17 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

55 Liberalizm nedir Muharriri : Emile Faguet Hürriyetin düşmanları On beşinci fasıl Mahiyeti ne olursa olsun, aristokrasi hürriyete pek az ta- raftardır. e Meselâ (o Fransada 1815 ten 1847 e kadar aristok- rasi dırayetle. ihtiyatla, iktisat ve meharetle hükümet sürmüş- tür. Fransaya sağlam bir imali vaziyet bahşetmiştir. Bu idareye hasret çekmiş olanlar vardır ve bu hasretleri ben pek güzel anlar ve onlara hürmet ederim. Fakat bu idare hürriyetten nef- ret etmiştir. Bu itibarla birinci © Napolenondan hiç farklı deği dir, ve ister krallığın iadesi, ter bir temmuz hükümeti Vanları altında onun yatağına yatmıştır. Bazı kanunesasi | vaitlerine rağmen bu hükümetler ne fikir hürriyetini, ne söz hürriyetini, n& içtima hürriyetini, ne din hürriyetini, ne tedris kürriyetini kabul etmemiş, yahut o kadar mahdut” şekilde kabul etmiştir ki bunlar artık hürriyet değil- di. Zaten bunu da o kadar iste- miyerek kabul etmiştir ki ne liberallikle ittiham edilebilir, ne de liberalliğinden dolayı methü- senaya hakkı vardır. Vakıâ bu idare Fransızdı ve Fransizlar hiç liberal değiller- dir. Şu halde şunu söyliy. Liberal olmamak için iki sebebi vardı: biri Fransız olması, diğeri de aristokrası olması. ” 3 - Sosyalizm Sosyalizm, hükümdarlığın bir tehavvülü oldüğü için hiç libe- olamaz. Hatta anti-liberaliz- © min hât şeklidir. Esası itibariy- le, eşkâl ve envai ne olursa, ol- sun, sösyalizm hek şeyin Devlet tarafından yapılmasını, her şe- yin Devlet tarafından hâlledil- mesini ve yalnız Devletin 'mev- cut olmasını ister. Monarşinin mefküresi de budur. Sosyalizm aynı ideali takip eder. Krallık ile zm arasın- da fark şundan ibarettir: Kral- lıkta herkes kralindir.Sosyalizm- de ise herkes her kesindir. Bu fark hakiki olsaydı çok mühim bir fark olurdu. Fakat tabiidir- idir ve sadece za- Zira. muayyen birisinin hükümet me i işgal ötmesi zaruri olduğundan, herkes bir veya birçok kişilerin vasıtasile hükümete iştirak eder. Böylece hükümetin herkesin malı olduğu vesilesile herkes ya herkesin bir tek. mürahhası, veya herkesin birçok Oo murahhasları . vasıtasile idare edilir ki böylece ya kral- lık, veya aristokrasi şekline av. det etmiş oluruz. un- Fazla olarak şu © sıkıntıda vardır: Sosyalizm yalnız Devleti tanıyan, Devletten | başkasının mevcudiyetine tahammül etmi- yen ve her hangi bir işin s0s- yalizm esasından başka şekilde halini kabul etmiyen bir idare- dir. Tahlilin son haddinde, s0s- yalizm Krallığın yüksek ve kat'i şeklidir, mutlakiyetin en mutlak şeklidir. Ferdi o kadar” esaret altına alır ki büsbütün ilga eder, Kırallık ferdi. zencirle bağlardı. sosyalizm ortadan kellirir, Sanayi nedir? Cemiyetin ma- Bir vakıt kıralın malı derler- Ticaret nedir? Cemiyetin malı, nasıl ki bir vakıt, kıralın malı derlerdi. Din, ilga edilmez- se nedir? Cemiyet müessesesi denirdi. Tedrisat nedir? Millet işi, nasıl ki bir vakıt kıral malı denirdi. Ziraat nedir ? Toprak bir vakıt nasıl kıralın malı ise şimdi herkesin'malıdır ve Dev- daresi altında müştereken zeredilir. Ziraat Devlet malıdır, nasil ki kıral malı idise Şu halde siz, sanayi sahibi, nesiniz? Bir memur. Siz, tüccar? Bir memur. Rahip? Bir memur. Muallim? Bir memur. Amele? Bir memur. Köylü? Bir memur. En hurda teferruatına kadar. Fransiz “parlementosunda 8 muşlardı : “ Sağ elle zenginler- den aldıklarını sol elle fukaraya tevzi eden papas teşkilatını lağv- ederseniz, fakirlere kim yardim edecek ,, | Jores heman cevap verdi : “ Kim mi ? Devlet. , Ya- ni hükümet ferdi sadakayı men- edecek, fakat içtimai sadaka yapacak. Yani yalrız dostlarına muavenet ededek; Öyle ki faki fukara bile ohun maaşlı memur. ları ve .emektarları olacaklar. Fakirler bile kenpilerine göre Devlet memuru olacaklar ve on- lar bile müstakil kalmıyacaklar- dır, zira bu kadar nispi bir de- recede (bile, istiklal Devletin tehammül edemiyeceği bir şeydir. Hülâsa sosyalizm ferdi ilga eder, onun mevcudiyetini kabul etmez. Her adam Devlet - ma- kinesinin bir çarhıdır. Makine- nenin başında ise herkesin he- sabına düsünen, onları lâzımge- :İlen yere geçiren, harekete ge- tiren, tebdil eden, işe yaradık- ları müddetçe yağlıyan, ve kı- rıldıkları zâirian, ihtiyar hizmet- şilere lâyik sahabetle, kenara koyan bir veya birçok mühen- disler bulunacaktır. — Bu bir krallık şekli maktan ziyade bir aristokrasi- dir. Filbakika, sosyalist hüküme- tinin ya bir krallık, ya bir ai tokuasi - olabileceğini . söylemiş- tim, Fakat 'daha ziyade bir kı- rallık şeklidir. Sosyalist idaresinde hüküme- tin müstebit olması çok muhte- meldir. Bütün milleti ihtiva eden bütün milli faaliyetleri kendine doğru teksif eden böyle karışık bir Devlet makinesi, hemen bi- ricik bir idareye, diktatörvari bir idareye muhtaç olacaktır. Bu idarenin şüphesiz O müşavirleri olacak, : fakat onlarda ancak, tabalarının, memurlarının, hare- keti nakle en kayışların ve ha- reket eden çarkların başı mesa- besinde bulunacaklardır. Sosyalizm umumi bir bürok- rasidir. Münferit veya müşterek hususi teşebbüse orada hiç bir saha bırakılmamıştır. Her şey dairei ( hakimiyeti (altındadır. Bütün memleket muazzam bir hükümet dairesidir. Bunu bir grup, bir cemiyet, bir sınif veya bir parlamento idare eder. Et- fında müşavirler olan tek bir reise ihtiyaç vardır. Fakat mü- şavirlerin salahiyeti sadece * is tişari olacaktır. Bu kayserliktir. Kayserlik bana sosyalizmin el- zem ve zaruri şekli gibi görün- mektedir. Mahaza burada kizim maksa- dımız sosyalist idaresinin muh- temel şeklinden değil, -hürriyet- ten ve onun (düşmanlarından bahsetmektir. Aristokrasi ve ya kayserlik şeklinde, | sosyalizm hürriyeti ayni derecede tabrip edecektir. Zira antiliberalizmin ta kendisidir. Her hürriyeti ce- miyet kuvvetinin bir (o tereddisi ol- ve anarşinin bir şekli addeder, için hiç bir şeyi kaybetmemek etmek iddiasındadır. Hülâ- sa sosyalizm istiptadın kendisi- dir. — Bitmedi — Dün akşam saat yirmi radde' lerinde Mesudiye caddesinde 107 numaralı hanede mukim: ressam Kadri beyin hanesinde çok te- essüfe şayan bir cinayet vuku- bulmuştur. “Hâdise etrafında malümat şudur: Cinayetin vukubulduğu ha- nede ressam Kadri bey bacana- ğı sun'i kol ve ayak mütehassısi Fahri bey aileleri ile birlikle oturmaktadırlar. Emirler zade merhum Refik beyin mahdumu Riza bey de bu ailenin aile dostudur. Daima ev- lerine girer çıkar ve beraberce gezerlerdi. Fahri bey refikası Berika hanımı Rıza beyden kıskanır ve hatta evlenmeden evel muma- leyhle münasebetleri bulundü- ğunu his edermiş “ve tabil'bu münasebetin devam eylemesi ih- timali'de mütemadiyen kalbini kemirirmiş. Fahri bey böyle kıskançlik hisleri altında Riza beye rast geldiği yerde haşin" riazarlarla aldığımız bakar ve şurada burada mum ileyh alvyhinde * idarei kelâm Riza beyin Ressam de ahbaplıkları çok Millet mektepleri Dün akşam tej- tiş edildi Dün akşam polis müdür ve- i Sabri: ve maarif müdürü Naili beyler millet mektepleri dershanelerini gezerek teftiş etmişlerdir. Mekteplere devam etmiyen okuma yazma — bilmiyenlerin mekteplere polis vasıtasile | ge- trilmeleri ve gelinemekte, ta- annüt edenler hakkında kanuni takibat” yapılması, bulundukları işlerden çıkarılmaları karar al- tina alınmıştır. İki teneke Çarşının ortasında aşırıldı İstanbulda hazır elbise tüc- carından Mehmet Rağıp bey ni mında bir genç İzmire getirdiği elbiseleri sattıktan sonra hanesi için evelki gün iki teneke pek- zarinda Möda yurdu ticaretha: nesinin önüne bırakmış. Bir kaç dakika içinde “bir işle meşgul olduğu 'sırada meçhul eller, ta- rafından: pekmezin iki tenekösi birden aşırılmıştır.: Derhal Kan- tar karakoluna müracaat edimiş isede hiç bir ize tesadüf edi- lememiştir. Talik edildi Yerli malları hakkında mek- teplerde yapılacak tahriri mü- bakalar ile vitrinler müsaba- kasının geleöek hafta icrası vali paşa ile tasarruf cemiyeti ara- sında kararlaştırilmıştır. Tevhit edildi “ Halkın Sesi ,, refikimiz a- İeyhine ikame olunan davaların âededi beşe baliğ olmuş ve dün Asliyeceza mahkemesinde bun- ların kâfesinin tevhidine kara verilmiştir. İcapeden şahitlere celpname gönderilmesi için muhakemele- rin devami 17 Kânunsani tari- hine bırakılmıştır. «Hizmet” davası Bükümetin şahsiyeti manevi- yesini tahkirden maznun Hizmet başmuharriri Zeynel Besim ve mes'ul müdürü Bedri. beylere ait davanın rüyetine bugün öğ- leden sorira devam olunacaktır. Zeynel Besim bey Ankarada samimi olduğundan alındırmaz, daima yine ziyaretlerini eksik eylemezmiş.. Dün akşam yine beraberce evde bulaşmuşlar Bedia, Berika hanımlarla Kadri, Fahri, Riza beyler bır masa etrafında içki içmeğe başlamışlardır. Gice ya- isına kadar o devam eden bu işret o masası etrafında Fabri beyi yine . kıskançlık hisleri tahrik etmiş Riza beyle uzun ve şiddetli bir münakaşaya tutuş muşlardır. Riza bey Fahri beyi aleyhinde söylediği / sözlerden dolayı muvaheze etmiş ve mü- tekabilen Fabri bey de Riza beyi tahkir eylemiştir. Münakaşa içkinin tesirile şid- detlenmiş. kavgaya müncer. ol- muştur.' Bu sırada Riza tabancasını çekerek Fahri beyini üzerine ateş etmiş ve çıkan kur- şun Fahri beyin kalbine isabetle ciğerlerini parçalamış ağir su- rette mecruhiyetine * sebebiyet vermiştir. Bu: cinayetin faili lamiştır Bu her yerde olabilir. Yeter zalarıtı çeksinler. . Kaydetmeliyi yapılıyor. Çoğu cezalarını çekiy madı. Burası: muhakkak... ii - önlerini keserler. Deyleti orkmâdan pazara çıkarırlar. lei irudani doğaya temasa gele: binbi kurarlı isterler, ci Hükümetin şerefini rası şüphelidir. Hükümetten çok gekmekte oldukları plârı il tiyeceklerdir.Biz. bildiğimiz, hu lar hükümeti teslim almak istiy: O kadar küstahtırlar. Bunların ler mi memleketimizi, milletimi Bunlar soyguncular başıdır. Mi leni arkalarına koymazlar, Meselâ paramızı kıymetlendi büsü bunların elinden meler çel let zararına doldurmak mecbu hemen faaliyete geçerler. Dahi mali müesseselerinden yardım dağıtırlar. şirket kurulacak mı bunlar hem. Bin bir yalan söylerler. dan korknturlar. Pay isterler v Türk tarihi asla affetmiyen tarihinde hırsızlar türemiştir. Bu millet günü gelince, öyle hırsızlar paralamıştır ki tarih, gösterebilir... Hırsızlar, teslim olunuz!.. bulunduğundan © muhakemenin devamının taliki muhtemeldir. bey alkanlar içerisinde yatan mecruhu görün- ce-aklı başına gelmiş ve derhal firara teşebbüs » için sokağa fır- Bühlâr o kadar korkusuzdurlar ki Kanunların hükümlerine gülerler. Bir alay i öne sürdürmeden kimseye iş gördürmezler. entrika çevirirler. Akla hayale e Yaşatmak için neler neler yapmadılar. Bunlar hırsızlık yapa: yınca memleketi velveleye verirler. İşi düşürmeğe çalışırlar. Bir hükümet bunların hoşuna gidebilmek için mutlaka ceplerini mil- Ortalığı bir hırsız vaveylesidir alır. Devletçe bir Dün Gece Feci Bir Cinayet Oldu. Merhum Emirler zade Refik beyin mahdumu Riza Ley dün akşam sün'i kol ve ayak mutahasısı Fahri beyi vurdu. Cinayetin saiki bir aile kıskançlığıdır Fakat sarhoş olduğundan ye- re düşmüş bu esnada silâh se- sini işiden polisler de vak'a ma: haline gelmiş ve Riza beyi tev- ki. eylemiştir. Evee bulunanlar, o sirada s0- kaktan tesadüfen geçenler hepsi Alsancak karakoluna © götürül- müşler ve mecruhu da. İtalyan haetanesine kaldırmışlardır. Tahkikata müddeiumumi mu- lerinden — Âli bey vaz'ı yet a etmiş, sabaha kadar şahitlerin desini almakla meşgul olmuş- tur, Gece saat üçe doğru Riza beyin bazı arkadaşları da kara- kola celp edilmiş tabancanın mumaileyhe aidiyeti tesbit olun- muştur. Çünki Riza bey tabancanın Fahri bey tarafından çekildiğini sarhoşlukla mecruhün kendi ken- disini vurduğunu iddia etmek- tedir. Tahkikata devam olunuy. Evrak bugün istintak hakimli; ne verilecektir. Fabri beyin ya: raları çok ağır olup hayatı teh likededir. Gazetemizi makineye verdiğimiz dakikada mecruh öl- mek üzere bulunuyordu. Hırsızlar teslim olunuz!. Bugünkü hırsızlar teşkilât halindedir. Biz burada hırsızlardan bahsederken Devletin - her memlekette olduğu f altına alınmıs” herhangi bir talihsiz memurunu anlatacak deği ibi - muhakeme rr ki bizde de takibat yapılsı iz ki bu gibiler “hakkında takibat orlar. Her halde cumhuriyet dev- rinde bunların ardından koşulduğu kadar geçen devirlerde koşul- Bizim, yakalarına yapışmak istediğimiz hırsızlar;imillet,devlöt ve hükümet nüfuzunu kullanarak teşebbüs . erbabının - yabanci; milletin . şerefini utanmadan; alay ederler. ervasızlardır. Kendi- Hükümetle ceklerin işlerini akim bırakmak ıyan dolapları olarak © kullanmak hükümetle epleritiin kârı Son. zamanlarda hükümetin bunlara karşi açtiğı mücadeleyi görüyoruz ; Fakat onlar bu mücadeleden Yilacaklar mı?; İşte: bu- sert öidal bekliyoruz. Bu günkünü kâfi görmiyoruz. Bunlar o kadar uğraşataklar ki: memleketin leri sürerek efkârı umumiyeyi av- mak istiyeceklerdir. Türkün ıstırabına bir ıstırap daha katmak rsızları hükümet teslim alır, Bun- eceklerdir. Gözleri okadar pektir. başların Türklüğü hakir gören €c- nebilere hakir göstermiye çalışan Hamidiye tezkereliler vardır. Bunlar. Türkün bütün haklarından müstefit” olmak amma vazifelerini kabul etmezler. Bir: cenebi ile“ yan yana” geldi- terler; i kahkahalarla tezyif “ederler. Milli iktısadımızın düşmanıdırlar. iktısat teşebbüslerini akamete uğratinak için ellerinden ge- recek olan Devlet Bankası teşeb- 'kmedi ! Meselâ terkos şirketini yetindedir. Yoksa çete halinde ve hariçte düşman yabancıların rler. Bu yardımı! çete efradına imtiyazlı en haber alırlar. U İşe karışırlar. Müteşebbisleri hükümetin haberi olma- e alırlarl, Bu paylar hep milletin kesesinden çıkar! Çünkü on kuruşluk iş yüz kuruşa malolur. Ec- nebiler memleketlerine dönünce bu rezaletleri önlerine anlatırlar. Gazetelerine yazdırırlar. Şerefimizle oynarlar. » gelene v. hâdiselerle, vakıalarla doludur. Bunları bilenler hirsızların akıbetini şimdiden görebilirler. Türk Fakat hangisinin yaptığı yanına kâr kalmıştır. Hani İzzet Hololar? Hani harbi umumi zenginleri?! onun adına Hezarpare Ahmet demiştir. Yani bin parça Ahmet... Fakat inkılâbın ve onu yapan fır- kanın öc alışı buna da bensemez. Yüzbin parça” Ahmetleri de Gğleden, öğleye, Kimler? Mahmut Esat bey bundan bi, kaç ay evvel Adliye vekili içi Bugün, devlet mekanizmasın, musallat hırsız çetelerinden bahs. ediyor, Adliye vekâletinden te ayrılmış bir adamın bu mev, erinde malümatsız yazı yazı. cağını kimse tasavvur edemez Tabit Mahmut Esat beyin elindeş çok dosyalar geçmiş ve bunlar. dan hasıl olan intiba şim zete makalelerinde kendini gör. termeğe başlamıştır. — Fakat hırsızlar kimlerdir? Rüşvet © alanlar kimlerdir? Bir işi yaptırmak için ceplarini dol duranlar kimlerdir? Nufuzların şahsi menfaatleri için kullananlar, vazifelerini sui istimal edenler kimlerdir? Nihayet - mademki böyle bir çete varmış - bu çete aleyhinde bugüne kadar çoktan başlamış hattâ bitmiş olması li. zımgelen takibata mani olanlır kimlerdir? Mahmut Esat bey daha isli. fa ederken, kanunsuz kazanç larla mücadele edeceğini ili, etmişti. Eski adliye vekili hak kında beslenen kanaatlar ne kı. dar gayri müsait olursa olsn böyle bir temizlik mücadelesini herkesin teveccühle karşılayacı- ğına şühhe yoktur. Yalnız b mücadele ima tarikile, müplen sözlerle yapılamaz. Mahmut Est bey ortaya sarih ittihamlar alı. yor. Neticesi çok vahim olabile. cek ittihamlar atıyor. Yalnız bir şeyi unutuyor: — İsimler... Mohteskiyö “ Cumhuriyet faziletsiz . yaşamaz! ,, dem Muhakkaktır ki bu. fazilet ke; naatı sarsıldığı zaman, cumhu; riyetin “temelleri * sarsılmış olur. Cumhiütiyet'içini kirsizliktan de; ha vahim, daha elim bir şe vardır.. O da hırsızlıkların ve Sui istimallerin. takibata maması, bir nevi perde sında kalmasıdır. Buna meyda) ii uğra arka: verilmemelidir. Ortaya atılan müphem itti hamlar ya tasrih edilmeli, yı tekzip olunmalıdır. Fazilet rejini olması icap eden, cumhuriyeti! böyle. iphamlara tahammülü y tur. .Ne kadar yüksek mevkiler) de olurlarsa olsunlar, #ücrimle kanünun hükmünden yakalar») kurtaramamalıdı Bunun içi de isim lâzımdır, Mahmut Esat beyin mesele kolay kolay /kapanaci meselelerden değildir. Türkiyede) Türk adliyesinin salâhiyeti hi ricinde kalan nüfüz mintakalar» mi vardir ? Bunu akıl ve vicd kabul edemez. Şu halde, tesi olmağa davet edilen hırsı nasıl olurda serbes geziyorlar” Mahmut Esat beyin her ba de çok bildiği olacaktır. O hi de söylesin, hakikatleri :söylesi Millete karşı bu, bir borçtur “ halkın her şeyi öğrenmiye hak vardır. Hakikatler nahoş ol lir; onları gizlemek neticeleri" daha elim yapmaktır. Mahm Esat bey hizmet etmek istiy” açlığ sa cesur olmalıdır. Hükümete düşen vazifeye £* lince. bunu kendisi takdir. ©* cektir. sanıyoruz. Mahmut Es bey müthiş hırsızlıklardan bat ediyor. Niçin takibat yapı!" mıştır. Bunun cevabını mil sabırsızlıkla beklemektedir. E* Adliye vekilinin hesabını be! yeni adliye verecektir. Fakat... Bu Adliye Vekili Halk Dostu hesabi mıdır? i A