5 Eylül 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

ş, sz NEN BUERİL E pi GELEK Almanlar Amerikaya Giden“ Kaldı İse! Bir Transatlantiği Batırdılar 5-9-939 BUGÜN İngilterenin İlk Zaferi Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL rta Avrupada, Hitlerin isülü hareketlerine başladığı gün- İngiltere, küçük milletlerin haklarını korumak is- anlıyan bir eda takınmıştı. Fakat İngilterenin, Habeşistan is- tlâsına lâkayt kalışı, Avusturya dü. u satırları yazıdığım (zaman Polonya - Almanya hududun. da vaziyet süznük mi, ferahnâk mi orasını tabii bilemem Hâdiselerin in. kişafı tahmin süratini de geçti. Onun için işlerin şakaya tahammülü olup olmamasını düşünmeğe imkân gör - vasında, ehemmiyetli bir alâka, ve İspanyol kavgasında zikre değer bir hareket göstermeyişi, hâdiseleri ta- kip edenlerin gözlerinden kaçmadı. Hele Çekoslovakyanın doymak bil- en Alman ihtirasına kurban olun- m heticelenen mahut Münih an- laşmasından sonra, Chamberlain'in takip ettiği siyaset, bütün dünyada nâhoş bir tefsire uğradı. Bu yüzden, dünya nazarında milli haysiyeti bi. le sartılan İngiliz milletini korkak- lıkla ithama, âdilikle, döneklikle, hattâ riyakârlıkla ithama kadar va- ranlar arasında, birçok İngiliz me- busları bile yer almıştı. Fakat bugün bütün dünya görmek- tedir ki, İngiltere, doymıyan Alman istilâsı önüne ,olanca kudreti ve e- nerjisile dikilmiş bulunmaktadır. İngiliz ordusu, İngiliz donanması, İngiliz hava kuvvetleri, istilâ hare- ketlerine karşı harekete geçmiş bu- Tunmaktadırlar. Bu manzarayı gö- renler, inanmış bulunuyorlar ki, İn- giltere, bu âne kadar, kuvvetli bir düşmandan ürktüğü için değil, bilâ. kis, yıkılması kolaylıkla mümkün o- lan günahsız bir milletle birlikte, in- sanlığın huzurunu, sükünunu tehli- keye sokmamak için sabırlı davran- mıştır. Sulhün kurtarılması yolunda, her fedakârlığı göze alışının sebebi de, bu asil ve beşeri endişeden ibaret. tir, Chamberlain, söz ânlamıyan bir zorba gibi ayaklanan Hitleri yatış- SARE için, Helen yaştnın site: dakârlıkları bile göze almıştır. Ve bütün bu fedakârlıklara rağ- men ihtirazına gem vuramayıp ta Po- lonya üzerine yürüyen Almanya, kendi üzerine bütün dünyanın anti- patisini toplamıştır. o İngilterenin, muharebeyi; göze alınması mümkün olan bütün fedakârlıklara katlandık. tan sonra kabul edişi, bütün insanli- ğın takdirini toplamıştır. Bugün, İngilterenin, kopacak bir muharebenin ilk safhasında ateşe a- tılacak olan delikanlıları bile ilânı harp kararını bütün yüreklerile al. kışlamaktadırlar, İngilterenin gösterdiği o uzun ve Eyübane sabir, nihayet kabul edilen bu muharebeyi, şimdi bütün beşe: yete birkaç gün evvel kendisine temiye istemiye veda ettiğimiz sulh- ten bile cazip göstermektedir. Nihayet, İngiltere, dünya sulhünü kurtarma yolunda her fedakârlığı güstermiş, neticede ise, küçük millet- lerin istiklâllerini kurtarmak uğrun. da harbi kabul etmek mecburiyetin- de kalmış bir millet mevkiine girmiş- tir, Bu sayededir ki, Büyük Britanya, » kendi menfaatlerini de müdafaa et- tiği halde - bir istilâ hırsına, hi menfaat gözetmeden karşı koymuş bir millet gibi görülmektedir. İle bildirmiştir. Londra, 4 (Hususi) adlı İngiliz transatlani Büyük Britanyanın şimalindeki Herbid a- dalarının 200 mil garbinde bir Al - man denizaltı gemisi tarafından bi. Iâihbar torpillenerek batırılmıştır. Berlin, mesuliyeti üzerinden at. Nelson adlı Norveç vapuru düşenlerd Bu arada o civardan geçen Kunt denize len 800 kişiyi, | Stanthem Amerikada Heyecan Uyandıran Bu Hâdise, Mühim Neticeler Tevlit Edebilecektir Athenia Jciler müstesna olmak üzere Athenla. | Crass adlı İsveç yatı da 200 (kişiyi bın bütün diğer yolcuları ve müret- tebatı muhtelif vapurlar tarafından kurtarılmıştır. kurtarmıştır. Norveç gemisi kurtar. dığı şahıslarla birlikte Norveçe ha « reket etmiştir. Son dakikada alınan omalâmata göre, infilâkte ölenler müstesna ol mak üzere torpillenen Athenin va - mak için geminin herhangi bir mayı- na çarparak battığını bildirmekte ise de bu haber doğru değildir. Çünkü bu civara katiyen mayın dökülme- miştir. Sabaha karşı saat beşte bu ha - beri alan istihbarat nezareti Glasko limanına bağlı olan Athehia vapu - runun Glaskodan ayrıldıktan sonra Liverpole uğradığını ve oradan cu - martesi sâat 16 da kaplan James Reid'in okumandasında Montreal'a hareket ettiğini gemi sahiplerinin i- fadesine göre içinde 1400 yolcu bu. lunduğunu ve bunun yüzde yetmiş beşinin kadın ve çocuk olduğu bil - dirilmektedir. Yolcular dünya buhranı müna - sebatiyle Kanada ve Amerikaya git- mekte idiler. Bunlardan 246 s1A- İ merikalı olup 101 i Liverpolden ve 145 i Glaskodan vapura binmişler - dir. Maamafih Vaşingtondan © gelen haberlerde vapurdaki Amerikalıla - rın 292 kişi olduğu (bildirilmekte, bununla beraber hakiki yolcu mikta. duğu ilâve edilmektedir. Vapurda ayrıca Liverpoldan . yüklenen. ait - miş bin tonluk eşya da vardı. İnfi - lâk esnasında ölen yolcular ye gemi. ——a——— Almanya - Türkiye Tediye Servisi Berlin 4 (A. A.) — Almanya maliye | nezareti Türkiye ile tediye servisi'ah | kâmının 30 eylül 1939 tarihine kadar temdit edilmiş olduğunu bir tamim Anadolu Ajansının yaptığı tah- kikat neticesinde, bu haberin doğ- ru olmadığı ve Almanya ile aramız. da-mevcut olan ve 31 ağustos tari hinde hitam bulmuş olan ticaret mu- ahedesinin temdid ve tecdid edilme. diği anlaşılmıştır. — — Beynelmilel Antropoloji Kongresi Tehir Edildi İstanbul, 4 A.A.) — 18 Eylül 1939) da İstanbulda toplanacak olan 18 inci beynelmilel antropoloji ve Preistorik arkeoloji kongresi görülen lüzum ü- zerine tehir edildiği kongrs genel sekreterliğinden bildirilmektedir. POLONYA VE FRANSADA Çek ve Slovak Lejyonları İhdas Edilmiye Başlandı Eski Çekoslovakya Cümhurreisi Beneş, Chamberlain'e Mühim Bir Telgraf Çekti Londra, 4 (Hususi) — Polonya hükümeti (Okendi topraklarında Çek ve Slovak lejyonları ihdasına karar vermiştir. Pat Ajansının bildirdiğine göre, Reisicümhurun tasdikine iktiran eden bu hususta- ki kararname meriyete konulmuş- tur. Bu kararname şu hükümleri ihtiva etmektedir: 1 — Polonya cümhuriyetirin maruz kaldığı tecavüz ve Alman işgali altnda yük faciası kurşımnda bu milletlere si- Yahla harekete geçerek kendilerin! kure tarmak #mkânını vermek üzere Polonya topraklarında Çek ve Slovak lejyonla- ri ihdasına karar verilmiştir. 2 — Bu lejyonlar; hususi mill ka- rakterlerini muhafaza etmek şartile, Po- “lonya ordusuna ve bu ordunun beşku- mandanlığına bağlı bulunacaklardır. 3 — Çek ve Slovak Tejyonlarına Pos lonya vatandaşları ile Polonya tebaasın- dar olmayıp da aslen Çek ve Slovak 0- lanlar, gönüllü yazılabileceklerdir. Bu Tejyonlarda hizmet etmek keyfi” yeli merkür gönüllülerin vatandaşlığı poktasından hiçbir hukuki netice tev- Mit etmiyecektir, 4 — Askeri işler nezareti, bu karar- namenin ahkâmunt tafbika memurdur, Polonya ordusu Başkumandanı, Çek ve Slovaklara hitaben bir be- yanname neşretmiştir. Başkumandan bu beyannamesinde: “Slav milletinin asırdide düşmanı, hak- İarımıza, Wtirlâlimize karşı barbarcnsa- pa isarruza geçmiştir. Cömhurretsinin kararnamesi, İstiklâl harbindeki müşte- rek amkerce diğer bir vesi- kaşı olacaktır. Bu vesika, istikbalde yekdiğerinin kardeşi olen milletlerimiz arasındaki ihyakârane teşriki masairin esasını teşkil edecektir” denlmektedir, Çek ve Slovak lejyonları, mu- harbe meydanlarında tecrübe görmüş bir asker olan General Prachala'nın kumandası altında ve Polonya topraklarında teşkilâtını vücude getirmiştir. Askeri bazı mülâhazalara binn- en bu lejyonlar, şimdiki halde tek bir teşekkül halinde kalacaklar, Polonya kıtaatı ile nihat zafere kadar harp edeceklerdir. Diğer taraftan eski Çekoslovak Reisicümhuru Benes, o Chamber- lain'e aşağıdaki | telgrafnameyi gösüerimişuk, “Nazi Almanya tarafından Polonya- ya, Büyük Britanyaya ve Pranâhya z0r- Ja Kabul ettirilmiş olan harbe iştirake İngiliz milletinin mecbur kalmış olduğu şu dakikada Ekselânsnıza derin ve sar- #ilmaz sempati bizleri ile birlikte Çek- lerin ve Slovakların katiyen tereddüde kapılmaksızıh Avrupanın hürriyeti için yapılan bu mücadelede milletinize ile #huk arzusunda bulunduğunu arzede- rim, Memleketimiz, nezizmin o müsellâh kuvvetleri tarafından istilâ ve işgal e- dilmiştir ve bütün millet bu gayri in- sani harbin ve tazyikin iztırabini çek- mektedir. Blanmafih, manevi ve maddi kuvvetleri masun kalmıştır. Biz Çe- kosluvak vatandaşları, kendimizi Al manların askeri kuvvetlerine mukave- met edecek kabiliyette görüyoruz, ve nihal zafere ve'anavatanımızın halâsına kadar milletinizle birlikte yürüyeceğiz.” Vaşingtondan bildirildiğine göre Çekoslovakyanın oOAmerika El gisi, muvakkaten Nazi tahakkü, altında bulunan Çek milletinin ta- mamen müttefiklerle beraber ol duğunu bildirmiş ve Fransada Çek kıtaatı teşkiline başlandığını ha- ber vermiştir. Mahatma Gandide Polonyaya bir mesaj göndererek hürriyet için kendisini feda edenleri tak- dis ettiğini bildirmiştir. ANASI İ Amerikaya karşı amansız bir harbe İneticeler tevlit etmesi muhtemeldir. İ yeti bugün Eskişehire giderek, heyet rini kabul etmişlerdir. puru yolcularının kâmilen kurtul. muş olduğu teeyyüt, etmektedir. Vaşingtondan (o gelen haberlere göre, bu hâdise Amerikanm her ta- rafmda fevkalâde heyecan uyandır. mıştır. Bu münasebetle umumi harp esna - sındaki Lüzitanya vapuru (hödisesi tekrar mevzuubahs olmakta, ancak bu defa Athenia vapurunda (yalnız yoleu bulunduğu ve katiyen mühim mat olmadığı hususuna bilhassa İ. şaret edilmektedir. Filhakika bu nokta, o Vaşington mahafilinin nazarı dikkatini celbet. mektedir. Alman hükümetinin Bi yük Harpte hattâ Amerikanın müt - tefiklere iltihak etmesinden © evvel girmeğe karar verip vermemiş oldü.| ğu suali henüz irad edilmemektedir. Torpillemenin çok mühim ve âcil Bazı zevat, Rooseveltin yarın yahut öblir güni kongreyi fevkalâde içtiman davet etmesinin muhtemel (değilse de mümkün olduğu mütaleasını ser- detmektedirler. Batan gemi 13581 ton hacminde olup 1923 senesinde yapılmıştı. Nevyorktan bildirildiğine göre, bir kaç gündenberi kendisinden ma. Tâmat alınamamakta Oolan Gucen Mary gemisi Nevyorka © varmıştır. Gemi, torpillenmek © korkusundan kurtulmak üzere kendisine sorulan jSuallere cevap vermemiş. Bu suret. le âkıbetinden endişe edilmişti. Vekiller Heyeti Toplantısı Ankara, 4 (TAN Mubhabirinden)— Vekiller Heyeti öğleden sonra Başve- kil Refik Saydamın riyasetinde Mec- lis binasında bir toplantı yapmıştır. pa mağ Mısır Askeri Heyeti Bugün Eskişehire Gidiyor Ankarada bulunan Misır askeri he- orada iki gün kaldıktan sonra şehri. mize dönecektir. aşağ leş Paris Elçimizin Temasları | Paris, 4 (A.A.) — Bonnet ile Al- beri Sarraut, bu sabah Türkiye sefi- ———— Sovyet Elçisi Ankarada Ankara, 4 (TAN) — İstanbuldâ"iş- İ sabah şehrimize döndü. tirahat etmekte olan Sovyet sefiri bu nmda ya amelenin rının temeline tesadi kiminin kazması altın madenine, ki- mininki de böyle bi? yere saplanabi. lir. m takım kiymetli eşyaya tesadüf etmiş ve bunları alıp saklamağa başlamış - miyerek bu yazıyı yaziyorum. Efondim! Helâl mal kaybolmaz derler ya! Mücerrep bir hakikattir. İki gün evvel Eminönü meyda » m bir hafriyat esnasında zxması, Yenicami helöla- etmiş. Tali bu, Çalışan ameleler bu fena kokulu, üstekreh temelleri kazarlarken bir ar, i Nasıl olmuş bilmem, nihayet İş gelen geçene de aksetmiş ve mahut azı yerine bir sürü halk toplanmış. Bâdise şuymuş Vaktiyle biri sıkışık haceti defi etmek için oraya gitmiş olan vatan. daşlardan bir çoğunun, potur, pan - talon, şalvar, zıpka, kilot gibi bel - den aşağı giyilen elbise ceplerinden dökülmüş, sant, para, tütün tabaka. sı ve sair avanil simüzer bu defa üzer İleri açılmak fırsatından istifade ede- rek kendilerini ortaya atmışlar ve tabii ameleler de bunları bulunduk. ları yerden çıkarmağa başlayınca, iş duyulmuş. Ekserisi civardaki dilk. kânlarım esnaf ve müstahdemlerine ait olan bu kaybolmuş malların sn- hipleri hemen oraya seğirimişler ve her biri: — Üş yıl oluyor. Bir cuma günü saatimi düşürmüştüm. Yahut: — Çok sıkışmıştım. İki sene olu. yor, Kesemi düşürmüştüm. İçinde tamam şu kadar para vardı. Diye bu kirli kıymetlere tesahüp etmişler, Şimdi bilmiyorum her iddia ede. ne Yenicami helâlarınım temelinden çıkmış bir saat, bir kese veya bir ta- baka vermişler veya verecekler mi7 Öyle olursa hepimizin o evvelce ayak basmadığımız bu hacet o savan yerlerin temelini şimdi ziyaret ede. ceğimiz muhukkaktır. Arkadaşlarımdan bir muzibin ba. ha naklettiği bu fıkrayı, şu anlattı - ğım tafsilâtı vermek için yazmadım. Bu yazının asıl anahtar taşı şurada. dir. Ona sordum; — Yahu! Senin de mi düşmüş sa- atin vardı da gittin? — Hayır! Dedi! Kıymetli şeyler çıkmakta olduğunu duyunca ümit « lendim. Acaba çukura düşmüş bir sulh ümidi var da bu fırsatla çıkar'lahi. lecek mi? Cevabini verdi. Ne diyelim? Zavallı sulh? Helâlsa kaybolmaz. Balıkpazar - hların saatleri, keseleri ve tahakaln- rı gihi elbette günün birinde bulu - nur. (20 Yıl Sonra Bir Ana Oğlunu Buldu Kozan, (TAN) — Kayserinin Taş- kâpti mevkiinden olüp şimdi Koza- nın Koyunevi köyünde oğlu Ahmetle beraber oturmakta ola İsmihan adlı kadın, yirmi sene evvel kaybettiği diğer oğlu Mustafayı bir tesadüf ese- ri olarak bulmuştur. Kadıncağız, se- nelerdenberi | Mustafayı aramakla meşgul olduğundan, diğer oğlu Ah- mede benziyen birinin buradı yaşa. dığını duymuş, böylelikle ana - oğul buluşmuşlardır. Yeni irak Sefiri İtimatnamesini Verdi Ankara, 4 (A.A) — Irak'ın Anka- ra elçisi Seyit Kâmil Geylâni bugün saat 14 de Çankaya köşkünde Reisi- cümhur tarafından kabul edilerek itimatnamesini takdim etmiştir. Sıvasta Kız Enstitüsü Sıvas, 4 (TAN Muhabirinden Tel- gralla) — Geçen sene açılan Akşam, Kız Sanat Mektebi, bu sene Maarif Vekâletince Kız Enstitüsüne tahvil edilmistir, Böyle görüldüğü için de, bütün beşeriyetin sempatisini, sevgisini, fi- ili veya hissi tarafdarlığını kazan- mıştır: Bütün dünyanın kalbini ka- #anmak, bütün dünya topraklarını kazanmaktan daha zor temin edile. bilen bir zaferdir. Ve İngilterenin bu muharebede kazandığı ilk büyük ve terefli zafer budur. Bu zafer, bizce, | onun kazanmak şansına hemen he. Men tamamen sahip bulunduğu bu Muharebenin neticesinden çok daha büyük, ve çok daha kıymetlidir. Hitler Berlini terkederek cepheye gitmiştir. Şimdiden sonra Almanyayı birkaç gün evvel teşkil edilen beş ki- silik harp meclisi idare edecektir, Bu meclisin başında Goering vardır. Hitler hiçbir işe karışmıyacaktır. Hit İer'in iş başından çekilmesinin sebehi, erkânıharbiye- nin kendisine haşkumandanlığı vermemesinden ileri gelmiştir. Hitler bütün orduların başkumandanlığını üzerine almak istemiş, fakat erkânıharbiye onun bu dileğine muhalefet etmiştir. Bu sebeple Hitler idareyi bir heyete havale ederek cephelerde dolaşmayı tercih etmiştir. * Romanyada seferberliğe yakın bir hazırlık var- dır. Yeniden birçok efrat silâh altına davet edil- miştir. — kümetin memleketin menfaatine en uygun siyaseti takip edeceğine itimat etmesi icap ettiğini bildirmiştir. * Macaristan Alman istilâsına uğramak endişesile rahatsızdır, Demokrat cephenin mevcudiyetine rağmen, Hitlerin istilâ cüretinden vazgeçmeyişi, bu endişeyi biraz daha derinleştirmiştir. Bu iti. barla, Macaristanda nümayiş yapan halk, ayni tehlikeye maruz bulunan Yugoslavya, Romanya ve Macaristan arasında, tedafüi bir ittifak yapıl. masını istemektedirler, * Hamburg'da gizlire dağıtılan beyannamelerde şu me alde cümleler yazılıdır: “— Biz sulh istiyoruz. Hitler harp istiyor. Hiç kimse bize taarruz etmek emelinde değildir. Başka milletlere taarruz etmek isteyen de bizzat Hitlerdir. Eğer sulh içinde yaşımak arzusunda samimi isek, Hitler için dövüşmemeliyiz!” Bir Kamyon Kazası Görele, (TAN) — Espiye pazarına Bilmekte olan kamyona binmek isti- Yen Türkeli köyünden meczup Dur- Müş, halk ve şoför tarafından kam- Yondan indirilirken, hareket halinde lunan arka tekerleğe basmış, te- kerleğin altına gidip ölmüştür, Şoför, tevkif edilmiştir. * Bulgar hükümeti dün matbuata verdiği hir tebliğde, Bulgaristanın başlıyan Cihan Harbi karşısında bugün. kü vaziyetini muhafaza edeceğini, milletin hükümet etrafında bir vücut gibi birleşmesi lâzım geldiğini, hü-