14 Ocak 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 8

DAFPPPANEDE Eskiden Para Nasıl Basılırdı ? # stanbul darpanesi bir buçuk İsenedenberi gümüş ve nike Cümhuri raları basıyor. darpanemizin ilerliyen çalışmasını tanımak ve (TAN) okuyucularma tanıtmak için Ayasof) ken kafamda ükât bir geçit resmi yaptırdım. Darpa. nemizin tarihi çok eskidir. Bu mü. essesemizin bir benzeri yalnız ya» kın şarkta değil, Balkanlarda bila yoktur. Üzerinde 1853 târihini ta. şıyan'son sistem bir darp makine. lan ilerler - tarihine si İngiltere Kralı tarafından Sultan Mahmuda hediye edildikten sonra darpane, Miğiliz darpanesinin kü. çük bir kardeşi olmuş ve onun te- kâmülüne daima ayak uydurmuş. tur, O vakit darparemizin ustala. rı İngilizlerdi. Abdülhamit zama. nmda ve Meşrutiyet yıllarında ba- #ılan paralara Ingiliz ustalarının da karışmıştır. Fakat Gümhu darpanesi Oo tamamen Türk kafası, Türk zekâsı ve Türk işçiliğiyle çalışmaktadır. kara edelerimiz “Ak akçe, D gün içindir” sözüyle 2750 Yıllık bir hakikati bize kadar yetiş. tirmişlerdir. Bir Arap gairi kese. #inden çıksrdığı bir sarı yuvarla. ğa bakarak: — Allahtan korkm, Ba tapardım, demiştir. Bu yuvarlaklar ziyade yirminci olmuştur. İnsanların taptıkları bu Öz venleri kullanıldığı tarih ma- Yüm değildir. Yalnız Tevrat 40 a 8ir evvel Ibrahim Peygamberin ka. rısı Sarayı gömmek için Haranda dört yüz miskal gümüşe bir tarla aldığı ve Peygamber Yusufu da kardeşleri yirmi miskal (o gümüşe #attıklarmı yazıyor. Tarihten evvelki zamanlarda madeni bir alım, satım vasıtası yoktu. Alış veriş tırampa usuliyle yapılırdı. Yunan şairi Ömiros Ça- nakkale civarında Truva savaşını emekleri et her zamandan asrm bir te kazanan kahramanlara bi kâfat olarak verilen üç ay metli bir kürsünün on iki öküz ve esir alınan bir güzel ca: n de dört öküz kıymetinde olduğunu söy Hiyor. Insanlar tırampa usulünden bakır, altım, elektron gibi madenle. re geçerlerken bunları evvelâ nakit yerine sebike ve külçe halinde tartı ile kullanmıya başladılar. Ana ki- taplarımızdan Uğuüznamede dede. lerimizin alış verişlerini altm ve gü müşlerle yaptıkları tesbit edildiği- pe göre, bu gibi madenleri müba- dele vasıtası olarak ilk kullanma serefi Türklere düşüyor. *ik sikke Milâttan 8 asir ev. İ vel Manisada icat edilmiş- ör, Tik naralarım basılması cok zer Elleri kesilen kalpazanlar Çok eski devirlerde basılan paralardan Yazan: İbrahim Hakkı KONYALI ve üzücü olduğu li. Para kesilirker pılarına bileklerin ellerden çelenkler dı. En kü çük bir panenin bile en az iki bin işçisi bulunurdu. Madenler ev- velâ elle lokma kesilir. Bunlar küti zerine yer irili. S kadar da te rpane koparılmış a. en lokma ükten örsli ra da üzerlerine sik. İlen kalıplar konarak çekiç- lerle vüruülürdu. Evliya Çelebi kendi devrindeki bir darpanede bin işçi çalıştığını ve bir işçinin ufacık bir hilesi se: ce derhal ellerinin kesilerek darpane kapısına asıldı- ğını ve amele darpaneye girip çL. karken çırıl çıplak soyularak mua. yene edildikle: yazıyor. Bun- dan başka İstanbulda çarşılarda gümüş arayıcı esnafı kol geezrler. di, Kalp para bulvnarlarm ellerini keserlerdi. devirlerde ilk yıllarımı parayı lanırlardı. Bu. nun için bir örnek vereyim. Arap. lar don bilmez va eiymazlarli. Bir rmuş. Peygamber Muhammed oradan geçerken donu görmüş, tane almış hoşuna gittiği iç E n de bir ve parasmı datartmıya ren buadamın cö- cusinin nazarı dikkati- ve eshaptan birisine s0. 1, Abdülmu ulların» dan ve Kureysin Peygamberi Mu. bammedüir, bını alınca, Pey. gamberin nazikliğine ve açık elli ğine bayılmış ve derhal islâmiyeti kabul etmistir. umber ve Ebubekir, üzerin. de Bizans im aiegpe lip ratorlarmın ve Sa. sa: nin resimleri bu- dılar, Resim. li paralar o dev dini taassubu rencide etmezdi, Emevilerden Mer. Abdülm islâmi bir tip kabul an sikke! vanin o paraları ortada adlı bir Yahudiye paraları Abbas oğullarından Ha- kadar küfi yazılı bu am etti. Para işlerine bizzat ler bukarlardı Harünürreşit Türklerden kud . bir bilgin ve maliyeci kestirdi rünürreşi; olan akoğlu Caferi sikke nazırı yap le kendi ismi bu- lunan altın ve gümüşleri kesti, Ma- Xine icat edilinciye kadar tarih Ca. ferin kestiği bu paraların ayarmia başka parâ kaydetmemiştir. Ca. ferin bu paraları şimdiki | Ingiliz paraları gibi bey: el bir kıy- met olmuştu, Misir Türk hükümdarlarından Ahmet o; ğlu Tolonun - paraları da gok yüksek ayarda idi Ü zerinde altın yaldızlı iri harf- lerle (Darpane) yazılı ka. pıdan re giriyorum. Darpane ve damga matbaasmın kıymetli di- rektörü Fuattan darpaneyi gezmek için müsaade istedim. Yaptığı işin İntizamından, temizliğinden emin olan bir âmir gibi derhal telefon. la emir verdi. Ben daha aşağıya in- meden darpane kâtibi Hüsnü reh. berlik için beni iç kapıda bekliyor. du. Darpane temizlik, intizam ve mo- sat bölümü bakımından birçok müesseselerimize örnek olarak alı. nacak bir olgunluk ve mükemmel. zetmektedir. skiden paralarımızm pulları ya Avrupadan getirtilir veyahut b rikalarda yaptırılırdı. Şim di bunları da darpan dır. Döküm dai man fırın üstü yapmakta» esine girdiğim za. nde nikel parala. rın kırmızı bir gerit gihi eridiğini Yeniyol üzerinde büyük bir köprü yapıldı Kızılcahamam, (TAN) — Ankara ilr Kızılcahamam arasında o mühim İbir geçit teşkil ettiği halde, yıllarca bakımsızlıktan bir kaza yeri vaziye. tini alan Yeniyolda Ovaçayı üzerin. deki köprü inşaatı bitmiştir 75 küsur metre uzunluğunda ve ye- di ayak üzerinde beton olarak yap muş olan bu köprü inşaati iki sürmüştür. Ovaçayı köprüsü, Ankara - Kızıler hamam şoselerini biribirlerine bağlı. yacak ve bu köprü sayesinde yol alt- mış kilometre kadar kısalacaktır. Ankara - Kızılcahamam şosesinin kısmı azam! tamamen yapılmış veya el türabiyesi bitirilmişti. Yal- nız arada 10 kilometrelik bir kısım kalmıştır. sene Köprünün ufak tefek nevakisı ik mal edildikten ve yolun 6 kısmı ilkbaharda An-| iki bi merasim yapılarak açılacaktır, Nazillide bitirildikten sonra kara « Kızılcahamam yolu Havalar ive Hastalık Nazilli, (Tan) — Bu yıl havanm 0 mütebeddil ve soğuk gitmesi il- çemizde hastalıkları Nazillide 2 tifo, 3 kızıl vak'ası tes - bit edilmiştir. Öksürük salgın halin- dedir. Gripten yatanlar da bir hay- lidir. Hastalıkt, rkaç kişi ölmüş tür. Yakın k de de hastalık art. mıştır. o Memleketin sıhhi üzerinde hükümet tedbirler alınmıya çalışılmaktadır. durumu doktorlı Madenler burada sikke haline konduktan sonra kimyahane derecelerini tesbit edi dairesinin emrine âmâd, bulunduruyor, R im beni bu- radan hâk dairesine götürdü. Bu. rada paraların sikke denilen kalıp. ları hazırlanmaktadır. Taslâk halindeki kalıplar muaz- zam su cenderesi ve son vidali makinelerle çoğaltıldıktan -sonrs tornalarda asıl şekilleri * bul lar ve bu yumuşak çelikler husu fırmlarda sertleştikten sonra © masalarma veriliyorlar. Kalıpla- rm yüzleri ne kadar parlak olursa kesilecek para çillikleri artarmış. Hazırlanan kalıplar bir heyet müvacehesinde kasalara Ki- litleniyor ve sonra da baskı daire- sine veriliyor. Bir kalıp 30 . 50 bin sikke basmea bozulduğunu reh berim bana söyledi. K Arşıda geniş bir tavan altın- daki cerh dairesine geçiyo- ruz. Burada sikkeleri para kesile- cek bir inceliği getirmek için had. deler, doğrama ve kenar makinele- riyle Tolerans makineleri çalışıyor. Burada dört otomatik, 10 da elle işler doğrama makinesi pul Kes- mektedir. Otomatik makineler da. kikada 109, el İakineleri 50 Pul kesmektedir. Doğrama tezgâhlarının verd pulların kenarlarını düzelten kenar tezgâhları aynı zamanda pulların kenarlarını içeriye doğru yükselt- mektedir. Bu suretle parslarm ba, sılış intizamları arttırılmış Olu yor. Bu suretle hazırlanan pullar sa. yıldıktan ve tartıldıktan sonra hu- sus! taslar “av ve ağartma daire. sine veriliyor. Ham petroller kız. Arrılan bir fırınm içinden (o Zecen r ve cerh bir halde Samsun Avcılari domuz sürülerine karsı mücadelede amsun, (TAN) — kurtarılmıştır. Trabzonda: Yapılacak Yollar (TAN) — Vali vekili, unu, dereden ay- Trabzon, |ileriye kadar gitmiş ve neti zuk olan suyolunun tamirini bele: çoğaltmıştır. | ye emretmiştir. Değirmendere civarmda ve daha telerde bozuk olan Erzurum caddesi ile Soğuksu yolunun yapılması da ta- karriir etmiştir. Erzurum yolunun geçen bü erde bozulan kısımlarının tamiri £ ığunca |çin Nafıa Vekâletinden yardım iste- nilmiş pullar sonra asidli mahlüle konu- yor ve bol su ile yıkandıktan son- rada Arapsabunlu duvar dolapla. rında bir miiddet kalıyorlar. Tek - rar temiz su ile yıkanarak kurut. ma makinesinden göçerek baskı da. iresine gönderiliyorlar askı dairesi: İşte pullar bu. rada para oluyor. Baskı dairesinde birisi 8on sistem olmak üzere altı tane Taylor makinesi var dır. Mükemmeli dakikada 80, di- ğerleri altmış boşer para basmak. tadır. Dakikada 60 pul basan 3 AL man ve dakikada 90 pul basan Vul. kan ve yine dakikada 60 pul basan 1” Ingiliz makinesi vardır. Bu son makineler darpanenin İlk baskı ma- kineleridir. Paralar basıldıktan Sonra ayıkla. Ma masalarından geçerek © sayım Masasındaki ikiyüz ellişer yuvalı taht sayılarak keselere dol - larak veznedara teslim edili... Yorlar, alar Darpanede mayıs nihayetine ka- ilyon liralık gümüş para ması bitecektir. Bunlar - Yüz, 4 milyon on liralığı da 25 kuruşluktur. Bun bâriyle yekünu 32 m nm basili m edilmektedir. Bu parala rın basılı sene dâha süre. cektir. Bu çeşit paranm parça İ tibaryile yekünu 270 milyondur. Simdiye kadar 9 m parçadan ibaret 0. i bronz on tar. 160 mily lan (400) bin relikların resimleri de hazırlanmış tır. Yeni basılan ve basılacak olan parslarm adedi tamam (462) mil- yondur Son büyük sürek övina iştirak eden avcılar Avcılar klübünün beş senede beri her hafta muntazaman ve köylülerle berabef yapmakta olduğu büyük sürek avları sayesinde, mınt8” kamızın sahil kısmındaki birçok yerlerde sürü halind& bulunan domuzlar imha edilmis ve mahsulât zarardan Bu sene de kazalarda mü cadelesine devam etmektö olan klüp, sürek avlarındf kullandığı kamyoneti Vi yetin yardımile tamir etti miş ve bunu güzel bir ot0” büs şekline sokmuştur. Vali muavini, geçen hafta yapıl ve kaza jandarması ile köylülerin ak ettiği iki sürek avında bül” muş, bizzat kendisi, büyük bir e öldürmüştür. Son altı silrek avmda 200 e yaz! domuz itlâf edilmiştir. A ydında Yeni Bir Revir Aydın, (TAN) — Burada yeni Bif askeri revir tes's edilmiş, ilbay, © mutanlar ve halkın iştirakile resi küşadı yapılmıştır. Subay yurdunda bir balo, Halk salonunda uray tarafından komutö lar şerefine bir süvare verilmiştir. San'at Okulunun müsameresi n'at okulu talebesi, evvelki #© şam Hâlkevi salonunda çok güzel müsamere vermişlerdir. “Kozanoğlu” ve “Tımarhane do toru” piyeslerinin de temsil edildiği bu müsamerede 600 den fazla bulunmuştur. Perde aralarmdn, mektebin m8 ddlinata takımı Garp musikisinâ#” parçalar çalmıştır. Talebe, gerek temsilde ve gerdi musikide çok muvaffak olmuş ve # kışlanmış Halkevinde C. H.'Partisi Aydın idare hey ne ye Om seçik zevat o“ r is bölümlü yapmışlar, sağışman sekreterliğe yine Halim Aysini, HE kevi başkanlığına avukat Neset 2 koru, Halk »aşkan vekilliğine Etem Menderes seçilmişlerdir. ni Balo Samsun, (Tan) — Yılbaşı seci verilecekken, | İstanbuldan gözün cazhandın kar fırtması yolda kalması Üzerine tehir balo geçen gece veri sun Çocuk Esirgeme yu balodan 1.500 liraya yakın ât temin etmiştir. “Babalık,, 27 YaşmdA ada çıkan miz 27 yaşma girmiştir. 'Tebriğ muvsffakıvetinin devamını dil li gari