20 Ekim 1942 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 4

Tarihin büyük davaları 2 Robespiyerin idamı Fransayı bir sene, kadından, paradan ve! şöhretten nefret eden bir adam idare etti, Muzaffer Esen | «1. Toplayan : Danton ihtilâl makkemesinin karâriyle ölüme mahküm edilip giyotine giderken ölüm arkadaşla, rile beraber Sentotore sokağından Robespiyerin evinin önünden ge, diyordu. Bur«ya kadar kendini kaybetmiş bir halde bulunan Ka. nil dö Monlen kendilerini ölüme götüren, adamın evini görünes sür künet bulmuş, soğuk bir Sesle: “Ba ev mutlak yıkılır” demişti, Danton arkadasmın bu sözleri, me: “Robespiyer mullük arkam dan gelir, o da idamı olunar.” cüm. lesile karşılık vermişti, İki ölüm mahkümunun bu seziş leri yerinde çıktı, Röbespiyer, Dan tonun idamından sonra ancak bir sene yaşıyabikli, o da Danton gibi ve hemen bütün Fransız ihtilâl » nin meşhur simaları gibi giyotini boyladı, Robespiyer, büyük iriklâbın kor kunç bir siniasdır; hiçbir zaman tamamiyle bir si ma!,. Kes bir zaman içersine n . zun bir ömrün büyük maceralarını sığdıran garip bir insani, 1794 yılında, giyotine cıkarken daha 0 #uxz altı yaşlarmadaydı, Vakat bu © tuz altı yaşın otux birini sakin bir vatandaş olarak geçirdiğini düşü. merek bu ihtilâl odamının faal ha - yatmn yalnız beş seneden ibaret #lduğunu kabul edebiliriz, Bu beş senelik faaliyet devresinin ilk iki hattâ üç yılında Robespiyer hiç ywfuzu olmıyan bir mebustu, bina” enaleyh Robespiyer için tarihte W büyük rolünü tek bir yıl içersin. de oynamıştır diyebiliriz. Bir yıl . hk kati hiklmiyeş devresi; Fransiz ihtilâlinin, kan ölüm dola bir say. Tasıdır. i Robespiyer hakikaten anlasıl maz bir adamdır, Fransız millet meclisine ilk girdiği vakit idam serasmin bile aleyhindeydi, ölüm oezasınm kaldırılması için takrir bile vermişti, böyle bir adamın Fransada mutlak hâkim olarak ya» Badığı bir vil icersinde bütün gi. yasi raldplerini, kafile kafile ölü » me göydermesi anlaşılır bir şey de Bildir, Bir iisanım ölümüne ağlı “ yan merhametli Robespiyerin, ta. rihin çok kan döken insanları a , raspa geçmesine hansi ruhi buh. ranlar sebep olmustur ? Bu suale cevap vermek mümkün değildir, Zira Rohespiyerin hayatr na dair bildiklerimizin arasında onun bu değişmesini izah edecek biçbir sebep bulamıyoruz, Robespiyer için ihtirası adam denemez, Para, söhret, ask buza. *dam için cok luymetsiz şeylerdi, ne parada, ne Şöliretic, ne de ka, dmda görü vardı, Doğru ve na. muslu adam olduğunda hiç süphe eölemiyen bu ihtilâl adamı, Fran sanm diktatörü olarak hüküm sür “düğü devre içinde, dahi yaşayışını değiştirmedi, yine eskisi ibi hir doğramacnın evind; pansiyoner »larak yaşadı, aylığından başka bes para almağa tenezzül etmedi, Bu çok dürüst, çok namuslu in »ünin hasta bir tarafı vardı; eg yafmda yasayanları hep namus . süz-saniyor, dünyayı bozulmus gö” rüyor, bu bozuk dünyayı düzelt - mek, bu mamnssur insanları orta dan kaldırmak istiyordu, Belki Robespiyezi kana susamış bir zn - lm balina sokan sebep bu namus endisesiydi, Robespiyer belki bu endisesin * de samimi değildir, Titizliği, pa radan, #ökretten, - kadmdan wzak Yaşamı ruhunda parlıyan fazi letin isapnlemdan riyade tem'z Fa san görünmek, ve cemiyete Kend; Alev ği kullamincak silâh ver . memek orzusundan doğ i en da olahitir. MA obeshiverin yaptıklarım, bı eak olursak kendisine Büyük e darı sıfatını vermekte tereddiiş e debiliriz. Ctinkü o kan dökmekten baska bir #s yapmamıştır. Çocuk Tak, çençilk, htldl arkadaşlarına varmeaya kaler bütün sevdikleri. ni, tanrdıklarmı ölüme &önderme” *i hasta bir ruhun mantiksrzlığın. “lan baslın masif izah olunur, Dan ton, Kamil 48 olen <'b; helâl arkadastarını en ufak bir oztrap duymadın, bati tereddüde bile ka Pılmadan cellâda teslim etmek har jhakle beğenilecek, alkıslanacak | ! bir hareket değildir. İ o Rebespiyer hayata tıpkı Danton İ gibi dava vekili olarak atıldı, bir , İ müddet mensup olduğu vilâyet ba. * rosunda çalıştı, bilgisi ve süz söyle İ me kabiliyeti İle diktenti üerinde İ topindı, Kobespiyerin söz söyleme kud | reti Dantonün hatioliği ile muks - , yese edilemez, bu adam hazırlan. madan söz söylemez, büllüin sutuk larını evvelden üzün uzadıya çalı, şarak hazırlardı, Robespiyer Fran sız ihtilâlinin ilk meclisinde aza olarak bulundu, Fakat bu meclis. te hiç nufuzu yoktn, hattâ nazan dikkati bile celbetmemişti, Onun için ikinci meclise aza seçilmedi, yalnız Komön denilen belediye | meclisinde azalik yaptı, Bilhassa | Jühtilâi hükümetini el altından 5d0” | Te.eden Jokeben klübünün en ile ri gelen bir azasıydı, bu klüp va, sıtasiyle tanındı, Fransız ana ya. saşı hayırlayacak olan ve Konvan” siyon adıyla anılan ilçüneii millet meclisine girdi, burada ihtilâlin ber sahada tamamılnmasını isti Yen ifratçılara karıstı, on altiner Lainin derhal idam edilmesini is - #iyenlerden oldu, maktnller; Fran suya ihanetle itham ederek ihtilâl mahkemesine gönderdi, kısa bir mubakemeden sonra idam ettirdi. Robespiyer mecliste mutedille » kendi arkadaşlarına çevirdi, ilk iş olarak ihtilâl mahkemesinin reisin birtakım kuklaları koydu, Sonra mecliste en ileri gelen Ve tanm - mış gazeteci “Ebert”in reisliği 8). tmda çalıstıkları icin Ebertist m » dıyla anılan zrupa hücum ett, Ebert gazetesile birçok insan » Tara hücum, birçek zavallıların ö Tümüne sebep olmustu, Ebertin ve arkadaşlarımın bilhassa katolikle. re ve katolik dinine hücumları çvk Şşiddetliydi. Ebertin gazetesi kıral en altıncı Luinin ve talisiz kraliçe Mari Antuvanet aiyehinde yaz . madık yazı bırakmamıştı, Robespiyer, Ebertistlere karşı dini milafan eder görünerek bü - tün bu grupu IhtUâi mahkemesine gömderdi ve hepsinin aleyhinde idam sarar oldı. Bütün bu ölümlerden sonra £i yotine gitmek sırası, büyük ihti - lâlin, en temiz, em nimuslu baş , larma, Dantonlara, Kamil dö Mo. lenlere gelmişti, Danton davasmı yazarken bü » tün tafsilâile anlattığımız gibi Danton bütün ihülâl devrinin en büyük simasidır, İhölâle imau sağlam, düşlinceleri mantıki ve sa” mimidir, Maksatlarını saklamaz, olduğu gib? ir, Kamil dö Molen iss Tobekpiyerin ocotukluk — En kolay ölüm Bangi taraftadır, arkadaş? — Niçin soruyorsun? — Ben; öbür dünyaya kolayca u . Maştırasak olan ölümün koynuna atı, Macağım da, — Dur bakalım, O kadar acele ei me! Bekçi yerdeliş meşaleyi eline aldı, Dar yoldan yürüyerek Kobonun yanı na sekuldü — Bizim vezirin büyük bir düşmanı vardır, Osma kira olduğumu öğrenmek ister misin? — Kim olürsa olsun. bundan kına e! Sen benim Möpuma Cevap veri Ö, ümlerin en kolaya hangisidir? Bekçi başını iğdi, ve dikkatle Mo. bonu süzdü: — Ben ölecek bir sdam değisim: Yüzünü Mik defa görüyorum. Asi bir adama Benziyorsun! Iraz önce de dm ya, Sana iyilik yepabilecek bir mevkideyim. — O balde söyle bakalım, kimmiş vezirin e büyük düşmanı? Bokgi bir kelime ile cevap verdi: — Ben. Koban hayretle o bekçinin yüzüne baktı: yeryüzünde rm. Yeni azalardan ne bekliyoruz ?.. AR gazele yeni bir snket açtı, “Yeni şehir meclisi za, Jarındann me işler bekliyoruzr,, diye soruyor, Dostum Ferldun Kandemir, bu suali, eski belediye relslerine 89, ruyor, Sıraşjle, başkalarına sorscağı tabiidir. Aziz arkadaşıma hatır. Tatmak isterim, Belki, Hietesinde yoktur; gehir meclisinin eski azaları. na da bu sorguyu sorsun baril,., Matbıada, yeni anket etrafında konuşurken, bir arkadaş dedi ki: —Bu suali bana sorsalar, ben kendi hesabıma şü cevabr verir, dim: Onlardan dun bekiiyoruz. Şoförlerden, tramvay biletçilerinin nezaketsiziiklerinden, nasl yandığımızı, vurguncuların, eşmafın elin. dan neler çektiğimizi görsünler de,bunların kalbine merhamet vermesi için, ellerini açıp Tanrıya yalvarsıslar, Vekillerimiz değil mi?, “Tanrı nezdinde deliiete selâhiyetleri vardır. Belki dusları müstecap olur, Bir taşka arkadaş da şunları söyledi: — Yeni mecliste sanayisi, usta ve esnaf yok, Varsa da pek az, Bunla? İstanimi sanayleilerini, meslek erbabı temsil edemez. Be, sim fikrimce yeni mec'ise böyle elemanlar seçmeliydi. “ Hasan Dedrettin sordu: — Meselâ... — Meyhanesiler Mahmut Yesariyi, Berberler Necip Fazır, Nal, bantinr Abidin Daveri, Palavracdar Nizomettin Nafi, Hamamcdar, Hamamizade İbsanı, Arabacılar Nalbantoğlu Semih Lötfiyi,.. Hıfzıyı, Kitapçılar da Deme olmaz, olmaz buna âlemi imkân derler, Birleşik Amerikadaki ODetrua sehrinde, bir duvar ilânı yüzünden garip bir dava açılmıştır, Bir sabun fabrikası, milyonlarca duvar iâmı bası iş, bunları A merikanın ber ferauna yapışır" mıştır, İlinda, bembeyaz çamaşır, larını İpe asan güzel ve mülebet,, sim bir kadın görünüyor, Yanında çimsilere uzanmış bir. çocuk oynuyor, Manzarada bir söndel ba, vası esiyor. İlânda “bu sabunla çamaşırını yıkayan, böyle mesut ölür... yazısı var, üz binlerce özası bulu ika sahibiaden “ahlâk ilânlerını — kaldırmasını istemiş. Ve boykoiajla Ga tehdit et, miş, Nihayet mahkemeye mürecaat etmiş, namına, ... Davadaki mesele sudur: Çama, yırlarım seren genç kadının ya” nındaki çocuk, muhakkak, onun kızıdır. Haibuki kadının parma Hında nişan yüzüğü yok, O halde, bu kız, bir gayrimeşru İzdivaç ruahsulüdür, Böyle bir ilânla Bir, leşik devletler Amerikusı şehirleri, nin davarlarım doldurmak, gayri | meşru münasebetleri teşvik olmek demektir, Bu da, harekettir, Fabrikanın avukatı, müdafaasın,, da şunları söylemişiir; — Evet,, Çamaşırcı kadının par, mağında nişan yüzüğü yok, Fakat #şikârdır ki, kadın, çamaşır yıka, yacağı zaman, hayatının en kıy , wmelli bir hatırası olan yüzüğünü suyu düşürmemek için parmağın, dan çıkarmıştır. Çamaşır yıkayan kadınlar, dalma, böyle ihtiyat davranırlar, Gel gelelim: Bizi dava eden kadınlar birliğinde, kaç tone böyle sile kadını vardır? Mükimler, bu msharelli müdafa, adan çok hoşlanmışlar, Fabrikacı, yı berset ettirmişler ve kadınlar birliğinin davasını da reddetmiş» ler, ahlâksızca bir Seciye farkları Seciye o meraklısı bir müdekkik, na vakit kaybettiren bir geydir. dört büyük milletin seciye farklarını söylece tesbit etmiştir; POLİTİKA MÜNAKAŞASI Bir İngilize göre: Siyasi münakaşa, Yüçbir menfaat temin etmeden boğu, arkadaşıdır. Fakat Robespiyer bun ları hiç düsünmeden Danlonu ve arkadaşlarımı da ölüm arabasına bindirdi, Hattâ Dantonup Kendi . sini şiddetle müdafaa edeceğinden korktuğu için da onun ne millet meclisinde, ne de mahkeme huzu. runda kendini müdafaa etmesine izinivermedi, (Devamı var) TARİHİ «56. YAZAN: — Ölümle pençeleşen bir insanın gülmeğe muktedir olmadığını bildi . kim halle bu sözüne içimden gülmek geldi, Başını sallıyörak acı sez güldü. Bekçi hiddetlendi: — Büyük adamların düşmaninrı da böyük mü olmalı? Benim ona bir fe. "alk yapabileceğime inanmıyor mu, sun? — Hayır, Çünkü sen onun konağı. nm dışımda, yer altında yaşıyan bir zavallısın,! Eğer elinden bir şey yap. mak gelseydi, kendine başka bir iş bulur ve bu korkunç, iğrenç varlfeyi üzerine almazdım! — Doğru söylüyornn ama, ben çü, nün birinde ondan intikam alabii . mek İçin böyle ağır ve tehlikeli bir Bir Ialyana göre: Bi? uzlaşma ve. silesidir, Bir Almunn göre: İmkân dahilinde birlik, Bir Fransiza göre: sörüşmedir. DUNYANIN EN GÜZEL ŞEYİ İngilize göre: Bir gemi, İtalyana göre: Bir mandolin, Almana, göre: Bir geçit resmi, Fransıra göre: Güzel bir kız, BİR MÜKALEMEDE > Ingiliz, as söyler ve dinin İtalyan, çabuk söyler ve dinlemez, Almas, yavaş söyler ve düşünür, Pranmz, hiç düşünmeden söyler, ROMAN ISKENDER F. SERTELLİ vazifeyi üzerime almağa ve ba sürefe ls buraya gitmeğe meoburdum, Ben Keşitgen intikam almağa Büyük cani mihrabı önünde ahdetlim. Allah vo melekler şahiğlir. Baldırı çıplağın bi, Tiyim ana, sözümden dönmem, Bir tek meziyelim varsa, © da doğrulu . ğun ve inatçılığımdır. Ajlemin inti. kanımı almadan ölürsem, gözlerim a, çık giderim, İçimi boşaltmak © için bügüne kadar vaki ve fırsat arıyor, dum, — Buraya seni memnun edehile « cek benden başka bir ölüm mahkü, Korina, Balonun erlesi gönü bir merakla uyandı, Acaba kuyumcu, ya yaptırdığı yeni bileziğin para” sını babası bu sefer de ödemiye ras olacak mıydı, O kadar zarif, modaya ve arrusuna Öyle tygun işlenmişti kil Ketular dolusu mö, cevher olduğu halde aklı fikri böy“ le bir Bileriğe yapışmış kalmıştı, Şöyle ki onun modelini bile ken, disi çizmiş, eski ve İşe yayma birtakım bijuları mukabilinde © mühteşem bileziği yaptırmıştı. Te, sarladığı modeli babası B Daner'e gösterdiği zaman © yalnız: — Gök pahalı! Demekle kalmıştı, Korina ise 6, nu ikna etmek için münakaşalara kalkışmadı. Şimdi Wendisine he subı gönderirlerse ne yapacak? O gün yatağından geç kalkeıştı. Babası çoktan vazilesine gitmişti, Yoksa tereddüt elmeden odasına girip ona yalvaracaktı, Ve, bermü, tad gene muvaffak olacağına emin” di, Acele giyindi ve Daner ve $ki bankasına gitmek üzere yola çıktı. Babası müessesenin genel direktö, rüydü, Şüphesiz orada kızının or, süstimu o Teddedemiyecekti, Zalen bankamın yeni binssına o gün ilk defa ayak basıyordu. Geniş hele #irdi ve hüviyetini söylemeden B, Danerle görüşmek istediğini söyle, di, Küçük grum, müdürün hususi kâtibi B, Merliye haber verdi. B, Marli işini bıraktı, dul ve gersin bir direktörle görüşmek istiyen ke dını görmek merakiyie odasından çıktı, Belki de !ktidarı ve paissı olan şahısların ber gün kapılarını çalan kadınlardan biri, Malbuki koket, boyanmış, kendini beğenmiş bir kadınla karşılaşacağını bekler, ken şimdi, sempi hir kız gördü. Kendi kendine: — İş arıyor!, Diye düşündü, B. Marh çok gençti, HMindistandeki İngiliz aile, lerindendi. Uzun boylu, mazik, at let vücutlaydu. — B, Daner burada değil, Vazife istemiye geldinizse bana söyliyehi,, lirsiniz. Korina, muhatabının yanlış tah, minini tashih etmedi: — Ailem B, Daner'i nır ve ümid ederim ki. — Korkarım münhal bir yer bulunamıyacak, Daktilo o musunuz yoksa muhasip mi? w — Bunlardan hiç biri değilim. — O halde,, Ne ümid ediyorsu, #uz? O arada bir müşteri sözlerini kestiği için B. Marli yazıbanesine gelmesini rica etti, Korina ısrarla; — Fakat ben B. Daner'in kendi. sini görmek İstiyorum. B, Marli kıza acıdı: — Size göre bir İş yok, matmn,, zel, Beyhude ısrar ediyorsunuz. B, Marli ayağa kalktı: — Bugünlük kâfi! Diyerek koridorun kapısinı açtı, Korina yerinden kımıldamadı. Mu hatabının ciddi tavriyle eğleniyor du. — Çok müteessirin; sizl mah, biraz ta* — Evet. günlü cahildir, er cahil adam, cesür değil midir? — O halde şimdi bana yapabilere Korina iş buldu £| Nakleden: 1. 1. cup etmek niyetinde değilim, — Mahewp etmediniz, lükim,, ısrarınız mânasız bakıyorum. — Bir şeyi öğrenmeğe teşebbüs eimek mi mânasız — Evet, Cemiyetleki mevkiinizi bilmiyorsunuz. Siz . belki aileniz dahi — şahsınızda sevimli, zeki ve bir tebessümle her işte muvaf, fak olabilecek kabiliyelle bir genç kız görünüyorsunuz. Halbuki bu €<, rar ve davalar dünyasında ancak İ tecrübesiz bir kıznağızaınız.., Korlna bu sözleri kızmadan din, ledi.0 güne kadar komplimanlar- dan başka Hir şey o dinlememişti. Korina için bu, bir yenilikti, — Ekmeğini kazanacak kabili » yete olmadığımı mı zannediyor. sunuz? — Buna eminim, değişirse, başka, — Yani fikrinize göre evimde oturup açlıktan ölmeliyim, — Hayır, Sizin muvaffak olabis leceğiniz bir meslek var: Pekâlâ satıcılık o yapabilirsiniz, İstikbal için buna göre güzel plânlar hazır lamışsımız. Sizi müsait bir yere tavsiye edebilirim ve kimbilir İle ride yükselir ve bir gün shct da olursunuz. — Sizin de istikbale ait piimla, rmız var we — Vardır tabii, ama söylemem, Meselü benkada ortak olmağı arzu ederin, Ve belki de muvaffak w , Karakteriniz Turum, kimbilir? Diyerek güldü. Korina o yüzüne bakarak: — Du dediğinir, romanlarda ©, lor, Sonunda müdürün kızı fe e lenirler, — 0, hayır! Bu Behim işim He, ğil, : — Natmazel Daner'e karşt fena hisler besliyorsumuz? — Ben mi? Tavımam bile, Yal, nız gönderdiği hesapları bilirim, Diyerek yozihaneden bir hesap çıkardı, Kuyumcunun borcu öden, mişti, i Korina çok sevindi; — Demek matmazel Dener wa, nize gelmez? ül — Gayem zengin bir izdivaç yapmak değil, bilâkis benden fazla şeyler islemiyecek (osempi bir kın bulmuğa çalışacağını. Ben yalnız Kendi kudret ve meriyellerimle muvaffak olmak isterim; işte me, seli sizin gibi bir kızla, Yalnız bu, hiç olmazsa beş sene sonra olacak bir iş, öy Korina tebessümler * — Aman yarabbi! Ben dö uns ediyorum ki... — Beş sene sonra buraya uğra, mak İslersenir tekrar o konuşuruz, Ba örada yerı bersber oYemeğe gelir misiniz? Sizi, bahsettiğim mağaza sahibine de tavsiye ederim. — Nerede? — Çipsaytlla.,, Buradan bir sa, al uzak, O esnada B. Daner geldi, Kızımı görünce şaştı: — Sen burada misin? Ne yar Mususl kâtip sarardı, ! — Marti, kızımı tanıyor musun? — Müşerref oldum, müdür hey. — Daba bileziğin hesabı için geldim, lâkin ödemişsiniz, Mabcup kaldım, — Maheüp kalırsınız ya, Yazı, zetliyerek babasını takip etti, — Yarın kendidini, restoranda göreceğim, Diye düşündü; Ertesi gün ran , devuyu sadık Çipsayt'a gitti, Fa, kat B, Merli gelmedi, Çok nazik” wİŞİ Niçin gelmesin? va Günlerce onu aklından silemeğdi. Bir gün babasının © yözıbanesinde yakaladı, Fakat o, nezaketle selâm vererek ayrıldı, Bir kış sabaln B Daner ansızın bir seyahate çıkmak mecburiyelinde kaldı. Bunun öze rine Korina müesteseyi haberdar etmek Üzere telefonla B, Marlinin yu sına çok © yakındır. Muvaseneniğl eti. O günü intizar ve heyecanla kaybedersen, içine diyebilirsin! Fa . Ü geçirdi. Sant dokuza doğru B. Mar, kat bu düvara yaslanıp geceyi burs. li geldi; kütüphanede bekledi, BI, 4m geçirebilirsen, hiçbir o yılan senil roz sonra odaya giren OKorlnanım in nede be hayret eseri / seziliyordu. Tebes, sümle Alkarsıki savlava geçiniz)