March 9, 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

9 Mart 1939 Liman Çatalağzmda mı, Sıtma kongresi Atlantik Okyanusunu Aşk yüzünden... üçünde Anka vukuEreğlide mi yapılmalı? Ayın on bir kongre Akdenizle birleştirecek Bursa köylerinde muharada bulan cinayetin Ereğli, her bakımdan Çatalağzına müreccah toplanıyor kemesi devam ediyor büyük bir kanal bir limandır, liman Ereğlide yapılmalıdır KARADEN Ankarada Sıhhiye Vekâletinde ayın on üçüncü günü Sıtma Mücadele heyetleri reislerinden mürekkeb bir kongre toplanacaktır. Kongrede, sıtma mücadele heyetleri reisleri yaptıkları mücadele işleri ve bunlann neticeleri görüşülecek, sıtma mücadelesi hakkında Avrupa t'.b âlemindeki yenilikler hakkında müzakereler cerevan edecek ve ahnması icab eden tedbirler tespit edilerek tatbik edilmek üzere alâkadarlara bildiri'ecektir. Kongre bir b?fta kadar devam edecektir. S'hhat ve Muaveneti İçtimaive Vçkili Hu'ıri bu toplantıva n'vaset eckcektir. CUMÎIURIİ'ET Fransız hükumetinin tatbik etmek istediği proje bütün dünyada alâka uyandırdı ÇATA L A 6 Z l LIMANI Hatayda atlı soor kulübü kuruldu Antakya 8 (a.a.) Antakya alh spor kulübü Orduevinde askerî mümessıl kurmay albay Ş. Kanadlının bir nutkile açılmıştır. Merasimde Millet Mec'.isi Başkanı, Başvekil, Vekiller, meb'uslar hazır bulunmuşlardır. Kulübün başkatılığma Meclis Reisi Abdülgani Türkmen, kâtibliğine Antakya meb'usu Bekir Sıtkı Kunt seçilmişlerdir. Kulüb üyeleri yeknesak elbiselerle atlı gezintiler tertib e decek, Hatayda gencliğin diriliği ve hayatiyeti artırılacaktır. Kulübe kadın'ar da aza olabilecek ve atlı gezintilere işti rak edeceklerdir. Atlı spor Kulübü İskenderunda da açılmıştır. Kırıkhanda da açılmaktadır. Merkez Bankası yapılacak Antakya 8 (a.a.) İskenderunda bir merkez bankası açılması tekarrür et miştir. Bankanm Antakyada bir muha biri bulunacaklatır. Maliye Vekili Ce mal Baki merkez bankasınm azamî pa zartesi gününe kadar açılacağını söyle miştir. Karadenizde bir kömür ve demir li manı yapılmasını karar altına aldıktan sonra bu limanın Ereğlide mi, yoksa Çatalağzmda mi yapılması lâzım geldiği münakaşası aldı, yürüdü. Bu davayı esaslı surette teşrih edebilmek için evvelâ şu meseleyi halletmek lâzımdır: Yapılacak liman ne işte kullanılacaktır? Alâkadarlar dıyorlar ki: 1 Kömür yüklemek için. 2 Demir cevheri ve masnuatı yüklemek ve boşaltmak için. Kanaatimizce bu tasnif kâfi değildir. Çünkü kömür yüklemek bu kadar sade ve basit değildir. Kömür havzasının iki türlü kömür yüklemeğe ihtiyacı vardır: Yük ve ihrakiye. Şu halde kömür limanı sadece kömür tahmilâtı bakımından değil, ayni zamanda ihrakiyecilik bakımından da mü talea edilmek lâzımdir. Çünkü Karadenized ihrakiyecilik yapmak kudret ve mevkii sadece kömür havzamızda vardır. Bir şartla ki bu imkân yapılacak limanla temin olunmalıdır. İhrakiye; peşin para ile ecnebi vapurlarına satılan kömür olduğundan bunun miktarını artırmakta millî menfaatimiz münakaşa edilmiyecek kadar aşikârdır. Karadenize çrkan bütün vapurların ihrakiye işini havza üzerine aldığı gün peşin para, beş, altı milyon liranın memlekete girmesi temin olunacaktır. Ve bu iş havzadan başka yerde yapılamaz. Demiı cevherine gelince; Karabük demir ihtiyacını kısmen memleket için den temin edecek ve mamulâtını da kısmen memleket içine gönderecektir. Mevcud programa göre, Karabük fabrikasının deniz münakalesi senede dört yüz bin tona münhasır kalacaktır. Kömür istihsali programına gelince; hükumetin kömür siyaseti mucibince havza yakm bir atide beş milyon ton kömür çıkaracaktır. Bugün, bunun yarısına yakın yani iki milyon ton istihsal yapmaktadır. Yukarıda yazdığımız rakamlara na zaran demir muacnelesi bugün kömurün beşte biri, çok yakında on ikide biri nispetinde olduğu içındir ki demir, kömürün olduğu yere çekilecek. Yani yapılacak liman demirden evvel kömüre mahsus olacaktır. Maamafih vaziyeti umumiye bizi bu raruretten de kurtarıyor. Köcnür limanını nerede yaparsak yapalım demir için elimizde bir liman vardır ve bundan müstağni kalamayız. Şu vaziyete göre kömür limanı neresi olabilir. Bu suale mutlak şöyle bir cevab vermek lâzımdir: [Senenin 365 gününde girilip çıkılacak bir liman ancak kömür limanı olabi tabakaları seyyaldir. Bu seyyaliyet o kadar geniş ve vâsi sahada vaki olur ki insan hayretten donakalır. Çatalağzı mevkii tabiî burunlardan mahrum düz bir sahile malik olduğu için bu hâdisei tabiiye daha geniş mikyasta vukua gelir. Dahilde arazi çok münhattır. Heyelân halinde bulunan bu toprak kütleleri vaktile bir körfez olduğu sondaj neticesinde anlaşılan bu mıntakayı körfezden eser b;rakmıyacak şekilde imlâ etmiştir. Liman burada yapıldıktan sonra limanın muhufazası için en az dört, beş tarağın hem içeride, hem ağızda çalışması lâzimdır. Dolacak olan liman ağzının açılrrası için günlerce mesai sarfetmek lâzımdir. Bunun için limana hava yüzünden girilemiyen günlerin adedi bu imlâ netice sinde de artar eksilmez. 2 Çatalağzı mevkiinin (hinter tngiltere zehirli gazden land) ı hiç yoktur ve ebediyen de ola korkmuyor maz. Bu sahil yedi, sekiz kilometre sonra arkasını Kelik dağlarına dayar. HerLondra 8 (a.a.) Nazır John Anhangi bir kudret buranın tabiî vaziyetini derson, Londrada söylediği bir nutukta genişletemez. Çatalağzı hinterland bul demiştir ki: mak için ya Filyosa yahud da Zongul« Zehirli bombalarla İngiltereye ya dak veya Ereğliye inecektir. pılacak taarruzlara karşı İngilterenin hi3 Çatalağzmda sadece bir liman mayesı o derece kuvvetlenmiştir ki memmasrafını düşünmek doğru değildir. Bir leketımize karşı bu gibi taarruzlarda butek kulübe bile bulunmıyan bu yerde bir, lunulması pek az muhtemeldir. Hükuşehir vücude getirmek için yapılacak met şimdi lıalkı infilâk bombalarının tesimasrafı da hesab edersek bir liman mas rıne karşı da himaye işile ciddî surette rafı kadar daha masraf eklemek iktıza meşgul olmaktadır.» eder. Bütün bu mahzurlarına rağmen Ça talağzında liman inşasını istiyenlerin is tinad ettiği yegâne kuvvet, bu mevkiin kömür havzasının garbında bulunması ve demir sanayiile havzanın ortasmda ol masıdır. limandan havzanın kaybı sadece üç, dört yüz bin ton ihrakiye satamamak ve bu kömürün peşin dövizini alamamak değil, ayni zamanda en az yüzde yirmi vapur navlununu fazla ödemek demektir. Atlantik Okyanusunu Akdenize bağhyacak kanala dair Fransız gazetelerinde çıkan kroki Yapılan hesablara göre, Süveyş kanaFransızların, Marsilya ile Bordeaux arasında, Cebelüttarık ve Süveyş kadar lındaki seyrü seferin takriben dörtte üçü ehemmiyetli bir kanal açmağa hazırlan ve Süveyşin üç misli olan Cebelüttarıktadıkîarını bir müddet evvel yazmıştık. Bu ki seyrü seferin hemen hepsi bu kanala tesebbüs hakkında en son gelen şayanı geçeceğine göre, İki deniz kanalının açılması yalnız Fransayı değil, bütün dünyadıkkat tafsilâtı aşağıya dercediyoruz: yı alâkadar eden bir hâdisedir. MüstakKanalın açılması çok pahalıya mal obel kanaldan geçecek olan gemilerin tolacağı için, bu muazzam projeyi geciktirnaj yekununu 100 milyon olarak tahmin mesi ihtimali olan bu sebebin, inşaatta işetmekte hata yoktur. sizleri ve Fransaya ayda yüz elli milyon Yeni kanal, Fransa iktısadiyatına ve franga mal olan İspanyol mültecilerini ticaretine vereceği azim faydalardan başkullanmak suretile bertaraf edilmesi dü ka, harb halinde, müttefiki olan İngilte şünülüyor. Kanalın derinliği 13,5 metre, renin, donanmasını, Cebelüttarıktan ge uzunluğu takriben 500 kilometre ola çirmeğe mecbur kalmaması gibi bir istıfacak, Atlantik denizile Akdenizi birleşti de de temin etmesi, bu teşebbüsün, iktısad receği için «İki deniz kanah» adını taşı sahasında olduğu kadar askerî sahada da yacak ve Normandiya cesametinde gemi büyük bir ehemmiyet arzettiğine kâfi delerin bile girmesine müsaid olacaktır. lildir. Şimalî Avrupa ile Akdeniz arasında İki deniz kanalının inşaatı, Fransaya, şliyen ve bugün Ispanya yarımadasından 16 ilâ 18 milyar franga mal olacaktır. dolaşmak mecburiyetinde kalan gemiler, Fakat, Fransızlar, bütün dünyanın haytki deniz kanah sayesinde 1500 kiİQm.ct ret ve takdirini celbedeceğineemin bulunrelik bir mesafe tasarruf etmiş olacaklar dukları bu şaheser için bu kadar parayı fazla bulmuyorlar. Bursa (Hususî) Adliye tarihimiz de ender görülen bir vak'anın muhakemesi Ağırcezada devam etmektedir. Vak'a iki sene evvel Orhangazinin Yeni köyünde olmuştur. Yeniköy karakol kumandanı Atik onbaşı isminde br delikanlıyı bu köyün muhtarı Abdullahın kızı sevmiştir. Bu sevişme bir müddet devam etmiş ol makla beraber netice çok feci bir hâdiseye müncer olmuştur. Bir gece bu genc kız evinde kardeşlerile bir odada uyurken pencereden kaçmış, sokakta Atik onbasile buluşmuştur. Onbaşı, kızı Bursaya getirmek için Orhangaziden bir otomobil temin etmiştir. Bir taraftan otomobil köye gelirken diğer taraftan Atik onbaşı da sevgilisini alarak eski muhtarın evine götürüp saklamıştır. Muhtar Abdullahjı evinde ise, Nedimenin gece vakti yanlarından kalkıp gitmiş olduğunu gören kardeşleri, diğer bir odada yatan babalarına haber vermişlerdir. Bunun üzerine hemen 'okağa fırhyan Abdullah, ihtiyar heyeti azalannı ve daha birkaç kişiyi yanına alarak kızını aramağa koyulmuştur. Bu sırada köyün yanındaki zeytinliklerden birine gecevakti bir otomobilin geldiğini gören Abdullah ve arkadaşları o tarafa Gelibolu halkının dileği yerine getirilecek Trakyanın ihrac iskelesi olan Geliboludan gümrük idaresinin kaldırılmaması takarrür etti Bir an için Ereğliye kara nakliyatmda Acaba bu vaziyet böyle midir?.. beş on kuruş fazla masraf olacağı iddiaÇatalağzı kömür havzasının tam garb sını kabul etsek bile Çatalağzmda bu müntehasmdadır. Çatalağzından ileride miktarın iki mislini vapur navlunu olarak bir Gübi mevkii vardır ki buradaki ma ödeyeceğiz. den serveti hakkında malumatımız hiç de Çatalağzının vaziyeti tabiiyesi itibarile ileri değildir. idame ve muhafazası çok masraflı ve çok Demek oluyor ki Çatalağzı da Ereğli külfetlidir. Her zaman kapanmağa mahlimanı gibi nakliyata ihtiyac gösteren bir kumdur. Bu işı bılfarz Çatalağzmda mevkide bulunmaktadır. dört tarakla, Ereğlide ise bir tarakla yaHalbuki havza kömürlerinin istihsal pabiliriz. noktalarına göre ihracat sahaları tespıt Ereğlinin hinterlandı çok geniştir. 270 olunduğu takdirde varacağımız netice şu kilometre ile Ankaraya gidilir. Bugün olacaktır. bu hattı yani (Ereğli Ankara) doğru 1 Karabük demir sanayiinin ihti hattını bızım neslimız yapmasa bile mutyacı: Senevî vasatî 100 800 bin ton lak çocuklarımız yapacaktır. tamamen karadan sevkolunacaktır. Ankaranın Karadenize en kısa yolu burasıdır. Bu mmtakada havzanın ipti 2 Devlet Demiryollarının ihtiyacı: Vasatî 300 400 bin ton. Bunun as daî maddesi çok ve boldur. El sürülmegarî 100 bin tonu karadan sevkoluna miş ormanlar çürüyüp gitmekte ve biz Avrupadan maden direği getirmekteyiz. caktır. Ereğlide bir şehir vardır. Ereğlinin 3 İç Anadolunun fabrika ve mahKülüç çayı ve hunun iki tarafındaki varukat ihtiyacı: Vasatî senede 100 150 bin ton tamaman karadan sevkolunacak | di hertürlü işe müsaid bulunmaktadır. Limanın biri şarkında öbürü garbında tır. bulunan iki tepe limanı hertürlü tecavüzYukarıki hesaba göre senede vasatî den koruyacak kudrettedir. bir milyon ton kömür karadan sevkoluIşi hangi noktadan tnuhakeme ve münacaktır ki bu miktar kömürü havzanın talea edersek limanın Ereğlide inşası lügarb mıntakası ancak verebilir. zum ve zarureti tahakkuk etmektedir. Gelik, Karadon, Kilimli mevkiierinin Gerek limancılık, gerek madencilik yıllık istihsali buraların istihlâkine kar bakımından mutlak üçüncü plânda yer şılık tutulunca geriye Zonguldak, Kozi alan Çatalağzı bugün yapılsa dahi, yarın lu ve sonra Ereğliye doğru havzanın I çocuklarımız bu hatayı tashih için Ereğli garb mıntakası kömürleri kahr. Zon limanını inşa edeceklerdir. Tıpkı (Bi guldak Çatalağzına 22 kilometre, Ereğtınya) lılar gibi. liye 36 kilometredir. Onlar da Çatalağzının biraz ilerisinde Ancak havzanın garb mıntakası kö Filyosa yakın bir sahada Hisarönü mevmürleri, liman için mevzuu bahsolduğukiinde bir liman yapmışlar fakat onu na göre, garba doğru uzadıkça Çatalağmuhafaza ve idame edemiyeceklerini zı geride, Ereğli yakında bulunmakta anlayınca Amasra ve Ereğli limanlannı dır. inşa etmişlerdir. İnşas; itibarile ayni asra Şu halde nakliyat pahahlığı Ereğlinin tesadüf eden bu üç limandan Amasra aleyhine değil, tamamen ve kat'iyyen le küçük bir himmetle kullanılır hale gel hinedir. miş, Ereğli limanının enkazı da gözümüDemek oluyor ki bu iddiayı serdeden zün önünde duruyor. Hisarönündeki liler, havzayı tanımıyanlardır. Işi nakliye man ise hemen, hemen silinmiş gibidir. cilik bakımından mütalea edince elbette Hal ve istikbali muhakeme edemezsek Ereğli. havzanın daha yakınındadır. Ça bile maziyi tetkik yolumuzu aydınlatmatalağzı uzakta kahr. ğa kifayet eder. B. G. Senenin hergününde iş yapamıyan bir gitmişler, Atik onbaşıyı orada bulmuşlardır. Kızının bu onbaşıyı sevdiğini bilen Abdullah, ondan Nedimenin nerede olduğunu sormuştur. Onbaşı doğruyu söylemiş ve (kızın kaçıp gelmişti. Onu eski muhtarın evine götürdüm!) demiştir. Bu cevab üzerine hiddetlenen muhtar ve arkada=lan Atik onbaşıya tecavüz etmişler ve iddiaya nazaran parabellum tabancasını da almışlardır. Onbaşı karakoluna gelmiş, muhtar ve arkadalşarı da eski muhtarın evinde kızı aramağa gitmişler dir. Bu eve hilâfı rıza olarak giren cemmi gafir kızı bulamavınca karakola dön müslerdir. Fakat daha evvel karakola gitmiş olan Atik onbaşı kapıları kapatmış, bir noktada kendisi silâhmı eline alarak mütecavizlere ateş etmeğe baslamıstır. Mütecavizlerin de silâh attıklan köylülerin şehadetlerinden anlaşılmıştır. Köylü!er burada 4050 el kadar muhtelif cins ilâh sesi duyulduğunu söylemislerdir. Bu sîiah dîiellosunda muhtar Abdullahla bir arkadaşı yaralanmıs, Hüsevin isminde bir deükanlı da ölmüstür. Atik onbaşı bir yandan köylülere ateş ederken bir taraftan da jandarmalardan birine emir vererek telefonla Orhangazi merkezini bu taarruzdan haberdar ettirmiştir. Vak'ayı müteakıb Atik onbaşı tevkif edilerek Ağırcezaya verilmiştir. Sevgilisi Nedime de bir daha babasının yanına gitmemiş, Bursaya gelip yerleşmiştir. Bu muhake mede onbaşınm bu hareketi sabit görül müş olmakla beraber kızın reşid olması ve babanın onbaşıya tecavüzde bulunması gibi sebebler bir tahrik sayılmış, onbaşı 12 sene 6 altı ay hapse mahkum edilmiştir. İddia makamı bu kararı temyiz etmiş, Temyiz mahkemesi onbaşınm aleyhinde olarak kararı bozmuştur. Ağırceza mah kemesi evvelki kararında ısrar etmiş, bunun üzerine evrak Temyiz mahkemesi heyeti umumiyesine gönderilmiştir. Heyeti umumiye de kararı aleyhte olarak bozmuştur. Bu ikinci bozma kararı üzerine açılan celsede henüz ittiba kararı verilmeden suçlu vekili itiraz etmiş, Temyiz heyeti umumiyesinin kendilerini müdafaaya çcğırmadığından bir tashih kararı veril mesini dilemiştir. Bu dilek üzerine dosya Temyiz heyeti umumiyesine gönderilmiş tir. Son celsede evrakın henüz gelmediği anlaşılarak muhakeme talik olunmuştur. Atik onbaşı müdafaası esnasında, ölert Hasandaki yaranın mavzer kurşunundan olup olmadığmin tetkik ve tespitini dile i rriş, silâhların yalnız kendisi tarafından atılmış olmayıp köylüler tarafından da atıldığını ve ihtimal ki Hasanın bu kurşunlardan birile ölmüş bulunduğunu iddia etmiştir. Bu iddia üzerine bir heyet köye gitmiş, ölüyü mezarlık mezarlık aramış. Aradan aylar geçtiği için mezarlardan çıkarılan ölüler arasında teşhisine imkân bulunamamıştır. Mesele Tıbbı Adlî müessesesine bildirilmiş, mütalea üzerine hastanemizde bir ölü üzerine muhtelif silâhlarla muhtelif mesafelerden ateş edilerek tecrübeler yaDilmıştır. Trakya Umumî Müfettişi General Kâzım Dirik Geliboluda bir teftiş esnasında Gelibolu (Hususî) Trakyadan Avrupaya gidecek malların başlıca sevk iskelesi olan kasabamızdaki mevcud Gümrük idaresi, son gümrük teşkilâtında kaldınlmasına karar verilen gümrük idareleri meyanında bulunmasından doîayı yakında kaldırılacak ve bu idarenin ye rine şimdiye kadar ihrac iskelesi olmıyan Şarköyde daha küçük mikyasta bir gümrük idaresi tesis edilecektir. Gelibolu bir yarımada olması itibarile 300 aile sırf bu iskele yüzünden geçin mektedir. Bundan başka Keşan, Malkara, îpsalanın kuş yemı, arpa, yulaf gibi hububatı bu iskele vasıtasile Avrupaya sevkolunmaktadır. Kasabamızın iktısadî varlığmı baltahyan ve Geliboluları mağdur eden bu karar, iki gün evvel kasabamızı ziyaretle Çanakkale havalisini teftişe giden Trakya Umumî Müfettişi General Kâzım Diriğe bildirilmiş ve gümrük idaresinin ipkası hususundaki tavassutlan rica olunmuştur. Umumî Müfettiş tarafından keyfiyet Gümrük ve İnhisarlar Vekâletine arzedilmiş ve ayni günde alınan cevabda Vekâletçe bu hususun tekrar tetkik edileceği cevabı verilmiştir. Bu haber Gelibolular üzerinde büyük bir se vinc ve teselli uyandırmıştır. Bir gün kasabamızda misafir kalan Umumî Müfettiş General Kâzım Dı.:k halkın derdlerini ve arzularını büyük bir alâka ile dinlemiş ve kasabamızın imar işlerile ve bu meyanda yeniden yapılmdkta olan Halkevi binası ve Belediye önünde yapılacak park ve mezbaha hakkında kaymakam ve belediye reisinden izahat almışlar ve Umumî Müfettişlik mimau Mazhar Altanı bu işlerle ilgilenmek ve icab eden proje ve keşifleri tanzim etmek için telle Geliboluya çağırmış ve kasabamızda yapılacak soğuk hava mahzenimn bu sene başlanması için de Belediye!er Bankasından bir istikraz yapılmasına delâlette bulunmuşlardır. Bundan başka Tekirdağ Gelibolu sahil yolu üzerinde yapılacak olan köprünün inşaatına da bir an evvel başlan masınm temini alâkadar makamlardan rica edilmiştir. Bu köprünün inşası sure tile şimdiye kader Keşan kara yolile 300 kilometre bir mesafe tutan Çanakkale îstanbul yolu 70 kilometre daha kısalacak ve İstanbula 5 6 saatte gitmek mümkün olacak ve kasabamızın iktısadî varlığı yeni bir canhlığa kavuşmuş bulunacaktır. lir.l Acaba Çatalağzı bize bunu temin edebilir mi?. Hiç düşünmeden bu suale de (hayır) cevabını verebiliriz. Çatalağzmda yapılacak limanın şe ması aşağı yukarı yukarki resmin aynidır. Bu vaziyete gore limanın sahile amud mendereğinin boyu 250 metredir. Bu mendereğin ağzının açıkhğı 200 metredir. Mendereğin ağzı şimale açıktır. Şu halde bu ağızdan içeri girmek için bir geminin sahile 350 metre yaklaşması lâzımdir. Vasat derecede fırtınalı bir havada bu kadar sahile sokulan bir geminin gideceği yer sahildır; liman değil. Binaenpleyh bu limanda senenin 365 gününde is yapılsa bile ancak senenin 250 260 2İ'nünde l'Tiana pirilip cıkılabilir. Su halde CatalaSzında yapılacak li • >n sadece kömür yükleme Iimanı ve ~a u "iir limanı olacaktır. Havzanın ihraki" ' «atıs > 5mı bu lımana gördüremeyiz. Catal?Szı mevkıınin bundan daha mür 1 i' iki, tatta üc arızası daha var. 1 Karadenizin bu kıyılarında kum Trakya satış kooperatifinin faaliyeti Edirne, 8 (a.a.) Kavun, karpuz satış kooperalifi bahar hazırlıklarına başlamış ve ortak sayısını 400 den 1 200 e , çıkarmıştır. Kooperatifin Almanyava satacağı kavunlar için Nafıa Vekâleti tarafından soğuk hava vagonları temin edilmiştir. Kooperatif bu sene domates işmi de yapmayı kararlaştırmış ve bu maksadla îstanbulda kurulan birlik ile temasa geçmiştir.