6 Ocak 1930 Tarihli Yarın Gazetesi Sayfa 2
N Günlük makale,, — Ce Rüşvet kanunu! » *Dimedaelir - -— Yeni yapılan (İrtişa ) Layıhası _1“ meclisi Adliye encümeni » tarafından tasviyedilmiştir. Sa- — mimi bir kanaatte yapılan bu Layıhanın millet meclisi ( Heyeti umumiye ) sine sevk edildiği ha- ber veriliyor. Kanun, yakında mecliste münakaşa edilecek tir. VMcm!ekı:tin Her Tara YARIN Ş t A KE A A y4 Z fında Şubeleri Açılan Cemiyetin Nizamnamesi Bütün türkler tasarruf silâhına sarılmalıdırlar. İktısadî_seferberlik " ve harpte ancak böyle muvaffak olacağız! Milli tasarruf harekeli çok meşkür bir. alâka ile vatarın het tarafında hayırlı akisler uyandırdı, Bu hareket önayak olmak üzere teşekkâl eden mülli siktisat ve dasarruf cemiyetinin Adliye vekaleti tarafından ha-| nizamnamesini aynen ve tamamen zırlalanan Layiha, esas itibarile iyi düşünülmüştür. Buna şüphe etmek bile caız değildir. yalnız bu Labıhanın bazı noktaları dik- katle tedkik edilmeğe dğer- neşrediyoruz. Madde 1 — Türkiye cumhu- riyeti Reisi Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinin himayeleri altında Rüşvet kanununun heyeti umumi- | (Milli İktısat ve Tatarruf cemiyeti) yesi mütalea | edilmezden evel, hatıra gelen esaslı bir iki nokta yardır: Bunlardan en mühimmi, Rüşvet aldığından şüphe edilen memurların doğrudan doğruya müddei umumiler tarafından ta- kibata maruz kalmaları mesele- sidir. namile bir cemiyet teşkil edilmiştir. | Madde 2 — Cemiyetin umumi merkezi Ankaradadır. Madde 8 — Cemiyetin mü- essisleri, Büyük Millet Meclisi Retsi Kâzım Paşa Hazretleri ile Büyük — Millet —Meclisi Reisi Vekili Trabson Meb'usu Hasan, Eğer Layıha meclis tarafından Sinop meb'usu Yusuf Kemal, da tasvip ve kabule iktiran ede- cek olursa, bundan sonra rüşvet meselesinde | müddei umumiler marifetile lakibat — yapılacaktır demek oluyor. Bu — usülün bir cepheden büyük faydaları ğörü- leceği şüphesizdir. Çünkü: şimdiye kadar bu gibi takibat, uzun boy- lu merasim ve usullere tabi tutu- luyor, vilayet meclisleri, memu- rin muhakemat encümenlerinde aylarca, yıllarca muamele gör- dükten sönra netice Devlet şüra- rasının kararına kalıyordu, bun- dan sonra ise muhakeme safha- sına geçilebiliyordu. Adliye vekâletinin hazırladığı kanun lâyihası, mumaileyhi birden bire kısaltmak noktasından tak- dire şayandır. Fakat, meşelenin diğer iki cephesi daha vardır: Rüşvel lâylihasının yapılmasına lüzum gösteren sebepler, diğeri de müddeiumumilere verilecek salâ- / hiyettir. Bunlardan birincisi: Lâyihanın tamimi meselesidir. Şu sırada “böyle bir şey yapılmağa sebep ve “mecburiyet var mı idi yok muydu? Şayet varsa, memleket te vâsi mikyasta bir irtişa var demek oluyordu. Hatta bu kanunun, alelâcele yapılması. ortada başka bir zaruret bulunmadığını göste- recek birşeydi. Şu halde Türki- yenin hertarafında müddeiumu- mileri harekete getirecek olan yeni kanun. münhasıran memle- keti sardığı hlissi ” verilen rüşvet Mmeselesine nihayet vermek için yapılmış oluyordu. Acabe hakikat böyle miydi? Türkiyede bütün memurlar rüşvet /i alıyorlardı” Yoksa yemi kanun halkın hoşuna gidecek icraat ara- sında görünsün diye mi yapılıyordu? Hakikat, öyle de olsa böyle de _—_ıhı memnuniyeti mucip olacak şeydir. Yeni lâyiha ile müddeiumumi- lere verilmek İstenen selâhiyet /—bahsine gelince: İrtişanın önüne < Beçilmek samimiyetile verilecek selâhiyet Meselesi, cidden ehem- miyetlidir. Gerçi cumhuriyet müddeiumü: milerini kanunun kendilerine ver- diği selâhiyeti sut istimal etmiye- Erzincan meb'usu Saffet, (Silrt meb'usu Mahmut, İzmir meb'usu ve İş Bankası Umumi Müdürü Celâl, Kırklareli Meb'usu ve Hi- mayei Etfal Reisi Dok$ur Fuat, İzmir meb'usu ve Rahmi, Kocaeli meb'usu Reşit Saffet, Aksaray | meb'usu Besim Atalay, Ziraat Bankası umumi müdürü Şükrü ve Emlâk Bankası nmumi müdürü Hakkı Saffet Beylerdir. Madde 4 — Cemiyetin gaye | ve maksadı (A) Halkı israfla mücadeleye, hesaplı ve tutumlu | yaşamağa ve tasarrufa alıştırmak; ( “(B) Yerli mallarımızı tanıt- mak, ıcvdlııııı’k ve kullandırmak; (C) Yerli mallarımızın mik- (tarını çoğaltmağa, cinslerini me- tanet, zarafet, nefaset ve sair ev- safı itibarile, yabancı ı;üınııil mallar derecesine getirmeye, ve fiatlarını ucuzlatmaya çalışmak; (D) Yerli mallarımızın sürü- münü artlırmak turetlerile mille- tn eyi yaşamasını temin etmek- r. Madde 5 — Cemiyet maksa- dına ermek için, (A) Aza kaydi, (B) Neşrıyat ve konferanılar. (C) Milli malları istihsal ve istihlâk teşekküllerinin teşviki. (D) Sergi ve büyük satış ma- gazaları açılmamasının terkibi. Gibi vasıta ve çarelere mü- racaat eyler. Madde 6 — Tercihen yerli mallarını kullanmağı ve hükmü kullandırmağı imzası altında taahhüt eden kadın erkek herfert cemiyete aza olabilir. Tercihen yerli malı kullanmak ve kullandırılmakla beraber münha- sıran yerli malı istihsali ve ya ticaretile meşgul olan - şirketler, ticarethaneler ve müesseselerle, gayelerine hizmet eden sair hükmi şahıslar ve milli te- şekküller de cemiyete girerler. Madde Cemiyete gire cek aza senede bir lira aldat ve- rir . Toptan yirmi beş İira aidat memurun vıılyoun(—ı;llllııu tetkike meydan bulunurdu. yalan yalnış birihbar, en namuslu bir memuru müddei umumilerin arzusile mah- cekleri şüphesizdir. Fakat neolursa | Kemelerde süründürmeğe kafi ge- olsun konmak istenen Surör üüi a eee N* şünmek, onları haklı haksız. zan- tebilirdi. Burada, Cumhüuriyet müddel umumileri böyle şeylere tenezül ——— verenler daimi aza kalarak, her | sene para vermekten vareste o- | Jurlar. Cemiyete bilfiil hizmet taahüdünde bulunanlar idare hey- etleri kararile senelik aidattan istisna edilirler, Madde 8 — Cemiyetin gaye- lerine, dileklerine karşı hareket | ederler, Umümi merkezin kara- rile cemiyetten çıkarılırlar. Madde # — Cemiyelin gaye- lerine en Çok hizmet edenler, umumi merkezin kararile, müna- sip surette taltif ve isimleri ilân olunur. Madde 10 — Cemiyetin - bil- cümle müntehap Aazaları fahri olarak çalışırlar, Madde li — Cemiyet, kongre, umumi merkez heyeti, vilâyetler ve kazalar heyeti idareleri vasıtasile İdöre olunur. Köngre Madde 13 — Kongre umumi merkez ve tubeler murahbasların- dan terekküp eder, z | İlk kongre 1931 misanında top- | lanacaktır. | Madde 1ğ— Kongrelere, umu- mi merkez,beş murahhas, ve şube- ler, 5000 Özaya kadar birer, ve 15000 ve 15000 den yukarı azası'| —— kezce ruznameye geçiriln.iş, veya kongre esnasında lâakal on mu- rahhas (C) Vmumi merkez heyeti aza- sını intihap eder; (D) İki senelik devre içinde umumi merkezde vukubulacak inhilâllarda aza olmak üzere sekiz yedek aza gösterir, Madde 18 — Fevkalâde kon- grede yalnız ruznamede gösteri- len işler görüşülür. Umumi Merkez Heyeti Madde 19 — İlk Umumi Mer- Ondan sonra gelecek Umumi Mer- kez Heyetleri köngreler tnrafın- dan ayrılacak 15 azadan mürek- keptir. Madde 20 — Umumi merkez azasının vazife müddeti iki sene, yani alelâde bir kongreden onu takip edecek alelüde kongreye ka- dar sürer. Umumi merkez heyeti azasının tekrar intihabı caizdir. Mâadde 21 — Umumi merkez heyeti âzası içinden bir Reis bir Madde 23 — Umumi merkez olanlar ikiter murahhas gönderir- Ter; mevcüt azayı beş bine baliğ olmuyan şübeler bulundukları vilâyet| dahilinde diğer b nevi şubelerle birleşerek mecmuu beş M“:'hi “u::wudı namlar rına kongreye ökler, rebilirleri — murahas gö Madde 14 -Kon e ve fevkalâde olarak 1 îuı;:.l:;ı:'_ Alelâde köngre ikt senede bir | nisan avında Ankarada toplanır. Bundan başka fevkalâde ah- valde, umümi merkez heyetinin daveti üzerine tayin edilecek mü- him işleri Müzakere etmek için fevkalâde olarak Içtima aktedile- bilir. Fevkalâde kongre azası, on- dan evyel toplanmış alelâde kon- greye intihap edilmiş olan murah- haslardır, Madde 15 — Köngreyi, umumi merkez heyeti rei$i veya tevkil edeceği murahhas ınr.'ı:wg açıldıktan tonra müzakereyi idare etmek için bir rels, bir ikinci ve iki kâtiple iki rey sayıcısı n Madde 16 — Gelmiş olan 'mu- rahhasların huzurile, nisap aranıl- maksızın , köngre — Müzakereyea başlar. |— Madde 17 — Koöngre alelâde içtimada aşağıdaki işlerle uğraşır, heyeti, cemiyetin bütün işlerini daimi mürakabesi altında bulun- dürür. ve köngreye — dağıtılacak iki senelik hesap ile raporu, gele- cek devre bütçesini ve ruzname- yi ve lüzum görürse esast nizam- name ta mak üzere Igzımgelen talimatları tertip eder, Umumi merkez heyeti bütün şubelere mercidir. * Madde 24 — Melhuz olmiyan masraflar - faslından sarfiyat ve bütçe maddeleri arasında müna- kale yapılması ve karşılığı temin olunmak şartile masraf fasıllarına munzam tahsisat knulması, umumi merkez heyetinin kararına bağlı- dır. Madde 25 — Umumi merkez ayyen günde ve saatlerde içtima eder. Heyet, hiç olmazsa sekiz azanın huzurile içtima ve azanın ekseriyetile kararlar ittihaz eyler. Reis veya umumi kâtip göre- cekleri lüzum üzerine umumt merkez heyetini fevkalâde olarak içtimaa davet eder. Madde 26 — Umumi merkez heyeti iştigalleri çerçevesine giren işlerin herbiri veya bir zümresi için daimi veya muvakkat encü- (A) Umumi merkez heyetinin vereceği hesapları ve raporu ve gelecek iki senelik bütçe lâyihasını tetkik ve tasdik eder. (:) ler tarafından kong- "M: ).,ît,.nndu lâakal on gün evvel bildirilip umumi mer- madutturlar, , M aa Te Nİ n li seltip — ötekini bıı;nlıilm*;r_: kâfi sebep ve atta seni | SöR . Türk memurları dünya- han en namutlu en fakir ve ka- naatkâr zümresidir. Aksini kimse iddia edemez! Lâkin zaman öyle ız!uıı-lır! menler teşkil edebilir. Madde 27 — İdare heyeti Umu- mi merkez heyetince kendi azası arasından seçilen üç aza ile yine umumi merkez azasından bulunan tamumi katip ve muhatıpten mü- rekkeptir. | yislle, yeni kanun iyi bir tehdit | yasıtası olabilirdi. Fakat ihtiyaç içinde zebün olanlara bu vasıta- nın ne tesiri olacaklır ve yahut olabilirdi Mes'elede asıl dönüm noktası memurun karnını doyur- maktadır. Akai takdirde her da- irenin önüne sehpalar kurulun tarafından müştereken | yapılacak teklifleri müzakere eder;| kez Heyetini müessisler teşkil eder. Umumi kâtip ve bir Muhasip ayırır. Madde 22 — Umumi merkez | heyeti kongfeye karşı mes'uldür. | hazırlar; Ve ce- miyetin dahili işlerini yoluna koy- | heyeti, lâakal ayda bir defa mu-. | — Madde 28 — İdar. heyeti umur — | mi merkezin icra vasıtasıdır. Ce" miyet işlerini bu nizamname ve buna müteferri talimatlara ve ka* rarlara göre tedvir; Cemiyetin menkul ve gayri menkul emvali- ni işbu esaslar dahilinde idare; Ve cemiyet namına mukavele akteder. j Madde 29 — İdare heyetine umumi kâlip riyaset eder. l Madde 30 — Umumi kâtip, cemiyete müteallik her türlü ah- val ve hususatta cemiyetin hükü- met nezdinde ve mahakimde naip ve mes'ul murahhasıdır; de- vair ve bankalarla olacak nakti muamelelere * müteallik kağıtları ve senetleri muhasiple " birlikte imza eder. Madde 31 — Umumi kâtibin gaybubeti halinde, umum? heyet azasından birini umumi kâtip ve- kili intihap eder. Madde 32 — Muhasip cemiyetin hesap İşlerini takip ve tetkik ve gördüklerini raporla idare heye- | tine bildirir; hesapları ve bütçe | İâyihalarını hazırlar. Şubeler teşkilâtı Meadde33 —Herhangi bir maha!de cemiyetin gayesi yolunda çalışmayi deruhde eden aza adedi lâakal yirmi beşi bulursa, — içlerinden birini rels birini kâtip birini vezne dar olarak seçerek - beş kişilik bir “idare heyeti teşkil etmek üz 1 vi : nuni muameleyi ikmal ile işe bil larlar. Madde 34 — Şube idare heyet" leri ayda iânkal iki defa topla” cemiyete aza kaydine, teminine, cemiyetin gayelerine varmak için umumi merkezin ta- limatı — Gairesinde çalışırlar ve altı ayda bir, umvmi merkeze faaliyetleri hakkında rapor gön- " derirler, Madde 36 — idare heyetleri (13) üncü madde mucibince kon- greye gidecek murahhasları seçer- ler, « Cemiyetin emvali ve varidatı Madde 87 — Cemiyet, vasiyet ve bağışlama — vesair suretlerle kendisine teberrü edilen hertürlü malı kabul eder. ' «Madde 38 —Cemiyetin varidatı: — (A) Azanın aidatından j (B) Bilümum teberrülerden —— (C) Müteferrik hasılattan iba- rettir. Müteferrik maddeler Madde 39 — Cemiyetin hesap” ları hazirandan hazirana tutulur. İlk hesap senesi 1930 mayıs s0“ nunda kapanır. Madde 40 — Bu nizamnamede İ nti "i Madde — 41 Aksi taşrih olun” mıyan yerlerde, kararlar ğ rin ekseriyetilen ittihaz ol lar altında kırmak doğruolamazdı. | ederle mi denilirse, bizde bu id- Meselâ : en mühim ve nazik bir | dtada bulunanlarla beraberiz. Lâ- anda bir Vali, bir jfandarma ku- | kin Para yiyen memurlar herke- mandanı veya polis müdürünün | sin bildiği intadlardan oldukları | olurlarsa olsunlar, günün birinde | edildiği zaman (350) bin firari yaziycti me hale girebilirdi. Nc | gibi; muddei umumiler de şüphe- | yoldan cıkarmağa kâfi geliyordu. | tespitedilmiştir “ müfettişlene lüzum kalır, nede bir | 'niz onlardan fazla tarafları bulun- | — Evet belki bu sebepler dola- Va doğurmuşturki, işte bu ihtiyaçlar | fayda vermez. Umumi harpte en namuslu adamları nekadar asker kaçakları kurşuna dizilir- kanaat sahibi ve nekadar sabırlı Reylerin tesavisinden relsin lerlerdi.Mondros mütarekesi imza | duğu - taraf tercih edilir. Madde 42 —İntihaplar ve şa! müteallik kararlar gizli grey Arif Oruç * olur. (Devamı 5inci ııı_hıîdl N 4 a eee SRR K E b ğ
