January 5, 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

N. TURHÂN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkanlan en son escrleri Hıarrem Sultan 1Ş0 Kr. Viyana Dönüşü 150 * Kadın Avcısı 100 »' Tarihî Musahabeler 75 » Tarihte Türkler için söylenen büyük sözler 25 » CUMHURİYET MATBAASI V Pamuk kongresi J 17 nci yıl sayı: 5895 umhuriyet ISTANBUL CAĞALO&LU Telgraf ve mektub adresl: Cumhuriyet, tstanbul Posta kutusu: tstanbuL No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve matbaa kısmı: 24299 • 24290 P İ Dünva Muharrilerinden Tercümeler Serisı: 9 E R R E L O T İ BALI İZLÂ Türkçeye HÜSEYİN GAIİBfYALÇIN Fiatı 50 kuruş. iör^Şi basılış BEMZİ K.İtf^A B E V İ Pazar 5 ikincikânun 1941 merkez hattı dayarıldı İngilizler kara, hava ve denizden ayni şiddetle taarruz etmektedirler îtalyan ordusu tecrid edildi Kahire 4 (a.a.) Ingiliz umumi karargâhının dun akşam neşrettiği hususî tethg: Bardiada harekât şayanı memnunıyet bir tarzda devam ediyor. Şimdiye kadar beş bin esir alınmıştır. Bardiada Evvelkilerde olduğu gibi yeni taarruzda da büyük muvaffaki yet kazanan İngiliz zırhlı fırkalanndan biri ileri hareketinde. Merkez hattı da yanldı Taarruz tafsilâtı Kongreden bir intıba Geçen Umumî Harbde ve şimdiki Buhranda Türkiye Bu defa, harbe girmeğe hiç de âşık olmıyan Türkiye, icab ederse gözünü kırpmadan onun üzerine atılmak üzere tedbirlerini ona göre aldı. Bu görüşteki isabetitnizin derecesini anlamak için Italyanın durup dururken Yunanistana saldırmıs olmasını düşünmek kâfidir. Eğer bu taarruz muvaffak olsaydı Selâ niğe inecek Italyan kuvvetleri hududlanmızda bulunacaklardır Verilen kararlar Milli Şefimizin pamuk rekoltesini 500 bin balyeye çıkarmak direktiüni yerine getirmek için çalışılacak Ankara 4 (a.a.) Pamuk kongresi bugün İzmir meb'usu Rahmi Kokenin reisliği altında son toplantısım yapmış ve komisyonlar tarafından hazırlnmış olan raporlar okunarak bunlar üzerinde göruşülup kararlar verilmiştir. Kahire 4 (a.a.) İngilız umumî karargâhının tebliği: Dünkü cuma akşamı askerlcrimiz Bardianın merkez müdafaa hatlarında 14 kilometrelik bir cephe üzerinde 3 ki'ometre ilerlemişlerdir. Hücum Avustralyalı kıtaatın coşkun hamle'eri'e yapılmıştır. Kıtaatımızın zayiatı nispeten azdır. Harekât muvaffakiyetle devam etmektedir. Sudan hududunda topçumuz ve devriyclerımiz yeniden faaliyet göstermiş'erdir. 30 saat siiren bombardımandan sonra Avustralya kıt'aları seri hamlelerle müdafaa hatlarına çullandılar Kahire 4 (a.a.) Reuter ajansınm batı çölündeki ordu nezdinde bulunan hususî muhabirinden: İtalyan müdafaalarına karşı karadan, denizden ve havadan yapılan ve 30 saat süren müthiş bir bombardımandan sonra Bardiaya İngiliz taarruzu hududa yağan takviye kıtaatı dalgalarile dün sabah şafakla birlikte başlamıştır. Evvelki gece ve dün bütün gün ingiliz bombardıman tayyareleri Bardia üzeri[Arkası sahife 5 sütun 7 de] HARB VAZIYETI Bardia kalesimn akıbeti Dünkü muharebeleburasının re göre sukutu bir saat me. selesi olmuştur ilk baskında 40 kadar İtalyan istihkâmı ele geçirildi Mareşal Graziani Bardiyaya hiç bir yardımda bulunamıyacak vaziyette Bardia garnizonunun döıtte biri esir oldu Kahire 4 (a a.) Reuter ajansınm Ortaşark İngiliz kuvvetleri nezdindeki muhabiri hildiriyor: Bardia müdafaa garnizonunun tahminen dörtte birini esir ettikten Bonra Avusturalyalılar bugün temizlik harekâtına devam etmişlerdir. Harekât sür'atle inkişaf ettikçe, muhacimlerin kullandığı hakiki tabiye taayyün etmektedir. Bu tabiyenin ilk safhası müdafaa sahasının batıcenub köşesinde cereyan etmiştir. Tanklann arTArkası sahife 3 sütun 7 de] Verilen kararlar Komisyonlar, bu raporlarında Çukurova bolgesine Klevland yerine A[Arkası sahife 5, sütun 4 te] T I ' ürkiye geçen Umumî Harbde Almanlarla birükle hareket etmişti. Yeni Avrupa buhıanında biz harb harici bulunuyonız. Fakat müdafaa tertiblerimiz daha zıjade merkezî Avrupadan ve o tarafın kombinezonlarına dahil zümreden gelebilecek tehlikelere karşıdır. Bu, neden böyledir? Niçin geçen Umumî Harbde üyle yapmıştık da şimdi başka tiirlii bir yol tutmuş bulunuyoruz? Yeni buhranda filen harbe dahil bulunmıyan Türkiye, kendisine ve gene o manada en yakın emniyet sahalanna taarruz vuku bulmadıkça ateşe bulaşuıaktan uzak kalmak azmindc gayet samimidir. Ancak Türk milleti canından aziz bildiği millî hürriyet ve istiklâlile nıülkî tamamiyetine halel gelmek teblikesi karşısında ateşe anlmakta da bir an bile tereddüd edecek değildir. Evvelâ hakikate tamamen mutabık vc halta haKkatin aynen kendisi olarak bu noktayı böylece bir kere daha tespit etıniş olabm. 1914 18 harbinde Türkiye bilhassa Çarbk Rusyasından gelebilecek tehdid ve tehlikelere maruzdu. O harbde Çarlık Rusyası hangi tarafta ise Türkiye onun mukabili tarafta bulunmalı idi. Bu, tarihî ve filî bir zaruretti. Fransa ile İngiltere o zaman Çarlık Rusyasile beraber yürüyorlardı. Bizim de Çarhlka birlikte bu devletlere karşı da muharib olmakhğunız zarurî oldu. Fransa ile İngiltereyi Çprlık Rusyasından ayırmağa maddeten imkân yoktu. Yalnız Çarlıkla muharib olarak öbürlerile dost kahnakbğımız kabil değitöi. Adeta tarihî bir zaruretle Çarhğa karşı muharib olmaklığımızın isabetini Mldhare neşrolunan siyasî vesikaların sarahailerinde gördük. Çarlık diplonıasisi 1914 harbi başladığından itibaren bu harb neticesinde İstanbulla Boğazlann kendisine terk ve tahsis olunması için nıüttefiklerini mütemadiyen sıkıştırmıştır. Eğer o zaman Çarhğın <la içinde bulunduğu İtilâf zümresi 1914 harbini kolaylıkla kazanabilmiş olsalardı Çarlık ınüddeiyatınm önüne geçmek cidden çok müşkül ve hatta belki de muhal olurdu. Eğer o harbde bizim zümrenin magluHyerine rağmen Türkiyemizin millî hududlannı kurtarabilmiş isek bunu memleketimizin ne yaptığını bilerek Umumî Harbe o şekilde karışmasma ve onda cn büyük rolleri oynamasına borclnyaz. Hatta Almanyanın o kadar şikâvet etriği Versay sulhile kalabilerek ondan Ç°k daha ağır olabilecek şartlara tâbi ttıtulınamıs obnası bile harbin dört uzun sene sürmesinden ileri geimistir diyebiliriz. Gecen Umumî Harbi dört sene sürdüren baslıca amilin Türkiye olmuş oldujmnda vicdanlı müverrihlerin rnüttefiktir. Türk müdahalesinin daha Umumî Harb bitmedcn kendisinin hedef düşmanı olan Çarlığı iskat etmrş oldnğunu düşünmelidir. Bizim müdahalemiz Çarlığın diğer müttefiklerile muvasalasim kesti ve onu oralardan alabileceği silâh, rnühimmat ve malzeme yardımlarından kâffesi Fiat kontrolunun şekli tespit olunuyor Yunan Başvekili General Metaksas TürkYunan dostluğu Murakabe bürolarının faaliyeti Ankara 4 (Telefonla) Ticaret Vekâleti fiat kontrolu hakkında bir talimatname haarlamıştır. Esaslannı biidiriyorum: Fiatlann filen kontrolunu ve Piat Murakabe komisyonları çalışmalarının hazırlanması ve büro işleri Fiat Murakabe burolan tarafından yapılacaktır. Fiat Murakabe bürolan Mıntaka f Arkası sahife 5 sütun 6 dal Yunan gazeteleri çok hararetli neşriyat yapıyor Metaksas'ın kehaneti tahakkuk etti Atina 4 (a.a.) «Gecikmiştir» Atina ajansı bildiriyor: Atina, Selânik, Patras ve Yunanistanın sair şehirlerinde çıkan gazetelerle Göricede çıkan Pelasgos gazetesi, Türk gazetecilerinden Yunus Nadi, Hüseyin Cahid Yalçın ve Necmeddin Sadak tarafından Atina ajansına gönderüen makaleleri tebarüz ettiriyorlar. [ Arkası sahife 5 sütun 3 tel Arnavudluk cephelerinde son vaziyeti gösterir harita ROOSEVELT İNGİLTERE VE İSPANYA Bütün ihtilâHı meselelerde anlaşmak üzereler Nevyork 4 (a^ı.) «Tass» Nevyoık Times gazetesidne göre İngiitere ile İspanya hükumetleri Tar.cadaki ingiliz menfaatlerinin korunması meselesinde anlaşmışlardır. Anlaşmanın bir kaç gün içinde imzası beklenmektedir. Tancanın harbden sonraki statüsü hakkmdaki müzakerelere devam edilmektedir. Gazete, Amerikadan İspanyaja hububat göndcrilmesi hakkmdaki m müzakerelerin de devam ettiğini yazıyor. Dünkü harb hareketlerinin en mü himmi, hiç şüphesiz, Bardia'ya karşı yapılan muvaffakiyetli İngiliz taarruzuİngiliz karargâhı 4 (a.a.) Dün sadur. Onun için hâdiseleri evvelâ bu b.'lı şafakla beraber Avustralya kıtaatı cepheden tetkike başlıyoruz: Bardia haricinde 8 kilometre imüdadınca yarım bir daire şeklinde uzanmakta Libya cephesinde: olan istihkâmların cenubu garbisinden Bardia etrafmda cerejan cden mudörtnala bir sür'atle taarruza geçmiş harebeler. Ingilizlerin Buyük Harbde lerdiı. Avustralyahların birbirine dikenli kıt'ada ve çolde yaptıklan çeun muhatellerle bağlı esas müdafaa ha'tım teskil rebelerden büyük dersler almış ve harb eden 40 kadar istihkâmı ele geçirmeleri etmeyi pek iyi oğrenmiş olduçunu gösuzun sürmemiştir. Bu hücum esnasında teriyor. Halbuki o harbin ilk yıllaıında İtaljsn müdafilerden bir kısmı süngüvukua gelen muharebelerde .Kiçner [Arkası sahife 5. sütun S te] fırkaları. denilen yeni tumenler, çok büyük cesaret ve sebatla harb ettikleri halde, harb etmeyi bilmcdikleri için, ya mağlub olurlar, ya kazandıklan bir mu\ affakiyeti istismar etmeyi becere mezler. Kısa bir zamanda ba^arılacak bir harekeri aylarca sürüncemcde bırakırlardı. Bu defa ise gerek Bardia muhasarasını intac eden Sidi Barrani'deki ilk yüdırım taarruzu, gerekse Bardia muhasarası esnasında İngilizler harbetmeyi mükemmel surette bildiklerini ispat etmişlerdir. İlk baskın gayet iyi tertib ve gayet enerjik bir şekilde tatbik edildiği gibi Bardia muhasarası ve taarruzu da pek iyi hazırlanmış ve pek iyi tatbik edilmçkte bulunmuştur. İngilizler, Bardia'da ne yapmak için kaldıklan pek anlaşılamıyan İtalyan ları ihata ettikten ve garb istikametinde kaçmalarını imkânsız bir hale koyduktan sonra, bir taraftan burayı dövecek ağır toplan ve düşürecek kuvvetleri geLondra 4 fa.a.) Müstakil Fransız tirmişler; diğer taraftan da Tobruk'dan gelebilecek yardımı önlemek için hu ajansı bildiriyor: Tımes gazetesüıin diplomatik mu duddan 110 kilometre mesafeye kadar ileri kuvvetler sürmüşlerdir. Zırhlı bir harrıri, Hitlerin, memleketıne göre taUklerden mürekkeb olan bu öncüler, biye değıştirerek Balkanlarda kargaşalık çıkarmağa uğraştığı hakkında de • sahili takiben Tobruk kapılarına kadar lıller mevcud bulundugunu yazmaktadayanmışlar, Bardia'yı garbdan çeviren dır. Her şeyden evvel Hitler, Arnavudkuvvetler de, her hangi bir baskını ön luğa ve Trablusgarba bir kaç hava fi[Arkası sahife 5 sütun 1 de] [ Arkası sahife S sütun 4 te] TIMES'E GORE Hitler Bulgarları tazyik ediyor Almanlar bizi kandırmak için 12 adadan bazılarını vermeğe Italyanları zorluyorlarmış «Türkiyeyi korkutmak için zaman fenadır!» ARNAVUDLUKTA Cephede topçu düellosıı oluyor Alman tayyareleri Arnavudluğa asker taşıyor.. İngiltereye şahsî bir elçi gönderiyor Mühim kısmı tngiltereye verilecek olan 200 vapurun da inşasına başlanacak Alman üslerinin tahribine devam ediliyor Londrada halk üzerine atılan bombalardan pek çok ölenler oldu Londra 4 (a.a.) İngiliz Hava Nezaretinin tebliği: Dun gece İngiliz bombardıman tayyareleri Bremen endüstri mmtakasma taarruz etmişlerdir. Rüyet şartlaıı iyi idı Hedeflere büyük ve orta çapva müte addid bombaların isabet ettiği görül rr.ü'ş, bir çok yangın bombalan atılmıştır. 14 ü büyük olmak üzere 18 buyük kızıl yangın çıktığı göriilmüştür. Beya alevli yangmlar ise sayılamıy&cak derecede fazla olmuştur. Müteakıben gelen tayyfereler hedeflerin bulunduğu snhanm bir ateş denizine benbediğ'ni gör müşlerdir. Düşman topraklarında ve dü*man işgali altında bulunan topraklarda başka [Arkası sahife S sütun 2 de] Hazinenin sattığı gayrimenkuller Taksitler 20 senede tahsil edilecek Ankara 4 (a.a.) Hazinenin taksitle sattığı bütün gayrimenkullerin satış bedellerinin tahsil sureti hakkmdaki kanuna eklenen lâyiha Meclisin bütçe ve maliye encümenlerinden geçerek son şeklini aldı. Buna göre hazinece 25'3/931 tarihine kadar meskenlerin, [Arkası sahife 5, sütun 1 de] YUNUS NADÎ [lAıkaa sahife 5 sütun 5 te] Vaşington 4 (a.a.) Ruz\'elt Amerikanın Londraya tayin edeceği yeni büyük elçiyi tayin edinciye kadar eski ticaret müsteşan Harry Hopkins'i şahsî mümesAtina 2 (a a.) (Gecikmiştir) Yunan sil olarak İngiltereye göndereceğini beorduları başkumandanlığı tarafmdan 1 yanla şu sözleri söylemiştir: ikincikânun akşamı neşredilen 67 nuc Hopkins ingiliz hükumetile şahsan temas etmek üzere ingiltereye gidecek maralı resmî tebliğ: Mahdud mevziî harekât yapılmıştır. ve resmî bir sıfatı olmıyacaktır. HopkinTarafımızdan esirler alınmış, iki top. T Arkası sahife 5 sütun 3 te] ve sair malzeme iğtinam edilmiştir. Atina 4 (a.a.) Yunan başkuman danhğımn dün akşam neşredilen 69 numaralı tebliği: Keşif kollarımız ve topçu kuvvetimiz, Şimdiye kadar sinema artistlerinden mahdud faaliyette bulunmuştur. pek hoşlanmazdım. Bu güzel >üzlü, güzel vücudlü insanlar bende içi boş bir Umumî Emniyet Nezaretinin kalıb tesiri yapardı. tebliği Halkı eğlendiriyorlar, karanlık Atina 2 (a.a.) (Gecikmiştir) Umumi Emniyet Nezareti tarafından 1 ikin salona kapananlara bir kaç hoş saat cikânun akşamı neşredilen resmî teb geçirtiyorlar ya! Hğ: Düşüncesini de doğru bulmazdım. BeMemleket dahilinde sükunct hüküm nim san'at taraflannı kabul etmediğim sürmüştür. bu san'atkârlar vakıâ halkı cğlendiriSalâhiyettar makamlardan alınan yorlardı. Fakat bu işi yaparken, a>ni mütemmim malumata göre İtalyanların zamanda. umumî seviyenin de düsmesiAyasarandadan kaçarken göHııdükleri ne sebeb olmuyorlar mıydı? Sinema rehineler arasında eşraftan 15 Yunanlı icad edilmeseydi, milyonlarca insan eğdaha bulunmaktadır. Bunlann arasında, lcnmek için başka bir vasıta arayacak Doktorlar, tüccarlar, muallimler, mü ve tiyatroların seyircilerile klâsik konhendisler ve Yunan konsoloshanesinin serlerin dinleyicileri sayıca şimdikinden bir kavası bulunmaktadır. Bunlann akı çok daha üstün olacaktı. beıi meçhuldür. [Arkası sahife 5 sütun 4 te Muazzam miktarda harb ve ticaret gemisi inşasma devam eden Amerikada yeni kruvazörler denize indiriliyor Birhaç söx Sariatkârda telkin kuvveti Birkaç gündenberi bu fikrimi değiştirdim: Meğer sinema artisti mühim ve cemiyet için son derece faydalı bir adammış. Bakmız bu hükme nasü vardım: Leslie Howard isminde, Holivudda çalışan meşhur bir İngiliz sinema yıldızı, geçenlerde Churchill'in nutkundan birkaç saat sonra radyo ile yar»m saatlik bir konuşma yapmış. Bu konusmasmda Howard Amerikan halkını İngiitere lehine daha fazla kazanmak için aklınin erdiği, dilinin döndüğü kadar calışmış. Ve bana anlattıklarına göre çok da güzel söylemiş. Sinema artistlerinin büyük kütle üzerindeki kuvvetli tesirlerini gözönüne alacak olursak, bu adamın demokrasiler hcsabma elde ettiği kazanc nekadar büjiiktur derhal kavrarız. Yarın Amerikayı İngiltere ile yanyana harbde görürsek, ben, şu veya bu devlet adamından maada mutlaka Leslie Howard'i de hatırlayacağım ve bu sonuncunun hizmetlerini hiçbir zaman ö« tckilerden aşağı görmiyeceğim. Bir sinema artistine, belki Rooseveltttn de üstün bir ikna kabiliyeti vercn, şüphesiz halkın bu san'ata karşı giisterdıği alâkadır. Demek ki dünyada faydasız hiç bir şey yokmuş! N.