22 Mayıs 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

,alray ve KuUlanmMığgıll Glli Yüz yıllık Nişantaşı ve civarı çi Yazan: Mustafa Ragıb ( Aziziye camii ) neden yapılamadı ? bütün i sarayile civarma teksif et- Bu hâleti ruhiye altında bulunan Hün- kir, 2 ini bi mescid Na öl 3 karar verdi. Bunun için de bu sahada is- mişti. Hele (Selâtin camileri) denilen bü- ş yük mâbedlerin yanda medrese, ha | tplâk edilecek binalar, bir an evvel am, külüpbene binaları da başa etmek | 7£t? kaldırmak istiyordu. Bizest ge İml kn ilerdendi. e e «şarnel aminn aleşşm re bu istimlâk desini de bük i Sml n anam if- ve Birsiyen Sultan Mecid, (Balmumcs Gif | çerkmmezi dek Dal e a > Sİ | Ka harekat odam Saian Asir, iskimlik Pasllnke | eiğecek bılanları ir İyote tüsbit etli dikten sonra bir gün, yanmda bir çuval altınla bir arabaya atlamış ve saraydan çıkarak doğruca bu semte gelmişti. Padişb, yıktınlacak binaları kapı kapı dolaşmış ve ev sahiplerini arabasına ça- ğrarak: — Hayır için burada bir cami yaptır racağım, Senin evin de camiin yeri için lâzımdır. Evini bana kaça satarsın?» di- ye sormuştu. Ev sahipleri, hiç ümid etmedikleri bir mağrur bir hükümdarın bizzat kendile- rine bu müracaat tarzına hayret etmek. bina — (Selâtin camileri) nden hiçbi- rine kıyas edilmiyecek derecede, — da- ha ziyade mescide benzer kubbesiz bir halde yapıldı. Maamafih geniş bir saha- nın etrafı duvarla çevrilerek — bu kü- çük ibadethane ile mütenasip olmuya- cak — büyük bir avlu bırakıldı. şüncesini gösterdiği gibi; bu mahalleye ileride bina inşasını teşvik etmek mak- #sadile camie (Teşvikiye) adının müna- or: cami ki Teşvikiye namile şerefverdir Eser tertibi cihan Abdülmecid Han eyledi icadı «Güzel 1270 Sultan Mecidin yaptırdığı bu kubbe- siz küçük cami, İkinci Abdülhamid za- di. Ancak Sultan Hamidin, bütün icraa- tında hâkim olan vehmi, bu camiin ta- dil ve tevsiinde de müessir oldu. Fakat bunu izah etmeden evvel, bu hadise ile alâkası itibarile, Sultan Azizin bir teşeb- büsünden bahsedeceğim: i Sultan Aziz, inin şerefli ve şöhret bırakan hareketlerinden geri kal- mak istemiyen bir mizaçla olduğundan İstanbulda kendi namını ebedileştirecek büyük bir cami yapmak arzusuna muka- vemet edememişti. Şehrin İstanbul yaka- sında tarihin emsalsiz âbideleri, camileri vardı, Halbuki Beyoğlu ve civarında böyle büyük bir bina yoktu, Sultan Aziz, tasavvur ettiği mâbedin hem denizden görülecek bir ihtişamda olmasını, hem de şehrin yüksek bir yeri- ni süslemesini istedi. Selefi ve kardeşi Sultan Mecidin saraya bakan Dolmabah- çe sırtlarındaki ufak tefek binaları is- timlâk ederek bu sahayı boş bırakması- na rağmen Sultan Aziz, bu geniş, hâli yeri (1) yeni (Aziziye camii) için mü- nasip gördü. Ancak, (Teşvikiye mahal- İesi) nin tesisinden sonra yapılmış bazı binalarla o (Valideçeşme) mahallesinin imtidadını teşkil eden bir takım evlerin de istimlâki lüzumlu görüldü. Sultan Aziz, burada yaptıracağı büyük camiin önüne çıkmak üzere Dolmabahçe sara- yından camiin bulunacağı sahaya kadar bir de asma köprü yaptıracaktı. Padişah ayni zamanda Dolmabahçe sarayile bilâ- hare (İstabhâmire binası) olan tiyatro arasındaki meydanı tanzim ettirmiş ve sarayın Dolmabahçe Valide camii kar- sında dış büyük kapısını da pek muh- teşem bir tarzda yeniden yaptırmıştı; (1290 — 1873) Bütün bu itinalar, Dol- mabahçe sarayına hâkim bir tepede ya- pılacak yeni cami münasebetile padişa- bm bu havaliye verdiği ehemmiyetten ileri geliyordu. Sultan Aziz — evvelce izah ettiğim veçhile — (Çeragan sarayı) ndan soğu- duğu için kendi debdebe ve ihtişamını hali ve onu müteakip ölümü vukua gel- diğinden bu arsa bedeli de ödeneme- mişti, Sultan Aziz, yeni camiin idaresini te- min etmek üzere — eski usul ve anane- ye tevfikan — bir de vakıf tesis etmek istedi. Ve ( Valideçeşme) sinden, Viş- nezade mahallesinden de bazı binala- rı — yukarıda kaydettiğim ayni usule göre — istimlâk ederek burada iki ge- niş cadde üzerinde yüz parça kâgir bina (Beşiktaştaki Akaretler) inşa ettirme- ğe basladı. Bu binaların kira bedellerinin tamamile camie tahsis edilmesi yeni vak» Bütün bu işleri süratle başarmağa ça- hşan padişah, gerek camiin, gerek vakfı veda etti: (1293 — 1877). Sultan Azizin hal'ini ve ölümünü ta- kip eden culüslar, Rus muharebesi, mec- Tsi mebusanın küşad ve seddi gibi fev- kalâde hâdiseler, böyle cami inşaatı gi- bi ilerle iştiğale İkinci Abdülhamide imkân vermemişti, Bu mühim hadisele- rin yatışmasından dört sene sonra Sul- tan Azizin tevessül ettiği bu yarı teşeb- büs Sultan Hamide arzedildi. Fakat çok / vesveseli ve vehham olan bu padişah, Dol- mabahçe sarayına hâkim bir noktada, dört minareli olarak yapılması tasavvur edilen bu büyük camii ikmal etmeği Dolmabahçe sarayı için tehlikeli gördü. Ancak vakfı teşkil edecek binaları (Akaretleri) iskelet halinde yüzüstü bı- rakmayı da doğru bulmadı. Bunları ta- mamlıyarak amcasının temellerini attırdığı büyük cami yerine Yıldızda Hamidiye, Ertuğrul, Ortaköy sırtlarında Orhaniye, Üsküdarda Nuhkuyusu camilerile Yık Sultan Azizin büyük camiinin de te- melleri meydanda kalarak, burası sene- lerdenberi halk için bir tenezzüh sahası halini aldı. (0) Maçka mezarlığının arkasında ve Dolmabahçe sarayına nazır şimdi (Taş- hk) denilen saha. KALENDOGRDAF HER YERDE ki #5 SENE TEMİN, TN Yedinci büyük kurultayi yarın toplanıyor Ankara (Akşam) — Türk hava kurumu- nun yedinci büyük kurulları, 23 mayın perşembe günü toplanacaktır. Büyük Millet Meclisi salonunda yapılacak fik toplantı yı Başvekilimiz Dr. Refik Saydam mühim biz nutukla aşacaktır. Kurultayın diğeş toplantıları, Ankara Halkevi salonunda ya- pılacaktır. Kurultay dolayısile Türk hava kurumu büyük bir hava mitingi hazırlamıştır. Mi- ting 24 mayısta, Etimesut hava sahasında, yapılacaktır. Mitingi Cumhurrelsimiz Mili Şef İhönünün çereflendirmeleri kuvvetle muhtemeldir. Haber aldığıma göre yedinci kurultay, havacılığın büyük bir ehemmiyet aldığı bü- günlerde Türk havacılığı için çok mühim kararlar alacaktır, Bu arada Türk hava kurumuna yeni varidat membaları temin edilecektir. Başvekilimizin açış nutkundan &sonfa, kurum başkanı Erzurum mebusu bay Şük- rü Koçak, kurumun bugüne kadar olan me- #alsinden alınan neticeleri izah edecektir. Türk hava kurumu bugüne kadar ordümu- za, 72 milyon lira ve 343 tayyare temin et- miştir. Havacılık tesisleri için sarfedilen para bir milyon lirayı bulmuştur. Mili havacılık için çok mühim kararlat verilecek olan yedinci kurultayda haber al- dığıma güre, Türk hara kurumunun ismi, Türk Milli hava kurumu şeklinde tadil edi- lecektir, z Çok çocuklu ailelere yardım edilecek Ankara 21 (Telefonla) — Çok ço-:! cuklu ailelere yardım için her sene Sıh- hat Vekâleti bütçesine konulan elli bin hrahık tahsisat, bütçe açığı dolayisile Ve- kâletin yeni yıl bütçesinden çıkarılmış- tı. Bütçe encümeni hükümetin teklifile bu yardıma önümüzdeki mali senede de devam edilmesini kabul etmiş ve bunun için Sıhhiye Vekâleti bütçesine elli bin Tiralık tahsisat ilâve etmi: Bisiklet yarışları Beden terbiyesi İstanbul bölgesi Bisik- let ajanlığından: Bölge birincilikleri 16/6'940 tarihinde 120 kilometre üzerinden yapılacaklır, Her sene yapılmakta olan İstanbul - Edime - İstanbul koşusu 30/6/9409 tarihinde yapı- lacaktir. Türkiye birinellikleri müsabaka tarihi bilâhare ilân edileceklir. Yukarıda yazılı koşularda kabiliyeti görülen idmancılar temmuz ayında Sofyada yapılacak olan müsabakalara iştirak ettirilecektir. Askeri orta okuluna talebe alınıyor Beyoğlu Yabuncı Askerlik Şubesinden: 1 — Konya askeri orta okulunun her üç sınıfına da Önümüzdeki eylülün birinci günü başlanacak 940 ders yılı işin talebe alınacaktır. 2 — İstekli talebenin Türk ırkından ol- ması kendisinin ve ailesinin kötü hal ve şöhret sahibi olmaması sıhhi muayenede sağlam çıkması ve yapılacak seçme Sina- yında da kazanması şarttır. 3 — Bir sene tahsil terk edenler yaşını büyültmüş veya küçültnüş olanlar kendi okullarının sanıf geçme sınavlarında İpka veya bütünlemeye kalanlar yaşları boy- ları ve ağırlıkları talimattaki hadlere uy- gun olmıyanlar askeri okullara alinmaz- Jar. 4 — İsteklilerin şimdi okudukları okul- larda tahsillerine devam etmekle berabet 10 hazirandan itibaren bulundukları yer- Jerdeki askerlik şubelerinden diğer kaydı kabul şartlarile müracaat yollarını öğren- Mmelerini ve buna göre de kaydü kabul kâ- tıtlarını en geç 30 Temmuz 940 tarihine kadar tamamlamış olmaları lâzımdır. ÖLÜM Doktor Rıza Rüstem Pekolcay vefat etmiştir. Cenazesi bugün saat on bir bu- çukta Fatih tramvay istasyonunda pos- tane üzerindeki apartımandan kaldırıla- rak namazı Fetih camii şerifinde kılın- diıktan sonra Eyüp Sultandaki aile mak- beresine defnedilecektir. Şe e ei beyanatta (Baştarafı 1 inel sahifede) | Büyük şefimiza ve askerlerimize itimat edelim. Tayyarecilerimiz zafere koşuyor» lar. İngiliz hava kuvvetlerine de teşek- kür ederim. Natkun bu noktasında, bütün âyan azası ayağa kalkarak Başvekili şiddetle - alkışlamıştır.> miştir: «Geçen harbin bidayetinde, ağır top- çu ve makineli tüfek bakımından çok dun olmamıza rağmen, tutunduk. Bun- dan sonra, gayri dürüst düşman tarafın dan gaz kullanılması neticesindeki bü- yük sürprizle karşılaştık. Fakat nihayet muzaffer olduk. Eğer her nefer oynadığı muazzam r0- Tün manasını anlarsa, bugün günde 12 saat çalışan amelelerin herbiri makine- İerin önünde yüksek bir heyecan ve ih- tirasla didinirse, eğer her kadın, her er- kek yaşadığımız saatin azametini müd- rik oluma, bu sefer de, wynen öteki harpteki gibi muzaffer olacağız. Yabancı memleketlerde, milyonlarca erkek, kadın ve çocuk, istikballerinin B. Mussolini Bavyeral valisini | kabul etti Roma 21 (A.A.) — B. Mussolini, bu gün Bavyera umumi valisi ve Alman müstemleke birliği şefi general von Ep- i kabul etmiştir. Görüşme esnasında İtalyan Afrikası Nazırı B. Attilo Teruzzi de hazır bulunmuştur, Berlin 2! (A.A.) — Führerin muavi- yük elçisi B. Dino Alfi iyi kabul etmiştir. İrlandanın tedbirleri Doublin 21 (A.A.) — Geçen Bafta tatil esasında bazı Irlandalı ihtiyat sınıfları- Bin silâh altına çağrıldığı bildirilmektedir. Bugünden itibaren senenin en GRACE MOORE'nin 2 — 4 B. Reynaud, sözlerine şöyle devam et- | ni Dr. Hess, İtalyanın yeri Berlin bü- | bulundu | mevzuubahs olduğunu anlamağa başl” yorlar. Bunda çok geç kalmasınlar, Vatanın bu felâketli aninda, Pâtain ve Weygandın bizimle olduğundan gu- rur duyuyoruz. Verdun galibi Pötain, Fransız galebesinin nasıl elde edileceğini biliyor. Weygand, Alman ilerleyişini durdurduktan sonra, bizi zafere ulaştır masinı bilmiştir. Harekâtı idaresi, yal nız Weyganda Hükümet kararla- rini almıştır. Hiçbir hususi menfaatin are tık söz söylemek hakkı yoktur. Kendi- mizi, vatanın felâketleri seviyesine çıkar» mağı bilelim. Size hakikati söyledim. Çünkü yalnız bakikat, bize hareket kuvvetini vererek bizi kurtarabilir. Ağabeylerine lâyik ola- cak Fransiz askerlerine itimad edelim. Fransa ve İngiltere, birbirile sıkı surette birleşmiş olan bu iki büyük millet mağ- lüp edilemez. Fransa ölemez. Eğer yarın birisi gelir ve bana, Fransayı yalnız bir mucize kur- tarabilir derse, ona şu cevabı vereceğimi «Ben, mucizeye inanıyorum, çünkü Fram- saya imanım vardır.» Amerikada milli müdafaa için yeni tahsisat Vaşingtan 21 (A.A) — Roosevelt, manga nez, kalay, krom gibi ralli müdafan İçin #aruri olan maddelerin 1 ağustos 940 tari- dinde başlayan mali sene zarfında mübayaa, edilebilmesi için kongreden 35 milyon do- lar miktarında fevkalâde tah: #temiş- tir. Şi Romada bir Japon heyeti Roma 21 — Eski Hariciye Nazın Satonun reisliği altında bir Japon heyeli buraya gelmiştir. Heyet, İtak ya Hariciye Nazırı kont Ciano ve bir çok zevat tarafından karşılanmış» ter, ÇEMBERLİTAŞ Sinemasında muazzam 2 şaheser filmi birden GARY GRANT - VİCTOR MAC LAGLEN ve DOUGLAS FAİRBANKS 1 — GUNGADİN 'TÜRKÇ” SÖZLÜ Kahramanlık devrinin eşsiz destanı sinema tekniğinin en son merkalesi meşhur sinema yıldızı eğitlik tarihinin parlak efsanesi yarattığı büyük şaheser U Z Muazzam müzik filmi Ayrıca; MAYMUNLAR AŞKI Renkli suis MİLLİ ve ALEMDAR inenstinnan 2 büyük ve güzel ilm birden; 1 — Heyecan ve merakla seyredeceğiniz Kahkahadan katılarak eğleneceğiniz komediler şaheseri KRALIÇENİN 'Türkçe sözlü BAŞ ROLLERDE DON AMECHE — BİNNİE BAHNES ile taklitli komedilerde dayanılmaz komik shneler yaratan ÜÇ PALAVRACI SILAHŞÖRLER 2- ÇARINCASUSU WİLLİAM POWELL ve LUİSE RAİNER tarafından oynanmış aşk, SÜMER S Bugün matinelerden itibaren: 2 büyük ve görülmemiş film birden 1 — KADIN İHMAL EDİLİNCE GATL PATRICK ve WİLLİAM WARREL “Fransızca sözlü) yolunu şaşıran bir kadını, kocasının öldürmeğe hakkı var mı? Emniyet ve itimat, içtimai saadetin yegâne esası olmalı mıdır? 2 — HOLLYWOOD REVÜSÜ Harikalar memleketinin bütün sevimliliğini, musikisini gösteren bir film Baş rolde: JOHN KİNG ve AlISE BRADY BUAKŞAM MELER Sinemasında büyük bir macera filmi ELMASLARI ihtiras ve casusluk filmi İNEMASI lüks ve ihtişamını ve bütün GÜZEL - EĞLENCELİ - ZEVKLİ bir mevzu içinde - AŞK MERAK ve HEYECANLA dolu Fransız filmi KAFE DÖ PARİS (Cafe de Paris) Baş rolde: Comedi Française artistlerinden; VERA KORENE — METRO JURNAL €n son JULES BERRY harp havadisleri