4 Eylül 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 6

CUMHURİYET 4 Eylul 1936 Çok zamanı dostlukla geçen 350 yıllık siyasî münasebat Kısa bir hulâsa îngilizlerin bütün sempatileri Türk milletine karşı idi. Denilebilir ki tngiliz hükümdarlarından hiçbiri 350 senelik siyasî bir temas devresi içinde Istanbulu ziyareti gerekli ' bulmamıştır. Çünkü böyle bir ziyareti ancak Atatürk kabul edebilirdi. Tarihte Türkler ve Ingilizler Kuleli Lisesinin su sporları müsabakası Kuleli Askerî lisesi 5 eylul cumartesi günü çok güzel bir susporları müsameresi tertib etmiştir. Saat on dörtte başlıyacak olan bu müsamerede birçok yanşlar ve faydalı müsabakalar vardır. Program şu şekilde/tesbit edilmiştir: 1 Karada yüzme hareketleri. 2 Yüzmeler: A 100 metro serbest. B 100 metro kurbağlama. C 100 metro arkaüstü. D 200 metro serbest. 3 Atlamalar: 1, 3, 5 metrodan muhtelif. 4 Kurtarma yüzmesi: A Su altından yüzüş. B Elbise ile 300 Metro yüzüş. C Su üstünden dalarak 3, 4 metro derinlikten bir kilo ağırlığında taş çıkarmak. D Elbise ile 5 metroluk kuleden suya atlıyarak su içinde soyunmak. H Boğulmak üzere olan bir adamı kurtarmak. E Kesilen ve yorulan bir ada.mı muhtelif şekillerde taşımak. L Canlandırma. 5 Padelbot yarışı (çift, tek). 6 Sutopu (vaterpolo) mekteb ta kımları arasında. Büy ük m is afir im iz 450milyon kişiye ve arzın 5te birine hükmeden kral İngiliz Imparatorluğunun sahib arazi ve idare şekli olduğu sızlığından hoşlan Orta Asyadan mamakla beraber kalkıp Manş kıyı Türk milletinin u larına kadar yol alüvvücenabına, doğlan Keltlerin o geru sözlülüğüne, teçidi de aşıp Bri miz ruhluluğuna tanya adasında yerhayraniyet besliyorleştikleri devrin talardı. İstanbula yolrihi henüz aydın ladıkları elçiler de lanmış değildir. Bu İngiliz kavmine has büyük kütleyi yurolan yüksek hasletdunda ilk rahatsız ler sahibi oldukla edenler Romalılar rından Türklerin de dır. Fakat Keltler onlara muhabbetle Romaya boyun iğri vardı. Bu sebeble mediler, boyundu İngiliz elçileri Ba ruk altına girmedi Dünya haritası üzerinde lngilız İmparatorluğuna aid bulunan toprakları bıali üzerinde bile Izmir yolunda bir kamyonet ler. Roma, bir türIsıyah yerler] gosterır harita sessiz bir nüfuz lü kıramadığı bu devrildi, be§ yaralı var Dundenberi mlsafirimiz olan Kral Se nüfusu dokuz milyondur. Bu şehirde millî inad önünde yürütmek imkânını Izmir (Hususî) İzmir Kemalpaşa kizinci Edvard zamanımızın en büyuk yalnız İmparatorluğun değıl, bütün lejyonlannı Britan e 1 d e etmişlerdir. şosesi üzerinde Kavaklıderede feci bir Imparatorluğunun şefı bulunuyor. Öy dünyanın serveti yığılmış olduğundan yadan çekerken Sak Vilyam Harebone otomobıl kazası olmuştur. Beş yaralı le ımparatorluk ki tarihte bu kadar mu malî noktadan cihana hâkimdir. *sonlar, onlann aç n i n haleflerinden vardır. Bunlardan bazılarınm. hayatı azzam bir siyasî camianın vücude geltktısadi vaziyet \vg\ yoldan Kelt didiği görulmemıştir. E d v a r Bortonun tehlikededir. İngiliz İmparatorluğu yalmz mesaha Araba, Parse Belediyesinde 2 numaTarıhi nen büyük devamlı İmparatoryanna adım atıyorLehistan Kralı lehive nüfus itibarıle değil, sermaye ve rada kayidli bir kamyonettir. Şoförü luğu sayılan Roma İmparatorluğunun lardı. Yeni müstev ne yaptığı bir şefaham madde itibarile de dünya memleCemaldir. Hâdise, arabanm köhneliğinliler, büyük ada üatin kabul edilmesi den, firen tertibatının bozukluğundan, nufusu 100,000,000 kişiyi geçmemiş ve ketlerinin başında bulunuyor. Dünya • Akdenizin etrafındaki memleketlerden zerinde dört küçük ve Kralın sıkıştırıl hatta vidaların yerine tel bağlar kullanın üçte ikisinin fabrikaları ve demiryol pek uzaklara yayılamamıştı. d e v 1 e t kurdular, ları İngiliz sermayesi ve tekniğile ya « masmdan vazgeçil nılmasından ileri gelmiştir. Halbuki İngiliz İmparatorluğunun pılmış ve işletılmekte bulunmuştur, Keltlerle kaynaş mesi bu nüfuzun 18 yolcu ve 2210 kilo üzüm hamulesi bugünkü nüfusu Roma İmparatorluğuMeselâ Amerikanın cenubundaki memmıya koyuldular. nekadar büyük ol alan araba, bu mevkideki yokuşu inerleketlerden Arjantinde yüz milypnlarMilâdın altıncı asn ken şoför, vaziyetin fenalığını hissetmiş, duğunu gösterir. ca İngiliz liralık İngiliz sermayesi yat * içinde Anglo kavmi ve yanında oturan yolculara tehlikeyi 1648 de Birinci mıştır. Bu membalardan Londraya der* haber vermiştir. Bunun üzerine yolcuSaksonlarla komşu yalar gibi arkası kesilmez irad akar. Şarl ile cumhuri • lardan dördü arabadan atlıyarak laştı ve küçük devyet taraftarlan îs kurtulmuşlar, araba da süratini gıtİngiliz İmparatorluğu gibi bir devleti letlerin sayısı yediye merkeziyet usulü üzere idare etmek tanbula ayn ayn el tikçe artırmış ve nihayet devrilmiş çıktı. Dokuzuncu asmümkun olmadığı şimalî Amerikadakl çiler yollamışlardı. tir. Burada bir uçurum da vardır. Be nn birinci yılında İngiliz müstemlekelerimn İngiliz un reket ki, oraba oraya kadar gidememişBabıali, Kralın ve bu yedi devlet hüsurundan olan ahalisi isyan ederek mumilletin mümessil tir. Şoför de yaralıdır. Dığer yaralılar kümdarlarından bi azzam bir devlet kurmalarıle sabit ol bir kadınla üç erkektir. lerinden birini diğe100 sene evvel 100 sçne sonra ri, meşhur Egbert muştur. Tarihjn her dersinden mükemMülhakata işliyen şakil Va^ıtaları, rine tercih etmekte Zamanında fngflterede'fürk »evgisi en yükgek demel surette ibaret alan İngiliz diplo millî birliğin temeliıcccslne çıkan büyük tngiKı höküındarı Kralîçe ekseriya fazla yoîcu almakta, meselâ çok tereddüd gös matları 25 senedenberi İmparatorluğun Viktorya ve torununun oğkı olan »imdiki Kral asiz nı kurdu, yedi kü istiab haddi 20 kişi ise 40 50 yolcu tamisafirimlz Sa Majeste Edvard terdi, sonunda halk şımaktadırlar. Nitekim, tahkikata giden İngilizler ve diğer Avrupalılarla mes çük hükumetten tek kun yerlerine bir nevi muhtariyet ver m hükumeti elçisile te Müddeiumumî muavinı tzmıre dönü bir devlet çıkardı. mişlerdır. Bu suretle dominyon namı masa girdi. Fakat şünde yolda bu şekilde yolcu taşıyan Işte İngiltere budur, altında İngiliz İmparatorluğu camiası İngiliz tacirine vererek Britanyaya yolla Türkiyede İngiliz elçilerinin son derece bazı arabalar gormüş, muayenelerinı Egbertin yarattığı siyasî mevcudiyet. dairesinde muhtelif devletler peyda olFakat İngiltere ilkin AvTupa ve daha dı, bunda da ticarî mahiyette taahhüdler faal rol oynamalan Oranj hanedanile yaptırınca arabaların bozuk ve köhne muştur. Stuartlann ikinci saltanat devirleri sırasın olduklarmı da görmüştür. Bu yüzden, sonra bütün dünya üzerinde hâkim bir den başka birşey yoktu. Dominyonlar şunlardır: Kendi başma İşte Tü^lerle İngilizlerin siyasî müna dadır. Bu rol o kadar şümullüdür ki Os sık sık kazalar vuku bulmaktadır. rol oy^ıyabilmek için uzun tekâmül devküreiarzın bir kıt'ası olan Avustralya, manlı împaratorluğunun bütün haricî si ne müteveccih bulunuyordu. Osmanlı sareleri geçirmiştir. Egbertin kurduğu SakBirbirine halef dan üç Kral İmparator Büyuk Okyanustaki Yeni Zelanda adayasetinde hissolunur. Meselâ 1649 da rayına ve Osmanlı idaresine muhabbet bir arada: Ortada Kral Edvard, sağda oğlu ları, Amerikanın aksayi şimalinde yarı son hanedanı, memleketin yükselmesi için akdolunan Karlofça muahedesi, hemen leri yoktu. Hatta o idareyi her fırsatta Kral forj, solda şimdiki Kral Edvard hayli şeyler başarmış ve o hanedandan nüfuslu İngiliz, yarısı Fransız olan Kahemen, İngiliz elçisi Lord Pagetnin eseri tenkid ediyorlardı. Mithat Paşanın k«rBüyük Alfred, Oksford Üniversitesini nun nüfusunun beş mislinden fazladır. nada Müttehid hükumetleri, gene şi açmış olmakla beraber hakikî İngilterenin sayılabilir. Elçi, dört devletle harbeden duğu meşrutiyet onların devlet idaresine Küreiarzın bütün sekenesinin nüfusu malî Amerıkada Arzıcedid ülkâsı, ce • doğması ancak Tudor hanedanı zama Osmanlı İmparatorluğu arasında yalnız karşı da iyi bir bakış takınmalarını temin son istatistiklere göre 2,068,000,000 ol nubî Afrikada yarı nüfusu Holandalı, nmda vukua gelmiştir. Nitekim Türklertavassutla kalmamış, Karlofça müzakere eder gibi oldu. Fakat Abdülhamidin çar duğuna nazaran butün dünya halkının yarısı İngiliz olan Cenubî Afrika Müt le İngilizlerin siyasî temasları da o hanelerinde de bizzat bulunmuştu. Şimdiki çabuk istıbdada dönmesi resmî münase dörtte birı Kral Sekizinci Edvardın te tehid hükume'tleri, serbest İrlanda hü« danın yetiştirdiği büyük hükümdar EliKral Hazretlerinin mensub olduğu Ha beti gene soğuklaştırdı. Muhafazakâr baasıdır. İngiliz İmparatorluğunu teş kumetidir. Ahiren Hindistana gayet geniş muH zabet devrinde başlar. novre hanedanı kurulduktan sonra ise parti bu anripatiyi Londraya iltica etmiş kil eden memleketlerin her biri nüfus olan Mithat Paşaya büyük saygılar gös ve mesaha itibarile başlı başma birer Türklerle İngilizlerin münasebeti pek sıİlmî, ikhsadî, ticarî, edebî cephelerde kıfıkı bir hale geldi. Kral Birinci Corcun termekle tebarüz ettirmekten de çekin büyük imparatorluktur. Meselâ Hindisİngiltereye inanılmaz olgunluklar temin tan doğrudan doğruya İngiliz idaresi elçisi Pasarofça muahedesinin imzalan medi. Misafirimiz Haşmetlu Kral hazeden ve milletine Shakespeare gibi bir altında bulunan eyaletlerden ve iki yüz masında amil olduğu gibi onun halefle retlerinin dedeleri Yedinci Edvard, o sıdâhi şairi de kazandıran Elizabet, İspanküsur hükumetten mürekkeb 352 milyon rinden Porter de Kırım yüzünden tahad rada Veliahd bulunuyorlardı ve Mithat nüfuslü dünyanm Çınden sonra mislı yanın şevketini kırmayı ve o devlet elindüd eden Rus Türk ihtilâflarında bü Paşaya kendi tarafmdan vuku bulduğu bulunmıyan bir İmparatorluğudur. deki sayısız servet kaynaklarını İngiltenu belli etmiyerek paraca yardım etmişyük roller oynamıştır. reye maletmeği emel edinmişti. Bugünün Hindliler, Kral Sekizinci Edvardı kudretli, haşmetli, satvetli İngilteresi hiç Kral Uçüncü Corc, haricî siyasetine lerdır. Hind İmparatoru olarak tanırlar ve bu şüphe yok ki bu emelin tahakkuk ettirilTürk topraklannm Rusya, Avusturya ve İngiltere 187778 Rus Osmanlı har sıfatla kendisinin tebaasıdır. mesile tarihe doğmuştur. Hindıstanm yarı müstakil hükumet Fransa tarafmdan paylaşılmasma engel bi sofiunda siyasî an'anesine gene sadık olmak azmini temel yapmıştı. Mısm işgal kaldj, Yıldız sarayımn imzaladığı Ayas lerinin şefleri ise Kral Sekizinci EdvarElijabet, büyük bir İngiltere yaratmak eden Fransız ordusunu oradan çıkarmak tafanos muahedesinin tadilinde önayak da hükümdar olarak biat ederler. için İspanyaya amansız darbeler indirilBu hükumetlerin arasında serveti, için İngiliz ve Türk ordularile donanma oldu, lâkin Abdülhamidin murdar idaremesini gerekli bulurken Türklerden yarnüfusu ve mesahası itibarîle dünyanm dım aramayı ihmal edemezdi. Çünkü İslarının birlikte hareketleri bu siyasetin sine karşı nefretini hissettirmekten de hiç ikinci derecedeki devletlerine muadil panyanın kalbi Akdenize bağhydı ve o neticesiydi. Dördüncü Gırc, Kütahyaya bir zaman geri kalmadı. olanlar, bu hükümdarlar arasında yuz Sa Majeste, Başvekıl Mıster Baldvınle bir arada devirde Barbarosların, Turgudlann sahkadar gelen Mısır ordulannı ricate icbar İştfi 350 yıl bu biçimde devam eden milyonlarca İngiliz altını tutan servetineden çekilmelerine rağmen Akdeniz eden Avrupa politikasmda önderlik ya Türk İngiliz münasebetinin iki millet nin hesabını bilmiyecek kadar gayet tariyet verilmiş ve federasyon esası ü« Türk hakimiyeti altında bulunuyordu. pıyordu. Mehmed Aliyi Suriyeden çıka için de acıklı safhası Büyük Harbdeki zengin olanları vardır. zerine ayrı bir devlet kurulmuştur. Bu Sonra İspanyaya Amerikadan ve Hind ran onun hükumetidir. 1837 de tahta çarpVşmadır. Her iki milleti doğrudan İngiliz İmparatorluğunun bütün nü teşkılât ta inkişaf ederek dominyon şekkıyılanndan akıp gelen altınlann yolu çıkan Viktoryanın altmış küsur yıllık sal doğruya düşman vaziyetine sokacak ma fusu 514 milyon, İmparatorluğun mesa line varacaktır. İmparatorluğun diğer Türkler tarafmdan kolayhkla tehdid otanatında Türklerle İngilizler adeta can hiyette olmıyan sebebler bir gün onlan hası 40,353,000 kilometro murabbaıdır eczası genış ve dar teşriî, idarî muh • lunabilirdi. Zira Kızıldeniz Türklerin eKüreiarzın bütün mesahası 509 mil tariyeti haız müstemlekelerdir. ciğer olmuşlardı ve İngilterede Türk sev muhtelif cephelerde karşıkarşıya getirdi. Dominyonların İngiltere i^e rabıtası lindeydi, Umman denizini ve Hınd yolugisi elle tutulacak kadar barizdi. Bu his Fakat Türkiye Cumhuriyetinin kuruhna yon kilometro, bundan kara kısmı 146 nu gene Türkler kontrol edebilirlerdi. sile beraber bu acı hatya tarihe tekrolu milyon kilometro murabbaıdır. Bundan 1311 senesinde ilk akdolunan İmpara siyetin en parlak delillerini 1848 Macar torluk konferansındanberi gevşemiş ve Elizabet, işte bu vaziyeti gözönünde ihtilâlini takib eden yılda ve 1853 te narak yeni bir dostluk devresine girildi. 40 milyon küsuru Kral Sekizinci Ed varda tâbi bulunduğuna nazaran kürei nihayet müstakil bırer devlet olmuş « tutarak 1579 da İstanbula üç kişilik bir patlak veren Rus Türk ihtilâfında bul İngiliz milleti artık Türk milletinin ruarz kara kısmınm beşte biri İngiliz İm tur. Dominyonlar harice sefir gönder elçi heyeti'gönderdi. Vilyam Harebonemak mümkündür. Türklerin Macar mül hundan doğan ve hakikaten Türk olan paratorluğuna aid demektir. mek ve gümrük tarifeleri koymak haknm başkanlığı altmda bulunan bu heyetin tecilerini himaye etmeleri ve bu himaye bir devletle dostluk tesis etmiş bulunuyorDünyanm nüfus itibarile en kesif kmı haizdirler. diğer iki uzvu Sir Edvar Elbonla Rişar uğrunda Avusturya ile, Rusya ile ayni za du ve Türklüğün şerefini Çanakkalede kıt'ası Avrupadır. Rusya dahil olduğu Dominyonların İngiltere ile başlıca Stapeyden teşekkül ediyrdu. Sokullu manda harbi göze alacaklarmı söylemeleri koruyan Büyük Askerin şimdi bütün halde bütün Avrupanm umumî nüfusu rabıtası hepsinın devlet şefliği İngilteMehmed Paşa, İngiliz heyetine karşı İngilterede öyle umumî bir heyecan uyan Türklüğü temsil ettiğini görerek tam bir 517,000,000 kişidir. Binaenaleyh İngiliz re Kralınm şahsında toplanrrlış olma « çok nazik davrandı ve Büyük Britanya dırmıştı ki tarif olunmaz. Halk gündüzle itimadla elini ona, yani Türülüğe uzatı İmparatorluğunun nüfusu Avrupanm sıdır. Sekizinci Edvard, Büyük Britanya a* bayrağmı taşıyan gemiler için ticarî müumum nüfusuna muadildir. ri bayraklarla, geceleri, meşalelerle eiçi yordu. saadeler verdi. Fakat İspanya ile PorteBu kadar büyük İngiliz İmparatorlu dasmın İngland, İskoçya, Gal kısımlarl Haşmetlu Kralın Türkiyeyi ziyaretlelik konağı önüne toplanıyorlar, «Yaşasm kiz aleyhine müsellâh bir harekette bumerd Türkler» diye haykınyorlardı. ri işte o vaziyetin beliğ ve tarihî bir ifade ğunu yaratan nefsi İngilterenin bugün ile şimalî İrlandadan mürekkeb müttehid kralhğın Kralı, Hindistan İmpara • » lunmayı kabul etmedi. Elizabet, paraca Hatta genc Londrahlardan bir grup, el sidir. Denilebilir ki îngiliz hükümdarla kü nüfusu ancak 44 milyondur. Doğrudan doğruya İngiltereye tâbi toru, Kanada Kralı, Avustralya Kralı fedakârhklar yaparak Türklerin silâhım çinin arabasından atları çözmüşlerdi ve nndan hiçbiri 350 senelik siyasî bir teşimalî İrlandanın mesahası 13,565 kilo ve diğer dominyonların Kralıdır. Ispanyollar aleyhine tahrik etmek az arabayı kendileri çekmişlerdi. 1835 Rus mas devresi içinde İstanbulu ziyaret etİngiliz İmparatorluğunun başlıca raminden dönmüyordu. Harebone vasıtasi Sa Majeste Edvarddan evvelhi üç Türk ihtilâfında ise İngiltere tereddüd meği gerekli bulmamıştır. Çünkü böyle metro ve nüfusu 1,281,000 kişidir. İrlanda adasmın cenub ve ortasım bıtası Kral Sekizinci Edvard olmakla tngiliz hükümdan le Uçüncü Sultan Murada yolladığı bir süz Türklerin yanında cephe aldı ve bir ziyareti ancak Atatürk kabul edebi teşkil eden serbest İrlanda hükumeti beraber hükümdar salâhiyeti kanunu mektubda bu dileğini tekrar etmekten çe sebetleri bu bîçimde başlıyarak hemen Fransa ile Sardenyayı da beraber sürük lirdi ve iki millet, asırların bugüne saklaİngiliz İmparatorluğu camiasında bir esasilerle son derecede darlaştırılmış kinmedi. Sultan Murad, zeki ve diplomat hemen fasılasız surette bugüne kadar ledi. dığı bu samimî mülâkatı ayni sevincle, dominyondur. olduğundan İngiltere ve İmparatorlu Kraliçenin mektubuna cevab olarak yaz devam etpıiştir. İngilizler, Osmanlı hüİngilterenin ve bütün îngiliz İmpa ğun dığer parçalarmda idare demokra İngilizlerin bütün sempatileri, yukarı ayni kıvancla selâmlamaktadır. dığı kâğıdı Gabriyel Dezbiyens adlı bir kumetinin sakat işlerinden,, vezirlerin hır da da işaret edildiği üzere, Türk milletiratorluğunun merkezi olan Londranın sinin son derecesini teşkil etmektedir. M. TURHAN TAN