April 5, 1946 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

aa ray NİZ, SENE Kemal PEKER Ş görme bilgisi, iş artırma kabi- liyeti bir ilim olarak ortaya atıldığı gün, “hiç şüphe yok ki bunu yalnız İŞ'ten yetişmiş olanlar yapacak; bu, Me usullerle olmıyacaktır. rübe ise, herkesin, hatalarına verdiği bir isimdir. İş hayatımızda bunun yeri yoktur; olmamalıdır da... İşte kazanç, işini bilenindir. Zaman- dan kazanç da bizim değil, İŞ'in ve iş sahibinin. olduğuna göre, kimse aksini iddia edemez ki, iyi idare edi- len bir (büro), iyi yürütülen bir işlet- menin temel tedbiri olmaktan uzaktır. Fındık işinde ve ticaretinde de bu böyledir. Faaliyetin, hareketli (o ve pilânlı, işletmenin ve azami tasarruflu, satış ve mubayaaların dü- zenli ve üstün (randıman) lı olduğu ve dünya piyasalarının umumi durumları daima göz önünde bulundurulduğu müddetçe işlerin (normal) seyri takip etmemesi ihtimali çok azdır, denile- bilir. İhracat hareketleri ve yolların da imkân ve müsâade vermesi, esas şart- lardan biridir. Fındik mevzuu, önce müstahsil, sonra da dış pazar işidir. İşletme fa- aliyetinin en uygun şekli de maliyet unsurlarının çok iyi hesaplanmış olma- sına bağlıdır. İşin müstahsil cephesin- den mütaleası şöylece hülâsa edilebilir: Daha çok, daha ucuz ve daha üstün üretme Savaşına hız vermek, dünya istihsâl (rekor)unu geçmek değilse de o seviyeye ulaşmak, fındığı bir mahsul olmaktan çikarıp bir emtia olarak piyasaya sokmak, dâvanın ilk hamlesini teşkil eder. Ticari bakımdan, ihracatçı ve memleket cephesinden ise (karekteristik) tarafları hemen hemen şunlardır: 1 — Pazar hareketlerinin devamlı ve şıkı takibi, müstahsil lehine piya- sanın -beslenilmesi... 2 — Fındık mubayaatında (kalite) ve (raddıman) Mi azami ehemmiyet verilme; 3 — Kurutma, aekit kt fabrikada iç ihzarı ve sevki işlerinin tanzimi; amelenin en iyi şekilde çalış- za imkânlarının araştırılması... — Muhabere, muhasebe ve is- an işlerinin sade ve çok mazbut esaslara göre düzenlenmiş olması... — Gün maliyette işletme, (fob) ve (si) masraflarının muhtelif yıl vasatilerine göre örme bilgisi ve iş artırma kabiliyetiyle (aktif) hareket eden, az eğ seçkin bir (personel) kadrosu... — Az para, çok iş nazariyesi el gök ve doyuracak para, fakat az ve seçkin memur istihdamının pren- sip olarak kabul edilmesi, Piyasa, mubayaa ve Üübriklen) iileçinl AR ana hatlarını da şöylece sıra- aya a) Mubağ'ad işleri : Fındık bölgesinin belli başlı mer- kezlerinden olan Trabzon, Giresun ve Ordu'da pazar faaliyetleri ve muba- yaa usulleri birbirine uymaz. Trab- zon'da bütün alım ve satımlar, Kara- deniz'in örnek müesseselerinden biri bulunan (modern) borsa - binasında yapılır. Toplu ve büyük miktarlar üzerinden muamele görür. Hariçte satış yapılması hemen hemen önlenmiş gibidir. Yapılanlar da şehir harici perakende süretiyle toplananlara inhi- sar etmektedir. Giresun'un ise muba- yaa işleri ve usulleri tamamen bir hususiyet gösterir, burada alım ve satımlar Trabzon'da olduğu gibi mün- hasıran borsada yapılmaz, faaliyet daha ziyade haftanın dört gününde kurulan pazar mahallerinde toplanır. Ordu bölgesinde yaş fındık üze- rine satişlar yapılmaz. Bura müstahsili fındığını kuruttuktan sonra pazara indirdiğinden, vaziyet islâh edilmiş ve ileriye götürülmüştür. b) Kurutma, ihzar ve sevkiyat: Mubayaâ edilen malların (randı- man) ve firesinin hakikate uygun ve yakın tayin ve tesbit edilmemesi ileri- deki. depo noksanlıklarina yol açaca- ğından bu konuda çok hassas davra- nılması icap etmekle beraber, depoların noksan çıkmaması endişesine karşılık fire ve (randıman) larda müstahsil aleyhine, müessese lehine gidilmeme- si de bir memleket işidir. Alımların ogünüğününe kaydı, depo vaziyetlerinin siksık kontrolunu kolaylaştırır ve bu devamlı kontrol- lardan, elde edilecek faydalar da şöylece sıralanır : “ kabuk satışı, MK gi 1 — (Randıman) ve fire tahmin. lerinde isabet edilip edilmediği... — Kurutma mahallerinde, ten- telerde, fabrikada fındıkların iyi mu- hâfaza edilip edilmediği... 3 — İşletmede, kırma esnasında İM zayiat yapıp yapmadığı... — Vurgun kırıktan ion mâ- lın ait) rr düşüp dü rde kullanılan ellerin tam bir ini çalışıp çalışmadığı... c) (Fabrikasyon) Sergilerde değirmenlik hale geti- rilen kuru fındıkların kabuklu depo- larına tartılarak verilmesi ve kırıldık- tan sonra elde edilen malı, sıra iç, vurgün, kırık, özürlü, pikolo ve ekstra- ların nizamname esaslarına uygun olarak tasniflendirdikten sonra haki- ki (randıman)la çeki pusulalarında gösterilmiş olan tahmini (randıman) miktarları kontrol edilmek suretiyle maliyetin düzenli bir duruma kanul- ması imkânları temin edilmiş olur. eçilen fındıklardan çıkan çürük içler, nin sırasında e harici bırakılmış olmasından ta ilâve edilmemesi lâzımdır. Çürük 2 işletme masraflarının müteferrik kısmına matlup v On yıllık muhtelif işletmelerde yapılan incelemelerde elde edilmiş bazı rakamlar bize findik işinde pilânlı * ve (teknik) çalışma ile azami istifadefin ve tasarrufun pek alâ mümkün olabileceğini -sarih olarak göstermektedir. Meselâ, orta bir işlet- menin tek fabrikası bir yılda 1.234.875 kilö findık işlemiş, ortalama *v 47 (randıman) la 580.334 kilo iç elde et- miş, bu miktarın seçilmesi için 2.715 lira, yâni beher kiloya 0,476 santim isabetiyle amele ücreti ödenmiştir. Başka bir işletme, bir yil Zarfında 1.733.203 kilo kabukluya mukabil vasati “Yo 46 (randıman) la 798.160 kilo iç fındığı 6.939 lira amele ücretiyle seçtirmiş, diger müessesenin 18 para mukabil niyle 46 (randımân) elde ettiği görül- müştür. Bu rakamlar fındık işletme ve (fabrikasyon) işlerinin ne kadar sıkı takip ve kontrola lüzum göster- diğini belirtmesi bakımından mühimdir. Netice olarak diyebiliriz ki, findik. işinde mahreç bulup sürüm yapmak keyfiyeti, hiç şüphe yok, başta gelir. İş- letmenin rolü ise en esaslı faaliyetler ve rastgele satışın fındık ticaretinde yeri yoktur. Bir kirma fabrikasının ve idare makanizmasının her şeyden evvel ön safta yer almış işletme programı ve pilânı olmadıkça o mües- sese için her türlü faaliyet verimli olmaktan çok üzaktır denebilir.