18 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi inci cüzü çıkti 28 Dokuzuncu sene: No. 31B4 umhuriy t S T A N B U L CAĞALOĞLU Telgraf re mektup adresi: Cnmhurlyet, tstenbul PosU kutusu: tstanbul No 246 Telefon: Başmuüarrir: 22366. Tahrtr mudürü: 23236, îdare mudüru: 22385, Matbaa: 20472 ı, Birinci selâm! Avrupa'da seyahate çıkan kıymetli aulor Yasfi Rıza'nın tlk mektubu bugün Cumatesi 18 Mart 933 5 inei sahifemizde ııııiıiNimiııııııııııııııııııtııııınıınııırnuiiiııtııııııııııııııimııııııuııııııııııııiHiıııııınıııııııııııı M. Makdonalt mühim bir proje teklif etti ııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııii Yeni Ergeneko'nun Kapılarmı zorlarkan Ulus yafayısımızın [1] bütün zorluklan bizlerin çağımıza [ 2 ] dü* müş gibidir. Tek ve topluluk olarak bir ulusu ulus sadyıracak ne varta hepsini sanki yeni baştan yapıp düzmemiz gerek görünüyor. Her yön den ona göre çalışmalara atılmıs ve katılmış bulunuyoruz. Baska sözün yeri mi var ki iste öz dflimizi bile arayıp bulmağa çıktık. Demek ki şimdiye dek meğer öz dilimizi bile yitirmiş [ 3 ] imişiz. tmparatorluğun kullanmağa koyulduğu ve bizi de ister istemez demir çemberi içine aldığı yapma dil, ancak öyle karmakarısık bir topiuluğun uydurm» bir dili olabilirdi. Fakat boyu ve soyu bir ve belli bir ulusun dili olamazdı. Osmanlı İmparatorluğunun kendi adına bağlıyarak derleyip toparla dığ arapça ve farsça karışık bilgi ve yasa dili buyuruk [ 4 ] yerinde olanlarm kullandığı bir dil oldu. Bu dil öz ulusa yabancı kaldı. On dan ötürü bir yandan öz ulusla buyuruk yerinde olanlar arasında hiç kapanmıyan ve eğer kendî gidisine bırakıLacak olsa hiç te kapanmıyacak olan bir uçurum açıldı, diğer yandan öz ulu» bilgi yönünden hiç bir nesne elde edemiyeceği sanki ıssız bir çölde kalmıs oldu. lkidebir bilgi varlığınm Türk ulusu içinde hhe türlü akıp taşma kımıldanıst gösteremediğine bakarak sasanz. Bilgi veren evleri daha dün medreselerden baska olmıyan ve bugünkü gidisleri de, hele dil yö niinden, gene hep o gidislere uygun demek en doğru olan bir ulus içinde bilgi yürüyüp kalkınamazsa bunda şasılacak ne olur? Bir çocuk bile yalnız ve yalnız anasımn babasımn dilinde konusarak adam olabilir, değil mi? Pek çok çocuklardan, ama I»!* çU Ttt»le çoruUknndan toplanan Turk ulusunun kendi dilinden baska bir dilde serpilip gürbüzlesebileceğini nasıl düşünebiliriz ? Yolunu sasırmış bir toplulukta öyleleri eksik olmaz, bu dil isinde bir bildiğüı üç dört yıl önce bize hem de kendisince inanarak söylediği bir sözü andıkça gerçekten şaşar kalırız. Obalı [ 5 ] boynuna bu adam ar tık [ 6 ] fransızca bildiğini sanırdı, ve fransızcadaki biligilerin türkçeye çevrilişlerinde rastladığı zorluklan sayıp dökerken türkün her türlü bilgiyi söylemeğe yarar bir dili olmadığını ve olamıyacağını ileri sürmekten çekinmezdi. Bir gün bize: Benim inanisım öyle ki Türkiye'de dili düzeltmenin en kestirme yolu, fransızcayı olduğu gibi alarak bütün ulusa vennektir, ve iste bundan keri [ 7 ] sizin diliniz budur demektir. Demez mi? Biz arapça ve farsçamn türkçe ile karışık ekşi hamın içinde ne yapa* cağrauzı bîlemezken fransızca ile dilsizliğm sunturlusuna uğrıyacağımız açık ortada bir is değîl mi idi? Herkes bilir ki bir tek, bir kaç tek [ 8 ] herhangî yabancı bir dilde çok ilerleyip derinlesebilîr. Fakat her hangi yabancı bir dili bütün bir ulusa kendi öz dili gibi konusma, okuma ve yazma dili olarak vermek hıc olağan sey midir? Tekin değîl topiuluğun, hele ulusun dili yalnız ana dili bile değildir de analar ve atalar dilidir. Bir ulus ortada bugün var bir topluluk bile değildir de bütün bir geçmistir, ve kendi soyu ile, boyu ile bir geçmif. İste öz dil böyle bir istir ki uydur ma düzenlere hiç gelemez. Sözü toparlıyalım: Nicedenberi dir ki zaten dünyanın çok zorlu ve pek karısık günlerile karşı karsıya • yız. Bu kargaşalık içinde Osmanlı Imparatorluğile beraber az kalsın Türk varlıği da tuzla buza dönecekti. Biz arda kalan Türk oğullarına ulusça varlık olarak keçeyi sudan çıkarmak düştü. Son Anadolu savaşında ulus varlığımızı kendi yurdu muzun kumandası eşsiz kendimizin olarak kurtarmak isinden başladık, simdiye dek olmadık, olmıyacak de Yeni bir ümit kapısı daha! Makdonald plânı çok müsait karşılandı Proje, donanmalarm tahdidini atiye bırakarak orkdu ve tayyareleri azaltıyor Cenevre 17 (A. A.) M. Makdonald'm konferansa teklif ettiği mukavele projesi emniyet meselesi hakkında su hal suretini ileri sürmektedir: Paris misakının bozulması yahut bozuhnak tehlikesi kar fismda kaimau halmde bu misakı imzalıyan dev letler arasında, bunlardan beşi nin talebi üzerine bir konferans yapılacaktır. Bu konferansta bazı tedbirler kararlaştırılması ve ya çıkarılması Ries'ullerin orta Dil anketi Haseki'de paviyon İnşası Şehir Meclisinde fırtına 7 inci liste Ankara 17 (A.A.) T. D. T. Cemiyetinden gönderilmiftir: Karfdıkları aranacak arap ça ve farsça kelimelerin yedi nomaralı itMtesi şudur: •ıımımııııııııımııımımımmıııiNiııııııııııııııııiHiiMiı ittifakla kabul edildi Bu fikre muarız olan Muhittin Beyle azalar arasında münakaşalar oldu Lîstelerde çıkan kelimeler den manalan birden fazla o • lanların her manası için ayn karsılıklar ileri sürülebütr. *¥• 1Gadir 2Gaflet 3Gaile 4Galebe 5Ganimet 6Garaz 7Garip 8Gavamız 9'Gaybubet 10Gaye UGıda 12Gına 13Girdap 14Gurur 15Günah Cevaplar 3 uncü sahıferruzdedır. Haseki paviyonu münasebetile araiannda münakaşalar olan Vali ve Belediye Rein Muhittin Beylc. azadan Cevdet Kerim Bey, Tevfik Salim Pasa ve Avni Bey Istanbul Şehir Meclisi dün, cutna olmasına rağmen, toplandı ve içtima son derece hararetli münakasalarla saat ondan on dörde kadar devam etti. Birinci celse Sadettin Ferh Beyinriyasetindea* çılmıstı. 1933 Şehir bütçesi dün 10,520,123 lira olarak kabul edânustir. Bunun 3,858,695 Iirası Vilâyet, lira Belediyeye aittir. 6,663,048 Nihayet geliyor! Mel. Şor babasile beraber İstanbuFa hareket etti Atma 17 (Hususî) M. Şor kızile birlikte tstanbul'a hareket etmiştir. Munakaşanın sebebı Dünkü içtimada en ziyad.e münakaşalar Hasekuusa hastanesinde yeni bir paviyon insası için sıhhat işleri fasbnm (Mabadi 6 ıncı sahıfede* BT târaftan tngillz başvekül silfthlarm az altalmasnn tekliî ederken dığer taraftan da Ingılız silâh fabnkaları i«te böylece faarıl hanl top yapıyorlar Bununla beraber Avrupa kıt'asm maksadını güden kararlar alacaktır. daki memleketlerin kara kuvvetleri Bu kararlar büyük devletlerin it milis esasına irca edilecek, askerljk tifakı ve diğer devletlerin ekseriyet müddeti sekiz ve fevkal&de olarak arasile verilecektir. azamî 12 ay olacaktır. M. Makdonald silâhları bırakma konferansmın vazifesini koiayla'çtırmağa mahsus mevzii itilâflann da teklif ettiği mukavele projesine so" kulmasını istemvstir. tngiliz plânı silâhları azaltma isînde şu sureti teklif etmektedir: Ordu mevcutları askerlik vazi fesinin ifa edildiği günler sayısının vasatisine göre hesap edilecektir. Takibat yok! Ab'na 17 (A.A.) Mel. Şor'un sahte bir pasaportla Atina'ya geldiği ne dair olan haberin aslı çıkmanMsbr. Bunun için Mel. Şor babasile birlikte Yunanistan'dan serbestçe gidebilecek • tir. Aldtğımız malumata nazaran M. Şor, kızı Atina'da kendisine ilk defa gei diği zaman M. Papas'ın dolandıncı lılctan maznunluğa dair iki resmî ve s3ca göstermis ve bunun üzerine Mel Sor, otelin salonunda kendismi bek h'yen arb'ste babasile kalacağını bildir mistır. M. Papas gerçi 12 sene evvel Pa ris'te iken Atina'da aleyhme böyle iki nraamele vaki olmuşsa da avdetinde men'i muhakeme kararı aldı^ını söv lemektedir. Artist Mel. Sor'a yazdığı mektupta: «Tina, bunlar hep uydurma sevgilim, gene kaç, bana gel, seni bekliyorum.» demektedir. M. Papas Atma gazetelerine de bu mealde bîrer tavzih göndermiştir. Komünistlik memnu! Almanya, komünist ve sosyalist cemiyetlerin faaliyetini menetti tngiliz plânı berri Avrupa'daki memleketlerin kara kuvvetleri için vasatî ordu mevcutlarmı fazlalastı rılmamak üzere şu suretie te*bit etmektedir: Birinci rakamlar ana vatan kuv vetlerini, ikinci rakamlar deniz aşırı kuvvetleri de dahil olduğu halde bu(Mabadi 5 tnct sahıfede) Dünkü maçların neticesi Beşiktaş, Galatasaray'ı 50 mağlup etti İstanbulspor • Vefa 1 1 berabere Dahil iye Möşteşarlıöı Ankara 16 Münhal Dahiliye Ve kâleti Müstesarlığına Konya Valisi Vehbi Beyin tayini takarrür etmiştir. , Dun Imparatorluk ve Hitler bayrağı KENDt KENDlMlZl TENKlT. Amerika'da bulunan hakikat Amerika'daki bankalar buhranı mıinaseben'le dolann başaşağı yuvarlanıp gideceğini tahmin edenler aldandılar. Bir iki sıkı tedbirden sonra dolar piyasaya tekrar çıktığı zaman eskısinden fazla fiat gösterdi. Amerika'da bu buhran münasebetile orada adedi on bir milyonu bulan işsizin arzettiği buhran da mevzuu bahsoldu. Bulunan hakikat şudur ki sanayıe fazta ehemmiyet verilmis olmaktan dolayı köylerden şehirlere çok adam gelmistir, ve şimdi bunlann tekrar topTağa, köylere ve çiftliklere avdet etmesi icap etmektedir Verilen teminat ta bu avdetin simdiden baslamış olduğu merkezindedir. Böylehkle Amerika asıl büyük buhranı bir iki senede tamamen halledeceği kanaatindedir. Köydeki adam hiç olmazsa kendi ıstihsalile her şeyden evvel kendi geçinmesi çaresini bulacak, yani aç kalnııyacaktır. Amerika'lılar bir kere bu cihet temin olunursa üst tarafı kolay dır, diyorlar. Türkiye'nin iktısadî bünyesi dahi esasen iste böyle bir tesekküle dayan maktadır. Demek ki Türkiye'de ziraî istihsali ıslah etmek, iktısadî mes'ele>i en büyuk mıkyasta halleylemek ola caktır. îstanbul konsolosluğuna Imparatorluk ve Hitler bayrakları çekildi Darmstat 17 (A.A.) Volff Ajansmdan: Hesse hükumeti toprağındaki Sosyalist ve Komünist cemiyetlerinin faaliyette bulunmaları yasak edil miştir. Karlsruhe 17 (A.A.) Abnan çekilen îstanbul Alman konsolosha~»si hükumeti komiseri SosyalUt'lere ve Komimîst'lere mahsus iknfortnalann ve alâmetlerinm giyilmesini ve kul lanılmasını yasak etmiştir. Schuverin 17 (A.A.) Volff Ajansından: Hükumet, ımparatorluk bayrağı ve Demir Cephe atlı Sosyalist teskilâtının faaliyette bulumnasmı yasak etmis, Bu birliklere ait mal ve mülklerin müsadere edllmesi için emir vermiştir. Bu iki cemiyete mahsus alâmetlerin taşınması da menedil • Lutfen sahifeyl çevirtiiz Bizde hayat pahalılığı 932 Yıllığma nazaran Türkiye'de geçinme 929 dan îtibaren ucuzlamıstır 1933 Türkiye Güzellik Krallçesl Nazire Han ım da dunkü maçı seyredenler arasında idl . Galatasaray • Beşiktaş takımları dün bir defa daha karsılasular. Bu ikinci karsılasma da gene Beşiktas'ın galebesile neticelendi.. Hem de 50 gibi daha büyük bir farkla. . l i k tnaçlannın jlk devresinde Galatasaray , Beşiktaş ile karşılaşhğı vakit 30 yenilmişti ve bu mağlubiyet Galatasaray muhitinde büyük bir heye • can uyandırmış, tehlike daha lik maç • lannın başlangıcında kendini göstermişti. Maçların devamı Galatasaray için hiç te talihli olmamış, bütün ümîtler ikinci devreye kalmıştı. ikinci devre lik maçlanna başlanırken başkaptan • [1] ULUS: Mület. Ulus yaşatrıştmız: Killî hayattmız. (Budun daha geniş mânada, Ulus daha mahsur mânada mület demek) 12] ÇAö: Zaman^devır, nesil. [3] YİTIRMEK: Gapetmek. ııiHiiMUiııııııııııııııııııııııııııııııııııımıııııııııııuııııııııııııtıııııııııııııııııııııııııııtııııııııuııiHiıııııııııııımıııııııiHiııııııııınMiınmHimnnııııııı [4] BUYURUK YERİNDE OLANLARIN nilecek kadar büyük işler gördük. Türk'Ier Ergenekon'un bu kadar Emir mevkunde ölarilann, hukumetın. Bu kadarı yetmiyor, gene çalışıp çakarısık ve zorlusunu hiç görmerais 15] OBAL: Vebal, günah. balamak yolunda durmadan yürüyolerdi. Karısık ve zorlu ama varacağı [61 ARTIK: Fazla. ruz. Ve iste simdi de ulusça öz diliparlak son simdiden belli. Onun için [7] BUNDAN KERİ <geri> Bundan sonra mizi bulmağa yönelmişiz, var gü yarınifnızın ona göre aydın, hem de tt] BtR TEK, BI& KAÇ TEK: Bvr jert. cümüzle onu ortaya çıkarmak için çok aydın olacağım söyliyebilirizugrasıyoruz. YÜNUSNADl lıkta yapüan tebeddülâtm Galatasaray takımına yeni bir ruh ve taze bir kuvvet vereceğini umanlar b3e vardı. Galatasaray takımırun bugün içinde bu lunduğA buhranm hakikî sebebini bir türlü anlamıyanlar hep zevahire göre hiiküm veriyorlar, bazı »ahıslann de • ğişmesile her seyin düze'eceğini, eski parlak günlerin avdet edivereceğini zannediyoıiardı. Dünkü maç ve neticesi, böyle zâhirî düsünenler ve yahut ta öyle düşünür gibi görünenler için bir ders olmus, Galatasaray takımının hakikî mevkiini ortaya koymustur ( Mabadt 6 ıncı sahifede ) «9i4i r ı \\ \ 1929 1914 ten I « 1J0O / • S SM m «; •M s 119* 1930 I93Î 193] ıtıbaren geçınme ucuzıayışı nın ssyr.nı gosıerır temsıfî res>,uı Basvekâlet İstatistik Umum Müdürii lüğü tarafından tanzim edilen 1932 YdIığuım hayat pahalılığma ait olan ku • mı sayani dikkat neticeler göstermek • tedir. Bu istatistik hazırlanırken 20 muh • telif vilâyet merkezlerinde asağıda s a y dığımız 26 kalem gıda maddelerînin perakende fiatlan nazan dikkate almmıs ve bunlann vasatisi bulunarak mukayese yapılmıştır. Bu maddeler şun • lardır: Sadeyağ, zeytinyağ, kasar peyniri, beyaz peynir, yumurta, siyah zeytin, çay, kahve, şeker, üzüm, komür» gaz, tabun, ekmek, buğday unu, pi • mabadi 6 tnct tatufede)