8 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

BT Hayat ÂAnsiklopedisi inci cüzü çıktı Dokuzuncu sene: No. 3232 İSTANBUL — CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresi: Cumhuriyet, İstanbul — Posta kutusu: İstanbul, No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366, Tahrir müdürü: 23236, İdare müdürü: 22365, Matbaa: 20472 Cumhuriyet Pazartesi 8 Mayıs 933 Hayat Ansiklopedisi Büyük bir kütüphaneyi bir arada evinize geliren en faydalı eserdir. Her evde bir fane bulunmak lâzımdır. Gazi Hz.nin S on Hâdiseye Dair İntibaları Kurtuluş cidalinde: Milli sır! O İk Büyük Millet Meclisi devrine ait bazı notların neşrti münasebe- tile, o zaman Şark cephesi ku - mandanı olan Kâzım Karabekir Paşa, güya kendi şahsına temas e- den bir noktayı tashih ettirmek is- tiyen bir mektubu ile adeta kaş ya- payım derken göz çıkarmıştır. Me- selenin esası şudur: Günün birinde Ankaraya o zaman Erzurumda bulunan Kâzım Karabe- kir Paşadan gene o sıralarda bir ar- kadaşile intihap dairesi olan Erzu - ruma gitmiş olan Celâlettin Arif Be- yin Şark vilâyetleri umum valiliğine tayini muvafık olacağına dair bir inha veya bir teklif gelmişti. Dam- dan düşer mahiyette olan ve hay - retle karşılanan bu teklife Ankara derhal olamaz cevabını vermekle beraber bittabi bu garip işin mahi - Yetini de anlamak istemişti. O iş ta- bit olmadı ve bütün tetkik ve tah - kiklere rağmen bizce o işin içyüzü karanlık kalmaktan kurtulamadı. Şimdi Kâzım Karabekir Paşa gü* ya bu karanlığı gidermek için me - seleyi şöyle izah ediyor: «— Celâlettin Arif Bey geldi, ba- na Ankara seni Şark vilâyetlerine umumi vali yapmak istiyor dedi. Ben bunu muvafık bulmıyarak kendisi umumi vali olsa daha iyi olacağını söyledim, ve ona bunu ikna da ede- rek Ankaraya teklif ettim. Ankara kabul etmedi.» Ve ilâve ediyor: 3 — Etse iyi olurdu ama etmedi. Ne Şarkta umumi bir valilik ih - dasını, ne de o valiliğe Kâzım Ka - rabekir Paşayı tayin etmeği düsün- memiş olan Ankara ne için Celâlet- tin Arif Beyin Kâzım Karabekir Pa- şa tarafından teklif olunan umum ÜY ÜER A a danmkeki at kakanlik| takdirinde bunun neresi iyi olacak- tı?.. Meçhul. Bilâkis o vakit Kâzım Karabekir Paşanın: — Doğru, bu adam beni aldat - mış, yanılmışım, — teklifimden vaz geçtim. Diyen son bir telgrafnamesi var ki d dadir, yant öldedir Mesele yalnız, şüphesiz Kara - bekir Paşa için şerefli tarafı olmı - yan, bu çapraşık hikâyeye kalsa idi sözü uzatmağa mahal olmazdı. Fa- kat Kâzım Karabekir Pasa bu fır - gattan istifade ederek milli kurtuluş hareketinin ilk nüvvesini Erzurumda kendisinin kurmuş olduğunu, Mus - tafa Kemal Paşayı Anadoluya da - vet ettiğini ve milli kurtuluş progra- mınin orada beraberce tesbit edil - miş bulunduğunu kaydederek ve bu- na Ermenistana karşı askeri hare - ketlerimizi de ilâve eyliyerek milli mücadelede kendisi tarafından oy - nanılmış olan mühim mühim rolle - rin biz gazeteciler tarafından unu- tulmuş olmasına karşı serzeniskâr şikâyetler serdeylemektedir. Bun - dan dolayıdır ki tarihi yanlış vadiye sürüklemek istemek mahiyetindeki bu balapefvuhiın kendi hakiki Ççerçevesine ircaı bu yakın ve serefli tarihimizi yakından yaşamış olan bizlere göre bir zarurettir. Umumi harbin mütarekesinden Kâzım Karabekir Pş.nın mahut mektubu zamanlarile alâkası olan bu kında Başmuharririmiz Falih Rıfkı Bey Reisicumhur Hz. nin mütalealarını istif sar etmiştir. im- mektup hak- Büyük Reisimiz diyorlar ki: “Bu mektubu yazan üzerine akıl dok- torlarının dikkat nazarınıcelbederim,, Ankara 7 (A.A.) — Yarınki Hakimiye- ti Milliyede şu fıkra intişar etmektedir: 5 mayıs tarihli milliyet gazetesinde Kâzım Kara Bekir Paşanın Millici zasile neşrolunan hatıralar münasebe - tile bir mektubu intişar ettiği malüm - dur. Anadolu İstiklâl mücadelesinin ilk Başmuharririmizin bu mektubun ken- dileri tarafından görülmüş olup olmadı- ğgına dair sualine Gazi Hz. kısaca şu ce- vabı vermişlerdir: — Okudum. — Bu hususta intibaınızı sormaklığı- ma müsaade buyurur musunuz? —Evet. Bu mektubu yazan üzerine akıl doktorlarının dikkat nazarını celbederim. ahedesinin mer'iyete girdiği gumrük- lere tebliğ edılnıış ve (modus viven- di) ahkâmı yerıne tatbika bışlunmı'- tır. Fr larla ticaret muahedesii feshi dolayısile muahede dört ay sonra hükümden sakıt olacaktır. O zamana kadar yeni bir (modus viven- di) yapılmasına çalışılmaktadır. Devletlerle, Amerika ile yapılan ticaret muahedesindeki mukabil an- cereyan etmektedir. Bu muahedeler haziran sonuna ka- dar yetiştirilerek yeni ihracat mev- siminden azami istifade — edilmesi temin edileceği ve eylül — sonunda müddeti bitecek olan şimdiki kon - tenjan kararnamesinden sonra yeni kararname çıkmıyacağı söylenil - mektedir. İspanya ile aktedilen ticaret mu- ahedesi, ihracatımız nisbetinde her nevi İspanyol eşyası ithaline mü - sait bulunduğu için müddeti bir se- Kontenjan kalkıyor mu? Eylülden sonra bu usul yerine ticaret muahedele- rinin kaim olması ıhtımqlı kuvvetlıdır Norveçle aktedilen ticaret mu - | ne olan bu muahedenin dan sonra tekrar temdit edilmiyerek sanayicilern istediklerini de tatmin * eder bir anlaşma teminine çalışıla - caktır. Japonya ile müddet uzatıldı Japon hükümetile aktol mu- İktisat Vekili Celâl Bey lıl( yqıl etı'lıetlı pıl(etlemı ıııuıındeıı. posta hit. - | idaresii ll menedilmişti . Ticaret Odası bu memnuiyetin uzadığını gö k bu paketlerin ithaline idi Üa edîlmeıiîçin*,"” bas lunmuştur. Tiftik satışları vakkat ticaret itilâfı (modus viven- di) 5 mayısta hitama ermiş ve azami tarife tatbikına başlanmıştı. Dün telgrafla gümrüklere yapı - lan tebliğata göre, bu (modüs vi - vendi) 5 mayıstan itibaren daha üç ay uzatılmıştır. Yeşil etiketli paketlerin itha- line müsaade istenildi Son kararname ile kontenjan harici olarak ithaline müsaade edilen bir kilo- İstanbul Ticaret Odasışfin tetkikatına göre, tiftik ıhrıcıhmn takasa tâbi tutul- ması ketimizde tiftik - stol çok azalmasını temin etmiştir. 931 de şehrimizde 17670 balya olan tiftik stoku 932 de 27,000 balyaya çık- mış, sonra takas dolayısile tedricen a - zalmış, 933 sene başında 10,410 bal - yaya inmiştir. Geçen kânunusani içinde iden Anadoludan mal gelmesi hase - bile 30,000 balyayı geçen stok, bilhassa Sovyetlerirn mubayaatı üzerine 10,000 balyadan aşağı düsmüştür. İktısat Konferansına ) Kimler gidecek? | Hariciye, İktısat, Maliyel Vekilleri gidecekler Ankara 7 (Telefonla) — Lon- ( dra İktısat konferansı için Ha - riciye Velıiletmdo yapılan ha - ir. Konferansa tayin edilmemiştir. M.= $ Hariciye Vekilinden başka İktı - ( sat ve Maliye Vekillerinin de gi - decekleri kuvvetle tahmin olun - ( maktadır. Heyetimizin sureti 933 bütçesi hazırlandı Yeni seneye 10 milyon lira borçla giriliyor Bütçe azami tasarruf esaslarına göre tesbit edil- miştir ve mütevazin olarak 170,5 milyon liradır Ankırıı t (Telefonlı) — 933 bütçesi ilmıştır, meb'- uılnrı tevzi edilecektir. Bütçe encümeni M süğ, lçİMe bul: y Ka mıh senenin, vaziyetini kısaca tetkik ederek 932 için mali senebaşında 169,146,74'7 lira mıınf kabul edildiğini, fakat büt- çede hizmetl. îı;m ayrılan tahsisat mik- tarının ihti; l mış olmııındın dolıyı bunların ıngm fasıllar d kal lmak ve kısmen de düyünu umumiye bütçesine mevzu tahsisattan 3,263,000 lira nak- ledilmek suretile nisan sonuma kadar olan 11 aylık devre için munzam tah- sisat alı k devlet dairelerinin ih- tiyaçları karşılandığını, düyunu İ bütçesinden tefri( edilen 3 küsur mil - yon lira munzam tahsisat sayılırsa 932 masraf bütçesi tahsisatının 172,409,911 lraya baliğ olacağı söylenmektedir. Ancak, 932 senesinin, bütçe tatbika- tında tasarrufa en çok riayet edilen se- nelerden . biri olduğu memnuniyetle kaydedilmektedir. Yeni tahsisat nerelere ayrıldı? Mazbatada hükümetin bu sene iste- dıgı tahsisatın geçen sene bütçesine na- Maliye Vekili Mustafa Abdülkâlik Böy zaran 6,333,000,bütçenin son vaziyetinü nazaran 3,072,000 Hira fazla olmak ü » zere 175,482,204 Hira olarak teklif e- dndıh,ındıhfıfhn Wııiıı Halaleri İ v ve ler ve bu mahiyette mübrem görülen işler için ilâve edildiği izah olunmak « * (Mabadi 2 inci sahifede) Komünistler “ rkiye - den bize hayır yok,, diyor Şefik Hüsnüye yazılan bir mektup yakalandı - Adliyede istintak devam ediyor Hariciye Vekilimizin C avdetinde belli olacaktır. Darülfünun ş Islahatı : Dün Vekâlette ve M. Malşın iştirakile bir içtima yapıldı Ankara 7 (A.A.) — Profesör Malş Darülfünunun ıslahı meselesi etrafında Maarif Vekâleti ile te - maslarına devam etmektedir. Bugün saat 15 te M. Malş ile fa- külte reisleri ve vekâlet erkânından bazıları Maarif Vekili Dr. Reııl Ga- Komünist maznunları dün Dördüncü istintak hâkimliği ta- râfından dün sabahtan akşama ka- dar komünist propagansı yapmaktan maznun olan 13 kişi hakkında tah - kıkıtı ı'levıım edilmiştir. ları dün tevkif- lip Beyin reisliği altınd lardır. Bu toplantıda Maarif Veki - li Bey Darülfünunun ıslahı hakkın- da şimdiye kadar yapılmış olan te- şebbüsleri izah euıuşler ve şimdi bu lahatın inkılâp şeklinde tecelli et- sonra Türk — vatamı — tehlike - lerin en büyüğüne uğramıştı. Av - rupa, asırlarca söylenilmiş ve alışıl- mış bir fikre tevfikan Osmanlı İm - paratorluğunun tasfiyesini hemen hemen Türklüğün imhasile karıştı - luğu önünde bütün şartlarile umumi halâsı düşünen biri vardı ki filha - kikl o ilk günlerde İstanbulda idi, e plâ hazırlamakl şguldü: MUSTAFA KEMAL. 1919 mayısının dok veya yirminci günü ran bir yolda yürümeğe başl t Bu büyük tehlikeye karşı büyük bir bedbinlik içinde bulunan memleke- tin şurasında burasında, hiç olmaz- sa kendilerine ait parçaları olsun kurtarabiliriz diyen husust gayret - lTer belirmişti. Esasında medih olun- mağa lâyık olan bu 'hareketler, ha- kikatte memleketi bir de kendi eli - mizle parçalamak gibi bir sakamet arzediyordu. Merkezi Erzurum ola - rak Kâzım Karabekir Paşanın da alâkadar olduğu Şark vilâyetleri te- şekkülü işte bu teşekküllerden biri idi, ve onun gayesi Şark vilâyetle - rini Ermenistana verdirmemek için çalışmaktı. Yalnız Şark vilâyetlerini ele al - Sak bu teşekkül kendi başına kal - dığı takdirde bu vilâyetlere gelecek felâketin önüne geçmek ihtimali ol- madığını ve olamıyacağını o gün de, bugün de anlamak güç değildir. O Zzamanın mazereti şudur ki o vakit bu işlere muvaffak olup olmıyaca- ği düşünülmiyerek can havlile giri- şilmişti. Memleketin bu ölüm dirim zor - on Samsunda Anadolu karasına ayak basan — Mustafa Kemal o günden itibaren plânını tatbika da başla - mıştı. Bu plânın mühim noktala - rından birini memleket dahilindeki muhtelif teşekküllerin bir kül ola - rak bütün vatanı kurtarmak fikri et- eafında birleştirilmesi teşkil ediyor- du. Erzurum kongresini Sıvas kon: gresinin takip etmesi bundandır. Ni- tekim senesine varmadan bütün memleket Ankarada Türkiye Büyük - Millet Meclisinde kendi mukadde- ratına sahip ve hâkim yepyeni bir devlet haline geçmiş bul_unuyordu. Ondan sonra Türk davası muvaf- fak olmak için sarfolunan maddi ve manevi mesainin büyüklüğü akılla - ra hayret verecek mikyaslar ârzet - mıştır. Sakaryadan, Dumlupinardan, yadan ve I dan şimdi e- peyce uııqumı; bulunuyoruz. Her günü yeni bir safha arzeden yeni Türkiye — hayatının milli cidalden sonraki muvaffakiyetleri cidalin de- vamı esnasındaki zıferlerden aşağı doğildır. VAA Gazi Mustafa Kemal büyük ta- rikt nutkunda yakın tarihimizin vâkıalarına hâkim olan kudreti Milli bir sır olarak ifade etmiştir. Hakikaten bu sır safha safha in- kişaf ederek yalnız milli cidalin - sonuna kadar değil, daha sonra- larına kadar devam etmiştir. Bü- tün hayırlı verim kabiliyetlerile hâlâ vatan ve milletin kılavuzlu- ğunu yapıp gidiyor. Türk mille - tinin bir büyük oğlunda tecelli seden hu milli sır, içtimaiyat dilin- de milli deha tabirile ifade olu - Unur. n Kâzım Karabekir Pasa memle - kete hizmet etmemiş midir? Herke- sin canla başla ifa ettiği bu hizmet- lerden Kâzım Karabekir Paşanın hissesine düşenini inkâr eden yok * tur. Fakat her hizmet ancak kendi hududunda ve kendi miktarında kalmakla muteber — olabilir. Bunu geçmek gayreti hizmetin o derece- deki kıymetini bile düşürmek teh - likesi vardır. Türkiyenin halâs ve istiklâli bizim milli deha dediği - miz işte o milli sırrın bütün tarihte eşsiz bir eseridir. YUNUS NADİ indeki zırureti anla sonra fakülte reislerinin, fakültelerinin ısla- hı'hakkındaki mütalealarına müra- caat ederek bu mütaleaları birer lâ- yiha halinde yazıp yarına kadar getirmelerini tebliğ buyurmuşlardır. Toplantıya yarın saat 11 de dzvam olunacaktır. İçkiyi incesaz Himaye ediyormuş! Fahrettinwl_(—;m B. «bu musiki kalkmalı» dıyoı İçki aleyh tarı gençler ce - miyeti reisi Fah- rettin Kerim B., alaturka musiki taraftarları nın cemiyete mu- — sikiyi içki aley - hinde propagan- da silâhı olarak —— kullanmak tav siyesinde bu lunmaları üzerine dün bir muhar - (Mabadi 6 ıncı sahifede) - Dr. Fahrettin Kerim B - h_ınedeıı adliyeye getirilerek birer birer sorguya çekilmiş ve hepsi hak- Adliyeye götürülürlerkön kında tevkif kararı verilmiştir. Dördüncü istintak hâkimliği ikin- ci parti olan bu 13 kişilik komünist bu- kakesi kaklindaki tahikil 'ıüıı de devam edecektir. Şefik Hüsnüye yazılan mektup Geçenerde tevkif edilen Emin is- ( Mabadi 6 1ncı sahifede v Atina müzakereleri Celâl ve Numan Beylerle; Cenevreden dönen Yu- nan Hariciye Nazırı arasında da temaslar başlıdı Atina 7 (Hususi) — Mütehassıs ko- 1 misyonlar azası yarın aktedecekleri müş- terek içtimada ticari itilâfın kat'i met - nini kararlaştıracaklardır. Bütün nokta- lar üzerinde mutabekat hasıl olmuş ol- duğundan hiç bir müşkülâta tesadüf edil- miyeceği ümit ediliyor. Hariciye Nazırile murah- haslarımızın teması Atina 7(Hususi)) —Dün Cenevreden avdet eden Hariciye Nazırı M. Maksimos ile birlikte Yunanistanın mali vaziyeti- ni tetkik edecek olan Cemiyeti Akvam mütehassıs muavinleri buraya g'elmışhr M. Maksit Türkiye hh ziyaretini bugün kabul edecektir. Dıın akşam Başvekil Hariciye Nazırı ile isti- şarede bulunarak Türk - Yunan müza- keratı ve istihsal edilen neticeleri hak - kında kendisine malümat verdikten son- ra İsmet Paşa tarafından yıpılmı' ilti - fatkârane davet üzerine An- Türk --Yunan dostlüğunu takviyeye çalı: kara seyahati ve tarihinin ;-eıbm hakkın- da görüşmüştür. Bu seyahatin ileride icra ol! k be- lediye intihak dan sonra fırka | M. Papanastasiyu muvafık görülmüştür. (Mabadi 8 1nc: sahifede) - SA |