31 Mart 1930 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 1

Bir bakkal 12 yaşındaki mektep talebesine rakı içiriyormuş... Sere 12 — No : 4120 Tabrir telefonur İstanbal — 1686 AKŞAM: PAZARTESİ — 31 Mart 1930 « Zabıtanın vazifesi yalnız hırsızları ve katll- İdare telefonu 1 İstanbul — 4 yakalamak değildir. Fiatı $ kuruş FNL Yeni neslin omuzlarına yüklenen bu ağır yük, eski idarelerin aczine, beceriksizliğine, rezalet ve sefahatine en kuvvetli delilldir Harici borçlar, günün en mühim meselesi oldu. Hepimizin ağzında bü söz dolaşıyor. Fakat ekserimiz bu borçların nelerden tbaaret olduğunu bilmiyoruz. Bunu dü: nerek borçlar meselesini kısaca hülâsa- etmeyi kari'lerimiz - için faydalı bulduk. -Harici borçlar dediğimiz şey, vaktile, mühtelif devirlerde Os- manlı ” hükümetinin - Avrupadan yaptığı istikrazlardır. Bu istikrazlar Sultan Mecit, Sultan Aziz devir- lerinde başlamış, ve devlet 20 sene zarfında 14 istikraz aktet- miştir. Bir zaman olmuştur ki devletin varidatı 17 milyon altın liradan ibaret iken, her sene 13 milyon altın lira borç faizi ödemeye mecbur. kalmıştı. Bu vaziyet karşısında, — mütemadiyen — yeni istikrazlar — yapmaya — mecbur. kalan Osmanlı ricali , Avrupalı muhtekir sarrafların bütün şartla- rini kabul etmekten başka çare Bulmamışlardır. — Bugüngü türk eslinin — omuzlarına — yüklenen borçlar , bu fena idarenin , ve Avrupa tefecilerinin bize yadigü- rıdırl.. İlk istikrazlar, Mecit devrinde yapıldı. Birincisi 1854 istikrazıdır. Hem Krım muharebesi masraf- larına , hem tanzimat — islahatı karşılık — olan bu Londra'ada — Palmers banka sından aktedildi ve karşı- hığı Mısır vergisi olarak 3 milyon ingiliz lirası alındı. Fakat, masraflar çıktıktan sonra devletin eline yalız 2 buçuk milyon ingiliz geçmiştir! Alınan para muharebe masra- | fına yetişmedi, ve 1855 senesi beş milyon ingilizlik bir istikraz daha yapıldı. Bu istikraza da, Mısır vergisi, İzmir ve Süriye gümrük- leri karşılık gösterildi. Bundan paranın sarfına nezaret | in Fransa ve İngiltere tarafından İstanbula bir komiser gönderildi. — İstikraz " Londra'da Roçilt bankasından yapıldı. Harpten sonra çıkarılan kayme | (kâğat para)lar, memlekette büyük bir mali buhran busule getirmişti. Kâğat paraları ortadan kaldırmak için senesi, ingiliz bankalarından 5 | Milyon liralık Bir istikraz daha KA NT Ödemeye mecbur tutulduğumuz Osmanlı devletinin borçları hangi borçlardır ? | mile bir idare tesis olundu. raza lüzum vardı. 1858 | kümet, borçlarına mukabil damga, AN Nİ yapıldı. Karşılığı İstanbul gümrük-| | leri Hükümet, bu büyük istikraz- dardan müda, kısay vâdelerle , Galata — sarraflarından — paralar almıştı. Şimdi, Beyoğlunun büyük emlâkine sahip olan İlevanteı | vetleri işte bu tefeciliktir! Galata sarraflarına borcunu ödemek için hükümet, Fuat paşa vasıtasile, Pariste M. Mires'ten 400 milyon franklık bir istikraz yaptı (1860). En ağır şarait bu — istikrazın şartları idi. Yüzde 6 faizden başak, M. Mires altı milyon frank | komisyon aldı. Aziz devrinde, devlet yeniden kaymeler çıkardı. Vaziyet bozuldu. Hemen — bir istikrez — yapmak | lâzımdı: 1862 senesi, Osmanlı | bankasından 200 milyon franklık | bir istikraz yapıldı. Para kâfi gelmedi. Bir taraftan Galata sarraflarının borcunu tes- viye, diğer taraftan para usulünü | aslah için 1863 senesi Osmanlı bankasının fermanına mukabil 200 milyon frank alındı, ve bu iki istikraza, tütün, tuz, damğa rüsu- âyetler gümrükleri, Bursa Edirne harir öşrü, Midilli, Karesi ve İzmir zeytinleri - öşrü karşılık gösterildi. Yâni'Devletin | €n zengin varidat menbalan! “Otoman bank,, Osmanlı banka- sına tahavvül etti. 1860 senesi, Ergani madenleri | ve Anadolu — ağnam — resmi | karşılık gösterilerek bir istikraz daha yapıldı. it ihtilâli iki sene devam 1869 senesi 125 milyonluk | bir istikraz daha yapıldı. 1870 senesi, Rumeli demiryolu. istikrazı aktolundu. Bosna - Hersek iğtişaşı, ve diğer mali, siyasi “müşkilât yüzünden devlet, borçlarını ödeyemedi. Av- rüpanın tazyıkından korkan devlet, | (1875 senesi -borçların miktarı beş buçuk “milyar frank idi) Os- manlı bankı sarraflarile bir itilâf imza etti. 1875 senesi “Rüsumu - sitte,, na- Hü- müskirat, balık, tuz, tütün rüsu- ( Devamı ikinci sahifede ) | namlar Kambiyo ihtiyacatının temininde daha müsait | davramılacak Ankara 30 ( Telefon ) — Maliye vekâleti kambiyoda | hasıl olan normal vaziyeti | nazarı dikkate alarak ihtiya- catla daha müsait davranmak için eski kararlarda bazı tadilât || | yapmıştır. Esham ve tahvilâ- | tın dahilde alım ve satımının serbest bir halde yapılması | | 70 madde halinde ve 2 nu- | maralı kararname> süretinde neşredilecektir. Yeni proje heyeti vekilece | | tetkik edilecektir. Çarşamba | günkü heyeti vekile içtimaın- | da projenin katiyet kesbedeceği || tahmin ediliyor. ! | Hükümet, meclisten aldığı | vasi selâhiyetleri, her hangi fena — bir — vaziyet — zuhur | etmediğinden tatbike Tüzüm | | görmemiştir. Vaziyet, normale | doğru — gittiğinden — ittihaz edilen — tedbirlerin ” tahfifine | doğru gidilecektir. Dolandırıcılar yakalandı Müessesatı iğfal eden bu kumpanya efradı hakkındaki tahkikat tevsi edilmektedir Galata — polis merkezi; — bir dolandırıcı kumpanyası ele geçir- Mahirane plânlarla, bazı kullanarak, — eşhası ve müessesatı iğfal eden bu kumpanya efradı hakkında çok esaslı ve vasi tahkikat yapılmaktadır. tiri, Artin Koço ve diğer arkadaşlarından mürekkep olan bu kumpanya 2 gün evvel Gala- tada bir mekikci ticarethanesini dolandırmışlardır. Voyvada caddesinde olan bu | ticarethaneye kumpanya/ efradın- dan iki kişi gelerek muhtelif otomobil Jâstikleri almışlar, ha- yükletmişler, ticaretha- nenin bir adamile birlikte mağ: zadan çıkmışlardır. Ticarethanı adamını para vermek - için yan- larında götüren bu açık gözler, (Devamı | kikat vardır. Geçinme masrafını azaltmak Emanet erzaka nark koy- mağı muvafik bulmıyor Her halde ihtikâra mani olmak için . tedbirler ittihazı lâzımdır Bir müddetten beri belediyeler erzak pahalılığı ile mücadele için büyük büyük bir gayretle çalış- | mağa — başlamışlardır. Bir. çok | belediyeler muhtelif maddelere | nark konymuşlar ve bundan fazla fiatle satış yapılmaması için sıkı bir kotrol vazetmişlerdir Muğla'ı bu mesainin neticesi olarak senelerden beri görülmemiş bir Hiate, okkası 20 kuruşa düşmüştür. Bu suretle hayat pahalılığının hafiflemesi halk tarafından bü- yük bir memnuniyetle karşılan- mıştır. Bütün belediyeler bu bususta çalıştıkları halde İstabul şehrema- neti erzak fiati ve geçinme mes- elesi ile uzaktan yakından hiç olmamaktadır. - Bunun anlamak- için emanet muavinlerinden Şerif beyle gö- Tüştük . Şerif bey bize #u sözleri söyledi: — Ekmekten başka hiç bir geye nark koymuyoruz. Şimdiye dar bir çok tecrübeler yaptık, biç faydalı bir netice elde ede- medik. Nark koymanın tamamile faydasız olduğuna kanaat getirdik. Nark koyunca derhal hile baş- hyor. Tartıda, erzakın nevinde hile ve fesat yapılıyor. Ozaman yapacak hiç bir iş bulunamıyor. Menedilen her şeye inhimak fazladır. - Vaktile kadınlar kapalı iken, onları görmek, takip etmek merakı fazla idi. Halbuki şimdi bu eski merak kalmadı. " Erzaka nark koymak ta böyledir. Erzak derhal ortadan kaybolur, nadirleşir, bu hilelere karşı bele- diyenin takip vesaiti çok noksan- dir; hiç başa çıkamayız. Onun nark koymağı faideli bulmı - yoruz.,, Şerif beyin sözlerinde bir ha- Filbakika nark iyi bir usül - değildir. Fakat buna tevessül edilmediğine göre geçin- | me masrafını — ucuzlatmak başka tedbirler ittihaz etmeli İstanbul'a bir kaç saatlik me: Emanet muavini Şerif bey fede olan Mudanya, Bursa, Gem- lik'te en iyi tereyağ 180 kuruşa, yumurta 60 paraya - satıliyor. Halbuki şehrimizde dört kuruştur. Tavuk, zeytinyağ fasulye, patates te böyledir. Bir takım muhtekirlerin eseri olan bu müthiş farkı kaldır- mak, İstanbul - ehalisine de yiye- ceğini bir parça ucuz tedarik imkânını temin etmek İâzımdır. Yoğurt fiatlerindeki ihtikâr - Geçen gün yazdık, İzmi Trakya ve sair yerlerden külliye miktarda — yoğurt — geldiği için yoğurt piyasada toptan 20 kuruşa satılıyor. Buna rağmen mahalle aralarında yoğurt fiatleri, halâ 70 kuruştur. Bir muharririmiz bir seyyar yo- Hurtçudan yoğurt almak istemiş, yoğurtçu 70 kurüş — istemiştir. Nihayet muharririmiz ile yoğurtçu arasında bir münakaşa başlamış, yoğurtçu hakikati itiraf ile de- miştir. kiz' * — Biz, yoğurdu ikinci elden kabzımallardan 35 kuruşa alıyo- ruz. Müşteriye 70 kuruşa diyoruz ki 60 kuruşa satabilelim..., Görülüyor ki geçen senelere göre ucuzladı. diye sevindiğimi, yoğurt fiatlerinde bile mütbiş bi âr varl — Iyi ki zengin değilim! — Neden?.. — Şu elmas gerdanlığı satın alacaktıml.. bir yemek istiyorum, ne tavsiye edersin garson?. T — Şöyle i) | — Başka bir lokantal.