21 Aralık 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

İttihad ve TARİHİ TEFRİKA: 36 Terakki! (BAHAEDDIN ŞAKIR BEYİN BIRAKTIĞI VESİKALARA GORE) Her hakkı mahfuzdar. Yazan: A.C. Ruslar ve Fransızlar Bağdat hattının bir Alman - izlerin bu talepleri Babıâli- i İttihat ve Terakki erkânı harici si- yasetle doğrudan doğruya alâkadar olmadığı için vaziyeti lâyıkile kav- rayamıyordu. İngiltere hariciye Na- zarı Edvard Grey gümrük varidatı artmıyacak olursa Bağdat ye dai olunmayacağını iyi işti hükümeti. Osmanlı et nin parası olmazsa Almanlara kilo- imetre garantisini temin edemezdi. Kilometre garantisi olmadan da $i- mendifer yapılamazdı. Babsâli iki cami arasında kalan bir binamaza benzemmişti. Bir taraftan Almanla- ra verildiği imtiyaza ve il r mukaveleye riayete mecburdu, di- ğer taraftan İngilizlerin teklifi bil- hassa mebusan meclisinde bir me- çe malümdu. Bununla beraber giliz teklifini büsbütün reddetme- ğe imkân yoktu. Sadrazam, hat im- tiyazı meselesinin gümrük resmi arttırılmcaya kadar geri bırakılma- sı için İngiliz sefiri nezdin- de beyhude £ teşebbüslerde bu- lunduktan sonra nihayet bir hâl çaresini bulduğunu © zannet- mişti. Bu çare, İngilizlere Bağdat hattımın cenup kısmına yüzde 50 nisbetinde iştirâk tekilfi yapmaktı. | Bu hususta kendisine yardım edil, | mesi için sadrazam Hüseyin Hil mi paşa Alman sefiri Baron Mars- sala müracaat etmişti. Fakat Hüseyin Hilmi paşanın bu müracaatı uzun ve Osmanlı devleti için yeniden tehlikeler doğuran ne- ticeler hasıl etmişti. Çünkü İngi- lizlerin yüzde elli nisbetinde hattın inşasma,iştirâk etmeleri fikri or- taya çıkımca Berlinde İngilizlerle Almanlar arasmda uzun müzakere- ler baslamıştı. Bu müzakerelerde İngilizler Bağdat ile Basra körfezi arasındaki kısmın tamamile İngi- Vizler tarafından ve İngiliz malze- mesile inşasını ısrar ile istiyorlardı. Almanlar buna yanaşmayınca orta» ya derhal başka tavizler meselesi çıkıyordu. İngilizler, taleplerinden vazgeçmek ve o Almanlara karşı müsaadekârane davranmak için İrak kıtasının İngilizler tarafından işgal olunmasına Almanlarm mu- vafakatini istiyorlardı. Şayet Al manlâr İraktaki İngiliz menafiini tasdik ederlerse İngilizlerin de Al manlara Bağdat meselesinde yar- dım edecekleri ni söylüyorlardı. Bu aralık Paris ve Petresburg dahi işe karışıyor ve Almanlarla İngilizlerin kendi kendilerine an- laşmağa kalkışmalarına itiraz edi- yordu. Ruslar ve Fransızlar, Bağ- dat hattı meselesinin Avrupayı a- lâkadar eden bir iş olduğunu ve kendilerinin muvafakati olmadan | © işin halledilemiyeceğini hatırla. | tıyorlardı. Onların muvafakati de gene Osmanlı (devletinin sırtına yükletilecek bir takım metalipten i- baretti, Devletler, Türkiyenin güm- rük resmine © yüzde üç zammı ile vaki olan bir müracaatı üzerine bu suretle biribirlerine girivermişlerdi. Onların anlaşamamaları yüzünden Türkiye mali müzayika içinde çır- pımıp duruyordu. Esasen anlaşma- ları da o mali müzayikayi kaldıra- cak mahiyette değildi. Çünkü güm- rük varidatın fazlası Bağdat h tinm kilometre garantisine yalırıla- | çaktı ve daha mühim olan cihet, | , İrakm İngiltere tara. Almanya muvafa- | kat eylemesini ve ayni . zamanda Fransaya ve Rusyaya da vaitler ya | pılmasını intaç eyliyecekti. | Görülüyor ki gabilde. fırkalar iristiyan unsurl . tihat ve Terakki lie si bir meselede kolunu bile kaldır. mağa imkân ve ihtimal göremüyor. | du. Cemiyet yalnız Hüseyin Hilmi paşayı tazyik ile iktifa ediyordu. Halbeki bu tazyikten bir fayda ha. sıl olmasına imkân yoktu. Çünkü Hüseyin Hilmi paşa İngilizlerin teklifinde ne gibi maksatlar gizlen. di anlavamıyordu. Anlayama- dığı için o İngiliz teklifi aleyhinde bulunacağı yerde İngilizleri mem- nun etmeğe çalışıyordu. İ tarafından İrakta — istenilen imti. yazlar oradaki “Araplarda büyük bir galeyan uyandırdığı ve galeya- | nen İpeiltere — aleyhine olduğuna | izler İngiliz işi olmadığını ve Avrupayı alâkadar ettiğini söylüyorlardı dü şüphe bile etmemek lâzım geldiği halde, İttihat ve Terakki dolayısi- le Hüseyin Hilmi paşa kabinesi, bu galeyandan istifade yeğ ire Arap anlaşması için hiç bir tesel büste bulunmuyordu. ayilirier izlerin o esnada takip ettikleri vf senelerden beri husulüne | çalıştıkları gaye, Türklerle Araplar o arasına nifak sokmak idi. İrakta İngiliz imtiyazı- nın mevzuubahis olduğu bir zaman. da Arapların bu imtiyazlar aleyhi- ne kıyam etmelerinden istifade et- memek büyük bir hata idi. Fakat Hüseyin Hilmi paşa o es- nada mali işlerde tamamile Maliye Nazırı Cavit beyin nüfuz ve tesiri altında bulunduğundan ve Cavit bey de, Bağdat meselesini Alhan- ile müzakereye memur edilen iliz ser (o maliyunundan Eruest Cossel ile gayet samimi münasebet- ler tesis etmiş olduğundan İngiliz arzularma İüzumundan fazla mü- maşat ediliyordu. Hattâ Cavit bey ile Sir Ernest Cassel © arasındaki münasebetlerin meşrutiyet idaresi- nin “tamamiyeti mülkiyesi,, ile ka- bili telif olmadığını söyleyen diple- masi mahafil İstanbulda az değil. di. Bu münasebetlerden dolayı Hü- tesir giliz arzularma muvafık bir ekseri- yet teminine muvaffak olmuştu. Ar- tık Fırat ve Dicle İngilizlere vapur işletme imtiyazı verilmek için lâzım m mukavele akdedilmek üzere Ni Bu vaziyet karşısında Almanya- 'nm İngiltereye karşı fazla inat ve ısrar göstermesine hacet kalmıyor. du. İngilizlere verilen bu imtiyazm büyük bir hata olduğu Almanya- nın İstanbul sefiri Baron Mareşal tarafından Berlin hariciye nezareti. ne gönderilen bir rapordan âşikâr bir surette anlaşılmaktadır. Alman. ya hariciye nezareti (o tarâfmdan neşredilen resmi vesikalar arasmda by bu raporda sefir diyordu “ Bizim için Türkiye hakkında İn giltere ile anlaşmamıza (artık bir mâni kalmamıştır. Çünkü yeni Tür. kiye vapur işletme inhü İngi- lizlere vermek suretile İrakr İngi- Hizlere teslim etmiş oluyor. Çünkü bu-imtiyazdan siyasi bir hakimi- yet doğacağına şüphe yoktur. Biz Almanlara gelince, bizler Türkler. den ziyade Türk olamayız. Türkiye tarafından feda edilen Türk mena- fiini müdafaa edemeyiz.,, Vaziyet bu merkezde iken 1910 senesi kânunuevvel sonlarına doğ- ru Hüseyin Hilmi paşanın istifası ve onun yerine Hakkı paşanm geç- mesi üzerine Bağdat hattı mesele- $i yeni bir şekil almıştı. Çünkü Hü- seyin Hilmi paşa İngiltere tarafta. rı görünürken yeni sadrazam Hak: kı paşa Almanya tarafını iltizam etmeğe başlamıştı. Hakkı paşa es- kidenberi Alman sefiri Baron Mare şal ile dost idi. Onun için İngiliz. lerin İrakta iktisadi menfaatlar is- temelerindeki maksadım hakikatte siyasi olduğunu biliyordu. Baron Mareşalm o günlerde Berline gön- derdiği raporlara bakılacak olursa, —Bitmedi — e m Yakalanan kaçakçılar , ANKARA, 20(A.A) — bir hafta içinde gümrük muhafaza teş kilâtı tarafından birisi ölü, birisi ya - ralı on dokuz kâaçkçı ve ayrıca muh. telif milletlerden mürekkep on bir ki bir eroin kaçaker şebekesi ve 27 kaçakçı hayvanı yakalanmış, 579 ki « io emi e maz kilo inhi sar kaça lefter sizara kâğıdı, 62 kilo afyon, 50 kilo esrar, bir kile eroin, iki balıkçı motörü, bir tabanca ve 70 Arnavut frangı ele irilmiş tir. Romanyadaki Türk mektepleri BÜKREŞ, 20. A.A. — Anadolu A- iyon Balkan hususi muhabir bildi Türkiye elçisi Bay Suphi Tanriğer Royanya kültür bökanı Dr. Ancelesko £- Ee şomanyadaki Türk mektepleri işin Dünkü hava bu İlmen ak 8 ağar 10 Rüz- miyede 9 metreye çil. sürat se. | ISTANBUL, 20.A.A, — Sıfır hararet Herecesino ve deniz seviyesine indirilmiş | sabah saat 7'de 755, 14 dç | 758, hararet derecesi 7 de 10,5, Mide | MİLLİYET CUMA IHARİCİ HABERLER Habeşistan Yeni nota verdi Haksızlığın İtalyanlarda olduğunu teyit etti CENEVRE, 20.A.A. — Habeşistan hür ine kümet, uluslar kurumu genel kâtibi vermiş olduğu yeni bir notada İtalyanm halihazırdaki ihtlâfta hakeme müracaata lüzum olmadığı mütaleasında bulunduğu nu kaydettikten sonra Valval meselesin- de taarruzun İtalyanlar tarafından ya” pılmış olduğunu ve Valval'in Habeşis- tan arazisinde kâin olup haksız yere İ- talyanlar tarafından işgal edilmiş bulun” duğunu bildirmektedir. Maksat Alianyayı tecrit etmek değil MOSKOVA, 20.A.A. — İsvestin ga- zötesi, “Fransiz-Sovyet teşriki mesmisi,, İngiltere milis kuvvetle- rini ihya etmeyor rin Yaptı işi azçek Aslı çıkmadı Sed Bulgaristanda”hükümet darbesi hazırlığı yok SOFYA; 20. A.A. — Bulgar telgraf ajansı bildiriyor £ İhiyat miralay Velçefin Bulgaristan- da yeni bir hükümet darbesi anelmakta olduğuna dair Londra'da (çıkan Deyli Herakd gazetesinin verdiği ve yabancı ga zetelerin de bu gazeteden alıp yaydık- ları haber temamen asılsızdır. Georgief hükümetinin faşist diktatör. lüğü rejimini kabul etmek miyetinde ol- duğuna dair aynı gazete tarafından or. taya çıkarılan haber de asılsızdır. Linç edemeyince Halk mahkeme salonunü dinamitle uçuracaktı Amerikada Sellevil'de 14 yaşında bir le muhakeme edilmekte olan bir zenciyi ele geçirmek için mahkeme salonuna zor. la girmek isteyen halkın üzerine asker a- teş açmıştır. Birçok kimseler yaralı düş- müştür. Hadisede yarak düşenlerden biri öl- müştür. İkisi de can çekişmektedir. Ya- ralıslr arasında, taarruza uğramış olan genç kızın erkek kardeşi da vardır. Biraz sonra, halk mahkeme salonunu dinami le uçurmağa kalkıştığı bir sarada, müttehew zenci, kiyafeti değiştirilerek başka yere kaçırılmıştır. emme Arnavut çeteleri bir Yunan köyünde ATİNA, 20 (Milliyet) — Gazete - lerde Yanyadan aldıkları haberlere göre Arnavut çeteleri Yunan hudu «- maşlar, bir takım â 2 et vermişirdir. —— İhtilâlci asuriler GIJON, 20.ALA. — Suel bir istetisti- ke göre, 7347 Asuri ihtilâl hareketine suçludur. İki vapur çarpıştı, biri battı LONDRA, 20 (AA) — Rk badire, Rİ e nde puru çarpışmışlardır. Oranla batmıştır. 122 kişiden ibaret olan yolcularile 158 kişilik tayfası kur. tarılmıştır. 2' KANUNEVVEL o 1934 Sarre'a Giden kıtalar İngiliz neferleri gittikleri yerde evlenemiyecekler SAARBRÜKEN, 20.A.A— İngiliz kuvvetlerinin ilk kafilesi dün akşam iki trenle buraya gelmiştir. Bunlar zabitle- riyle birlikte ikiyüz nefer ve yrmi tank piçler. e ROMA, 20.A.A. — Bay Mussolini Sarre gidecek olan kıtaata yola çıkmadan önce bir si resmi yaptırmıştır. Duça söylemiş olduğu kısa bir | söylev de bu niyeti, üzerinde durmuştur. LONDRA, 20.A.A. — Sarre gönderil. miş olan İngiliz askerleri, Sarlı kadınlar- la evlenemiyeceklerdir. sapmeeleğer ME Gi Yunanistan :. : Rumları istemiyor Buradan gidip Yunanis- tana yerleşmelerini menetti ATINA, 20 (Milliyet) — Yunan hükümet! İstanbul, Kıbrıs ve şimali E- pirden Yunanistana gelen Rumlar orada yerleşmelerini menetmiştir. 1930 senesinden 1934 senesi kânunusani ip lere ikametgâh vesikası verlacek, yor- leşmiyenler ile 934 senesi iptidasından sonra gidenler iade edilecektir. Bun, - dan sonra Yunanistana ancak hasta- lık, tüccarlık ve tahsil sebebile giden lere müsaade ed İecek sair surette git mek ve orada iskân otmok isteyenle- rin pasaportları vize edilmiyecektir. Atinada casusluk ATİNA, 20 (Milliyet) — Dün ya tevkif edilen casus Vuças ve Petropulodan başka Salamin tersane - sinden bazı kimseler de hapsedilmiş- tör. Hiç bir plân aşırılmamıştır. Sitroen şirketi PARİS, 20.A.A. — Sitroon şirketinin vaziyeti, fabrikalar kapanmasının ya pacağı mali, ökonemi ve soysal tesirleri sebebiyle bir çok bakanlıkları alâkadar #tmektedir. Bu sabah toplanan bakanlar meclisi bu işi tetkik etmiştir. İran - Efgan Hudut hâdisesinin iç yüzü KABİL, 20.A.A. — Ecnebi ajanılarım- da ve matbuatmda, Efgan © ve İrnm hu- dudunda beş gün evvel cereyan ettiği bil dirilen badisenin salı şudur : Eski Efgan idarelerinden memnun ol- mıyarak İran topraklarına geçmiş olan Efganh aşiretler Efganistanda yeni ida- renin tesisüsünden sonra memleketleri. ne dönmeğe başlamışlardır. . Son gün- lerde 600 hanelik bir kafile de bu suret- le hududu geçerek Efgenistana iltica ot- | miştir. Buna benzer hadiseler birkaç ay- danberi devam etmektedir. Yoksa Efyan- klar tarafmdan İran hududunun tecavüz edildiğ, Sa İran jandarmalarının katodik diği ve İranlıların cebren Efyanistana nakledildiği haberleri doğru değildir. Ef- gan hudut muhafızları veya memurları hududta biç bir hadiseye sebebiyet ver. memişler ve İran topraklarına ayak bas- mamışlardır. Mültecilerin henüz İran topraklarında iken İran muhafızlariyle müsademe edip etmedikleri hakkında bittabi malümatrmız yoktur. Soyadlarımız Ve Romenler Bunu da büyük bir deği- şim diye gösteriyorlar MİLLİYETin yeni adı olacaktır. İzmirden 13 saylav çıkacak IZMIR, 20 (Milliyet) — Vilâyetin 470,000 küsür nüfusu olduğuna göre 13 saylev çıkaracağı kat'i surette am aşılmıştar. A a Cumartesiye defterler asılıyor ANKARA, 20 (Telefonla) — Vilâyetlerde işçiler bakanlığına ğe len tel yazılarına göre saylav seçimi teftiş heyetleri esas defterler üzer lerindeki tetkiklerine devam etmektedirler. Teftiş heyetleri cumartes günü tetkikleri bitirecekler ve ayni gün defterler 15 gün müddetle aski ya asılacaktır. Kurultayda görüşülecek yasalar ANKARA, 20 (Telefonla) — Cumartesi günü Büyük Ulus Kurul : tayında buğdayı koruma resmi yasasına ek yasa ile bayanların genel ka raltayda üye olabilmeleri için mecli mumi vilâyet yasasında vs cak değişiklik iâyihası ve saylav seçimi lâyihasının 23 üncü maddesini! değiştirilmesi suretile müntehibi sani seçenler — sayısının 200 erkekler 4200 kadın erkek olması hakkındaki lâyiha görüşülecektir. Ayasofya müzesini gezmek için ANKARA, 20 (Telefonla) — Müze yapılan Ayasofya camiinde di ğer müzelerde olduğu gibi 10 kuruş duhüliye alınması Maliye Bakanlı ğınca kararlaştırılmış ve bu alâkad arlara bildirilmiştir. MetrSalem, Faracininmuhakemelei ANKARA, 20 (Telefonla) — Metr Salem ve Leon Faracinin ter yizce nakzedilen davalarına bugün asliye birinci ceza inde © killeri hazır olduğu halde devam edilmiştir. Temyiz mahkemesi Fara€ nin Metr Salem ile suçta beraber tutulmasına ve Zonguldakta maden mi hendisi Bay Galip İsmetin şahadetine müracaat edilmesine lüzum gös * termişti. Suçlu vekilleri ise suçun mevcut olmadığı noktasında ısrar et * mişler ve Galip İsmetin şahadetine lüzum olmıyacağı etrafında müdaf& alarda bulunmuşlardır. Neticede mahkeme Galip İsmetin istinabe sre” tile ifadesinin alınması için Zonguldak ceza mahkemesine bir tezkere yazılmasına karar vermiş ve muhakeme 17 ikincikânunda devam olun” mak üzere talik olunmuştur. Türk parasının kıymeti ANKARA, 20 (Telefonla) — Bakantar heyeti Türk parasının kıy metini koruma hakkındaki 14 num aralı kararnamenin 20 inci maddesi" nin son fıkrosında Türk parasının memlekete ithalinin maliye bakanlı" ğinın mezuniyetine bağlı olacağına dair mevcut olan kaydı kaldırmış * tar. Yeni ticaret uzlaşmaları yapılıyor ANKARA, 20 (Telefonla) — 1 Kânunusani 935 te müddeti bite çek olan Rus ticaret uzlaşması ile 20 Kânunusani 935 te müddeti bile cek olan Italya ticaret uzlaşması ortdan kalktıktan sonra meriyete gir mek üzere yeni ticarei uzlaşmaları yapılması etrafında Sovyet ve İtalye sefaretlerile Dış Bakanlığı arasında görüşmeler yapılmaktadır. Kubilay âbidesinin açılma resmi ANKARA, 20 (Milliyet) — V ilâyette fırka reisi Bay Avninin işti- rakile bir toplantı yapılmıştır Toplantıda Kubilây âbidesinin açılmc resmi programı tesbit edilmiştir. A bideyi ayın yirmi altısında fırka ge nel kâtibi Bay Recep Peker açacaktır. Dış işleri bakanı Ankarada ANKARA, 20 (A.A.) — Dış işleri Bakanı Bay Tevfik Rüştü Aras be sabah ekspresle Ankaraya gelmiş ve darakta bankalarla saylavlar di: işleri bakanlığı ileri gelenleri taraf ından karşılanmış ve polis müfrezesi tarafından da selâmlanmıştır. ç : Kadınlarımız ve sıyasal işler ANKARA, 20 (A.A.) — Öğrendiğimize göre C. H. Fırhası genel kâtbi Bay Peker bütün karamlara yeni bir bildirimde kadının bütün si - yasi işlere daha geniş olarak karış tırılmasını istemitşir. Bu bildirime gö re şimdiden sonra bütün seçimlerde kadınlar daha geniş bir yer lar, yeni visâyet ve belediye meclisleriyle köy ihtiyar heyetlerinde ka - rumlar bu isteği yerine getirmeğe çağırılı er, Bütün vilâyet meclislerinin birden » .. . yenilenmesi istendi ANKARA, 20 (A.A.) — Öğrendiğimize göre umumi meclislerde ka dın üye bulunması için hükümetim izce kurultaya bir kanun lâyihası su- nulmuş, bütün vilâyet meclislerinin birden i istenilmiştir Bu yenilenme yeni ikinci müntehipler seçildikten sonra yapılacaktır. Yeni ikinci ehipler, kurultayca yapılan ve yakında çıkacak o - lan kanun hükmüne göre 200 yerine 400 olarak seçilecektir. ? a “ .. Uluslar arası derneğinin gündeliği CENEVRE, 20 (A.A.) — 11-1 935 tarihinde toplanacak olan ulus- lar derneği konseyinin 84 üncü toplantı devresine ait muvakkat günde lik neşredilmiştir. Bu gündelikte, A rnavutlakta azlıkların korunması, Prens Pless'in istidası is ortaya çıkan Lehistan silezyasında azlık mese- lesi, Irak Asurilerinin yerleştirilme si ve 13-14 gecesi Cenevrede ilân edi lecek olan Sar reyiamı meselesi var dır. Gündelikte, Yugoslav müracaat » tından bahsedilmemekte ise de, Bay Eden'in Budapeşte hükümeti tara fından stre kararları hakkında yapılacak muameleye dair konseye izar hat vereceği sanılmaktadır. Köy yasasına ek Kaymakamlar ANEMİ 8 Çelen) — ikâmet öy yasasının 13 üncü madde: Arasında sine bir fikse eelarrlei halkıyla BE ANKARA, 20. (Milliyet). — Ergani madeni kaymakamlığına başkil kayma- kamı B. Hamdi, Basiği kaymakamlığına Hozattan B. Ali Riza, Anamur kayma- kamlığına, Mardin emniyet müdürü B. Necati, Andrine Fekeden B, Cevdet Tur- gutluya Kuladan B. Sait, Kulaya hukuk mezunlarından B. Cemal, Bunyana vilâ- yetler idaresi gene! müdürlüğü memur. larından B. Faik, Şarkışlaya Boğazlıyan dan B. Basri, Bozlıyana nüfus genel mü- yasa lâyiha hazırlamıştır. Bu lâyibar ya göre hariçten yanlarına ( gelenleri köylüler ihtiyar heyetlerine bildirme - ğe mecbur tutulacak ve ihtiyar heyet” leri bu bildirimleri mmtaka raj le en yakın mülkiye âmirlerine bildi - rileceklerdir. Türk malları için dürlüğü memurlarından B. Necmi, Hoza- | nı korumak e ta Mesudiyeden B. İsmail Hakki, Göre- | lerde âdi inbiklerle yağ çıkarılmasını leye Bozkırdan B. Hamit, Küreye İnce- | önüne geçecek bir nizamname ökone mi bakanlığınca hazırlanmaktadır. “ Her ,, kelimesi Türkçe sudu B. Muzaffer, İzmiğe Karadeniz Ereğlisinden B: Emin, Karadeniz Ereğli- ne Gençten B. Mumtaz, Gence Cermik. | ANK 20 (Telefonla) — Her ten B. Hayri, Kiziltereye Gebreden B. | çelen Ahde le okaklak Ridvan, Gahaeye Gölpazarından B. Or. | etmiştir. i, Gölpazarma » Siliriden .B: | 5 5 Fekeye Anamuzdan B. ie. | o Urla kadınları İzmirde IZMIR , 20 (Mülüiyet) — Urla kar mail Hakler, Beytüşşebaba | Samsundan Cenap, Kozana B. Halilin istifasile | dınları yarm şehrimize gelerek teze * aye İİ: Mamnffer, hita | hüratta bulunücaklar ve Atatüriğ'key > genel müfettişlik İskân müdürlüğü mua. © keline çelenk | koyacaklar, Atatürkün vinliğine kaymakamı B. Naci ta. © annesinin mezarını ziyaret edecek'” Yin iimişleri e