8 Eylül 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
YEOINCI SCNE N« 2 2 7 7 Haşmuharrirl >*»«»•« YLJ1VIJS N A D t . ...... « İDAREHANESİ: Dttyuflmunumije karşısında daireiraahsnsaI l e l g r a f : İstanbul Cumhurîyet Posta k u t u s u : N° 2 4 6 •»«»•««•»••«««»»»««•«• T a l a f o n < Başmuharrlr ı 2366 I e i e T ü n . Tahrlr mUdürO : 3238 "qe müdürü 2365, Kitap kısmı 473 Fethi izmir ve C. H. Fırkası Vaziyeti aydınlatan yeni tafsilât geldikten sonra Izmir hadiselerinin mahiyeti daha iyi anlaşılıyor. Fethi Beye yapılacak istikbali mümkun olduğu kadar tantanalı kıltnak için fazla çalışılmış olduğu meydandadır. Denilebilir ki bazılarınca bu neticenin basıl olması hesabına adeta her vasıta mubah gorulmuştür. Bununla beraber vaziyeti iyi bilenlerin ve yakından gorenlerin verdikleri teminat istikbal işi ile cidden alâkadar olanların hakikl miktan üç yüz kişiyi geçmiyecejp merkezindedir. Kordon boyu'nu dolduran büyük kalabalığın bu üç yüz adedinden fazlasınl muhtelif sebep ve propagandalarla, hatta bazan hiç sebepsiz oraya birer suretle gelip toplanmış bir cemaat saymak mümkündür. Ancak bir yere maksatlı maksatsız fazla bir kalabahk toplandıktan sonra artık o kalabahk zuhurata gore hareket eden başlı başına ayrı bir vucut olur. Bu zuhuratın içinde halk kutlesinin hissiyatı lle oynıyan amiller bilhassa tetkike şayan görülmelidir. Meselâ şimdi İzmir'de üzüm ve incir mahsullerimizin işlenme mevsimi olduğru için İzmir'de bundan dolayı on beş, yirmi binden fazla işçi vardır. Bazı tahrikât ve teşvikat bu kalabalığı muayyen bir yere sevkedebileceği gibi bu kalabahk her hangi bir hadiseyi gormeğe kendiliğinden de gitmiş olabilir. Netekim Fethi Beyi hâmil olan Konya vapuru İzınir'e bir iki saat teahhurla giderek tam ©ğle vakti vasıl olmuştur. Bu zaman işin tatil zamanı Idi. Amele sokaklarda idi. Kordon boyu'nda ise davullarla, zurnalarla haber verilmekte olan bir hadise vardı. Bu işçi takımının yalnız merak sevkile bile gurültünün olduğu yere gitmesini tabiî görmek lâzımdır. Ve merak sevkile ve yalnız gormek maksadile Kordonboyu'na gitmis olacaklarm yalnız bu amele kısmına munhasır kalmamış olacaçı da malumdur. Davullar, zurnalar, bavraklar ve yaşasın avazeleri... İşte bu tertibat bilir bilmez orada toplanan kalabalığa toplu ve yeni bir huviyet verecek bir vaziyettir. Alt tarafı idareye kalır. Hiç bir şey bilmiyen bir amelenin: Ne oluyor, kim yaşasın? Diye sorduğunu ve: Hurriyet geliyor .vergiler kalkacak, Cevabını aldığını farzedelim. Derhal amelenin de yeni bir hayat ve hareketle cemaate karışarak: Yaşasın! Demeğe başlıyacağını nemen ve kolayca anlarız. izmir'de komunistlerın eüerinden gelebileceği kadar coşarak ameleyi bu suretle tahrik etmiş olacaklarını bir hakikat gibi kabulde tereddude mahal yoktur. Onlarm bu fırsattan o suretle istifade etmiş olmaları ise kendi meslekleri icabıdır. Yeni fırkaya göre böyle tesadüflerin ve muhtelif tertiplerin temin edebildiği bir kalabalığa luzumundan fazla güvenmemesi lâzım geldiğini ihtar etmek fazladır. 0nun bu vaziyeti bir muvaffakiyet gibi göstermeğe çalışacağını anlar ve tabiî buluruz. Ancak şurası mukarrerdir ki fırka hayatında hakikî kuvveti fikirlerdeki isabetle idaredeki iktidar teşkü ve temin edecektir. Ergeç vaziyete hâkim olacak olan hakikat işte bundan ibarettir. Her hangi kalabahk şeklindeki bir halk kümesinin anî hareketleri anbean değişebilen gayet dalgalı bir keyfiyettir. buna misal olmak üzere meşrutiyet iptidasında bizzat geçirdiğim bir macerayı hatırlıyorum. O zaman: Yaşasm hurriyet! Avazeleri içinde harekete getirilen halk bazı yerlerde memurları yerlerinden tüydürmüşlerdî. Milâs kaymakamını da tüydürmüsler. Hükumet esasen kabahatsiz olan bu memuru Köyceğiz'e tavin etmiş. Kaymakam daha oraya gitmeden Milâs'hlar: Bire geliyor, kabııl etmeyin ha! Diye daha evvel telgraf uçurmuslar. Kaymakam Kövceğiz'e gelmiş, fakat tutunamamış. Hükumet ken>lisini Fethiye'ye göndermiş, Fethiye'deki kaymakamı da Milâs'a nakletmiş. Ben o 7aman Fethiye'de idim. Köyceğiz'den bir telgraf: Bire geliyor, kabul etmeyin ha! Kaymakam geceden gelerek otelin bir odasına saklanmıs. Bana haber çönderdi. Glttim. kendisini gördüm. Genç, makul bir adam. Divordu ki: » E&er biırafl^flafc»lrî»r«»t«»uğrıyai Maba&t 2 inci sahlfede X umhuriy et Fethi Beyin Nutku iHnıııuıtııııııııiHnıınnıınntuıuıı PAZARTESİ 8 EYLÛL 1Q3O ABONE ŞERAİTİ | MODDET: ;fTORKlYE İÇİN| HARİÇ İÇİN • ; ^ ~ 2700 Kr, î 6 Ayhğı : 750 Kr. j 1450 Kr. | 3 Ayhğı • 400 Kr. { 800 Kr. j Seneliği Nutkunu Söyledi = 5 Kuruştur = = Nüshası her yerde S. C Fırkası Liderini 50,000 kişi dinledi Fethi Bey pek çok alkışlandı izmir'de yeni bir hâdise olmadı Yeni Fırka Liderî, IsmetPaşaya ce Kıtaatımız dün fecirle vap vererek Başvekîlin demiryoıu beraber taaruza geçti ve iktisat siyasetini tenkit etti Fethi Bey diyor ki: Tek fırkanın intaç ettiği mesuliyetsizliği hoş görenler, bu yeni teşekkülü lüzumlu bulmuyorlar ve fırkamıza dil uzatıyorlar Izmir 7 (Sureti mahsusada gönderdiğimiz muharririmizden ) Nutuktan evvelki vaziyet şudur: Saat ikide Kemeraltında halkı ta kip ediyorum. Vapur amelesi taavün birliği bayrağı arkasında bir grup, önde giden bayraklı diğer bir kafileyi takip ediyor. Tramvay • lar işlemiyor. Otomobiller süslen miş. Taksi bulmak imkânsız. Faytonlar sıraya dizilmiş. Halk bugün daha mutedil, sükunetle üerliyor. Otomobiller Alsancak cihetine inkıtasız adam taşıyorlar. tkinci Kordon'da asker müfrezeleri ilerliyor. Devriyeler gittikçe çoğahyor. Nümayişçi partiler Izmirpalâs önünde tezahürat yaparak geçiyorlar. Fethi Bey selâmlandı. Başını sallıya rak mukabele etti. Vapur amelesinden biri demir parmaklığa fırladı, Irticalen düzgünce bir hitabe irat etti: « Yuna'nı Akdeniz'e döktük. Gazi idaresinde hükumetimize sa dıkız. Yalnız masraflar mahalline harcedilsin kâfi... Biz de rahat edelim. Şimdi iktisadî şikâyetleri miz var. Bu inhisarları sen bilirsin Fethi Bey! Gazi'yi, Fethi Beyi, yeni fırkayı alkışladılar. Fethi Bey pençereye çıktı. Dünkü Karşıyaka nutkundan sesi kısılmıştı. Yaşasın çalışkan esnaf! Yaşasın cahskan millet! Alsancak'ta şimdi görüşeceğiz, hissiyatımızı oS. C. F. Lideri Fethi Beyefendi rada dinliyeceksiniz! Dedi. tinden, şeker inhisarından ve faizStadyoma tehacüm var. Sokak lerin ağırlığından bâhis kısımları larda beş kuruşa Fethi Beyin küçük çok alkışlandı. resimleri satılıyor. Yakasına takan Kahrolsun liman şirketleri. lar var. Karşıyaka ve Seydiköy'den Stadyoma gelenler çok. Otomobil, Diyenler oldu. araba kalmadı. Bütiin amele ve işçi Halktan birisi: Alsancağ'a taşmıyor. İzmir fevka Yüzde yüz elli faiz veriyoruz. lâde bir gününü yasıyor. Bu dakiDiye bağırdı. kaya kadar taskınlık, Ha!k Fırkası ( Mdbadi 3 üncü sahifede tzmir 7 (Hu. Mu.) Fethi B.' aleyhine tezahürat yok. Ahali hür yarın sabah (bu sabah) saat sel riyeti daha iyi kullanıyor. kizi yirmi geçe buradan hareket eden trenle Manisa'ya gidecekl Nutuk nasıl söylendi? ve orada bir gece kaldıktan son, Dün Sarayda meşgul oldular tzmir 7 (Sureti mahsusada giden |ra ertesi günü avdetle 9 eylull muharririmizden) Alsancak siİzmir'in kurtuluş bayrammda, Reisicumhur Hz. dün Dolmabahtadyomuna müthiş bir kalabahk (bulunacaktır. Fethi Bey ertesij çe sarayındaki mesai bürolarında toplanmıstı. Fethi Bey nutkunu irada başladıktan sonra yakin yerler sabah Aydın'a gidecek, orada da meşgul olmuşlar, gece geç vakite den heyetler geldi. Fethi Bey saat | bir gece kaldıktan sonra tekraıl kadar bir yere çıkmamışlardır. dörde beş kale statvoma geldi. Şid İzmir'e dönecektir. Balıkesir'e de gidecek detîe alkışlandı. Saha ortasında hazırlanan tribüne çıktı. MüteheyyiçBahkesir 7 (Hu. Mu.) Salıj ti. Dün Karşıyaka'da irat ettiği nu veya çarşamba günü Fethi Bey İzmir 7 (Sureti mahsusada giden tuktan dolayı sesinin kısık olduğu iburaya gelecektir. Elâziz meb'J muharririmizden) B. M. M. Reisi nu, söyliyeceği nutkun herkes tara usu Naki Bey burada yeni fırKâzım Pş. Hz. Bahkesir'den geldi. fından isitilebilmesini temin için |kanın teşkilâtüe meşguldür. İstasyonda muvafık, muhalif meb'Nuri Bey tarafından yüksek sesle uslarla Vali ve Kumandan Pş. larla tekrar edileceğini b:ldirdi. Fethi Bey: kalabahk bir halk kütlesi tarafınTribünün önüne, fırkanın bayraFes giydirecegimizi söylemiş dan karşılandı. ğı altına Gazi Hazretlerinin resim ler sözüne g»lince halktan biri: İzmir 7 (Hu. Mu.) Kâzım Pş. leri asılmıştı. Fethi Bey resmin üze Bu millet fes giyemez diye Hz. hükumet dairesine indi. Ali Sarinden söyliyordu. Sesi muttarit bir haykırdı ve alkışlandı. it ve Ali Hikmet Pş. lar da beraber ahenkle çıkıyor, bu sözleri Nuri B. Fethi B. in nu*ku mütemadiyen geldiler. Soma'dan bir heyet kenbağırarak tekrar ediyordu. Nutuk alkışlanıyor ve sözleri kesiliyordu. dilerini karşıladı. muhtelif fasılalarla alkışlandı. Fethi Bey: Fethi Bey bir aralık: Eğer benim sözlerimi tama Bizi sevmiyenler teşekkülü men işitebiliyorsanız Nuri Bey tekAydın meb'usu doktor Reşit Gamüzü gayrimeşru göstermek isti rar etmesin. Dedi ve yalnız devam "orlar. Deyince: lip B. S. C. Fırkası azalığından çeetti. Fethi Bey nutkunun liman şirke kilmiftir. Kahrolsunlar, sesleri duyuldu. Imha harekâtı basladı İİİBS Asilerin hattı ric'ati kesilmiştir, şakiler perişan bir halde kaçmağa uğraşıyorlar . Ankara 7 (A.A) Ağrı asilerine karşı kat'î tenkil hareketi bugün (7/9/930 da) f ecirle beraber başlamıştır. Kabatepe'den ilerliyen kıtaatımız çevirme mmtakasında ve müteakıp hatlarda eşkiya tarafından tevkif edilmek istenilmiş ise de eşkiya kuvvetli darbelerimiz karsısında perişan bir surette cenubu şarkiye firar etmektedir. Agrı! şimalinden ilerliyen kuvvetlerimiz bilâ mukavemet yürüyüşlerine devam ediyor. Agrı cenubunda eşkiyanm îran'a doğru olan] hattı ric'ati kesilmiştir. Verem Hastanesi Yeni paviyon dün açıldı Bu mükemmel binanın, 200 yatağı vardır, 75 yataklı ayrı bir kısmı Verem Hastanesi yapılmıştır Fethi Bey Bugün Manisa'ya gidiyor Yeni yapılan ve dün açılan paviyonun narıçten manzarası Gazi Hz. İstanbul belediyesinin Cerrabpaşa hastanesinin yanında yaptırdığı buyuk yeni pavyonunun küşat merasimi dun öğleden sonra icra edilmiştir. Küşat merasiminde rüesayi memurin, C. H. fırkası erkânı hazır bulunmuştur. « Fertlerın sağlık ve sıhhatinin ehemmiyetını tafsıle luzum yoktur. Fennin her turlu ve yeni sistem icabatını ihtiva eden bu yeni binanın dahili ve oarici tertibatı her nevi servisleri çok mükemmel ve en asrî bir tarzdadır. Bulaşıcı Merasimde Vali ve belediye reisi Mu olan ve olmıyan hastalıkların ve hastahittin Bey bir nutuk okumuş ve bu nut lan ihtilâtat ve sirayetine mâni olabil( Lutfen sahifei/i ceviriniz ) kunda ezcümle şn sözleri söylemiştir: Kâzım Pş. İzmir'de Bir istifa istanbul Vali ve Belediye reisi MuCerahpaşa hastanesinin kıymetli /,,«,„ £., yeni paviyonun resmi kusertabibi Rüştü B. şadında nutkunu okurken
