20 Kasım 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

20 îkinciteşrin 1935 CÜMHUEÎYET Ingiltere Boğazların tahkimine razı olacakmış Bir Alman gazetesi, Akdeniz hakimiyeti yüzünden çıkan Ingiliz Italyan mücadelesinin bir neticesi de Boğazların tahkimi olacağını söylüyor Volkischer Beobachter gazetesinin Ankara muhabiri gazetesine (Türkiye Boğazlan Düşünüyor) serlevhası altın da şu makaleyi göndermiştir: Italyan Habeş ihtilâfı ufukta belirdiği zaman Türkiye milletler Cemiyetine gireli daha çok zaman olmamıştı. Türkiyenin Milletler Cemiyeti mclisine aza olması ise daha çok yeniydi. Tür kiye Milletler Cemiyetine kendiliğinden ve haricin hiçbir tesiri ve zoru olmaksızin dahil olmuştur. Komşularile ve diğer devletlerle sulh ve müsalemet içinde yaşıyan Türkiyenin bu beynelmilel müesseseden hayırlı faydalar ve neticeler alması gayet tabiidir. Yakm zamana kadar Türk ricali îtalyanın genişlemek hareketile Habeşistanın meşru haklannı telif etmekte büyük devletlerin ve bilhassa îngiltere ile Fransanın zorluk çekmiyeceklerini zannedi yorlardı. Bunun için Habeş ihtilâfının sulhan halli için tekliflerde bulunmak üzere teşkil olunan Beşler komitesine Türkiye aza olarak girdiği vakit hakikaten meselenin iyılıkle biteceğine emin bulunuyordu. Fakat bundan sonraki hâdiseler Türk ricalini bütün sulh teşebbüslerinin akim kalacağma ikna etmiştir. Ayni zamanda meselenin asıl Milletler Cemiyetile Italya arasında bir ihtilâf olmayıp Akdenizde hakimivet ve tefevvuk meselesi etrafında bir îngiliz îtalyan savası olduğu da anlaşılmıştır. Bu vaziyet ve Italya ile Habeşistan arasında harbin kat'ileşmesi Türkiyeye göre meselenin manzarasını büsbütün değiştirdi. Türkiye Italyanlann Oniki adadaki tahşid sahasile Akdenizin en kuvvetli mevkii müstahkeminin bulunduğu Leros adasmın Anadolu sahıline pek yakm bulunduğu, Lerosla Rodosun Italyanlarca Anadoluya atlamak üzere istinadgâh olarak hazırlanmış olduğu hatıra gelmiştir. Gerçi bu tehlikeli zamanlar artık geçmiş ve bunun yerine Türk Italyan dostluk muahedesinin kurduğu münasebetler kaim olmuştu. ^» Fakat endişe verici bazı ihtimaller Türk askerî makamlarına ihtiyatlı \>u lunmağı ihtar etmiştir. Onun için Ana cîolunun cenubu garbisinde Türk askerî makamlannın çok teyakkuz göstermekte olduklarına dair çıkan şayialara hayret etmemek lâzımdır. Anadolunun cenubu garbisini Anadolu yaylâsına bağlıyacak Afyonharahisar Antalya demiryolu hattınm inşasının tesri edildiği ve yakında bu yerlerin eski Anadolu şebekesinc ve tzmir Aydın hattına bağlanacağı söylenmektedir. Bununla beraber Türkiye bu vaziyete lüzumundan fazla ehemmiyet vermemiş, ve Ingiltere ile Italyanın arası buluna rak Akdenizde harbin önü alınacağından ümidini kesmemiştir. Balhassa M. Lavalin meharetine büyük ümidler bağlanmıştır. Lâkin Türkiye, Milletler Cemiyeti azası bulunmaktan tevellüd eden mükel Iefiyetleri ve bu cümleden zecrî tedbirleri îtalyava karşı tatbik etmeğe hazır lanmıştır. Bununla braber çok geniş taahhüdler altına girmeğe taraftar göriinmemektedir. Çünkü Yunanistan gibi küçük hükumetlerin kendilerinin kudretleri haricîndeki askerî işlere iştirak edemiyeceklerine dair Türk beyanatı dahi buna delâlet ediyor. Türkiyenin askerî ted birlere iştirak etmiyeceği zannını teyid eden bir hakikat daha vardır: Türkiyede zecrî tedbirler aktif ve pasif olarak ikiye ayrılıyor. Türkler aktif hareketten meselâ Oniki adadaki îtalvan üslerini bombardıman için tayyare filolarmın sevki eibi seyler anlıyorlar. Pasif tedbirlerden Çanakkale Boğa zının Italyan gemilerine karsı kapanması manasmı çıkanyorlar. tşte Türk resmî makamlannın önümüzdeki ihtilâfa karşı aldığı vaziyet bu suretle izah olunabilir. Efkân umumiyenin aldığı vaziyetse daha geniştir. Türkiye halkı Italyan politikası aleyhine vaziyet almıştır. Çünkü Türk efkân umumiyesi Oniki adanın her milletin kendi mukadderatına sahib olması düsturu hilâfına ıtalya tarafından zaptedılmesi ve Türkiye aleyhine olduğu gizlenmiyerk tahkim edıl diği haksızlığını unutmamıştır. Türkiye bundan sonra vaziyetin inkişafına göre aktif yahud pasif tedbirlere müracaat edecektir. Fakat her iki halde dahi Türkiye ihtilâfın sonunda Bo ğazlardaki vaziyeti yeniden tanzim etmeği kendisine mesele yapacaktır. Lozan muahedesince Boğazlar askerlikten tecrid edilmiştir. Lâkin bir harb zamanında Türkiye Boğazlan sed ve tahkim edebilir. Fakat harbin sonunda istihkâmlann kaldmlıp eski halin iadesi şart konulmustur. Italyaya karşı askerî pasif tedbirler alınırsa Türkiyenin böyle hareket eylemesi varid bulunuyor. Türkiye Dış Bakanı bunu Cenevrede birçok defa mevzuıı bansetmi; ve esbabı mucibesini de izah eylemiştir. Türklerin Çanakkale Boğa zında yaptıklan bazı hazırlıklar da böyle hareket edeceklerine delâlet etmektedir. Türkiyenin bu yoldaki arzulan Rusyanın taleblerine de uygun düşmektedir. 1923 te Lozanda Türk murahhası Ismet Inönü hertürlü ihtimali düşünerek Bo ğazlann askerlikten tecridine razı olmuş ve Ingilizlerin arzusuna uygun hareket etmişti. Şimdi ufukta beliren kombinezonlara göre Ingilizler bu arzularından feragat edecek gibi görünüyorlar. Bu takdırde Türkiyenin de Boğazlar meselesindeki çekingenliğinin sebeb ve saikı kalmıya caktır. Işte şimdiki ihtilâfın Türkiyeye aidi yeti noktasından vereceği tahmin edilen bir neticesi de bu, olacaktır. Serbest sütun Hamdi Bey için heykel dikmeliyiz Harbden sonra doktor olan Ingiliz zabiti Tayyare ile Afrikaya giderken şehrimize uğradı Büyük Harbde Kutülâmarede çar pışmış Ingiliz zabitlerinden B. Tiyeri, evvelki gün tayyaresile şehrimize gelmiş ve dün sabah Afrikaya gitmiştir. Tayyareci Ingiliz zabiti, Harbden sonra Tıb Fakültesine girerek doktor olmuştur. Bu seyahatini cenubî Afrikaya gitmek için yapüğını söylemektedir. Dün Perapalas otelinde bir arkadaşımız B. Tiyerile konuşmuştur. B. Tiyeri diyor ki: « Afrikaya, daha kısa olduğu i çin, Türkiye yolile gidiyorum. Bir ay sonra döneceğim. Yolda Konya ve A danaya da uğramak istiyorum. Habeş Italyan davasınm nasıl bite ceği hakkında Ingilizlerin düşüncesini soruyorsunuz. Bildiğiniz gibi zecrî tedbirlerin tatbikına başlandı. Bunun tesiri gerçi hemen görülmiyecektir. Fakat sulh uğrunda elli milletin birden harekete geçmesi çok mühimdir. Yalnız Amerikanın iştirak etmemesine teessüf olunur. Amerika Harb denberi daima dışarıda kalmakla Avrupayı zararlara soktu ve kendi de zarar gördü. Akdenizdeki gerginliğin filî bir harbe döneceğini zannetmem. Habeşistan daki harekâta gelince, bence bu harb dört sene sürer. Yalnız şurası var ki bu harbde Italyanlar kaybederlerse, Ha beşistan, Afrikadaki zenci ırkı için bir kuvvet örneği olacak ve zenciler başla nnı kaldıracaklardır. Italyanlar kaza nırlarsa, o zaman zenci ırkmın bugünkü şikâyetleri artacak ve îngilterenin ken dılerini himaye edeceğine dair vaidlerde bulunmuş olmasına rağmen bir şey yapmadığını ilân edeceklerdir.» Üçuşunuz bir rökor uçuşu mu dur? « Çok şükür ki hayır.. Rökor uçuşarının gittikçe ortadan kalkmasını dilerim. Rökor kırmak merakı tayyarecilerin kafalannı dumanlıyor. Nihayet ölüm erine sebeb oluyor. Ben tabiî bir uçuşla tabiî bir seyahat yapıyorum.» Eski Ingiliz zabiti, doktor dün Ayasofya müzesini ve camileri gezmiştir. Bindiği «Moth» markalı tayyareyi bir arkadaşile ortaklaşa almışlardır. Fakat arkadaşı Londrada kalmıştır. tngiliz doktoru, Londranın muhtelif hastanelerinde çalışmaktadır. Fransada korkunc bir dağ kayması oldu Meşhur Şartröz manastırı ve yanındaki binalarm hepsi yıkıldı Hamdi Bey merham <ömrünün otuz yılım Müzelerimîzi kıymet ve kemiyetçe Avrupadaki em salleri derecesine sokmak uğrunda ifna etmiş olan Bay Hamdi merhumun ve fatında bu güzide hizmetini takdiren Meclisi Vükelâca 8 numarah Müze salonunun duvarına yerleştirilmiş olan kitabenin önüne gelerek hatırasını saygı ile andığım sırada merhum tarafından Sayda Krallar mezarlığından meydana çıkarılıp İstanbula getirilen ve şımdıye kadar haklarında 500 u mütecaviz âsar neşrile yüksek kıymetleri haiz bulunduğu anlaşılan on bir lâhdin teşhir olunduğu mahalde ve mezkur kitabenin önünde 10 kadar yabancı seyyahm Bay Hamdınin ismini tekrar ederek bir şeyler ko uştuklarına tesadüf ettim. Seyyahlann <bu eserleri bulana ya pılan takdır bundan mi ibaret kalma lıydı?> manasmı andıran bir bakısla birbirinin yüzüne bakarak Hamdi Be yin heykelinin nerede bulunduğuru memurlardan sormakta olduklarını öğrendim. Vâkıa Hamdi Bey merhum yalnız Türkiyemizde değil, müzemize topla dığı bu eserlerle çok vâsi tetkik saha ları açmış olmasından bütün ilim, sanat ve tarih müntesiblerince tanmmış, namı beynelmilel şöhret almış bir şah siyet olduğundan ecnebiler lisanından kendisi hakkında sövlenen sözleri çok yerinde buldum. Hatta merhumun Müze Müdürlüğüne tayininin 25 inci yılı olan 1906 tarihinde Fransız Akademisi Hamdi Bey için büyük kıt'ada bir madalya yaptırmış ve Akademi azalığına kabul etmişti. Bir azanın getirdiği bu madalva ile berat, Kuruçeşmedeki yalısında ken disine teslim edilmiş, ayni zamanda bir çok devletler hediyeler ve büyük rüt bede nişanlar yollamışlardı. Bunu Oksford Üniversitesinin şeha detnamesi ve fahrî doktorluk unvanını tevcihi takıb etmişti. Bunlara mukabil bizim yaptığımız, şu kitabecikten mi ibaret kalmalı? Işte bunun için ben bıri Çınilıkösk Müzesinde mermerden ve diğeri sonradan inşa ettirdiği yeni Müze dairesinde Oksford Üniversitesinin azahğı kisvesile bronzdan iki hevkelinin vücude getirılme sinin millî bir şükran vecibesi olmak itibarile daha ziyade teahhura uğratıl maması lâzımdır, kanaatinde bulunu yorum. Bunlar, Müzeler duhuliye biletlerine yapılan cüz'î bir zamla, hiç bütçeye yük olmadan yapılabılir > NURİ BONEVAL Şartröz manatttrımn hâdiaeden gonraki manzaran Bütün dünyada şöhret kazanmış ola« Şartröz Fransız likörlerinın yapıldığı Şartröz papazları manastırı, geçen cum<> günü, toprak kayması neticesınde kâmı len yıkılmış, mahvolmuştur. O gün saat on sekize doğru, manas tırın kapıcısı, civardaki dağdan gelir giL' akseden uğultular işitmiş, aradan iki saat geçtikten sonra, manastınn arka kısnun dan doğru, toprağın kaymağa başladığını g.rmüştür. Kapıcı, telefonla derhal icab eden yerlere haber vermişse de bu müditt zarfında kayan yüz binlerce metro mı kâbı toprak, manastınn duvarlarını, on dan sonra da binaları birer birer yıkmağa başlamıştır. sabaha kadar. manastıra aid binalardan yalnız bir tanesi müstesna olmak üzere nekadar yapı varsa hepsini iskambil kâğıdı gibi yıkmış, binlerce litre likörü ve bütün tesisatı mahvetmigtir. Dağın ilerlemeğe başladığı noktada 30 metrodan fazla kuturda bir delik hâsıl olmuş, her taraftan sular fışkırmağa başlamıştır. Bu topraklann, böylece kayarak, Guiess nehrine kadar ilerleyip nehri yatağından dışarı uğratmasından korkulduğu için, derhal bir sed inşasına başlanmıştır. Bu suretle civar köylcri tehdid eden büyük bir felâketin önüne geçileceği ümid edilmektedir. Insanca zayiat olmamışsa da, maddi Durmadan, ağır ağır ilerliyen keca dağ, önüne rasgelen her duvan, her bi zarar 30 milyonla 50 milyon arasında. tahmin ediliyor. nayı yıka yıka ilerlemeğe devam Yakında Çıkıyor Bursada Amerika pamuğu yetiştiriliyor Bursa (Özel) llimizde Amerikan pamuğunun yetiştirilmesı tecrübeleri yapılmaktadır. Bu yıl Mudanyaya bağlı Haydar çıftlığınde 6 çeşid Amerikan pamuğu ekilmiştir. Bu pamuklann verdıkleri sonuclan görmek üzere Eskişehir tohum ıslah istasyonu asistanlanndan Halil şehrimize gelmiş ve Haydar çiftliğıne gitmiştir. Asistanın anlattığına göre, Haydar çiftliğı ve Mudanya havalısinin iklim bakımmdan bu pamuklan yetış tirmeğe çok elverişli olduğu anlaşılmış tır. Bu zorbalığa diyecek yok Bursa (Özel) Soğanlı köyünden Receb, ailesile kızını, Izvat köyünden Ömer adında birine teslim ederek Bursaya göndermiştir. Ömer, hem kendi ailesini hem de Recebin ailesini arabasma bindirerek Bursaya getirmiştir. Ömer, dönüşte Recebin kızı Şahindeyi bıçakla korkutarak ve zorla bir başka arabaya bindirerek oğlu Aliye kaçırmıştır. Zabıtaca 15 gün yapılan arastırma sonunda köyden köye kız kacıran bu suclular yakalanmışlar ve adliyeye verilmislerdir. Amerika sahillerinde müthiş bir fırtına 25 kişi öldü, birçok evleri dalgalar alıp götürdü, hasar birkaç milyonu buldu Kok ucuzladıktan sonra Kok kömürü fiatlerinin ikinciteşrinin on beşinden itibaren indirildiğı malumdur. Kok kömürü fiatlerinin inmesi, nakil vasıtalan tarifelerile elektrik tarifesınde de tesir yapması ve bu tarifelerin de indi rilmesi icab etmektedır. Yalmz bu ta rifeler üç ay evvelki fiatlere göre tesbit edildiğine göre nakil vasıtalarile elektrik tarifesinin ancak dört ay sonra indirilmesi lâzım gelmektedir. Alâkadar zevat Şımdiden bu hususta gerek olan incelemelcrı yapmakta, tarifelerin ne miktar indirilmeleri icab edeceğini hesab etmektedir ler. Yeni îngiliz kabinesi Londra 19 (A A ) Royter aiasımn öğrendiğine göre, Makdonaldla Baldvin arasında dün vapılan konusma esnasında Makdonaldın istikbaldeki vaziyeti hakkında hiçbir sarih karar alınma mıştır. Eğer parlamentoda kendisine bir üyelik bulabilirse Malcolm, Makdonald Müstemleke Bakanlığında kalacaktır. Sir Samuel Hoarela Eden kabinedeki yerlerini muhafaza edeceklerdir. Kendisine lord payesi verileceği zannedilen Evres Monsell, gene deniz lordluğu mevkiinde kalacaktır. Çünkü yakmda toplanacak olan deniz konferansa dolayısile Eyres Monselin değiştirilmesi muvafık görülmemektedir. Londra 19 (A.A) Kral, Baldvinle görüştükten sonra Bakanlar meclisine başkanlık etmiştir. Bu toplantıda Makdonald da hazır bulunmuştur. Muamele tarih ve numaraları Işten el çektirilen veya Vekâlet em rine alınan memurlara aid tahkikat evrakile idare heyetlerine verilen kararla ra yapılan itirazlann gönderildikleri yerlere muamele numara ve tarihlerınm bildirilmemesi yüzünden sürüncemede kaldığı görülmüş ve Dahiliye Vekâletinden gönderilen bir emirde muamele nu mara ve tarihlerinin bildirîlmesine dıkkat edilmesi ihtar olunmuştur. Şimdiye kadar çıkarılan aimanakların en güzel ve en mükemmeli Yardumuza ve dünyaya aid bilmemiz lâzım gelen bütün malumat istatistikler, gratikler, 4# "Siyasî Suikasdlar,, "Dünvayı bize kimler tanıtfa,, gibi meraklı yazılar % Dünyayı idare edenlerin hayatı 4Q tamnmış muharrir , gazeteci, avukat, doktor, Üniversite profesörü, mimar, ressam ve sahne san'atkârlarımızın tercümei halleri > Faydalı bilgiler, Sıhhat bahisleri # Sıhhat Ansiklopedisi Bursada yeni yapılan binalar Birkaç gün evvel Florida sahillerini tahrib eden fırtınada alınmış bir resim... Nevyork 19 (A.A.) Dolu ile karışık çıkan müthiş bir fırtına Atlantik deni zinin sahillerini Virjinyadan Maine ka'dar tahrib etmiştır. Yalnız Newjersey sahillerinde hasar birkaç milyon dolarSır. Birçok evleri dalgalar alıp götür müştür. Birçok yerlerle bütün münakalât durmuştur. Nevyork 19 (A.A.) Atlantik denizi sahillerındeki fırtınada 25 kışi olmüş ve birkaç kişi yaralanmıştır. Birçok vapurlar hasara uğramıştır. Sahil boyundaki yollar su altında kalmıştır. Bursa (Özel) • Zafer meydanmda yapılmasına başlanan yem itfaiye garajının inşaatı ilerlemektedir. Ur'ay fen heyeti direktörü mühendis Nihad bu inşaata ve zafer meydanının tanzimine nezaret etmektedir. Ziraat Bankasmın Atatürk caddesinde yaptırmağa başladığı yeni merkez binası da bitmek üzeredir. Bu yol üzerinde yeni yeni apartımanlar da yapılmaktadır. Lehistanda Çekoslovakya aleyhine gösteriler Varşova 19 (A.A.) Çekoslovakya nın Silezyadaki Lehlilere karşı gütmek te olduğu siyasayı protesto etmek üzere gencler, Çekoslovakya elçiliği önünde bir gösteri yapmıslardır. Eski Lehistan muharıbleri federas yonu da, bu yolda bir takrir kabul et miştir. Her evde bulunması lâzım gelen küçük bir ansiklopedi 400 sahife, bir ve müteaddid renkli yüzlerce resim harita, çok güzel bir kapak