September 22, 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

Üyra 2 — a Ka a e NON A Eylel 2 A Türk dili kurumunun ;aiışması (Baştarafı birinci sayfada) venerek diyebilirim ki, yüz- de seksen yerindelik vardır. Şurada kullandığımız(zorağ) (zaruret)(yerinde'ik) (isabet) sözleri gibi içlerinde çok se vimli ve çok kolay anlaşı'a cak karşılıklar — çoktur. Bu yeni yapılan kelimeler içinde bir takım önekle yapılmış sözler de vardır. Yad yantı a» gibi sözler'e yapılan bu yeni kelimelerin Türk dilir nin şivesini hiç de bozmadi- dığını bozmak şöyle dursun, dile yeni bir tat verdiği du- ygusundayım. Türk dilinde ok elden parça parça dili- mize çevrilmektedir. İşin te- rcüme tarafı bitmeğe yak- laşmıştır. Kontrolü de yapı- Idıktan sonra bütünün yeni- den derin'eştirilm esi — sırası geliniş otacaktır. Klavazun yabancı sanılan binlerce söze alışmış Türkçe karşılık koyması İşt ; bu ik. inci dava içindir. Terimle rde ilk ve orta öğretim için yine bu yolu kovalamak gerek'idir. | Yüksek ilim ve ihtisas | terimleri arsıulusal — sözleri benimsiyerek de kurulabi önek olamaz diyenlere yalnız İir. Ancak Türk çocuğunun şunu söylemek isterim. Eskt ve ilkin dillerin biç birinde önek yoktur. Hattâ Hind, Avrupa dillerinin ana dili diye bilginlerin yaptık - ları teorik dilde bile önek görülmiyor. Dil bilginleri ö neklerin birleşik kelime'er: deki ilk parçının kaynaşıp küçülmesiyle meydana geld- iğini oybirliği ile - söylerler Türk dilinde de birleşik ke limelerden böyle önekler çı- kabilmesi çok tabiidir. Özkökten gelen henüz başka dil öğrenme diği, yahut yeni Ööğrenmağe aşladığı ilk ve orta okul kıtaplarını tam — anlıyabile- ceği dil ve terim — varlığile yazabilmek öğrenmeyi çok kolaylaştıracak büyük — bir iştir. Klavuzda ileri sürülen karşılıkların kullanılması işi biz. en çok yazarlarımı- zdan bekleriz. Onların zev- kine inanıyor ve güveniyo- ruz. l İyi romancılarımızdan bir | | i | arkadaş. geçen gün,ilgi ke- a limesi ilk günler bana çok kelimeler yabadleinsgaliybida. * çimdi 3 — Bu kategoride, Türk| ise öyle alıştım ki alâka di- _"ıllııe yabancı — dillerden yemez oldum. nımı;. sanilan söz ' Diyor. Klavuzla ortaya bi vaürd: Bu kategorideki | atılan sözlerden bir çoğu söz'er dil işinin *" can ala- | şimdiden yer tuttu. Devlet ö Lkerük”'0Ü ı'__—ı,..,:. | terimleri resmileşince — bu dillekeTürk kökünden geç akış büsbütün kuvvet'ene tiği anlaşılan — ve sonradan yabancılaşarak dilimize geri dönen bütün kelimeleri kla- vuza Türkçe kökünden diye olduğu gibi aldık. Bugüne kadar edindiğimiz sarsı!'maz kanaat odur ki, Hindu Öro peen) ve Semitik denilen dillerin şimdiye kadar bir | türlü bulunamamış olan ana- kaynağı Türkçenin koynunda saklıdır. Avrupa — dilcileri Türkçeyi dilimizin — türlü lehçelerini az bildikleri ve hele anakaynağı üzerinde durup derinleşmedik'eri için bu büyük hakikatı göreme- mişlerdir. Görenleri olmuşsa bile boş bir gurur bunu sö ylemelerine engel olmuştur. Dillerin ilk doğuşuna do- ğru gerisingeri — bakılacak olursa tabii ses çıkarma ve sesle duygu anlatma maka- nizmasının en çok,veen iyi Türkçede bulunduğu görü- lür İlmi araştırmalar İlmi kısım için çalışma- mıza gelince bu iş bir yan- dan Türkçenin en eskilerine varıncıya kadar bütün leh çelerini araştırmak öteyan- danda başka dillerin etimoloji- leriniyaparak onları Türkçe ile! karşı'aştırmak işidir. Bu sö zlerden sonra bunların yeni- den birleştirilmesiy'e dil te orisi ortaya çıkacaktır. Bu iki işten birincisi için şimdi Pekarskininin büyük Yakut lügatiniRusçadan tercüme ed- iyoruz. Yakut'ar Sibiryanın kuzey doğusunda yaşıyan eski bir Türk oymağıdır. Bu nların dili İran ve dil ve kü türlerinden çok uzak kalmış olduğu halde tercümede ilerledikçe birçok Yakut sözlerinde bizim Ara- pça veya Farsça sandığımız kalimelerin kökleri kendini | ılıunnelılı_dlr. 1900 büyük sayfadan fazla olan bu lü- Arap | cenlir. Föylelikle klavuzun kısa bir zamanda kendi'i ğinden içe sineceğini rim Yaşıyan bir dil uma- elbette | evrimini yapacaktır. Klavu: zdaki sözlerin bir takımları yazarların elinde belki daha sevimli — şekiller yeni anlamlar limeler doğurur, akışı bir sonra alır. Yeni yeni — ke- Türkçelik kere yerleştikten bunun temiz canlı bir edebiyatı doğuracaktır. Pu edebiyat bize daha bir çok kelime vereceklir. Bu- nun için klavuza dilin tabil evrimini durdurmuş olmiy acağız. — Klavuzun — volü bir sözü yadırgıyan fakat | karşılığını bulamıyan yazara yardım etmektir. Umduğu- muz şey de az zamanda her kesin bu sözlere alışarak klavuza bakmak ihtiyacın dan kurtulmasıdır. Büyük sözlük Büyük sözlüğe gelince, | klavuzla karşılık arama işi sona ermiş sayılabilir. Bu mdan hazırlanacak şey bü yük Türk sözlüğüdür. Bu nun için geçen yıl yüz elli den fazla eski kitabın tar- | anması iİşine girişilmişti. Bu taranmanın fişleri gelip to. | planmaktadır. Bu sene de yeniden taramalar verilece ktir.Bir yandan da söz der- leme işinin verimi — sıra:; konarak, bir derleme dergi- si hazırlanmaktadır. Klavuz basıldıktan sonra bir de ekler dergisi çıkarı lacak ve bunda Türkçe söz kurumuna — yarıyan — ekler | | otplannacaktır. Tarihten önvenin karan. lıkları içinde doğacak olan bu büyük hakikatın ortaya çıkarmak dil dava- | mızda büyük ve bütün dün- yaya yaygın bir buluş ola- caktır. Bu buluş ortaya — çı. SAN YERNEĞTEEARDRN 2 GUD FOK LKS TTSAT ST CSU | İL VE İLÇELERİMİZDE | Dün Sındırgıya - gittiler, | İlbayımız B Salim Gün doğan dün Sındırgıya gitm- | işlerdir İlbayımız oradan yangın felâketine uğrıyan Düğünc | üler köyüne geçerek köy'ü- nün vaziyeti ile yakından alâkadar o'duktan yapılması lâzımgelen işler hakkında direktif ver dikten sonra şehrimize dö necek erdir. ilmangücünün kongresi * İdmangücü kulübü bugün saat üçte yıllık kongresiti yaparak yeni yönetim kuru- lunu seçecektir. Dayak atanlar ve Bir gün önce — İzmirler mahallesinden — İsmail kızı |— Sabriye, boyacı İbrahim ile karısı Hayriye tarafından Mahfel bahçesi — cıvarında döğüldüğünü palise şikâyet ettiğinden tahkikata başları mıiştir. Bir Seylân daha İstanbul, 20 (Özel) — Şa- nghaydan Londra gazetele rine verilen bir habere gö- re, Çinin Human ayaletinde korkunç bir feyezan olmuş ve 280,000 nüfus meskensiz kalmıştır Ölen ve boğulanların ha kiki miktarı henüz belli ©! mamakla beraber — bin'eri aşdığı şimdiden tahmin edi- İmektedir. Doğu Afrikasına sevkiyat İstanbul, 20 — (Özel) — Napo'i limanından 6 bin ki- şilik bir kuvvet daha doğu Afrikasına gönderilmiştir kadar yabancı dilden gelmiş sanı- lan sözlerin değil, bütün ya dahi lürkçenin zengin varlığından kaynamış olduğu lamılan ve şimdiye bancı sanılan dillerin meydana çıkacaktır. Ancak böyle bir — buluş | yüksek bir öke'iğin hanın | verimi olabilir. Bizim — dil çalışmamızın diki ayrı amacı vardır: Biri yukarda söylediğim gibi yü ksek ilim davasıdır. Bunu bü ! tün varlığımız ve araştırma gücümüzle kovalıyoruz. Öte ki daha fazla pratık bir iş- tir. Biz on sekiz milyon Tü- rkü kısa zamanda okur ya zar ve okunguğunu anlar bir | inndîstan Amerika hale getirmek istiyoruz. Bu da ancak herkes için yazılan yazıların b rketçe kolaylıkla anlaşı'abilecek icmiz, sade ve alışı'mış bir dil i'e yazıl masına bağlıdır. İşte bilinen yahut ne demek o'duğu ko layca sezilebilen — sözlerin, yazı diline bol bol girmesini isteyişimiz bundandır yapabilirsek halkı okutma işi büyük bir kolay'ık a'abi leceği gibi okullarda öğret. me için Jveı—ılen zaman da "baYİmİZ | . Halkevimiz temsil kolu: f Dün Edremit köylerin- debir seyahat yanptı. Gece muvaflakıyetle verilen müsemere büyük bir alâ- |Kaile karşılandı. Temsil kolu bugün şehrimize dönüyor, Bugün Balıkesir Halkevi misafirleri başlarında Edre mit ilçebayı Ömer Bedret tin, Halkevi ve Parti başka nları o duğu halde sant bir | buçukta üç otobüs ile Zey tinli köyüne — gittiler Bu köyde bir saat kadar kal dıktan sonra Güreye geç mişlerdir. Burada da biraz , istirahattan $onra akşam üzeri Çamlıbele uğ- radıklan sonra saat yedide Edremde dönmüşlerdir. Gece | saat sekiz buçukta misafir: 'İstanbulda (Baştarafı birinci sayfad») ile Balkan rekorunu kırarak birinciliği kazandı. İkincilik Romen, üçüncü lüğü Türk - (Ralf/ dördün cülüğü ve beşinciliği Yugos lav, a tıncı'ığı Türk (Semih aldı. Yunan diski: Yunan at leti 41,89 ile Balkan reko runu kırarak birinciği, Yug: oslav 39.79 i'e — ikinciliği, üçüncülüğü — 39,41 — ile yine — Yugotlav, — üçüncü lüğü — 3910 — ile Türkiye rekorunu kıran Türk 1Vey sel) beşinciliği 27,70 ile Ro men, atletleri . 500 Metre kaştı 61 daki ka ile birinciliği Yugoslay, dÜ — metre geri ile ikinci'i ği Romen, üçünçü'üğü, dör düncü'üğü Yunan atletleri aldı'ar. Yüksek allama: V.175 ile - Nüfusumuz Artmıştır Balkan Yarış! ler tarafından — verilen mü- samere Edremit ter — tara fından büyük bir alâka gör- müş, salon hınca hınç dol- muştuür. (Özyurt) piyesi ile (Hayal- peşinde) ve (Silük — gibi) komedilerinde çok muvaf- fak olunmuş ve genç'er sü rekli alkışlarla karşılanmış lardır Halk müsamereden memnun olarak ayrılmış'ar- dır. Misafirler yarın (bugün) saat on birde — Balıkesire ket edeceklerdir. arınaDün Başlandı. birinciliği. Yugoslav, ikinciliği Türk, üçüncü'üğü Yugos'av, dördüncü'üğü Yu nan atlet'eri kozandılar 8v0 Melre Koşu: Birinci Düğü 1,58,.? dakikada Yunan ikinciliği iki dakikada Yu goslav, üçüncülüğü Romen dördüncül Yugoslav at - letleri Cirt Birinciliği Yeni Bal kan rekorunu kirsrak 59,25 ikinci'iği Romen. üçüncülüğü Yugos metre ile Türk, lav, dördüncülüğü — Yunan atleti. 44400 Bayrak Koşusun Birincliği — Yunan, ikin- ciliği Yugoslav. — üçün- cülüğü Romen, dördün-«. cülüğü Türk atletleri.. Oyunlara yarın (bugün) ve gele.ek edilecektir. pazar devam Nülüsumuz artdığına süphe yok. Ancak nerede de ne kadar arltı? Nicin taska yer- lerimizde bu kadar artmadı? Cok arlan yer« de ne varki ötede yok? Olmiyan - yerlerde bunüu yaratamaz mayiz? İşte bir sürü sorgu Ki bunlar ancak: 20 İlktearin - anılır:k olan genel nüfus sayımı ha'ledilecektir. Pazar günü Başvokâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Kabileleri arasında isyan | Gumurbaşkanı durumdan hareketleri. İstanbul, 20 (Öze') — | Hindistanın — şimali garbi | Algan buduüdü kısmındaki ğ kabilelerin şüpke'l hareket | leri bir nevi İsyan wahiye ; tini almıştır. | Hükümet isyan mıntaka: | endişe ediyor. Yaşington, 19 (A.A.) — Arsıulusal durum — dolayısile Amerika Cumurbaşkanı ya- pacağı geziyi tehir ederek Vaşingtona dönmüşlür liz ve Hintli kuvveti gön- &| Edremitliler llılkaıiıııiıiııîıı_sillullll hüyük bir samimiyetle kef” şılatılar, ; Edremit,21(Özelaytarı! dan) - Balıkesir Halke vi t kolu bugün buraya geldiler: Misafirler Palamut istasyo' nda ilçebay Ömer Bedrittit' Parti, Halkevi, Başkanları Y€ Edremit Ha!kevi tarafında? hararetle karşılandı'ar Ha vran urayında yarım $8 lik bir dinlenmeden — t0N! saat beş buçukta Edremit” gelmişlerdir. Misafirler H* Ikevimiz tarafından €©V ve otellere taksim olunm” şlar gece şereflerine bir P" ylı dans verilmiştir. —i Yeni Adam Yeni Adamın 9üninci 887 yısı güzel bir. kapak İ yeni bir şeki'de çıktı. Zef gin yazı'arı arasında '?. il Hakkının 50 milyon *" Türkiye makalesini okuy! nuz. —< ——i İstat istik İBınsl direktörü yeziye IKt | Ankara, 21 (AA) ,ı.ı; | atistik genel direktörü yar ında sayım — müşaviri & ğu halde vilâyet merke rinde incelemeye çılııı'lw' Genel Nüfus sayımında YE pılacak anket. Ankara, 21 (A.A.) — yım- ile beraberi22* üÜ ve kazada bir ölüm v€ ğum anketi yıpılıuu'" Mısırda |Hava manavraları yapılYI': İstanbul, 20 (O“” la: Kahirede hava manavr” rı ve bombardıman 10* | beleri yapılmaktadır- «Ü ait 1 Almanyaâa 1936 Senesid? _smırlarmdd td kimat yapa“', İstanbul, Bazı Fransız neşriyatına göre, hükümeti muahedel ü eibince gayri askeri M" Mi ka akdedilmiş olan 936 nehrinin - sol sahili; 5a senesi iptidasında nekef ğ kedecek'er ve umumi ü ten evel olduğu gibi n tahkimat yıpı:ılılııdl Bulgar hududuna çoçatk istemişler. Sofya, 21 (AA) — manyadan Bıı'ııriolln" ' mek - istiyen Sovyet içi Bu portunu taşıyan iki kı Igar hudut ı&“d" ler MW ne | Ro