11 Mayıs 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2

4 e FVAKİT 11 MAYIŞ 1951 enem m akk mayan Gazi Hzretleri çok mühim bir nutuk irat ettiler kamız mensuplarını bu şiarı yüksel) dikçe fırkamızda tesanüt, yüksek bir. lik ve milli mefköreye hizmet kudretli inkişaf eder ve yükselir. (Bravo S€8 leri). Birbirimizi irşat ve halkı tenkit et- mekte yalnız fayda vardir. Bundan as la zarar gelmez. Fakat sksinden çok zarar görüleceği tecrübelerle sahittir. Muhterem arkadaşlar; Büyük konzre mesaisinin millet ve memleketimiz için yeni saadetler ha-| zırlamasını temenni ederim. ( Alkış- lar), Umumi riyaset beyannamesi Nutuktan sonra kâtipliklere Ruşen Eşref (Afyon), Avni (Yozgat), Cevdet! Kerim (Istanbul), Hilmi (Bilecik) Beyi ler intihap edilmişlerdir. Bundan sonra reisi umumi vekikli İsmet Paşa Hazretleri kürsüye © gele- rek umumi riyasetin beyannamesini 9- kumuştur. Reisi umumi vekili İsmet Paşa Haz retleri tarafından okunan umumi ri yasetin beyannamesi şudur: “Muhterem Efendiler, Umumi riyaset, 1927 büyük kongre! sinden itibaren fırkamızın gerek mem- leketteki vaziyet ve faaliyeti ve gerek memleket idaresinde müsadif olduğu ahval ve takip ettiği hattı hareket hak, kmda Büyük kongreye hulâsatan map ruzatta bulunacaktır. Dahili siyaset Dahili siyasette fırkamız sene zarfında cümhuriyetçi v zihniyeti ciddiyetle ve sebatin etmiştir. 4 sene evelki ahvali beraber derliğ- tır eğersek, dahili siyasette elde etti- ğimiz neticelerin ne kadar (mühim ve muvaffakıyetli olduğu anlaşılacak»! tır. Irtieat ve umumi büyük hadiseler geçen 4 halkçı takip ve umranına mazhariyeti için elimi riyetçi, halkçı, milliyetçi, lâik ve i şart bulunduğu kanaatindedir. iyetle takip ettik. Nörmal hayat ihtiyacın bir an evel saydık. İşte sinde kaldırılmıştır. letmek için mesaimiz dahilden Tik etmiştir. 925 kıyamından etmiştir. venin istikrar ve kudretinden eden anasır hariçten de sühulet rak eümhuriyet aleyhinde mükerreren tecrübe ettiler. vatanının tamamiyetine müsavi tekayyüdünden başka ve mahrek olamıyacağı © mükerreren ispat edildi. Malk idaresinin tekâmülü Bu uğurda ehemmiyeti (odaha çok, yeni hadisata tesadüf etsek de Türk milletinin ve Türk zihniyetinin bu va- tanda kat'i sahip ve hâkim olduğu sar sılmaz bir temel olarak ebediyen kala caktır. Halk idaresinin tekâmülâtı dahi 1 idarede bizi mütaleaya müşaherede- ler karşısında bulundurmuştur. Takri- ri sükândan sonra muhtelif matbuat tedricen artarak vatandaşlar arasında münakaşat, birçok durendişlere endişe verecek manzaralar göstermiştir. Bu memlekette birkaç defa tekerriir eden bu devrelerin haleti ruhiyesindeki es- karşısında konmuş olan takriri sükün kanunu 1927 senesinde el'an mer'iyet. İdi. o 4 senelik elimhuriyetin büyük inkrlâbatı ile seferberliği intaç eden büyük kıyam karşısında memleketin) MİZA! ve inkılâbatın o masüniyetini 'evknlâde kanunlara muhtaç olmaksı/ zn temin edebileceğinde (tereddüt & dilebilirdi. -Fırkamız için (bundan da mühim olan imtihan fevkalâde ösbap karşısında alınan İstiklâl mahkemele) ri, takririsükün gibi, idareli örfiye gi bi fevkalâde tedbirlerden vazgeçip (geçmiyeceğinin anlaşılması! idi. Her memleket içim çok esaslı sayı lacak birçok büyük inkılâbat o bizim memlekette tahakkuk ettirildikten son ra onların normal ve umum! zabıtlarla müdafaa olunabileceğinden (bihakkın endişe olunabilirdi. Tarih karşısında Geçmiş zamanların tecrübeleri sa- mimiyet erbabının bu endişelerine hak veriyordu. Bütün bu eshap dahili idarede fevkalâde tedbirlerin idamesi- ne bizi (sevketti İnkılâbin o ve cüm- huriyetin müdafaasına matuf olduğu çin gelecek nesiller karşısında ve ta- rih nazarmda ( fırkamızı yine tami men mazur gösterecek mahiyette idi. Biz bütün bu varit endişelerin üstünde bulunarak hareket ettik. Fırkamız cümhuriyetçi ve halkçı va sflarında milletimizin esâs (o temayü iiime ve kabiliyetine istinat © ettiği ve memleketin muasir ve devlet 'AKITın tefrikas : 152 dırdırlarına kavgalarına alışmış «| lan kafan yalnız kaldığın odanın) —. içinde şimdi belki rahatsız! — Ben de harfi harfine (izahı mümkün olmıyan bir haldeyim... .Yüreklerimizde bunların rın dan bakiye sökülüp atılmıyan bir nefret ettirten de bu değil mi?.. — Karılık, kocalık vaziyetleri ri değişe değişe bu son şekli al- bap malâmdür. Evvelâ şüphe yoktur ki fevkalâde tedbirlerle kapalı tutulan devirlerden sonrs hissiyattaki tezahü- rat bittabi normalden fazla çoşkunluk gösterir. Saniyen bu devirlerde türlü maksatlı tahrikâtçrilar kendi maksatla vi için efkârı azami deretede tağlit et- mek isterler. Bir an gelir ki bütün bu hadisat saf vatandaşları bedbinliğe! ve idarenin ve kanuniram kıyafetinden şüpheye sevkeder. Devlet (idaresinin zayıf ve âciz olduğu zannı ise memle- hilihtiyarkette cesaret ve fırsat bulmıyan fena, fikirlileri ileri atılmağa ve meydana çıkarmağa teşçi eyler. Bu gibi hadisat karşısında sükünet muhafaza edebil- mek ve inkılâbın ve devletin kudretine fitimadı muhafaza ederek vaziyeti mü- talea edebilmek lâzımdır. Yoksa böy le hadisat yeniden fevkalâde tedbirler için sebep teşkil edebilir ve fevkalâde tedbirlerin hitamile ayni anarşi ve mu kabele devirleri tekerrür eyler. Milf hayatın istikrra ve inkişafı o bir dai- rel faside içinde mütemadi sorsıntıdar kurtulamaz. Fırkanın muvaffakıyeti Fırkamız esas prensiplerine olmuştur. tahammül ve sebat vatandaşların se- tim muhakemelerini uyandırmış, ka- kudretinunların faaliyet ve tesirleri tedricen| elemeğe lüzum göi — W yel İclâle karım diyebilecek misin? — Onlarm bu firarlarile karı- lık kocalık bağlarımız resmen he- nüz çözülmemişti — Her güneş batışında vadesi; den bir gün eksilen zehiri unutm. Nereye kaçarlarsa kaçsınlar.. İkisi hi i — İşte kendimizi kendimizden! de uzun bir oltanın zokasını yut- (ta bildi mi? Salrve- relim iplerini suların görünmez en|miş olsalar böyle sessizce kaçmaz- muş balıklara benziyorla: ginliklerine dalsınlar.. En son ku: caklaşacakları şey ölüm değil mi? çi kılâpçı bir idarenin yerleşmesinin esas lu Tesn». İdüf ettiğimiz maniaları hep bu zihmi- Fevkalâde hadisat karşısmda değil izalesile kaldırı. lacak muvakkat tedbirler cümlesinden bu zihniyetledir ki 1927 de mevcut olan takririsükün kanunu müddetinin hitam bulduğu 1929 sene- Bizim memleket- te nermal bir cümhuriyet hayatı tesis ve kıs- men hariçten türlü mücadeleleri tah-mütaleaya şayandır. sonra şarkta bazı vilâyetlerimizde vukuat ve| hadisat bazan yeni ümitlerle takarrür Milliyetçi ve halkçı bir ida- süphe bula» talilerini Bu tecrü- beler daima husranla neticelendi. Türk itikat eden vatandaşlar için cümhuriyetin umuml mesnet olan sadakati ve milletin aklı ( selimine ve kendi idealinin kuvvetine olan itimadı ile bu safhayı milli hayat için bir tekâ mül temin ederek atlatmağa muvaffak Sakinane ve vakurâne bir lecek miyim? Keza © sen hâlâ memiş midi? iile kararı firara verdiler.. kendini hissettirmiş, idarede İstikrarın! alevli ve sun'i tahrikâttan (aşılmıştır. İmatbuata ve zıt fikirlerin karşılaşma! sına karşı memleketin binyesini tak- viye etmesi tabildir. Şimdiye okadar vâsıl olduğumuz neticeler nakaşa ve mücadelesi, karşısında vu- tandaşları haysiyetlerinden meksizin ve birbirine düşman yapmak-i sızın, tabii istikrara doğru gidecektir. Muhalefet, fakat .. Dahil siyasette bir muhalif fırka nın zuhüru ile vukua gelen hadisat de Vatanda cümhu riyetçilerin, içtihatlarını serbest orta ya koyabilmelerini temin etmeği biz! una vaşıflarımızım icabından o sâyıyo- ruz. Bü sebeplerdir ki devlet (idare sinde bizimle hemfikir olmıyan dostla rımızın muhalif bir siyasi fırka teşkil etmelerini tasvip ve teşvik eyledik, Bü tün fırka teşkilâtımıza yeni doğan mu- halif fırkanın hayırhavane ve dostane karşılaşmasını — tasvip eyledik. Bi. sim (hattı hareketimizin sebebi ha'iş cümhuriyetçi ve halkçılığın bir vazife sini halisane ifa arzusu idi, yoksa kar. şımıza çıkanların fikirlerinin ve içti. hatlarınm bizim kanaatimizce isabet sizliğinde ta bidayetten itibaren asla tereddüdümüz yoktu. Muhalif bir si- yasi — fırkanın zuhurunda vukua ge- len hadisat hatırlarda o kadar tazedir ki bu hadisatı burada yeniden tafsil et meğe lüzum görmüyorum. Menfi ümitler .- Umumi reisinden itibaren bütün teş kilâtında dostane karşılaşmak karari- le hareket eden firkamız bir (ay İçia! zorla aleyhine ihtilâl yapılmış. düşman muamelesi ile (karşılaştı. Bizim cüm-| huriyet o ve halkçılık namma (âldığrj mız vaziyet fikir iştiraki ve fırkamızın yüksek (idare ve mes'uliyet mevkiin! de bulunan erkanı arasında gizli bir anlaşmamazlığın bir tertip şeklinde tezahürü olarak işaa edildi. Bu işas-| Tar kendi fırkamızın efradı dre da| bile tereddüde mehifi ve mürteci fikir" li anasırın ise oâlenen inkrlâp aley-, hinde vaziyet almalarına mahal verdi.! Son belediye ointihabatı o mücadelesi Büyük Millet meclisinin idaresine tes! ri edecek bir vasıta addolunmasına ka dar menfi ümitlerin revacına ( vesile oldu. (Bu hulâsa hadisata mahiyetini sadece müşahede için yapılmıştır. Bu husüsta mes'uliyet aramak veya tevcih etmek maksadımızın haricindedir. Her şeyden evvel .. Vahim akubetlerin aşikâr olan bu müşahedeler karşısmda fırkamızın bü tün haklarını ve vasıtalarmı (ortaya! koyarak mücadeleye (ve milletimizin tenvir ve ikazı (o için faaliyete geçme si zaruri oldu. Her şeyden evel umu- mi reisin memleketin idaresindeki fi- kir ve içtihatlarının istikametine hiç bir şüpheye mahal bırakmıyacak bir vuzuh husulüne çalışmak ve diğer ta- |raftan mürteci fikirlerin fırsattan is- tifağdesine mahal © bırakılmıyacak bir surette B. M. Meclisinin (kudret ve; nüfuzunu tebarüz ettirmek (İcap etti. Ahval böyle vazıh ve elddi bir safhaya girince karşı (fırka rüesası fırkaları nt feshetmişlerdir. Bu hususta intişar İeden fikirleri ve sebepleri yeniden yoruz. Aşikâr. | — Bu hayali lafları bırakas| da hakikati düşünelim.. — Hangi hakikati? — Bunlar niçin kaçtılar? — Daha serbestçe biri birinin olmak için.. — Bu da doğru fakat düş meğe şayan bir cihet daha var. — Nedir? ? — Biz bahçede konuşurken a ap arkamızdan bizi dinlemeğe gel Yrm ül. — Evet... — Bizden yalan yalnış işittiği zehir lâkırdılarmı gitti Hanımına yetiştirdi.. Onlar da ölüm korkusi ! - Acaba Karanfil vadeli zehir keyfiyetini tamamile anlayıp anla- — Zannetmem... Hakikati bil- lar adliyeye müracaatla zehirlen- imiş oldukları hakkında (davaya (Bitmedi) huzur ve sükün (tam bir halde, bizi) iher mübalâga ile neşredebilmeleri vel İlü nahiyelere başladık. Mütemadiyen! İgerek teşkilât, gerek salâhiyet itibari- dir ki fırkanın O prensipleri, fikirleri! | müteessir ve görüşleri ilk günden itibaren fırkaldeni ve muasır bir devlet içi lolmıyacak derecede kuvvetli olduğu an| mızdan ayrı olduğu kadar onun umu-ilan bütün kanunlar kabul ol Bütün bu ahvalin muhalifimi reisinin fikirlerinden, prensiplerin Bu kanunlarm tatbikatı den ve görüşlerinden ayrı idi. Seberst fırkanın infisahı Memleket idaresinde ( firkâmızın| .. neticeler | çok ümit yrensiyleri ve feraatını doğru görme: toplanabilir. Birisi, kanünl: bahştır. Cümhüriyetçi fikirlerin mü-İmek onun reisinin prensiplerini ve iera;bikatında memleketimizin husu! atını o doğru görmemekten ayrılmâz| örseler-İdı. Muhalif fırkanın infisahı kararm.jâta aittir. Bu munhasıran e | da fırkamızın ve umumi reisinin veya vekilinin hiç bir arzusu lâhik olmamış tir. Bilâkis böyle bir kararı biz kendi anlayışımıza göre asla terviç etmedik. | Bundan sonra zühura gelen Mene- men hadisasi irtica kurunu Vvusta- daki kadar vahşi ve müntekim olduğu nu gösterdiği gibi (oahvalden ne kadari cür'et almış olduğunu da (göstermek itibarfle intibaha şayandır. Lâyik cüm! huriyetçi ve inkılâpçı fırkamızın ida- resi mukabil tedbirleri derhal ittihax etmek mecburiyetinde idi. İnkılâbın müdafaası İnkılâbım müdafaası için fırkamızın bütün aza ve teşkilâtı odaima mukabe| leye o hazır bulunacaktır. Bu sefer de fırkamız fevkalâde hadisenin davet ettiği tedbirleri asgari zamanda aldı. rârük norma! hayatın iadesini azami derecede tesri eylemiştir. e Nikbinliği sarsacak o mahiyette olan bütün bu) tecrübelerden sonra da memleket ha:| yatında cümhuriyetçi ve samimi karşı. İski! fikirlerin faaliyetine imkân ver- mek hususundaki esas karar ve tema- sakin ve salim bir mecrada vukuu için yülümüzdan sarfı nazar etmedik. Son meb'us intihabatında bizim programı! mızdan bâşka bir programın isabeti kani olan cümhuriyetçi, milliyetçi, tâ. İk ve samimi vatandaşlar için fırka mızın müntehibi sanilerinin serbest tekdirlerine müracaat eyledik. Ümit; ediyoruz ki memleket bu tedbirlerden; müstefit olacaktır. Her halde biz lâ #, cümhuriyetçi ve halkçı bir idare nin bütün teçelliyatını vatanda temin etmek yolunda musır ve sabit kalaca» dır. | Bir dereceli intihap Bir dereceli intihabat zayemizi ta- hakkuk ettirmek için geçen devrede mü hi mbir hatve attık. Belediye intihaba tına kadın ve erkek bütün vatandakla| rın iştirakini tatbik edebilmek fırkamız' Için mühim bir muvâffakıyettir. Ger, el ilk intihapta hadis olan ahval diğer! birçok tesiratın da inzimamı ile endi- şe verecek şekiller gösterdi. Fakat bu ilk tecrübe gelecek intihapların daha istifadeli daha sakin, ve salim bir mec rada vukuu (için istifadeli (oolacak- tır. Bu suretle hasıl” olan in tibah ve melekeler, diğer otaraf- tan geçecek zamanda memleketin mi- cehhez olacağı maddi ve manevi vesa it meb'us intihahatında da bir dereceli kadın ve erkek vatandaşların iştirakile| umumi İntihapların demokrasi ahkâmı dahilinde tesisine imkân btrakacak- tır. Bütün bu hadisat fırkamızın cüm| huriyetçi, © halkçı, İâik, milliyetçi, inklâpçı idaresinin şuur ve sebatla t2-| kip olunduğunu gösterir. | Bu kadar muğlük hadisattan sonra memlekette beğenmiyenlerin, istediklerini mahke- me karşısında mes'uliyeti göze alarak, B. M. Meelisi kürsüsünde ieraatım! zın serbestçe tenkidi vesaitinin mevcut. olması fırkamızm büyük bir muvaffa- kıyetidir. Nüfus poletikası Muhterem Efendiler, Dahili siyasetimizin ana hatları il zerinde geçirdiğimiz safahattan bah- settikten sonra geçen devrede tahak- kuk ettirdiğimiz birçok (işlerden te- ferruatı ile bahsetmek lüzumsuz Yor; gunluk yapabilir. Geçen (devredeki programımızda mevrubahsolarn işleri! mütemadiyen takip etmekteyiz. Nüfus| politikasını takibe esas olacak cihaz-, ları vücuda getirdik. Tam teşekkül. idaresinde arttırıyoruz. Vilâyetlerin / le ihtiyaca göre mütemadi bir tekâmül takip ediyoruz. Adli siyasetimiz Muhterem Efendiler, Geçen devrede adliyede tahakkuk i sun, Refet/Bolu), Rifatl ettirdiğimiz eserler zikre vi n vw yeni oğrsd! m Yesaitine ve hüsüsiyetine göre w takım ihtiyaçlar gösterdiği dı yi Tezahür eden ihtiyaçlar (o Üç güm" arm siye e meselesidir. İkincisi muasır bir devlet adliye, muhtaç olduğu vesaitin temin Ni # göre tadil ienp eden usul ve sıdır. Kanunlara göre binalar ve icra vasıtaları gibi paraya ** mana mütevakkıf olan ihtiyaçlardı” Noksanlar ikmal odiliye iy Üçüncüsü, icap eden evsafta a9! lerin lâzım olduğu kadar mevcut masıdır. (Bu da yetiştirme ve meselesidir. e Gördüğümüz ekili rin mütemadiyen ikmal ve ıslah vesaitin mütemadiyen tamamlar dır. Bizim battı hareketimizdir rası muhakkaktır ki adli siaysetil yi ana istikameti ve kanunlarımızın ve mahiyeti musip ve mükem » Bu, istikamette devam edeceğiz i siklikleri tamamladıkça cümhuriyei 4 liyesinin umumi hayattaki tee kuytu köşeye kadar vazihan amy caktır. Bizim kanaatimizce mer te inkilâbin müdafaası cümhü! ve halkçı bir idarenin bütün nimel rinin inkişafı ve cümhuriyet eri lerinin ve nimetlerinin fena ma 4 adamlar elinde bizzat mari cümhuriyetçiler #leyhine ( kulla# v sının men'i, mükemmel ve mua$if adliye ile ve onun muktedir W ri ile mümkündür. (Başvekilimiz bundan sonra siyasetimizden bahsetmiş, muhtelif letlerle olan münasebetlerimizi İmiş ve sonra maarif, İktısat ve siyasetimiz hakkında tafsilât tir. Bu kısımları yarın neşredeceği” Kongrede intihaplar Ankara, 10 (Telefon) — Bi | yük kongre fırkanın şahi Özerinden tarihe bir hitabı t€. öni verdi. Gazinin millet i runda ayağa kalkarak tazi uyandırdığı beyecan bütün reklerde duruyor. ismet paşanın okuduğu nameyi dinliyenler bunu yılın değil, belki bir asrın geçen şan sayıfası sandılar. tanbaşa musahhar hakkı bhülâsada şüphesiz hükümet yö birçok yaptıklarını söyleme! Bunlardan biri eski devrin larına gene milletin kendi po sından ayrıca milyonlar ö' olmasıdır. Bu kadar eh ve müsbet bir işin Y: bülksa bir saat sürdü. Bu küçük işleri büyültmek tnde olanların elinde 8€ olabilirdi, kimbilir ? ç Kongrenin ikinci celsesi “ « haplarla geçti. Nizamnam8 o, program encümenine Ha rık, Vâsıf, Refik Şevket, Fehmi, Yunus Nadi, Gu Süleyman Sırı, ismet, X Sırrı (Yozgat), ismet (Çor Emin (Samsun), Necip AN di reyyaBeyler seçildiler. Yu! reis, Refik Şevket B muharriri,Necip Ali B. K Hesap ya Cemal (Antalya), Tahsi Mazbar Müfit, Remsi si 0 Rakım (Konya), Rasim Fer adak m (Konya), Remzi ( Asım (Kocaeli), Ziya Beyle” gildi ve Marhar Müfit B 7iy8 Asım B. mazbata mubarriri" B. kâtip oldu Yaşar (Istai mir), Renizi (Van), m yi Beyle > Tevfik (Maraş), Ali Rana, Mattalip ile lâyiha encümenin€ Encümenler çalışmağa