15 Mayıs 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

15 PERŞEMBE MAYIS 1930 B inci sene, No 1528 KK YA aa NUSHASI 5 KURUŞTUR Mizaşamnunlazarrrürü: Söüümt NEelbursuu NEAFENELE UN mız ö (37 Yıl BUĞ Z2 inci sahif 1— Neron Tarihi ka 2-- Harki haberler ldü diz sarayı mukavelesini # Emanet bozmak istiyor 3— Son haberler / 4 üncü sahifede : 3 üncü sahifede $ 1— Felik 1—Buğday flatlerinin artması Â 2— Kulak misafiri ekmeği pahalandırmıyacak & 3— Hikâye 2— Kıymetli bir sam'atkârı- 4— Roman Bir şantaj davası Yeni Türkiyenin — başlıca Bereflerinden — biri hukuk ve Adliyesidir. Kapitülâsyonlar — işinde en Can alıcı nokta eski adliyenin Bozukluğu idi. İsmet Pş. Lo- Zanda bu yüzden neler çekti- ini bilerek iş başına gelmiş- r. Türk adliyesine yenr bir hizam koymak, yalnız eski fanunları değil, eski —hukuk Kafasını değiştirmek, şeriat hu- tukçuluğunun kötü görenekle- ni kökünden - kazımak yeni Üevletin ilk adımlarından biri Macaktı. Bu, tanzimat gibi Avrupayi (Oyalamak için gösteriş ve sah- dekârlık diye yapılmıyacaktı; Türkiye modern bir devlet ol- MMak, Türk milleti moödern mil- detler arasında yer tutmak için Ve istiklâl onun tam hakkı ol- İmak için yapılacaktı. Memleketin idealist gençle- den biri, Mahmut Esat, ye- Mi hukuk ve yeni adliyeyi kur- Makta büyük şereflerin en ya- kin yardımcısı olmuştur. Adli- ve hukuk kurmak, hem de Yeniden kurmak değil, asır-. ardanberi bozula bozula gelen Dir hukuk ve adliyeyi düzelt- ek, temizlemek, onun görü- ü, duyuşunu, ve düşünüşü- değiştirmek kolay değildir. y emez. Türk adliyesi va- daşların ye — yabancıların faklarını — ve bundan başka Senç Cümhuriyeti — korumak için bütün silâhlarla az zaman- a teçhiz edilmiştir. Bu cihaz- Gda aksar taraflar bulunabilir. 1Z eserlerini nas diye ortaya k insanların, düzeltilmesi Ümkânsız işler yapabileceğine hanan safdillerden değiliz. Demokrasilerin, - bilhassa, |Yeni şuurlaşan — milletler ara- Sinda belli başlı parazitlerinden İ lan demagoji ve şantaj, Cüm- üriyetin bu hassas ve şerefli hoktasına dokunamaz. Ken” endi elile ve kendi hasis hı |ati yüzünden yuvarladığı ba- | laktan demagoji — taktiği ile Ftarmak istiyen bir avukat $te bunu yapıyor. Bir arada, biribirinden be- T iki zillet yapıyor: Halkın lr ve hissi olmadığını zanne- €ek bir, — Türk adliyesi ile amanın ne ağır bir günah İduğunu anlamıyarak iki;. Türk adliyesinin kemal bul- sından kapitülâsyon tarafta- kadar, eski — mahkemelerin ridor oyunları ile taayyüş et- ğe alışan bir takım insanla- da hoşnut olmadıklarını Bunlar — karşılarında üriyet hâkiminin — çetin Üünü ve sarsılmaz hareketini Sördükleri zaman: — Adliye bozuldu, diye haykırır- Tsa, bu sözün altında nasıl bir hus- e hınç saklı olduğunu da bilmez ğ Ancak onlara cümhuriyet finin dayandığı sağlam temeller- birine herhangi bir sebeple do- an kârlı bir iş olmadığını öğ- nenin lüzumlu olduğunu hepisin- daha eyi biliyoruz. |,. Cümhuriyette şereflerle oynanma- r"“llmı'. Demagoji hakkın — üstüne iyecek, şantaj namus ve haysi- idırmayacaktır. Potsdam değir Cisinin sözünü bir Türk — vekili Tar eder ve bütün resmi nüfuzla- Şit birakarak Türk hâkiminin önüne y arsa, bu, rejim için de, adliyemiz de en lehte delillerden biridir. Adliyede sahte mantık oyunları y Politika tertipleri ile, ortalığı şaş- Iğa vererek hüküm — sürmek ve iş yapmak ve — mukaddes hak 8sesesini elde gibi — göstererek €k lekesinden kazanç — yapı Dün komisyon içtima etti.. İngiliz murahhasları geçecek gemilere ait münakaşanın komis: yonda yapılmasını istiyor Romanya murahha- sının endişesi ve ko- misyondaki hususi münakaşalar.. Boğazalr komisyonu dün mu tgün hukukça hiç bir mo- |tat içtimamı aktetmiştir. Öğ- milletten aşağı — değiliz; rendıgımıze göre — geçenlerde günkü Türk adliyesine leke Karadenize geçen — Rusyanın Baltık filosuna mensup Komin- tem ve Profintem — namındaki gemiler meselesi komisyonda âza arasında hususi mahiyette bazı konuşmaları mucip olmak- tadır. Maamafih bu meseleye dair resmi bir müzakere cereyan et- miş değildir. Hususi konuşma lar arasmda Romanya murah- Rus gemileri Karadeni- ze geçecekler mi?.. İçtimadan bir inliba; Vasıf Pş. Salih B. ve İngiliz murahhasları salonda.. |hası Rus gemilerinin Karade- nize geçmesi hâdisesi Romanya ya karşı bir hareket telâkki e- dildiğini, İngiliz murahhası ise bunun Boğazlara ait bir key- fiyet olduğunu ileri sürmüştür. Fakat bütün bu mükâlemat kat” i surette hususi kalmıştır. Aldığımız — malümata göre Boğazlardan geçeceği söyleni- len diğer iki gemi henüz Baltık denizinde ulunmaktadır. Bu hu susta komisyona — hiç bir iş'ar yoktur. Şehir işleri ne halde? Muhiddin Beyin beyanatı kilometro Vekâlet Terkos işile meşguldür - Emanet bütçesi tevzin edildi- Köprü memurlarına açık maaşı verilecek Sütçüler behemehal asri ahırlar yapacak Şehrimize ait su, elektrik ve ek- truva gibi mühim ve müstacel işler intaç edilmek üzredir. Vali vekili ve Şehremini Muhid- din Bey dün bu hususta — kendisile görüşen bir muharririmize — âtideki beyanatta bulunmuştur: Adalar - elektriği Elektrik meselesi halledildi, kablo yüz Adalarda tarifeye yüzde 1i zam yapılacak uzatılacak, Muhiddin Bey b ğt kabul Boğazlar komsiyonunda Karadenize| geçen Rus gemileri isi ve bir endise Z€ M. Şaht —— ..00 la geliyor.. —- .—— Bir Alman mütahassısı da şehrimizde tetkikat yapıyor Bir müddet evvel dünya seyaha- tına çıkan Almanya Devlet Bankası sabık umumi müdürü M. Şaht — bir kaç gündenberi Bükreşte bulunmak- tadır. Aldığımız mevsuk malümata göre M. Şaht cuma günü Romanya vapu- rule şehrimize gelecek ve Perapalas oteline inecektir. Maruf Alman mali- yecisi şehrimizde pek az bir müddet kalacak, küvvetli bir ihtimale göre ayni gün, olmadığı takdirde cumarte si günü Ankaraya — gidecektir. M. Şaht Ankarada bir müddet kalacak ve maliye vekili Saraçoğlu Şükrü Be- yle görüşecektir, Alman Maliyecisi geçen — sene M. Şaht mali vaziyetimizi tetkik için davet edilmişti. Fakat o sırada tamirat ko- misyonunda Alman müurahhası ola- rak bulunduğundan Ankaraya gide- memiş. Yerine M. Müller - gelmişti. M. Şaht Lahay konferansını mütea- kip Young plânı yüzünden Alman kabinesile arasında çıkan ihtilâf üze- rine Devlet Bankası umumi müdür- lüğünden çekilmişti. Doktor Şahtın memleketimizde bulunduğu sıralarda umumi bir konferan& vermesi muhte- meldir. Diğer taraftan öğrendiğimize gö- re büyük bir Alman mali müessese- sine mensup bir mütehassıs ta ban- kacılık etrafında memleketimizde tet kikatta bul ktadır. Bu mütet sıs Ankarayı da ziyaret etmiştir. Muallim kadroları —e ceman — Üç senelik yeni kadro lar tesbit edildi ANKARA, 14 (Tdcfonla) —— 5 di h pmağı! Mukavele mucibince şirketin (30) milyon kilovata kadar — sarfiyatının hâsrlâtı gayri safiyesinden yüzde ü- — Elekttik lesi son gelmiştir. Artık bu iş bitmiş addolu- nabilir. Yeni mukavele mucibince ya- pılacak tesisat şebekesi (100) kilome troyu mütecavizdir. Bu sahaya Pendiğe kadar Anado- lu yakası ve Adalar da dahil bulun- maktadır. Bunların tamamı beş sene- de ikmal edilecek, fakat Adalara ge- lecek ağustosun birinci günü elektrik cereyanı verilmiş bulunacaktır. Şir- ket her tarafa İstanbul fiatine elek- trik verecektir. Yalnız kısa bir müd- det için Anadolu ve Adalar yakasın- da bu fiate yüzde on bir zam olacak- tır ki, zaten bu gimdi Kadıköy tara- fında verilmektedi. 1 geçmiştir. Avukatın en büyük » hakkın, hâkimin ve hükmün ka- l her şeyden ve herkesten evvel Ük hukukun vekili olduğunu bil- tir. Kanunların maddeleri ve ka- a_klan üzerinde şeriat hileleri & Tinde canbazlık e in, hukukşi Bu müddet fazlai inşaata teka- bül etmek üzre (50,000) liranın ik- maline kadar devam edecek ve sonra her tarafta İstanbul fiati esas olacak- tır. Elektrik tarifesi ik hüneri gibi göründüğü zaman İmparatorluğun öteki süprüntüle- Arasında kalmıştır. Müzahrafat 1 karıştırarak havayı taaffün et- €k kendisine cümhuriyet vatan- ğ .de_dinrnek istiyenlerin hazer ede- Bir zillet olmalıdır. FALİH RIFKI Muk M ücretlerin tenzili mevzuubahs değildir. Bunların tesbi- ti muayyen formüllere tabidir. Söy- lendiği gibi şehrimizde elektrik fiati Avrupadan çok farklı değildir. Şirket, yeni mukavele ile şehrimiz sokaklarına meccanen (200) Ilâmba koymağı ve bunlardan (100) tanesi- A nin elektrik tenvir masrafımı da ken- çü, 40 mily kadar yüzde dördü, (50) milyona kadar yüzde beşi, daha fazlası için yüzde altısı Şehremaneti- ne aittir. Terkos şirketinin vaziyeti | el Terkos suyu seler, orta pler, imam hatip mektepleri, kız ye erkek muallim mek tepleri, köy mektepleri, musiki ve a- na muallim mekteplerindeki mevcut muallimlerin adedi 2151 dir. Bu mekteplerin muallim kadroları şimdiye kadar ayrı, ayrı idi. Bütçe ümeninden heyeti ilmiyeye veri- len lâyihaya göre bunların kadroları birleşdirilecek ve muallim adedi 2151 halledilecektir. Emanet bu husustaki noktai nazarını Vekâlete arzetmişti. Vekâlet bu işle çok ehemmiyetli su- rette meşgul olmaktadır. Su ücretle- rinin arttırılacağından haberdar de- ğilim. Şehir bütçesi Emanet bütçesi tevzin edildiği i- çin artık açık mevzuubahs olamaz. dol. M Bu zarureti y istimlakât tahsısatı (200,000) İirayı indirilmiş ve diğer bazı hizmetlerde de tasarruflar yapılmıştır, Yeni tayinler yapmamak suretile münhallâtı mevkuf tutuyoruz. Bun- dan başka bir tebeddül yoktur, An- cak meselâ tevhit dolayısile yapıla- cak tebeddüllerle köprü parasının il- gası üzerine açığa çıkarılacak memur ların hukuku mahfuz kalacak ve on- ların mağduriyetlerine asla meydan verilmiyecektir. Bu bapta açık maaşı vermek ve icap eden vazifelere ter- den 2535 çıkacaktır. Bundan 80 sta- jiyer hariçtir. Bu son tesbit edilen kadro üç se- ne için olacak ve her sene kullanıla- cak kısım o sene tesbit edilecektir. Bu sene 50 den itibaren 2535 ade tinden 2130 muallim ve 40 — stajiyer kullanılacaktır. Cumğ-günü İstanbü-. | Arif Oruç Bey ve artkadaşı Cümhuriyet hâkiminin huzurunda Dün muhakemelerine başlandı “Yarın” gazetesi sahibi Arif Oruç B. ile muharrir Şemsettin Ertuğrul B. aleyhindeki müheyyiç — neşriyat ve B. M. Meclisinin manevi şahsiye- tini tahkir davası dün ağırcezada gö rüldü. Adliyede görülmemiş bir kalaba- lık davayı dinlemek için dış salonlara kadar hücum etmişti. Arif Oruç ve Şemseddin Beyler jandarma refaka- tınde salona girdiler. Mahkeme heye- ti Hasan Lütlfi Beyin riyasetinde Aza Asım ve Nuşret Beylerle muavin Ce- mil Beyin huzurile teşekkül etmişti. Maznunların isticvabı Reisin istiçvabına maznunlar vap verdiler: — İsmim Arif Oruç, 36 yaşında- yım, Edirnede doğdum. Evliyim. İki çocuğum var. Mahkümiyeti sabıkam yoktur, 17 senelik gazeteciyim. — İsmim Şemseddin Ertuğrul, 25 yaşında ve bekârım. ce- Müstantik kararnamesi İsticvaplardan sonra müstantikli- ğin kararnamesi okundu. Arif Oruç B, aleyhine 8 i müheyyiç neşriyat ve biri B. M. Meclisinin manevi şahsiye- tini tahkirden olmak üzre Şemseddin Ertuğrul B. aleyhine biri hükümetin manevi şahsiyetini tahkirden diğeri müheyyiç neşriyattan olmak üzre iki dava ikame edilmişti. Arif Oruç B. 2 davaya sırasile ce- vap verdi: Arif Oruç B. in cevabı — Şark vilâyetlerinde bir dereceli lerin teşkili lâyih ha- zırl: ğini Akşam g; yazdı. Tekzip edilmedi. Ben bunun önüne geçmek için yazdım. Bu memlekette adliye müessesesini harap — edecek k du. Bund. ü ir olarak yazdım. Bu kanunla düşmanların eli- ne zehirli silâhlar verecektik. Memle- kette tabiilik iddiasına karşı Akşam g inin verdiği havadisile yoktan bir. gayri tabiflik iddiası doğacağını işaret ederek o yazıyı yazdım. Çok duran kabinenin hayat kabi- liyetini gaybedeceği ilmi bir nazariye dir. Bir vekilin yerine diğerinin gel- mesi işleri karıştırıyor. Bizim — mali vaziyetimiz böyledir. Son kambiyo mukarreratı biribirini nakzeden mu- karrerattır. Teşkilâtı esasiye kanunu- nun maddei mahsusası mucibince her vekil icraatından fakat ümumi siya- setten de kabine müştereken mes'ul- dür”. Arif B. teheyyüç olmadığını an latarak Mecliste demokrasi icabı ola- rak her meb'usun istediğini söyliye- bileceğini ve Abdi Beyin intiharınım Bu lâyihada teadül kı ile muallimler için tesbit edilmiş olan derece adetleri de fazlalaştırılmıştır. Mektepliler | müsabakası 53 üncü hafta başladı 53 üncü hafta başlamıştır.. Gazetemizde çıkan haber- lerden en mühimmini seçip cumartesi akşamına kadar müsaebaka memurluğuna gön- deriniz. Neticeler pazar günü ( Mabadı besinci sahifede) p hirin mektupların- dan anlaşıldığını söyliyerek dedi ki: “— Biz 5 bin lira mı verildi! dedik verildi demedik. Biz meb'uslara ha- karet edildiğini söyliyerek reddettik. Bunlar muhterem “Türk meb'usları- na da) dil uzatıyorlar dedik”. Şemseddin B. in müdafaası Müteakiben Şemseddin B. cevap verdi: — Memleket açtır, sefildir. bunu bilmiyen yoktür. Memlek merbu- tiyet, Gaziye hürmet her Türk gen- cinin vazifesidir. Beni bunları yaptım diye tevkif ettiren iddia makamına teessür ve teessüf ederim. Memleke- tin her tarafı açtır. T. B. M. Meclisi neşredilecektir. Şemseddin Beye gelinec: hem devlet otoritesini tahkirden, hem d müheyyiç neşriyattan tecziyesini, muvakkaten, hidamatı ammede, mahrumiyetini, cezası müddetine muadil meslekten men'ini talep eti.' Dava müdafaa için cumartesiye talik edildi ; zaman mühim hâdiseler cereyan ede- bilir.” Cemil B. Arif Beye son — gazete basış adedini sordurdu. Arif B. ga- zete sırrı olmak itibarile buna cevap vermedi. Cemil B. tevsii tahkikat taş lebinde bulunmadı, tahliyelerile beraber 161 inci madde- nin anasirı kânüniyesinin inkişafı i- çin iddia makamının delil ikame etme sini ve teheyyüç ölup — olmadığının tesbiti için ehli vukuf teşkilini ve An- karadaki maliye vekili davasının tev- hidini talep etti. Cemil B. ehli vukufa lmadığını söyledi. Mahk Beyin talebini reddetti. Ve Cemil B. iddianamesini dermeyan etti. Cemil B. iddiasının başında Asayış yok mu? yazısile Arif Oruç B. teşkilâtı esasiye kanununun 71 inci maddesi mucibince kendisine bahşedilen ser- best düşünmek ve yazmak hakkını is timal etmiş ve bu kanunun — menafi lek muhalif olduğı söyle- miştir ki, ne efkârı tehyiç etmiştir ve ne de hilâfi hakikattır. Bu yazıdan beraetini isterim. Cemil B. diğer 4 müheyyiç neşriyat ile Meclisin ma- nevi şahsiyetini tahkirden b Avukat Nuri B. müvekkillerin » | lüzum l Nuri Müddei umumi Arif Oruç Bin M. Meelisini tahkirden v / | dört mühevviç neşrivattan beraetini, üç mükevviç neşriyattaj İ « teczivesini istedi ve tahlivesinde mahzur olmadığını söyled | Arif Oruç B. dinliyor zısını da tahlil ederek — Hükümeti manevi şahsiyetini tahkir ve mühey yiç neşriyı.mn mahkümiyetini, mu istemiş ve “mes'ul kim” «20 bin me- mur çıkarılacak» “Millet Meclisi bü- yük vak'alara sahne olacak” yazıla- rfm.ia_n müheyyiz neşriyattan tecziye sini istemiştir. memnı yetine karar itasını talep ederek Ari Beyin tahliyesind h el Cemil B. Şemseddin Beyin iki ya- nı söyledi. Dava müdafaa için cumar tesi sabahı saat 10 a talik edildi. Adliye vekili- H. Rifat Bey Haydar Rifat B.in mahke- medeki resimlerinden ANKARA, 14 (Telefonla) — Asliye ceza mahkemesi yarın bah Mahmut Esat - Haydar Ri-| fat Beyler davasına devam cde-l Büyük Türk meclisidir. Orada her cektir. Mahmut Esat B. bugün mahkemede veni bevanatta bulunacak Haydar Rifat Bey müdafaasını hangi esaslara * istinat ettirecek, mahkemeden neler istiyecek? Sabah celsesinde zaptı sabıl okunacak, İstanbul — ve diğel vilâyetlerden gelecek - istinabi evrakı okunacaktır. Bunlar a- rasında İzmir mahkemesi Ay- dın demir yolları müdürlerinir iki kardeş olması münasebe tile hangisine sual tevcih edi: leceği tavsiye edilmediğinder istinabeyi yapmamıştır. Diğer vilâyetlerden — geler evrakı müdafaa şahitleri ken- dilerinden sonra sorülan süu- illere ademi malümat beyan et mişlerdir. Yarınki celsede Adliye Ve: kili istinabel münasebetile yeni beyanatta bulunacaktır. Öğleden — sonraki celsede müddeiumumi Ekmel Bey u zun olacağı zannedilen — iddia namesini serdedecektir. € Haydar Rifat B. in müda- faasını Cumartesi günü yapaca- ği ve muhakeme yeni bir saf- ha arzetmediği takdirde a yetine ve cezası müddetine muadil « t larak meslek ve san'attan mahrumi — | ( Mabadı besinci sahifede)yf ”