21 Mayıs 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

POLİTİKA Garbi Avrupadaki harp vasiyeti keri bir mahiyet aldıkna Ye İngiliz orduları Kin heyecan içinde bulunmuyor. ği nutukta vaziyetin bütün ciddiy Tını haber vermiştir. Fransız ve İngiliz Feketini durduracak olurlarsa vaziyetin Fransanın şimali şarkisini K*tin hayatı için zaruri ve binaenaleyh Bugün Somme ve Oise vi (Baştarafı 1 inci sahifede) Cari yılın bu açığı hiçbir tediyenin #inde yapılamaması gibi bir ârız tevlid etmemiş ve mali itibarımız bütün ile haiz olduğu mevkii muhafaza Ve idameye muvaffak olmuştur. Harici ticaretimiz bu sene meli yılın | İördüncü ayı olan eylülde Avrupa ba: ruhuru sebebile birçok müşkül ler doğurmuştur. Bu sebeple tahaddüs den yeni vaziyetler karşısında eski ha- lin devamına imkân olmaması yüzünden Gcareti uamelemize yeni inikamet. verilmesi lüzumu hükümetçe sü! derpiş edilmiş ve mücesir müdahale ted- birleri ittihaz olunduğu görülmüştür. Fababı mucibe 1&yihasında bundan sonra harbin tevlid ettiği fevkalâdelikle- ve karşı milli korunma kanununa istina- | lüzumlu tedbirlerin alındığı, hükü- Metin ihtikâra meydan vermemeğe gay- fet eylediği zikredilmekte, döviz busu- sunda geçen yıldan daha gayri vağsait k bir vaziyete girmemiş olduğu: | muz ilâve olunarak şöyle denmektedir: 4«Müttefiklerimizle akdedilen istikra- Zn mali ve iktısadi vaziyetimiz üzerin” i iyi tesirleri ve bilhassa memleket müdafaası için ihtiyacımız olan mühü harp malzemesinin bu sayede tedarikine muvaffak olmamız ve snat ma Mesaimizin gecikmesi caiz olmıyan kr #mlarile zirai istihsalâtın artırılması en sinde Küzumlu olan bir takım vesait ve makinelerin tedarikini temin etmemiz ususlanndaki istifadelerimiz pek bariz bulunmaktadır. > Tahsisatlarına zam yapılan daireler 940 mali yılı müvazenci umumiye ka- Bun İlyihasının masraf kısmı hükümetin e mütabakatile o encümem, tarafından 268.476,321 Yiraya iblâğ edilmiştir. Bu tezyidin hangi bütçelere ve ne gibi mas- yatları karşılamak için yapıldığı ayrı #9TE İzah olunmaktadır. Bütçe encümenince | sisatlarına zam yapılan başlıca d m miktarı aşağıda gösterilm iştir: İ Büyük Millet Meclisine 72,23 lira, “mbürriyaseti — bütçesine 3236 İirs, övlet yüranna 27,718 lira, Dabiliye ekületi bütçesine 577,700 lira, emai- ye işleri umum müdürlüğüne 50.000 ie tapu ve kadastro umum müdürlü ne 10.000 Hira, Maarif Vekâleti büt- Sesine 222,506 lira, Nafin Vekâleti büt- > Yeni lüzumlu inşaat için 1,623,000 » Ticaret Vekâletine 150,000 lira (İz- ler ip rehill Büyük Britaryanm düşman ediy, vü karı uyanık olmasını "Yor. Almanlar da, İngiliz » sahillerine doğru ilerlemek gayTe- ni gösteriyorlar. Adayı kıtadan ayıran ş, #92, yani Pas de Calais, 185 kilomet- de nluğunda, 63 kilometre genişliğin- ir. Asgari darlığı 31 kilometredir. FE, “erin noktası 72 metredir. Boğuz, Şahsadaki Gris - Nez ile İngilteredeki ungenese arasında açılmakladır. Manş ©nizi ile Şimal denizini biribirine bağla- Yan Pas de Calais jeolojiye nazaran dör- Mecü devirde açılmıştır. Evvelce İngil- eve kıtaya bağlıydı. Bu boğaz, gemicilik noktasından, dün- Yanın en işlek yeridir. m MAN Yereceği neticeler Avrupanın mukadderatını İ mevcut pansiyonun “devam GÜNÜN ANSİKLOPEDİSİ Pas de Calais boğazı Kati muharebeler birçok değişiklikler (meydana getirdi. Fransada mareşal Pötain'in Başvekil muavini olması ile kabine daba ziyade As- leş orduda mühim bir değişiklik yapıldı. Fransız Gamelin'in yerine Yakın Şarktaki müttefiklerin kuvvetleri başkumandanı general Weygand getirildi. Bütün dünya Alman ordularının bir koldan Paris üzerine ve a mine doğru harekete devam etmeğe muktedir olup olmıyacağını öğrenmek diğer koldan Manş de- Norveç harekdi vekil olan Churehili, bu sıfatla ilk söyle- Ka Pa etini anlatmış ve Almanların yeni silâh- karşısında Fransız lerinin yeni tecemmüler yapmakta bulundukla- mz Mere 4 orduları bir defa Almanların ileri ha- büsbütün değişeceğini de ilâve etmiş- tir. Vaziyetin bütün elddiyetine rağmen, İngiltere ile Fransanın sonuna ka: dar harebe devam edeceğini teyid eylemiştir. inde tarihin en kanlı muharebesi cereyan “e la ken, İtalya ö in eylediği emellerini resmi bir ağızla tekrarla talya ei re söyleğiği nutukta, İtalyan milletinin memle- tabii olan emellerini müdafaa için Yeni yazifelere davet olunabileceğini ve İtalyanın Habeş ve İspanya herple- rini tahattı rek Avrupanın hayatma ri i ni m m dn sözünü mutlaka söyliyeceğini beyan etmiştir. adilerinde cereyan etmekte olan kanlı harplerin tenllük eden vakalara bizâne kala- tayin edecek demektir. F.E Yeni bütçe 268,476,321 lira olarak tesbit edildi ik mmm mir fuarına ve yabancı sergilere yardım j zam yapılmıştır. KE yanii zamlarla Maliye Vekâ- İsti bütçesi 21,821,393 lira olarak tesbit edilmiştir. Bu arada Darüşşefakaya yar- dan faslına 10 bin, Çocuk Esirgeme ku- rumuna 18,000 lira konmuş. Halkevle- rine yardım faslı da 1,250,000 Hira ola- İ vak tesbit edilmiştir. Düyunu umumiye bütçesi 67,336,747 lira olarak kabul edilmiştir. Adliye beşlisi genişletilecek Esbabı mucibe ihasnda Adliye Vekâleti bütçesine yapılan zam ve s€- bepleri şunlardır: Bu Vekâlet bütçesi lâyihadaki teklif veçhile aynen kabul edilmekle beraber 32 karada adliye teşkilâtı olmadığı an- mış ve böyle vaziyetin bütçenin is- titaatı olmadığı yolundaki bir sebeple- idamesi tecvir olunamıyacağından asga- ri bir teşkilâtın herhalde bütün kaza- Jarda bulunması lüzumuna kani olan en- cümen hükümetin de mutabakatile bu 166,000 lira tahsisat konması karar! 10 lira aylıklı mahkeme bazılarının aylıkları tezyid edilmek ve bir miktar da mahkemelere yeniden kâ- öp alınabilmek için 19,980 liralık bir tahsisat kabul olunmuştur. Ankara Hukuk fakültesi profesörleri- nin şimdiye kadar aldıkları ücretin te- karrür edecek vaziyete göre maaşa tah- yili ve maaşlı doçenilerin alınması ve Adhiye Vekâleti emrinde muayyen sene- ler için mecburi hizmet taahhüdile hâlen ettirilmesi için zamınına ihtiyaç hasıl olan 100,000 lira ile mevkuf tutulan ve hizmete alın- ması icap eden 2040 liralık bir doçent tahsisatile birlikte 102,040 liranın dahi bu Vekâlet bütçesine azmmedilmesi ten- sip edilmiştir. Bu zami Adliye Vekâleti bütçesi nin umumi yekünu 9,506,134 lira ola. rak tesbit olunmuştur. Köylere el tezgâhı dağıtılacak İktisad Vekâleti bütçesinde sanayiin tanzim ve teşviki bilhasaa köylere el tezgâhı ve buna mümasil şeyler veril- mesi için 300,000 liralık bir tahsisat ka- bul edilmiş ve Vekâlet bütçesi 1,440,441 lira olarak tesbit ve kabul edilmiştir. Dahiliye Vekâleti bütçesine (yapılan 570 bin küsur liralık zammın 400 bin lirası tahrirat kâtibi ve nüfus memurla- rının maaşlarına yapılacak zamlar içindir. Rotterdam Rotterdam şehrinin üçte bir nisbetinde yıkıldığı, nüfusundan da 100,000 kişinin öldüğü haber veriliyor. Felemengin meşhur limanı olan ve yeni Meusâ üzerinde bulunan ve kanal- larla ayrılmış adacıklardan mürekkep olan Rotterdam 587,000 nüfusludur. Kanallarının kıyıları hep rihtim olduğun- dan, bu güzel şehir dünyanın . en işlek limanlarından biriydi. Bahri inşaat tez gühları vardı. Rotterdam ayni zamanda hava üssü idi, Maarif müesseselerile de meşhurdur. 1472 den kalma eski bir kilisesi vardır. Birçok meşhur adamların, bu meyanda edib Erasme'in vatanıdır. Donanma ve Tayyare Tayyare henüz dretnotları imha edememekle beraber donanmanın diğer cüzütamları için mühlik bir silâh olmuştur! Mamafih denizlerin yegâne hâkimi elân donanma ve onun zırhlı dretnotlarıdır Donanma ile tayyareden hangisinin | denizde daha müessir silâh olduğu hak- kında tasavvur katiyet kesbeden bir | hükme varmak zamanı gelmemiştir. Fil. | bakika tayyare, müdafaa silâbı ve tek- | ne teşekkülâtı itibarile zayıf olan küçük harp gemilerine karşı imhakâr bir tesir yapmaktadır. Büyük bombardıman tay» yarelerinin taşıdıkları beher bombanın sikleti 600 kiloyu bulmuştur ve bir ağır bomba isabetile bir muhrip derhal bat- maktadır. Fakat tayyare bombasile büyük harp gemilerinin batırıldığı henüz tahakkuk etmemiştir. Bir zırhlının yanları ve bil hassa su kesimi kalın zırh levhalarla kap- lanmış olduğu gibi, üst güvertesinin al tandaki diğer güverteleri de muhtelif kalınlıkta zırhlarla örtülmüştür. Bir zerh- hda altalta iki zırh güverte bulunmukta- dır. Bu zırh güvertelerin mecmu sihanı 15 - 20 santimetredir. Bunların altında da ayrıca birkaç hafif güverte vardır. Kazan, makine gibi hayati kısımlar ve cephanelikler bu müteaddit güvertelerin slunda mahfuzdurlar. Tayyareden at lan en ağır bir bomba zırhlının üst gü- vertesine şiddetle çarparak onu parçala- yıp deldikten sonra birinci zırh güverte- ye raslayacak ve bunu da deldikten son- ra karşısında ikinci zırh güverteyi bula» caktır. Bombanın ikinci zırh güverteyi delebilmesi sukut süratine ve dolayısile fuziyesine ve o ana kadar pat- w temin edecek tavik tıpasının mükemmliyetine bağlıdır. Bombaların reis kısınındaki çeliğin ev- safı, kalınlığı ve biçimi tıpkı bir ağır top mermisinin ayni ise de zırh güverteleri delen top mermisinin kuvvei nüfuziyesi- ni haiz değildir. Zira en ağır bir bomba- nın güverteye çarptığı andaki sürati, bir zırhlınn ağır topundan atılan merminin güverteye çarpma sürainden azdır. Tayyare bombasının zırh güverteyi de- lip içeride infilâk ettiği kabul edilse bile bu infilâktan mütevellit gaz tazyiki ve çelik saçıntıları zırhlının demir lev- halarla bölünmüş içiçe vaziyetteki dahi- 1 kompartımanlarının hepsini parçalar yıp, teknenin harici kısmına kadar nü- fuz etmesi mümkün görülemez. Meğer ki bomba güvertenin bordaya yakın bir noktasına düşmüş olsun, Nitekim Norveç harekâtında İngilizlerin Rodner dritno- tuna isabet eden bir ağır bomba üst gü- Yerteyi parçaladıktan sonra birinci zirh güvertede tahribat yaparak daha aşağı- lara nüfuz edememişti, Kruvazörlerin güverte zırhları nisbe- ten daha ince olduğundan makine veya kazan dairesi hizasından ağır bomba isa- beti alan bir kruvazörün kazanı patladı. ğı takdirde şiddetli sarsıntdan teknesi- nin delinmesi O kuvvetle muhtemeldir. Şu halde zırhlı gemilerin güvertesine isabet eden tayyare bombasile batmala- sg “Ankarada 19 mayıs merasimi Ee Yukanda: Cümhurreisi İsmet İnönü, ri şöyle dursun hareketten sakıt kala- cak derecede hasara maruz kalmaları dahi mevzuubahs olamaz. Buna mukabil zırhlının hemen yanında denize düşen ağır bomba, sukut süratile suya gömüle- rek patladığından mayn tesiri yapmak- tadır ki bu tesir teknenin su kesimi al- tında yara a k tipki mayne çarpan bir geminin uğradığı tarzda hasara sebe biyet vermektedir. Ve Filhakika bu tec- rübe ile de sabittir, Fakat dritnot sınıfın. dan bir zırhlının bir tek maynle batmı- yacağı da aşikârdır. Bombanın zırhlı gemi üzerindeki tesir kudretini bu suretle kısaca izah ettikten sonra tayyarenin bomba tasımak kabili- Yetini ve hamil olduğu bombaları atmak imkânını gözden geçirelim: Evvelemirde tayyare 500 - 600 kile- luk bombalardan mahdut miktarda ta şıyabilmektedir ki atış imkânını tenkis eden yegâne sebep budur. Diğer taraf- tan büyük bombardıman tayyareleri ağır olmaları dolayisile hareket ve manevra- ları batı olduktan başka küçük tayyare- ler gibi zırhlınmı üzerine dikine pike ya- parak bomba atamamaktadırlar. Onla- rin hücumu ancak muayyen bir meyil ile alçalma tarzında icra edilmektedir ki; mükemmel nişan âletlerine malik olmas larına rağmen, bombanın sukut #eyrine müessir olan rüzgürn kuvvet ve ciheti ile hava kesafetini dakik olarak ölçmek imkânını bulamamaktad Halbuki zırblılarda ağır toplarla atıştan evvel hu- sasi âletlerle rüzgâr ve hava kesafetini mesaha imkânı temin edilerek nişan anasırını tayinde dahik hesap edilebil- mektedir. Bundan başka toptan atılan merminin denize sukut noktası görülerek müteakip atışlarda buna nazaran nişan anasırında tashibat yapmak mümkün olmaktadır. Fakat tayyarenin, attığı bombanm sw kutuna göre müteakip atışlar için icap eden tashihi yapmasına fırsat yoktur. Çünkü hödef ttihaz eltiği geminin üstün den ani geçişi buna mani olmaktadır. Meğer ki atış anında müteaddit bomba- ları istediği istikamete fırlatabilsin. Bit- tabi bir tayyare bombalarını uncak dü- şürmek suretile attığından fırlatma mev- zuubahs olamaz. Maamafih zırhlınım baş veya kıç tarafından doğru gelerek onun üstünden tulani isükamette uçuşla yapı" lacak hücumlarda vasati 200 - 220 met- re boyundaki zırhlının tekmil tulü tay- yareye hedef teşkil edeceğinden bomba- yı isabet ettirmek ihtimali artar, Bu se- bepledir ki tayyare hücumuna uğrayan zırhlı ona yan verecek vechile mancw zaya teşebbüs eder. Çünkü tayyare ge- minin yan tarafından gelerek hücum ederse hedef tulü zırhlının 30 - 35 met- reden ibaret olan arzi kadar olur ve bu dar hedefin üstünden geçiş, zırhlınım tu- lü istikametinden geçişten çok kısa bir | zamanda yapılır. Binaenaleyh bombayı isabet ettirmek ihtimali o nisbette azalır. Diğer taraftan zırhlının süratini dakik olarak tayin edememek keyfiyeti de tay- Yarenin nişan unsurunu menfi tesir ya- par»Bundan başka açık denizde tayya- relerin takarrübünü zırhlı komutanı her halde bomba atışından çok evvel görece“ ğinden gemiyi sis perdesi içine sokarak tayyareden gizlemek için icabına göre ya direk tepesindeki sis borusundan suni sis koyuvererek yahut yanındaki o muh- yiplere rüzgâr üstünden kesif siyah du- man neşrettirerek tayyarenin almasını işkâl edebilir. iyi nişan Maamafih şuran da bilinmelidir ki yükseklerden birdenbire alçalarak, al- çaktan uçuşla yapılan bomba atışları ek- seriya hedefe isabeti temin etmektedir ve zırhhdaki tayyare defi toplar ulçuk ve seri uçan tayyarelere karşı sıhhatli ni- şan tutmakta pek muvaffak olamamak- tadırlar. Hulâsa; tayyare henüz dritnotları im- ha edememekle beraber donanmanm diğer cüzütamları için müblik bir silâh olmuştur. Maamalih tayyarenin seri te kemmülâtı dritnotlarn; bilhassa maki- ne, kazan ve cephânelikleriri muhafaza eden güvertelerinin miklarını fazlalaştır- mek süretile, inş tarzını değiştireceği muhakkaktır. Fakat hava silâbının de- nizlerde hâkimiyet tesis edebileceği hak- kındaki iddialar henüz mevsimsizdir. Denizlerin yezâne hâkimi ve onun zırhlı dritnotlarıdır. donanma A.B. İstanbul atletizm bayramı İstanbul atletizm bayramı tertip heye. tinden: İstanbul atletizm bayramı bu sene 2 haziran 1940 pazar günü Frnerbahçe sta- dında cn birinci defa tekrarlanacaktır. Bayramın seçmeleri 28 mayıs 140 pazar günü sabahi saat 930 da Bebekde kolej sa- basında yapılacaktır. Yapılacak koşu ve müsabakaları yazıyoruz. 100, 200, 400, 800, 1500, 3000 metre düz ve M0 metre manlalı koşular. Yüksek, usun, üç adım atlama ve sırik atlama, cirid, gül- le, disk atma, Müsabakalara girdcek atletlerin 23 ma- yız 1940 perşembe gününe kadar tertip he- yetine veya atletizm ajanlığına mürücnat ederek isimlerini yazdırmaları rica olunur, Bir atlet ancak iki müsabakaya girebilir. 23 mayisa kadar ismini yazdırmayan etlet- ler müsabakalara giremezler, Ziraat fakültesi talebesi tedkikata çıktı Ankara 20 (A.A.) — Ziraat fakülte- si talebelerinden 51 kişilik bir grup İz- mit » İstanbul, Bursa ve İzmir mıntaka- larında zirai tetkiklerde bulunmak üzere ba akşam Ankaradan hareket etmişlere dir. “Atatürkün kabrine çelenk koyarken ve stadyomda İstiklâl marşını din- lerken, aşağıda; Talebenin jimüastik bareketleri ve Dlaarif Vekili B. Hasan Âli Yücel nutuk söylüyor.