamında isimleri ve bilhassa vasatî hayat sevivesini refaise muayyen fırka fikir ve prensipleri matbuata verilecektir. ha ne kadar cok yaklastırabilirse, an etrafında taraftar toplamak demektir Hariçten yeni fırkaya intisap e cak o zaman istiklâl ve hurriyetin ni Gayrimemnunlar zumrelerinin iltihakı metlerine lâvık olur. Ve ancak o zamanhiç bir fırkaya kuvvet veremez. Fırka denler tevali etmektedir. Bu me dır ki istiklâl ve hurrivet nimetlerinin kendi prensiplerini kuvvetle, vuzuh ve yanda eski meb'uslardan Sudi B. zevklerini alrp tatabilir .» sarahatle ilân edecek ve buna kanaatle de vardır. Vergiler mes'elesi iltihak eden taraftarlar bulmuş olacakDünkü ziyaretçiler « Vergi sistemi berbattır. Hukumet tır. Bunun kolay bir şey olmadığını tafDün de fırka merkezinde bir çok sile ihtiyaç olmasa gerektir. Henuz yeni zevat Fethi B. i ziyaret etmişlerdir. halkı hıc dusunmuyor.. Koyluyu, zurraı atıl bir hale getiren yuksek vergiler, fırkanın en zhade iltizam ettiği malî Bu meyanda Kadın Birliği sabık re şehırlerde daha garip tezahurler gosve iktisadî siyasete bile sarih ve kat'î prensiplerini gormuş değiliz. tnhisar isesi Nezihe Muhittin H. da Fethi terivor. Boş arsalardan. kiraya verilmilara aleyhtarız, vergiler ağırdır, haricî B. le görüşmüştür. Nezihe H. m be yen evlerden bile vergi alınıyor. Yani huMakbule Hf. sermayenin gelmesini temine çalısaca lediye azalığına namzet gösteril kumet halkın sermavesine el uzatıvor.. Yeni fırka azasından Gazi Hz. ğız gibi sozler bugun icin ve bizim mem mesi için teşebbüste bulunduğu Bunun neticeleri goz onundedir. Arsa nin hemşirleri Makbule Hanıme leketimizde harci âlem olmus umumî i söyleniyro. sahinleri. yok yere vergi vermemek icin fendi, dün kendilerile görüşen fadelerden başka bir şey değildir. CumFethi B. dün kendisile görüşen mulkiyet haklarından feragat ediyorlar gazetecilere demişlerdir ki: huriyet Halk Fırkası prensip olarak in( Mabadı 2 ıncı sahıfede ) Fethi B. in yeni beyanatı Doğru söze ne denir? Makbule Hf. Hakkı Şinasi Pş. nın beyanatı S. Fırkada ilk kadın azanın beyanatı İki tarafa yalpa vuranlar! hisar yapmağı, ağır vergi koymağı ve {rııııııııııııııııtııifiMiıırııııııtıııııııııııııiMiıtıttıt mıııiHimmınııııııııııiimııımııiMiıııııııınıııımıııııııım ımıııııııminımmımımıııımııın Olacak iş fuka fikrinin memlekette te, memlekete büyük hizmetler eharicin sermayesine boykot yapmağı il bi ileri surulmuş bir yazıda Cumhuriyet makul esaslar dahilinde musbet ve femellerile S. C. Fırkası teşekkul etti. tizam etmiş değildir ki bunların aksi Halk Fırkasının lâakal daha beş sene memleketin başka bir fırkanın prensiplerini teşkil hukumette kalacağından bahsedilmiş. yizlı ınkisaflar gostermesini gorebil Bu fırkanın milletin, mekliğimizdedir. Cumhuriyet Halk Fırka bütün ihtiyaçlarını düşüneceği ve etmiş olabilsin? Bu m a s u m yazmın bazı kimseleri kup sı bu itibarla ortaya bir fırka olduğunu refaha ulaştıracağı kanaatile ve Sözün doğrusu bu ki biz hâlâ veni fır lere bindirmesi tabıı doğru değıldi. İkgosterecek yalnız bir program değil, bir Ali Fethi Beyefendiye olan büyük kanın muayyen prensipler ifade eden tidar mevkiinde olan fırka için orada tarih koyabilir. Serbest Cumhuriyet Fıritimadın dolayısile intisap ettim. programının tanzim v e ilân edihnesine mumkun olduğu kadar fazla kalmağı istemekten daha tabiî bir şey olamaz kası bizce henuz programını tanzim e t îki fırka yekdiğerinin düşmanı deintizar ediyoruz. medi Fırka olmaktan h u k u m e t e çık ğil, kardeşidir. Birbirlerinin hataBuna intizaren şimdi yeni fırkanın Ismet Paşanın bunu gerçi lâakal kaydi ile beş seneye hasretmiş bulunması bi mağa kadar mesafenin hayli uzun v e i k i ş a f etmesi mesaisine şahit olmak larını görürler ve tashih ederlerse le bir ne\i mahvij etkârlık sa>ılmalıdır. pek fazla çalışmağa mutevakkıf oldu lâzımdır. Hal boyle iken ikide bir vasıl oluruz. ğunu kabul etmek lâzımdır, ve bunu hedefe daha çabuk etrafında munakaşalara da Amma bu muddet onun dediği gibi beş Bugün kadınltk erkeklik mes'elesi herkesten ziyade yeni fırkanın takdir olliyoruz, ve neden saklıyalım, seneden daha az bir zamanda da n i h a yoktur, vatan mes'elesi vardır. olayı az çok mutehayyir de o vet bulabilir. Bu aa yeni ıırKanuı gu» ı o vet buiatnıır. tsu da yeni fırkanın gos etmesi makul ve muvafıktır. YUNUS NADİ Bugün için bu kadar kâfidir.» smet Pş. d a n gelen bir fikir gi I tereceği dirayet ve ehliyete tabidlr. | gazetecilere: «Yüksek maksatlarla ve mille Sen hangi tararı tercih ediyor sun, sağı mı, solu mu?... Görüyorsun ki ben bitarafım. İki tarafa da giderim!...
