24 Ocak 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 6

Üç Perdelik Siyasi Ermeni Faciası 1913 senesinde toplanan büyük ermeni kongresinin müzakerelerini Sabah erken ben halâ uykuda: | namına müessir birkaç söz söyle - z yım, Bir aralık yüzüme bir el M. Venizelo Meclisin feshini kabu! ettirdi Atina, 23 (A.A) — Reisi- cümhur M. Zaimis, meclisin fesbi kararımı imzalamıştır. neşrediyoruz ği sü- | mendir. Haydi artık gidelim. Ben | işsizliğe yol Dünya iktisat kongresi. | (Baş makalemizden devam) kısımları halkın belli başlı bilgi - leri arasında bile yer tutabilmiş - tir, Bugün, sanayideki fazla bir rasyonelleştirmenin büyük ölçüde açtığını “bilmiyor muyuz? Gümrük politikalarının 3 gümrük tarifelerile yurtların para politikaları arasında çok büyük ve derin münasebetler vardır. Şimdi” ki vaziyet likide edilirken çok ted- birli hareket etmek lâzımdır. Çün* kü: Ufak bir ihtiyatsızlık yeni bir buhran ejderhasının zincirini çöz” budunlararası (beynelmilel) pa - mek kadar tehlikeli olabilir. Key- zarlarmı kuruttuğunu anlamıyor | nes, vaziyeti likide ederken bir muyuz? Altının bir iki devlet | budunlararası kredi bankasının kasasında hapsedildiğini, kredi | kurulmasını teklif ediyor. Bu ban” hayatının çok sarsılmış bir vazi - | kanm 5 milyar dolarlık bir serma” yete düştüğünü sezmiyor muyuz? | yesi olmalıdır. Böyle bir banka, Bu tedbirleri herhangi bir kurtu- | hiç şüphesiz ikide edilecek vazi- luş anahtarı gibi kullananlar, bu-| yete karşı en emin bir garanti ola” İnu da bilmiyor muyuz, en tanın-| bilir. Keynes'e göre biricik yol bu- mış şahsiyetlerdir ve ülkelerinin | dur. Beş milyar dolarlık bir kredi rüldü. Uyandım ve karşımda ma-! buradan birkaç gün ayrılamam.,, Yi İ 'damı gördüm. İ © Arzruni benim sırdaşım, çelik- | ATİNA, — GEiasasi) vize © — Ben uykudayken ne diye içe- | ten azimli arkadaşım, şimdiki şü: | ve veni ali e a © yiye izinsiz girersin? vayalderiet rolsiiReşağ beyin tasli: | > epin ei m | lg b bk m İG © dn şaşırdı: İ fil bir zattı. Ve herhangi bir işe te- er an z İm arş vg ge Öç MEM de değildir. Aşağıya Arzuni gel- 'rırdı. e verecektir. şe miş. Git, efendiyi çabuk uyandır Heyhat.. Beni kurtardı. Fakat| He di “e he > Mes'uliyet bana aittir dedi. Onun | kendisi öldü. Ve sağ kolumu kay - —— en ei ie “için geldim © uyandırdım. Şimdi | bettim. Bugün berhayat olsaydı, zem Dz em ERDİ kendisi aşağıdadır; bekliyor. Yu - | kimbilir bana ne kadar yardım e- Maya MR Ye AA © © karıya göndereyim. Kendisine so- | derdi. “Taşnak,, meselesinde Re! Bakicaltıy. elisi meb” © ruhuz. sat bey beni menfadan geltirt- Dn ker ilaci EDİ lek b 0 — Peki gelsin tikten sonra tabit Arzruni dege:| © “© MEİN ğer İİ Birez sonra içeriye Arzruni| lecekti, Vakit olmadı. İttihatçıla * ge me ELE geldi. Fakat kendisi tabii bir halde | rın bir hatasma o da kurban gitti. ei ae liz gir © değildi. Elinde bir mendil, gözle Bunu Reşat bey de imza etmiye Pa b < kararından Si yüşle dolu idi; Bir iskemle ala: Mide | telâş içindedir. Zira meclisin feshi rak yanıma oturdu. Anlıyordum ki ve dehşetli bir facia vardı. Arkada -| (o Yalnız burada bir noktaya da - “O gımm “halinden bunu hissettim. | ha işaret edeceğim: Çünkü öyle ufaktefek şeyler için Zavaryanm Diran rahatını bozan insan değildi. Ha - meselesini | mutlaka uçurumun yanından uzak | kımıldanışı, elbette, çok büyük biz şeydir. Fakat, biz, burada Keyne- sten ayrılarak böyle bir bankanın likidasyon işlerinde uğrıyacağı en bellibaşlı engellere göz gezdir - mek isteriz. Biz büsbütün nazari düşünecek olursak çeşit çeşit ko - laylıklarla Okarşılacağımıza en küçük bir işkilimiz yoktur. Fakat o kadar... Halbuki, Avrupanın ve modern sanayili ülkelerin en bü - yük derdi, tam manasile iktisadi meseleleri dünya savaşından sonra ki politikanın zaruri bir neticesi laşmalarmı isterler. Her buhranlı zaman çağının çeşit çeşit yalvaç” ları vardır, ve onlar hadiseleri gö- nüllerine göre tefsir etmekten hoş- lanırlar. Bunlardan bazıları haykı- rıyorlar: — Kapitalizmin yıkılışı... Fakat kapitalizm nedir? Yıkı- lan nedir? Buhran hadisesi nedir? İşte, bu, gözden uzak tutuluyor. Kapitalizmi; sosyalist propaganda» sının henüz iyi işlenmemiş hayal- lerde çizdiği karmakarışık o tablo kararının akim kalacağını ümit e- diyorlardı. Ahali fırkası reisi M. Çaldaris gazetelere beyanatında yeni ka- Kelekyan | binenin bu harekâtmı kanun ve hakkmda söylediği sözleri yuka - “ tırıma ilk gelen ihtimali sordum: — Zavaryan öldü mü yoksa? | — Evet, öyle!.. Artık bundan sonrasmı bilemi: | © yorum. Çünkü o anda bayılıp kal - © mışlım. Sonra bana Arzruni ile .madarı naklettiler. o Arzruni sert tabiatlı bir adamdır. Hemen elini © kalbimin üzerine koymuş. Aheste © aheste kalbimin hareket ettiğini “ anlamış. Yaşadığıma hükmederek rıya kaydetmiştim. Onun bu ada-! mı iki yüzlü olarak tavsif etmesin- | ide yerden göğe kadar hakkı var - mış, Bunu ben de neden sonra an- ladım ve tasdik ettim. Bakınız na- sıl: Evet, bu (Kelekyan) denilen mel'unun gerek celse müzakere - lerinde, gerek menfaya gittiğimiz zamanlarda, hatta ondan sonra dahi yorucu tetkikatıma tam içyüzünü bir türlü keşfede - meşrutiyet ahkâmına mugayir ola- rak tavsif etmiş ve M. Venizelosu ihtilâleilik ve darbei hükümetçi - likle itham eylemiştir. M. Çaldaris, beyanatında hükü- meti mukabil bir ihtilâlle de teh - tehditlerine hiç bir ehemmiyet vermemektedir. dit ediyor.. Hükümet, M. Çaldari- | sin aciz ve zaafını nazarı itibara | alarak mukabil ihtilâl hakkındaki | değil, modern bir istihsal sistemi dir. Sosyalist bir cemiyet de kapi- talist bir cemiyet gibi istihsal et - i miye mecburdur. Sovyet Rusyası, dış pazarlarda en yüksek kapita - Ust usullerle çalışmıyor mu? Ame- rikalılar bile Sovyetlerin bu çalış- ma tarzlarını takdir ediyorlar. Çünkü budunlarası iktısadi ça - lışmalarında bundan başka bir vol yoktur. Kapitalist sistem, devisi gibi anlamaktan ibarettir. Önü - müzdeki yazda toplanacak olan dünya iktısat kongresi, bu yanlış zihniyetten uzaklaşmak imkânını bulursa likidasyon işi oldukça ko- laylaşmış olacaktır. Keynesin kur- tulmak için biricik yol gibi gördü- ğü kredi bankası da, belki, günün birinde hakikat olabilir. Fakat bu banka iktısadi karakterinden ay - rılarak bir politika bankası haline elinde de ayni sistemdir. Modern deirin derin problemlerini orta - dan kaldumak için kuru söz kâfi A $ problemle- Yer yüzünün her tarafı raylarla, telgraflarla, de gelirse, o vakit ondan beklenilen faaliyetin menfi olacağıma en kü - gük bir işkilimiz yoktur. Bizi iktısat kong se kredi bankası işlerinde en çok düşündüren şey budur. Fakat buh- bilançosu İ derhal aşağıya koşmuş. Kendisini; | miyordum. Kurnaz herif sırrını bekliyen madamıma: kendisile beraber mezara götürdü © — Hocam rahatsızdır. Bir me- | zannındaydım. Fakat tabiatın bir “ seleden dolayı birkaç gün rahat mucizesi eseri olarak son zaman - etmesi lâzımdır. Sakın yukarıya | larda bir gün Ankaraya gittim.| çıkmaymız. Burada da ses seda | Reşat bey tarafından evine yeme- çikarmaymız. Ben doktor Hıntır - | ğe davet edildim. Bu münasebetle © yana gidiyorum. Yarım saatte dö- | bu Diran Kelekyanım esrarını da © nerim. Sakm sözlerimden bir harf | öğrendim. dışariya çıkmayınız. Sonra canını- Söz arasında Reşat verdi. Çekilip gitti. Ben de senin gibi bir zaman arayıp duruyor - dum. Bir şeyler oluyor. Fakat ne dir bir türlü hükmedemiyordum. | ber Hatta, iyi dinle, bir gün emniyeti umumiyede Canbulat beyin yanın» da bulunuyordum. Bu Kelekyan- dan bahsediliyordu. Canbulat bey bu adamın iki yüzlü ve tehlikeli çeşit yaş rile karşılasmıştır. : 1 : ran yıllarının korkunç niz yolları ile bağlanmış bir Za *| Avrupa budunları için çok , büyük man çağında istihsal ve alışveriş Eğl - . bir ihtar sayılabilir. Sanayi ve sa- re di işlerini temelinden slâkalandıran | payili ziraat ülkeleri bu fırsatı da 21 sıkmıya mecbur olurum. İyi an- Tadmız, değil mi? Demiş, gitmiş. k Sonra Arzruni Beyoğluna iner, > doktor Hıntıryanı bulur, bir tavaf © tan da Murat'a uğrar. Meseleyi anlatır. Biraz sonra bu üç zat ba - “ şimm ucuna gelmiş bulunurlar. b Doktor uzun uzadıya muayeneden o sonra: | — Size yüz bin kere söyledim. | - Bu adamı bu kadar yormaymız. “dedim. Bu makine olsa gene du - dim ki: lunduğunu söylüyordu. Bu sırada — Bu Diran Kelekyan mesele- | Talât bey içeriye girdi. Neden bah |sini bir türlü halledemedim. Allah aşkına, sen biliyorsan, beni tenvir et. Çünkü kongreyle münasebet - tardır ve benim için çok mühim - dir.,, Reşat bey güldü. Sebebini sor- dum. Cevap verdi: — Demek bu kadar basit bir şeyden halâ haberin yok, öyle mi? Dedi. Hakikaten haberim yok- | tu. Sonra aramızda şu tarzda bir settiğimizi sordu. İzahat verilin - ce güldü. Canbulat beye “Yanılı - yorsunuz, Kelekyan lâf tüccarın- dan başka bir şey değildir. San'a- tı gazeteci ve sermayesi zaten o - dur. Tehlikeli olduğuna dair eli - nizde vesika var mıdır?,, Canbulat: “Ben fikrimde sabi - tim. Vesikam yok diye kanaatim- den dönmem.,, diye cevap verdi. Bu mükâlemeden sonra biz de se- olduğuna kendisinin kanaati bu - | dedi. | meselelerin, elbette çok daha kuv- satli bir manası vardır. Amerika gümrük tarifesi yüz milyon alıcı yı, bazı şartlar altında, dünya pa- zarmdan uzaklaştırdı. İngiltere gümrük tarifesi de öyle bir yemiş verdi. Bu iki ülkedeki işsizlerin sayısı azalmadı, arttı, O halde is- ühsal ve iş hayalına engel olan başka sebeplerin mevcut olması i- | cap eder. Bugün, artık, biliniyor ki, modern istihsal hayatmı büyük serpilişine kavuşturan yollara dön- mek lüzumu vardır. Fakat bu, öy-| kaçıracak olurlarsa halk arasında» ki ümitsizliğe daha büyük bir hak verdirmiş olacaklardır. Öyle sanı * yoruz ki müzakerelerde bu ruhi vaziyet kuvvetli bir âmil olabile - cektir. Artık dünya budunlarma, buhran bilançosunu gördükten sonra, temelli bir anlaşmadan baş- ka bir yol kalmamıştır. Bu kon - grede bizim de söyliyeceğimiz söz- ler olacaktır. Zaten biz bunun i - çin, şimdiden, hazırlıklara başla » mış bulunuyoruz. Dünya buhranı » © Yur. Şimdi ben de şastım. Ne yapa- | cağımı bilemiyorum. Çünkü yüzde ! 5 doksan ölmüştür. Fakat son tecrü- beyi yapacağım. Bir reçete yaza - cağım. Bunu Arzruni kendi elile mükâleme cereyan etti: İnm yurdumuzdaki tesirlerini or * le kolay mıdır? İşte meselenin en | : ? İşle mesele | sin Bİ > ağır ve ehemmiyetli yeri (o budur. tadan kaldırmak için bulmuş ol Tam bir ümitsizliğe düşmek İ nin gibi karanlıktayken, aradan bir iki hafta geçmedi, bu kongreye iştirak eden Davut efendinin ar - kadaşlarından birisi beni gör- Reşat bey — Hatırlıyor musun, o sizin kongre zamanında İstan - bulda (Ramgavar) partisi de bir kongre teşkil etmişti. duğumuz tedbirler iyi neticeler için > vermiştir. Fakat buna rağmen dün- ortada henüz bir sebep yoktur. © yaptırsın. Ve her yarım saatte bi-| Ben — Yok, böyle bir şeyden; dü, Başından sonuna kadar olan biteni nakletti. Mesele artık be - © ver kaşık bu ilâçtan versin. Hafif | malümatım yok. Nasıl olur? Evo - | nim için bütün çıplaklığı ile mey- yoğurttan başka hastaya bir lüsyon takip eden bir fırka dana çıkmıştı. Derhal o Canbulat $ey yedirilmesin.,, Der. Reçeteyi verir. Aşağıya kongre nasıl (yapabilir? Bunlar kendilerini patrikhane mi zannet - mişler? ve Talât beylere malümat ver - dim. Talimat istedim. Kelekyan iner, Madama akşam tekrar gelece “İ ve arkadaşları kemiteci, Davut e- Dünyada, pek silı': kile olsa, ufak bir ağarış vardır. Ruradan herhan gi bir sabahın doğriası mümkün - dür. Fakat bu ümit te boşa çıkar: sa, o vakit, tanınmış iktisatçı Key nesin dediği gibi, istihsal dünyası ya buhranının likide edilmesinde her budun gibi bizim de büyük menfaatlerimiz vardır. Onun için dünya iktısat kongresinde kendi- sini göstermesi pek mümkün olan türlü türlü politika tezatlarının üs- tünde bir anlaşma yolu bulunma » için ümitsizlik pek büyük olacak - tır. Bugün her budun ağır buhran yıllarının görgüsünü kazanmış bu: © ğini söyler. Merak etmemesini ilâ- | (o Reşat bey — Beni dinle. Şimdi; fendi ve taraftarları da kabahat - ve eder. Arabasma biner, gider. | hakikati anlarsın. Kongre yapıl - | siz kaydedildi. O yalda takibata Benim senelerdenberi aziz dostum | mıştır. Buna iştirak eden zevat; başlandı. Anladın mı, azizim fi - olan Muratla Arzruni yalnız kalır- | muhtelif fikirli adamlardı. Diran | losof. lar. Kelekyan taraftarları fırkanın — Bu beyanatınız evrakı sabi- ik Murat Arzruniye hitaben der! (evclüsyon) dan vazgeçip Revo - | te üzerine midir? ki: lüsyon usulünü takip etmek taraf- — Elbette. Verilen karar müs- — Şimdi madamı düşünmeli. | tarıydılar. Öbür tara fise tanıdığın | veddeleri ve numaralar bize tev- | — Eğer vak'adan haberdar olursa bu | davavekillerinden sabık (cismani! di edilmişti. kadın ölür. Ne yapalım. meclis reisi Davuttur. Dermossi -! Arzruni — Sen o ciheti bana | yan başta olduğu halde eski usule © bırak. Ben bu adamı kolay kolay | sadık kalmak taraftarı idiler. En öldürmem. Hatta kanımı şırınga | son Davut efendinin şiddetli hü - © Gİ emme yaşatırım. Merak et - | cumuna karşı Kelekyan ekseriyeti (55 Madamı da kandırırım. Şimdi | kazandı. Fırkayı komiteciliğe çe - © senim vazifen (Zavaryan) ın defin | virmiye karar aldı. Davut efendi merasimind Miazır bulunup fırka ' arkadaşlarile beraber istifasını sırı yürekten dileriz. Çünkü; böy- le bir anlasma, bütün insanlık için, artık, en büyük bir zaruret haline lunuyor. Dünya iktisat kongresi ai gelmiştir. kurulduğu vakit bu görgülerin çok büyük tesirleri o olecaktır. Dünya buhranından derece derece za * rar görmemiş tek bir budun yok - Kiracının odunla başı- tur. Onun için kongrede, anayol “| ni yaran €V sahibi ları seçmekte o kadar büyük güç -| o Yerebatanda yedi numaralı ev- lükler çekilmiyecek'ir. Fakat, bi: de oturan Hıfzı Efendi ile evin sa- zim tahminimize göre, | seçilecek | hibi Mahmure H. kira yüzünden yollar ne olursa olsun, (o bugünkü | kavga etmişlerdir. Hıfzı Efendi İdünya iktısadi vaziyetini likide| kirayı vermemek için çok inat et- sonra hayretler içinde kaldım, etmek o kadar kolay değildir. Çün: | tiğinden Mahmure Hanım odunla (Devamı var) kü: budunlar arası pazarlarını öz | kiracısını başımdan yaralamıştır » S. Tumacan | kımıldanışından uzaklaştıran | Mahmure Hanım yakalanmıştır. M. Nermi Reşat Beyi yirmi senedenberi tanırım. Ruhiyatına vâkıfım. Bir kelime bile hakikat olmıyan bir şey söylemez. Onun için bu hikâ- ye ettiği hâdiseyi (o dinledikten