6 Kasım 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 12

d ö B i , i aııdnl tesis etmiş, Amerikanın İe pek mühisn bir "Amerikan edebiyatı tarihi” neşretmiştir. bana öyle geliyor ki evvelâ Türk ölmak, Ulus gazetesi, garp fixir adamları snda, inkılâp Türkiyesi mevzulu bir et hazırlamıştır. “Falih Rifkı Atay, İkete verilen cevaplara — yaptığı bir. ieaddemede, böyle bir teşebbüse Ritİ- sebeplerini izah ediyor. Harn arası inkılâp hareketleri araşında Ke- min birçok husüsiyetleriyle, his tefekkür dünyasını alâkalandırması iâdir. Binaenaleyh, pölitika ve ga- âleminin üstündeki sanatkâr ve ir adamımın kafasııda Kemalist Tür- in ileri hareketlerinde bıraktığı iz, 1 değer mahiyettedir. Uzak ve yakın tesizleriyle bütün fnsanlığının yeni mukadderini yo- u bu ileri hareket garp medeniyet- Üsini hangi kısımlardan alâkalandırmış ır? Acaba fikir ve sanat adamı, Kema- * Türkiyenin medeniyet âlemindeki ü ne olduğu kanaatirdedir? Onlar Piyerloti körüşünün içinde mah- us mudur? Fransız sanat ve fikir leminin bel. li başlı şöhretlerinin “Ulus” arzadaşı. za verdikleri cevapları iktibas etme- okuyucularımız için faydalı bulduk. Bernard. Fay Bernard Fay Fransanın pek kıy- netli bir edebiyat tarihçisidir. College Frarm>e'da Ametikan edebiyatı pro- ür. “PFransa — ÂAmerika tari- edebiyatı ve Fransa — Amerika müna- ti hakkında birçok eserler, ezcilm “1 — Atatürk Türkiyesinin rolü 'Türk tarih ananesine tamamen uygun geldiği içindir ki ona bir kat daha hayranım. Türk milletinin sağlam, ori- jinel ve yaratıcı hassalarından başka, Büyük bir temsil kudreti vardır. Her devirde işine —yarıyan me varsa alıp — kullanır. Fakat na islâm teolojisi, ne çin bürokrasisi, ne de garbın şövalyelik &- detleri onun için vasıta olmaktan çık- mamrış ve kendi dehâsına hiç bir suret- le halel getirmemiştir. Meselâ memle- ketin ekonemik hayatına devletin mü- — dahalesi, Türk milletinin en eski âdet- Teri ve usulleri ile münasebetlidir. ve Türk halkında muvaffakıyeti temine ya rar mesnedini bulacaktır. 3 — Mukadderatını idare edecek bir büyük adam bulan her millete hayran o- lur ve gipta ederim, hele bu büyük a. dam, memleketinin derin ve fıtri istidat ve temayüllerini, atalarından kalma iti- yatlarını tekvar canlandırmak — dehâsmı gösterirse... Kemâl Atatürk gibi bir şe- fin milletine aşıladığı bareket ve heye can kabiliyeti ölçülmez bir kıymeti ha- izdir ve bir çok milletlerin, yollarını n bulamadıkları bir devirde — bilhassa faydalıdır. Bundan başka Türk cümia- smı garplılaştırmak hamlesinde kattığı heyevan ve metod, moda clan felsefi ve tarihi bütün nazariyelere rağımtn garn | Avresasımın yarattığı medeniyetin yeni çağ âlominin en feyizli, en sağlam ve '€en müslakar unsuru olmakta devam et- tiğine kani bulunan bir Fransıza derin bir haz ve zevk verir. Kemâl Atatürk bu hakikati en parlak bir surette ispat etmekte olup her Avrupalı ona teşekkür etmelidir. Funek » Brentano Pransa Enstitüsü azasından tarihçi Furtik — Brentano — bilhasca meşhur *“Rönesans Tarihi” ile barınmıştır, Atatürke karşı en büyük hayranlık Türkiye k garp mütefekkirleri hisleri duymaktayım. O, zamanımızın devlet adamları içinde en dikkate değer olanıdır. Onun — Türkiyede tahaklıuk ettirdiği eser, genişlik ve çeşitliliği ba- kımından gerçekten hayret vericidir. Georges Duhamel Meşhur “Mercure de France,. mec- muası müdürü Goorges Duhamel, kendini harp hakkında yazdığı eserlerle tanıtmış ve sanraları üslüp ve mana iti- bariyle pek yüksek romanlar meştetmiş ir. Bugünkü Fransanın — en kıymetli fikir adamlarındandır. Türkiyeye on üç senedenberi gilme- dim. Memleketinizin ' bugünkü tekâ- mülü hakkmdaki fikirlerim okudukla- rımdan alınmadır. Fakat kanaatim odur ki yeni Türkiye, şark ile garbm gelecek münasebetlerinde büyük bir vol ve hattâ — ümidim budur — nâzım ve sulh çu bir rol oynıyacaktır. Garplılaşan Türkiye, böyle bir rvol oynryabilmek için büyük bir etoritedir. Bununla beraber inlulâbçı Türkler garp medeniyetinin bazı hatâalarına kar- $t uyanık bulunmalıdırlar. Pierre Dominigue *La Republigue”, "Les Nouvelles Littöraires” ve daha birçok gazete ve mecmualarda imzasına tesadüf ettiği- miz Pietre Domini bilhassa —ha- rici meselelerde ihtisas peyda çtmiş kıymetli bir muharrirdir. Şarkt Avru- pa işlerinde de ayrıça mütebhassıs olma- st fikir ve yazılarına ayrı bir kıymet verir. i “Kemâl Atatürk Türkiyesinin rolü, coğrafya tarafından tayin edilmiştir. Bu rolün bir esası, Boğazlar üzerinde- ki hkimiyetinizin, hiç bir nüfuz ile sar- sılmasına meydan vermemektir. Bundan Türkiyenin Balkanlarda ve yakın ta koruyucu ve birleştirici rolü vardır ki onu fevkalâde bir maharetle oyna— maktadır: Bir taraftan Adriyatik kıyı- larma, öbür taraftan Hindistan hudut- larına kadar uzandığı için pek mühim bir rok... İkinci sualinize gelince, — Türkiye Avrupalı olmuştur; İşte bu kadar. O, Akdenizin sahillerini yaladığı herhangi bir ülkenin Asyalı olmadığı hakkındaki fikri harikulâde bir surette teyit et- hillerine bütün yakın şarkın kısımla- rını teşkil ettikleri hakiki — Avrupanın vücude gelmesine iştirak eylemektedir. Binaenaleyh garpçı ve garplı Türkiye birinci derecede hir ehemmiyet arze- der, çünkü bu suretle Türkiye büyük Asya yığmlarının maddi ve ruhi her türlü akın ihtimallerine, karşı Avrupa- nn ve Avrupa madeniyetinin müdafaa. &t için esaslı bir sed mahiyeti almakta» dır. Andre Maurois Andr? Mautis, bütün dünyada olduğu gibi memleketimizde de çok tanınmış bir romancıdır. Fakat — edebt faaliyetini romancılığa inhisar ettirme. miş, edebiyat tarihine ve hattâ kısdza tazihe de temas etmiş, bilhassa İngilte- Te hakkında çok beğenilmiş eserler neş> tetmiştir. “Yeni Türkiyeyi az tanıdığıma mü- teessirim. Fakat tanıştığım Türklerin çihanımız hakkındaki derin bilgilerine, modern âlemi anlayışlarına, bizimle i$- birliği kurmak arzularına hayran oldum, Baştan başa değişen bir âlemin ypek müşkül! olan tanzimi işinde yeni Türki- yerin gayet mühim bir rol olnryacağına vardır. Gabriel Hanotaux Fransanın en meşhuür - tatihçilerin- den biridir. Bilhassa büyük "Fransa ta- rihi” ite ve muhtelif eserleriyle Türki- yede daki çok tanınmıştır. Akademi aza- sındandır. Sunllerinize şu kısa ve ande sözlerle cevap vereceğim? İstikbalimi kurmakta olan Türkiyenin muvaffak olmak için, iwrkın harikulâde örneği Kemâ) Atatür- kün yüksek işaretlerine göre hareket etmesi kâfidir. Asırlarca sürmüş kavga- lara nihayet veren ve kralımız - birinci Fransovadan itibaren reni çağ Avrupa» smın sosyal ve dini sahalarda barış ve a /tünüMU tesi> odan İk ittifakları unut madık. Bizlmr gibi siz de batırlayınız! Paul Valery 1 Akademi azasından — Paul Valâry arşısında Fransanın en yüksek muharrirlerinden biridir. Harikulüde bir edebi kıymet tar şıyan şiirleri ve zamanımızın büyük me gelelerini tetkik ettiği kitapları İle tar mramıştır. Valöry Fransa hükümetini, Milletler Cemiyetinin beynelmile! fikri iş birliği teşkilâtında temsil etmekte- dir. “Türkiye yaşayabilmek için garb- klaşmak zaruretinde idi. Bu zaruret karşısında her türlü mülâhaza ve temen miler iflâs eder. Türkiyeyi, pok — ağır tehlikelerer maruz tutmaksızın, gerek teşkilât ve gererk kanunları bakımm- si pek basit olan bir. hâdisede tecelli eder, şöyle ki garpta şiir bir “lükstür", bir “ihtiyaç” Politika ve ekonomi bahisleri hak- kmndaki yüksek eserleriyle şöhret bul- muş olan B. Andrö Siegfried memleketi- mizde de çok tanmmıştır. Kendisinin da söylediği gibi meşgul olmuş hu_î:n- makla beraber dünya ekonomi bahisle- rine de yüksek bir ihtisas ve görüşle te- mas etmektedir. B. Sigfriedbu mevru- larda dünyaca tanınmış bir otoritedir. Memleketinize ka-şı ötedenberi his- settiğim sempatiye — tâbi olacak olsam bu satırları — memnuniyetle yazardım. Memleketinizi genç Türk ihtilâlinden evvel tanıdım. Harpten sonra, kuvvet- H ve canlı şahsiyetine tamamen müsta- Şair ve gazeteci, İntransigeant'ın sabık tahrir heyeti müdürü, Comedio'- nun sabık başmuharriri, tiyatro — mü- nekkidi olarak — da tanınmıştır. Birçok tarih ve tenkit eserleri vardır. * Yanılmaksızın üzerinde — kuvvetle mütalca yürütebileceğim bir nokta var: Muhakkaktır ki yeni Türkiye, büyük mukayeselerin kaynağı Akdenizde doğ- muş ve medeniyetimizin muvazene, vük zuh ve nefiş tahakküm gibi en yüksok fazilet derecelerine çıkarttığı sağ duyu- yu, sezinmelerin ve ı..,;n.ı-ı.“ıfıı—ııı ta olduğu şarka doğru ilerletti. Sağdu- yunun aydınlığı, yeni Türk devleti sa- yesinde, karanlık Asyanın — harimine kadar gitmiştir. Bu suretle o, müşterek ruh ihtiraslarına ve dimağın bazı açıvı tasavvurlarına sed çekmek lâzım geldi- ği gün sağlam ellerde bulumacaltır. Şarktan gelen Diyonizos'u tcskin eden Apollon'un efsanesi dünya durdukça bakikat kalacaktır. Korkarım ki, Tür- küp, ve Türk olan her şeyin bizde ne derece sağlamlık, enerji ve kudret ifade ettiğini Tâyıkiyle bilmiyorsunuz. —Bu telâkki tarzı uzak bir maziden, Osman: hların Avrupa kapılarını tehdit ettikle- Ti Fransanın büyük — padisahlarınızla ilk anlaşmaları tahakkuk ettirdiği ve bilhassa bizleri askerlarinizin kahra manlığı, köylülerinizin yapmacıksız iyi- liğini takdir etmeğe ve sevmeğe sev- keden ilk temaslar devrinden intikal ey- müdafaacıl Başlarafı 1 incide tün davağarına temia eden sonmutkun yalnız bir fikramr Üstünde durmaktan koşlanmak. tadırlar: “Birlm devlet Idaresiadeki ana programı. mrez, Cumburiyet Halk Partisi programıdır. Bunun kapsadığı prensipler, tdurede ve Ble yasetta bizi aydımlalırı nna hatlardır. Fakat, ba prensipleri, gökten indiği sandan kitap. darının doğmalarile asla bir — tutmamalıdır. Biz, Ubamlarımızı, gükten ve gayipten değil 1 doğrudan doğruya hayattan almış bulunuyo- | ruz. -ı_yl—l_li-lhh—w yuı.—.ıı—ııııhl—ıım-—uvı W.“—H—-—*h—" yetçilikten başlıyarak nekadar Parti prep. zihi varsa onların yurt ve halk menfaatlerine KALA uygün olup olmmadığını münakaşaya gİ- rişiniz. Eğer sizi parti esaslarından ayre. makla itham edenler oluraa “efendi anlar Ayet değildirler. Biz hayata bakarız, tendieuı mukaddemesi e müdafaanıza başlayınız. Bir kelime (le cevap verelim; hayir! partisinin adı ne olacağı soruldu. Bizim Parti programımız her seze, bir esas yerine başka bir esas, bhir prensip — yerinc yan kalıplara Boxmak istiyanlarla sağa çoke. Tek gene bizim olmryan kalrplara sokmak ta. tiyenler arasında hiçbir Tark yoktur. Bu bahse hakikaten bir nihayet verelim. Riz Moakova komüntamina, Berlin nasyonal İ AREDAN Y ORNER G z arrmaaramya lemiştir. Franşa gibi siz de köylü aris krasisi liksiniz ki bu ide, halde ve istikbalde büyük — milletlerin kıymetli, eşsiz esasıdır. Bu sebapledir ki Fransızlar, iyi tanımadıkları halde we fakat insiyaki bir surette Türkleri ve 'Türk olan her şeyi takdir ederler, çün- kü hissetmektedirler ki onlarda hakiki beter ünder madut bir kaymet yardır. Bu takdirda — hissi, an atoşli hürmet gösterilerinden ve kompliman- Jarından yüksektir. Bunun içindir. ki memleketinizin manzaralarını görmek, ekonomi ve en- tath vadileriniz ve yüksek ovalarınızda masıl bir ruh (çünkü iştikbal ruha bağ- hıdır) yaşadığını doğrudan — doğruya temasla anlamak — bahtiyarlığma — mail elmadığım halde şu kanaatteyim ki böy le bir memleketin garp rasyonalizmine | iltihak etmesi esaslı hâdiselerden biri sayıldığı gibi gerek itikatları, gerekse ruhi ayrılıkları meçhulâta hürmette mezceden bir medenizot kurulması bakı mından kati bir âmil teşkil eder. Fakat beni bilhassa heyecanlandıran mokta bir memlekoetin kendine karıı elde ottiği zafarin bir kişi, tek bir kişi, bir şef tarafından kazanılmış olmasıdır. Bu, devamlı ve büyük işlerin ancak kudretli şahsiyetler tarafından başarıla- bileceğine yeni bir dalil değil midir? İn- sanlar biribirlerine benzemedileri gibi biribirlerile müsavi de değildirler - ve faziletle saadet yelunu ancak güzideleri keşifte ve durmaksızın yenilenen hiye- rarşilere hürmette hulurlar. Atatürk Türkiyesi, Omires zamarından kalıra bu hakikatlere parlak oldukları kadar faydalı misaller getirdi. İnkilâpçılık eski fikirlerin ığı değildir sozyalizmine ve Romn faşizmine hürmet ederiz. Ana Kütlarda miünakaşa götürmez kat't düs. türlara dayanan Kamd'tamin ne bu davalara çeker ve çekilir, me — do münakaşasında iki 'Türk tarafın biribirini bu rejim adlartle 1t, ham etmomine raüsgade eder hiç bir müptem tarafı yoktur. Biz döğmalara saplı kalmiyacağımız gibi Inkilâpçi vaafının güsterdiği — Üzere geriye doğru hiç kir müsesesaya bağlı kalmasına da imakân vermeyla, Esaagn gene bu vasıf sevki tledir ki hayat ve realiteler, yürt ve halk fh. tiyacı cekrettiği zaman ileriye, datma İartyo döğrü karar almaktan bizi no doğmalar, ne formaliteler, hiçlir şey mançdemez. Yoksa takılâpçı demek bazı sinsi tefsirler gibi çu veya bu tarihte inkdâp — yad olunan bası esasların müdafancılığı dernek değildir. Dinamik ketimesinin manasmını tulüat ve eportünizm Üs karıştırmıyalım. Bizim mil. Uyatolliğümizi de iyi anlamak — İâzmngelir. 'Taklitçileri bu husuata hataya — düşmekten gekindirmek — için —Atatürkün — mill! ça. lğıcalara başladığı gündenberi enun dahi . deri bir telâkki fle bizim malmız olduğunu söylemeliyiz. Biz milliyetperverlikte ne hrim tiyan, ne irkçt anlayış kabul ötmeyiz; kül. türeüyüz. Biz milltyet davularımıza din ve Kan kavgasr karıştırmayız. İptidaller veya bugünkü menfaati öyle olanlar gibi kan de. Bü, kafa, kalb ve şuur tahili ederiz. Ümmetçi Mgin bizi, Türkün adını bile silecek bir gyur Uyuşukluğuna sürüklediği — zamanlar uzak değildir. ğ Parti programımızı İyi okuyatrm, — Onün esasları hayat ve hakikate uygun olarak, daâha uzun müddet bize yeter, — Önün hem Maktaplerimizda dere olarak verilecek, hem kitaplarda tzah ve testit edilecek bir alstem teğlil ettiğine de yüphe yoktur. Prensipleri. miz vardır ve prensipçiyiz. Bunların bugün. kü hayata uygunlufuna nasıl İnantyoraak mallit hayalımızın Heridekt iİnkişaflarma uy. mağı da öyle bir ana prensip olarak alryo. Tuz.. Hataya gidiyor vermişti. Atatitrkün Ankara, 5 (Telefonla) — Hariciye vekâleti siyasi müstoşarı Numan Me. nemencloğlunun başkanlığındaki he. yet, Hataya gitmek üzere, şehrimiz. den önümüzdeki pazartesi günü hare. ket edecektir. Menemencioğlunun bu ziyareti Fran sız yüksek komiserinin geçenlerde An- kâaraya yaptığı ziyaretin fadesi ma. hiyetinde olacaktır. Hariciye siyasi müsteşarımızın baş. kanlığı altındaki bu heyete Cumhur. reisliği yaverlerinden Cevdet de dahil bulunmaktadır, Kudüste iki katil Küdüs, 6 (A, A,) — Dün akşam ka. ranlıkta, eskl şehrin hücra bir köşe. sinde iki İskoç askari katledilmiştir. Doktor Hafız Cemal TLAOKMAN HERİM Dahiliye Mütehassısı Pazardan başka günlerde öğleden sonra #sat (2,5 tan 6 ya) kadar İstanbulde Divan yolunda (104) numarah huşuş! kabinesinde hastalarını kabul eder. Balı, cumartesi gün leri sabab “0,5—12” saatleri hakiki fukaraya X 9 vun Maceraları Büyük bir cild halinde, Yalnız re. gimlerden ibaret. İçindeki küçük konuşmalarla hiç yorulmadan X 9 un harikulâde maceralarını takip etmiş olursunuz, x9u Bizin gibi çocuklarınız di — çok se. yer, “ Bu onların ayni zamanda eğlenceli bir okuma kitabı da oluür. Fiatı 80 kuruştur Çocuklarınızı teşvik ediniz. Hafta. Uklarından ayıracakları küçük ye- künlarla bu küçük rakamr kısa bir zamanda elde ederek X9 un maçeralarından birer tane edinme, lidirler.