30 Eylül 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Cengiz Han Türk birliği uğrunda saltanatlar yıkan büyük hükümdar Yeni tefrikamızı bekleyiniz. Onuncu sene: No. 3377 umhuriyet İSTANBUL CAGALOGLU Telgraf ve mektup adresi: Cumhuriyet, Istanbul Posta kutusu: Istanbul. No. 246 Telefon: Başmuharrır: 22366. Tahrir müduru: 23236, Idare mudunı: 22365, Matbaa: 20472 Yeni tefrîkamîz Cengiz Han Büyük Türk İmparatorunun aşkı ve hayatı Birkaç güne kadar neşre başlıyoruz. Cumartesi 30 Eylul 1933 Sulh yolunda Ciddî adımlar ugoslavya Kral ve Kraliçesi Hazretlerinin Reisicumhur Gazi Hazretlerini ziyaret etmek maksadile tstanbula gelmeğe karar vermiş buluntnalan son zamanlann en mii him hâdisesini teşkil edecek bir keyfi yettir. Bu ziyaret etrahnda Yugoslavya hükümdarlan hazretlerinin bugiin bulunduklan Romanyadan verilen malumat hâdisenin siyasî mahiyet ve ehemmiyeti hakkında dikkate pek lâyık taf»ilâh ihtiva etmektedir. Bu malâmata göre, Sinayada son içtimaını Yugoslavya ve Romanya Krallannın da iştirakile akteden Küçük itilâf konferansmda Türkiyenm Balkanhlar arasmda tesi sine çalıştığı ve kısmen muvaffak ta olduğu anlasma lâyık olduğu ehemmi • yetle takdir ediltniş ve Balkanlar an lasmasının Küçük itilâf Ue telifi imkâ nında sulhun en büyük zarnânlanndan biri görülmüştür. Denilebilir ki Yugoslavya Kralile Kraliçesi Hazretlerinin Türkiye Reisieumhuru Gazi Mustafa Kemal Hazretlerile mülâki olmak ü zere tstanbulu ziyaretleri Küçük itilâf konferansımn vaziyeti bu yoldaki tet kîk ve takdiri neticesinde kuvvet ve kat'iyet kazanmıstır. Avni konferans ta Romanya Hariciye Nazın M. Titfi leskonun Ankarayi mukarrer olan ziyareti dahi tasvip olunmuş bulunu yordu. Yugoslavya Kral ve Kraliçesi Hazretleri tstanbula gelirken evvelâ Var nada bir müddet tevakkuf ederek o rada Bulgar Kral ve Kraliçesi Hazret lerine mülâki olacaklar ve tstanbula doğru seyahatlerine ondan sonra devam edeceklerdir. Varnadaki bu te vakkufun Balkanlar anlasmasını genişletmekte, Bulgaristanm da beraber yürümesine atfolunan ehemmiyetle alâ ksdar oldu?u meydanda bir keyfiyet tir. Bu'şrar Kral ve Kraliçesi Hazretleri geçen sjün Avrupa seyahatlerinden avdet ederken Belgrat istasyonunda Yugoslavya Karl ve Kraliçesi Hazretle rtle bir mtldder göruşmuslerdi, ve bu ilk mülâkat ta pek iyi bir tesir husule getümisti. Cenevrede sulh islerinin pek büvük ağırlıklar ve zoriuklar içinde güçlükle yüriimesine mukabil dünyada sulhu filiyatla temine çalisan bazi hususî te • şebbüs ve teşekküllerin hususile son îeneler zarfında hayırlı nsticelere doğru inkisafına sahit olmaktan pek ziyade memnunuz. Türk Rus dostluğunu Sütün bu tesebbüslerin en başına koyabiliriz. Ha kikaten gayesi sulhperverlikten ibaret olan bu dostlukta iki taraf fevkalâde samimî idi, ve bu samimiyet her geçen gün kuvvetini arttırmakta devam et ~ miştir. Daha ziyade tedafüî bir mahiyeti haiz olan Küçük itilâf Avrupanın ortasında sulhun herhangi sebep ve bahane ile bozulması ihtimaline karşı hatın sayılır bir kuvvet teskil etmek husu • sunda gayet güzel bir misal teşkil etti. Türk ttalyan dostluğu Akdenizin bu havalisine ait olarak pek parlak bir sulh misakt teskil ettikten sonra bunu Türk Yunan anlaşması takip etti. Türk Yunan anlasmasmm alelâde bir anlasma hududunu geçen samimî dostluk şekilleri bütün dünyanın gıptasını celbedecek ideal bir mahiyet almıştır. Türkiye Bulgaristanla da samimî surette dosttur, ve bu dostluğun ayni kuvvet ve samimiyetle Türk Yunan dostluğu çerçevesine dahil olmasma çalıs • maktan hâli değildir. Bu noktada Türkiye Balkanlara ait ve Balkanhlar arasmdaki anlasma çerçevesinin pek ziyade genişliyebileceği hakkındaki ümit lerini hiçbir zaman seklamadı. Her zaman açıktan açığa bu gayeyi istihdaf ettik ve her zaman bütün sarahatile bu hakikati bağırdık. Dostumuz İtalyan devleti Başvekili M. Musolininin teklifile aktolunan dörtler misakmın küçük devletlere doku nur bir mahiyeti olmadıği hakkında Fransamn verdiği teminat Küçük iti • lâf ile ttalya arasmdaki münasebata daha fazla huzur ve emniyet vermiş ol • duğundan şhndi merkezî Avrupanın ve Tuna havzasının tanzimi işinde daha samimî ve daha umumî bir teşriki mesaiye şahit olmaktayız. O taraftan vaziyet böyle mkişaf ederken evvelâ şarktan Rusyanm hemhududa garp dev letlerile ehemmiyetli muahedeler im za ettiği görüldü, ve şimdl de Küçük itilâfm bütün bu emniyet ve müsalemet şerakini daha ziyade genişletebflmek ümidile Balkanlara teveccüh ettiği gö~ rülüyor. Küçük itilâf içinde doğrudan doğruya Balkanh devletler var, ki bunlar Balkanlarda teşekkülü arzuya lâyık olan bloku ikmal edebilirler, ve sonra ba heyeti umumiye ile Kuçuk itilâf a rasmdaki anlasma ortaya sulhu herbal , Yugoslavya Kral ve Kraliçesi Çalışkan Bulgar milleti Hz. salı günü geliyorlar dostluğunu göstermiştir Başvekilimizin Bulgaristan intıbaları Misafirleri, Reisicumhur Hz. bizzat karşılayacak ve Dolmabahçe sarayında büyük bir ziyafet verilecek Bükreş 29 (A.A.) Yugoslavya Kralı Aleksandr Hz. nin Türkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa Kemal Hz. ile mülâkatta bulunacağı ha • beri Rumen matbuatında ve siyasî mehafilinde büyük bir alâka ile takip edilmektedir. Siyasî mehafil son zamanlarda Küçük itilifm ve bilhassa Romanyanın şarka müte . veccih olarak mkişaf eden siya setinden son derece memnun gö rünmektedir. Kral Aleksandr Hz. pazartesi veya salı günü Varnaya hareket edecek, orada birkaç saat kalarak Bulgar Kralı ile görüstük • ten sonra ertesi günü tstanbulda Türkiye Reisicumhuru Gazi Mus tafa Kemal Hz. ne mülâki olacaktır. Bükreş elçimiz Hamdullah Suphi Bey bugün Yugoslavya sefiri ile gö. rüşmüştür. Bu görüşmede Yugoslavya saray mareşalı ve Saray Nazın ha zır bulunmuştur. Bu »ırada iki devlet reislerinin mülâkatına ait ter tibatın konuşulduğu tahmin olun . makadır. Elçmiz Hamdullah Suphi Bey gene bugün Romanya Başvekili M. Vayda ve Romanya Hariciye Müsteşarı M. Radulesku ile de mülâkatta bulunmuştur. Bulgar fırkalarının liderleri de dostluğun lâzım ve faydah oduğunda muiabık bulunuyorlar Basvekil tsmet Paşa, Sofya seyaha ti intıbalan hakkında dün Anadolu A jansına şu beyanatta bulunmuştur: « Bulgaristandan memnun en avdet ediyorum. Oraya Türkiyenin iyi hislerini ve Büyük Reisimizin selâmlannı ve muhabbetlerini götürdjim Çahskan, kıymetli Bulgar halk; Türkiyeye karşı ve Büyük Reisimize karşı her müna sebetle sevgi ve saygısını gösterdiler. Bulgaristan devlet adamlarile acık yürekle konuşmak imkân ve fırsatını bulduk. Samimî konuştuk ve anlaştık. Zaten mevcut olan dostioğun idamesine ve inkisafına çalısılmasına ka rar verildi. Daha bir sene mer'iyet müddeti bulunan bitaraflık, uzlasma ve hakem muahedemizm bir protokol ile şimdiden beş sene için temdit edilmiş olması işte bu havanın mütezahir ve vaziyeti iyi gösteren bir nisanesidir. Dostum Bulgar Başvekili M. Muşa nof, nazik ve kıymetli yol arkadaşlığım ta Karadeniz sulanna kadar devam ettirmekle bizi çok mütehassis etmiş ve kendisile daha çok görüşmek fırsatı m vermiştir. Bundan dolayı da ayn ca müteşekkirim. Muhtelif fırkalann kıymetli liderle rile de ayn ayn konuşmak zevkine nafl olduk. Hepsi ile de iki hükumetin takip etmekte olduğu Türk Bulgar dostluğu üzerinde ve bunun gerek iki memleketin bulunduğu mıntakamn sulhu i » . ."*Glgaristan seyahati hahfnnda beyanatta bulunan ttmet Pş. Hx. çin gerek Türkiye ve Bulgaristanm menfaatleri için lâzım ve faydah olduğu görüşünde mutabık kaldık. Haşmetlu Bulgaristan Kralı Hazret lerinin ve Kraliçesi Hazretlerinin heyetimiz hakkında lutfen izhar buyurdukMabadi 2 inci »ahifede Merasim programı tesbit edildi Şehrimizi teşrif buyuracak olan Yugoslavya Kral ve Kraliçesi Hz. nin Istikbal merasimi dün akşam Perapalas otelinde Hariciye Vekâleti Protokol müdürü Sevket Fuat, Belgrat sefirimiz Haydar, Hariciye Kalemi mahsus müdürü Refik Âmir Beylerle Yugoslavya sefiri arasında hazırlanmıştır. Kral ve Kraliçe Hz. ni memle . ketimize getirecek olan Dubrovnik kruvazörü evvelki gece geç vakit Boğaz dan Karadenize geçmis ve doğruca Köstenceye gitmiştir. Durovnik 1931 de Glasgow tezgâhlarında inşa edilmiş ve Yugoslavya tarafmdan geçen ağustos ayı zarfında tesellüm edilmiş yepyeni bir hafif kruvazördür. Tonu 2500 ve sürati 36 buçuk mildir. 4 tane 14 lük topu, 6 tane de torpil kovanını ihtiva etmektedir. Kral ve Kraliçe Hazretlerinin re fakatlerinde Yugoslavya Hariciye Na zırraın bulunduğu haberi doğru değildir. Yugoslavva Hariciye Nazın Bük reşten doğru B«lgrada dönmüstür. Kral ve Kraliçe Hazretlerinin maiyetlerinde Sarayi Kralî Nazın Antiç, SSaray müsüru Dimitriviç, Kraliçe Hazretlerinin damdönürleri ile Kral Hazretlerinin üç yaveri bulunmaktadır. Misafirler Yugoslavva muhribinden Söğütlü yatına alınacaklar ve doğruca Dolmabahçe sarayına çıkacaklardır. Kendileri sarayda Reisicumhur Hazretleri taraftndan karşılanacaklardır. ö ğ le yemeği Dolmabahçe sarayında ye • nilecektir. öğleden sonra Kral ve Kraliçe Hazretlerinin sehir dahilinde bir tenezzüh yapmalan muhtemeldir. Gece Dolmabahçe sarayında muazzam bir ziyafet ve süvare verilmesi ihtimali vardır. ö ğ l e ziyafetinden sonra Kral ve Kraliçe Hazretleri Reisicumhur Hazretle rfle mülâki olacaklardır. Bu mülâkat esnasmda Basvek'l tsmet Paşa ile Ha riciye Vekili Tevftî Rüştü Bey de bu lunacaktır. Jııp Kralı Aleksandr Hz. Belgratta askeri merasimi seyrederhen Kâzım Pş. Hz. dün akşam Ankaraya ^ hareket ettiler . Meclis Reisimiz, merasimle teşyi edildi, Celâl Beyde Kâzım Paşa ile beraber gitti Büyük Millet Meclisi Reisi Kâzım Paşa Hazretlerile İktısat Vekili Celâl Bey dün akşam saat 18 de hususî trenle Ankaraya hareket etmişlerdir. fstasyonda Emniyet müdürü Fehmi, yeni Jandarma Kuman danı tzzet B. ve tş Bankası erkânı, Kâzım Paşa Hazretlerile Vekil Beyi bekliyorlardı. Kâzım Pş. Hazretleri altıya 10 kala Ankara motörü ile istasyo na gelmişlerdir. Motörde kendi lerini teşyie gelen lsmet Paşa ile, Reisicumhur Hz. namına Kâtibi Umumileri Hikmet ve Vali Muhittin Beyler bulunmakta idi. tstasyonda bir asker ye polis müfrezeleri Kâzım Paşa Hazretlerini selâmlamışlardır. Trenin hareketinden evvel, Kâzım Pş. Hz. Basvekil İsmet Pş. ve kendisini teşyi eden diğer zevatla vedalaşmışlar, tazimlerinin Reisicumhur Hazretlerine iblâğını da KâtibiUmumî Hikmet Beye söylemişlerdir. Kâzım Pş. Hz., kendisinî te» yi eden bir mubarririmize: « Işimizin başına gidiyo • ruz. Teşrinievvelin birinde Meclisi acacağız» demişlerdir. Bulgarlar endişede mi? Kral Aleksandrm, tstanbula gelmesi ve Küçük Itilâfın son vaziyeti Bulgarları düşündürüyor, hemen bir BulgarSırp dostluk cemiyeti kurdular Sofya 29 (Hususî) Yugoslavya Kralı Aleksandr Hazretlerinin tstan bulu ziyaret ederek Gazi Mustafa Kemal Hazretlerile mülâkat edecekleri ve Küçük itilâf içtimaında Türk Yu nan misakının memnuniyet ve tevec cühle karşılandığı haberleri Sofyada soğuk bir dus tesiri yapmıştır. Filha kika Türk Yunan misakına dahil ol mıyarak muhteriz bir vaziyette kal ması hakkında bazı devletler tarafmdan vaki olan tavsiyeleri dinlemiş ve tsmet Pş. ile cereyan eden müzakere lerde bir hayli müşkülât çıkarmış olan Bulgar siyasî mehafili, bu yeni haberler Varnada durarak Bulgar Kralı Boris ile görüşecekler ve tstanbuldan geçerken de Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Hz. tarafmdan kabul olunacaklardır. karşısında endişesini izhar etmekten ge ri durmamaktadu. Küçük itilâf dev • letlen'nin son vaziyetleri Bulgaristanı dü şündürmeğe başlamıştır. Türk Yunan misakına mukabil bir Bulgar Sırp misakı vücude getirmek üzere Bulgaristan tarafmdan Yugos • lavyaya vaki olan müracaat, hiçbir suretle iltifat görmemiş, Yugoslavya ri cali bu teklifi müzakere etmek bile istememişlerdir. Şimdi efkân umumiye Cemiyeti Akvam tarafmdan davet edilen Bulgar Başvekilinin Cenevrede yapacağı temasMabadî 2 itıci sahifede Meciıs yarın kış içtimaiarına başiıyor Büyük Millet Meclisi pazar gü > nü usulen kış devresi toplanmalarına başhyacaktır. İlk toplanma günü bazı evrak o. kunacak ve Mustafa Fevzi Efen • diden inhilâl eden Adliye Encümenl reisliği için intihap yapılacaktır. Bu riyasete sabık Adliye Vekili Yusuf Kemal B. in intihabı çok muh» temeldir. Meclisin ruznamesinde Yunan Meclisi Meb'usanından gelen teb • rik telgrafnamelerinin okunması da vardır. Bu telgrafnamelerin okun ması Türk . Yunan dostluğu hak • kında samimî tezahürat yapılmasına vesile teşkil edecektir. i M. Venizelosun dünkü ziyaretleri. Yugoslavya Hariciye nazın da Misafirimiz Deniz Harp geliyor Yugoslavya Kralı Hz. nin ziya jaıektebini de gezdi retlerini diğer Yugoslav ricali si yasiyesinin memleketimizi ziyaretleri takip edecektir. Bu cümleden olmak üzere Yugoslav Hariciye Nazın M. Yefdişin teşrinievvelin on beşine doğru memleketimize geleceği haber alınmıştır. M. Yefdiçin bu ziyareti iki memleket arasmdaki münasebatı takviye ve Balkan misakı işini intaç ettirecektir. IMIIMHIIIIMIIIIIIPIIIIIIIIIIIIIMIIIIIMIIIIIIIHIIIIIMIIIMIIIIIIIIini'lllllllllllllnillilllllllMlllillinilllllllllllllllllilllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMlH Dünkü maç 0 0 a bitti Fenerbahçe, Vinerspordan daha üstün bir oyun oynadı, fakat bir türlü gol yapamadı Sırp ajansının verdiği malumat Belgrat 29 (A.A.) Yugoslavya Ajansi bildîriyor: Pravda gazetesinin Bükreşten öğrendiğine göre Yugoslavya Kral ve Kraliçesi Köstenceden Yugos lavyamn Dubrovnik kruvazörüne binerek Korfo adasına, Yugoslavya mezarlığını ziyarete gidecekth*. Yolda Yugoslavya hükümdarlan Hamdullah Suphi Bey Romen Başvekilile pörüştü Bükreş 29 (Hususî) Türkiye sefiri Hamdullah Suphi Bey bugün Romanya Başvekili tarafınd'an kabul edilmiş ve uzun müddet görüş müştür. IIM1UIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII lllinilllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllltlllllllllMIIIIIIIIIIMIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIİIIIIIIIIIIIllllllllMIIIII ve ihtimale karşı kat'iyyen muhafazaya muktedir, çok kuvvetli daha büyük bir manzume çıkarabilir. Bir manzara ki bütün Avrupanın sulhuna teminat teşkil etse yeridir. Pek iyi muahedeierin haksız ahkâ • mı?.. Bunlarm harben değil, sulhan halli lâzım geldiğinde biz de M. Musolini ile müttefikiz. Evvelâ sulhu temin etmeli, şonra daha iyi sulhu. Gidile • cek amelî yol bundan ibarettir. Son hâdiselerdeYakınşarkm bu yolda yürüdüğünü görüyoruz. Bu yol en amelî olduğu kadar en doğru yol dur. Hatta silâhlan azaltmanın, hatta Cihan İktısat Konferansmdan iyi neticeler çıkarmanın da yolu işte zâhirde biraz dolaşık, fakat hedefe vusulü muhakkak olan bu yoldur. YUNUSNADİ M. Venizetog abideye çelenk hoyduktan sonra avdet ederken . Sabık Yunan Başvekili M. Ve nizelos dün saat onda yanında re fikası bulunduğu halde Taksitne Mabadi 4 üncu aahtfedm Dün Fenerbahçe ile maç yapan Vinerspor takımı Viyananuı profesyonel takımların dan Viner spor takımı dün Kadıköyünde Fenerbahçe sahasında Fenerbahçe takımile karşılaşmıştu*. Bu müsabakada iki araf da sayı yapmağa muvaffak olamamış, maç sıfır sıfıra bitmiştir. Maçın böyle sayısız olarak bitmesi, Fe « nerbahçe müdafaasile, Viner spor k»lecisinin çok güzel oynamasmdan ileri Mabadi 5 inci »ahifede