30 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

“Yemen * olduklarını sorduk. İzzet Paşa * bu iradei seniyeyi kendilerine A Ke: 51 SultanfHamit| Tahsin Paşanın, Hatıratı. ercüme iktibas Garan mahfuzdur. ) Hünkâr, Izzet ve Tahsin paşaları meselenin tahkiki Sultan Hamit zamanında Ye. isyan ve İıyam vukua gelmişti. O zaman Adana valiliğinde bu- lunan Hüseyin Hilmi Efendi — ki bilâhare Hüseyi Hilmi Pa şa namile Sadrrazam olmuştu— tarafı şahancden bir hey'eti na- siha ve muslihanın başında Ye- mene gönderilmişti. Hüseyin Hilmi Efendi Yemen ehalisinin hissiyatını okşamak ve halkın! taassubu dindaranesine uygun! bir yolda yürümüş olmak içinlij başına sarık sardı, arkasına cüb) be giydi, vâsi salâhiyeti ile bir! çok vaitlerde bulundu, fakat mu| vaffak olamadı. İmam Yahya is yandan vazgeçmiyor, memleket te emiyet ve asayiş bir türlü te- €ssiis edemiyordu. Nihayet Yemen isyanının es- babı hakikiyesi anlaşılmak ve halkın nelerden şikâyet ettiği ve neler istediği bilinip ona gö- re tedbirler alınmak üzere Ye- men ahalisinin ileri gelenlerin- den bir kayji zevat İstanbula da vet olundu. Bunlara bir dairei mahsusa tahsis ve esbabı İstira hatleri temin edildi. Kendilerine İstanbulun şaya- nı temaşa yerleri gezdirildi; hü lâsa ikram ve izazda kusur edil medi. Nihayet bir gün zatı şahane İzzet Paşa ile beni bu misafirle- rin bulunduğu daireye gönder- di. Ne gibi bir arzu ve emelleri olduğunu ve nelerden şikâyetçi rapça tefhim etti. Sultan Hamit bu zevatın arzu veya şikâyetleri ni tahriren yazmalarmı ve biz- zat gelip kendisine huzurda tak ,dim-etmelerini emretmişti. Bu ciheti de kendilerine anlattık.Bir kaç gün sonra yine İzzet Paşa ile birlikte gidip kendilerini al- dık, saraya getirdik, Sultan Ha midin bulunduğu daireye git- tik, cemaat halinde huzuru şaha neye kabul olundular, yazmış ol dukları arzuhalleri bizzat tak- dim ettiler. Bunlar için arzuhal tâbi kullanıyorum; çünkü hiç birinde Yemen isyanının ma hivetini siyasi bir şekilde göste recek bir tek.fıkra bile yoktu; hepsi hususi istirhamlardan iba retti. Halbuki Yemen kıyamı bir bakışta siyasi görünüyor ve kı- yam eden halka siyasi emeller âtfolunuyordu. Gerek bu arzu- hallerin muhteviyatından ve ge rek Yemen nüfuzlu tabakaları Arasından seçilmiş olan bu zeva tın ifadelerinden anlaşılıyordu ne memur ediyor dülhamidin Bahriye N. zırı H. Rami Paşa lı Mehmet Alinin malüy olan siyasetinden ve hükümeti met- buaya karşı mahut kıyam ve hareketinden dolayı padişahın Mısır Hidivlerine emniyet cde- memesi ve onları daima dikkat ve teyakkuz altında bulundur- ması pek tabii idi. Ancak Âra- bi hadisesinden sonra İngilizle- rin Mısırda tesisi nüfuz etme- leri ve Mısır ahvalinin Londra- dan idare olması, daha doğrusu Mısırda İngiliz siyasetinin hâ- HARİCİ HABERLER.. | Efganistanda Millet Meclisi Amanullah Handan elmaslarını iade etmesini talep ediyor niçin isyanetmişti! Ucuzluk | İngilterede hisse- dilmeğe başladı.. LONDRA: 28 A.A. — Daily Express gazetesi hayat pahalı- | lığı hakkmda bir tetkik makalc-. si neşretmiştir. Bu makaleye ba- | kılacak olursa İngilterede hayat! pahalılığı bir senedenberi hem | miyetli surette hafiflemiştir. (Yapılan tetkikata göre ha- yat pahalılığı İngilterede farke- dilir surette azalmıştır. Yukari- ki telgrafın bahsettiği gazetenin gelen nüshasında neşredilen ra- Kamlardananlaşıldığına göre ge çen sene 1 İngiliz lirası ile 6 şi- lin sarfedilmek lâzım gelen mü- İbayaa için bu sene yalnız 1 lira vermek kifayet ediyor.) ————— Alman kabinesi | OBERLİN,28 A.A. — Brun- jhing kabinesini mali programı gelecek Salı günü malüm olacak tır, BERLİN, 29 A.A. — Kabi- nenin mali ıslahat hakkındaki müzakeratı nihayet bulmuştur. Tesbit edilen metinler | ya- rm neşredilecektir. Montag ga- zetesi Rayhiştag meclisinin açıl ması ikinci kânuna kadar tehir edileceğini zannediyor. Bir ölüm ! Berlin, 28 — Umumi harp es nasında alman ordu grupların- İren” teşkilâtı ve dahili harbe ta- İcür'et vermektedir. Son seneler- kim ve müessir bulunması Sul-| dan birine kumanda etmiş olan le nr Bavyera veliahtı prens Leo-i ütün arttıran bir sebep idi. Hu| pold dö Bavyer 85 yaşmda ol- lâsa denebilir ki Sultan Hami- Yi a din kalbinde Mısıra karşı hiç- bir zaman tam, hakiki ve sami- mi bir itimat yoktu. AÂrabi hadisesi üzerine Mr sırdan çıkarılmış olan Hidiv İsmail Paşa İstanbula kabul 0- lunmadığından bir müddet İtal yada vakit geçirmişti. Nihayet oğlu Hasan Paşanın verdiği sadakat teminatı üzerine İsma- il Paşanın İstanbula gelip ika- met etmesine müsaade buyu- rulmüştu. Tevfik Paşadan sonra Hidiv Mısır olan Abbas Hilmi Paşa genç bir zat idi. Gençlik ve tec rübesizlik saikasile İrigilizle- rin teşvikme kapılacağı ve esa- sen haris bir zat olduğundan bazı emellerinin tatminini İn- giliz siyasetine itaat ve inkıyat ta arıyacağı Sultan Hamidin kafasında yer etmişti. İngiliz siyasetinin Mısırda ve Arabis- tanda ne gibi gayeler takip et- tiği hünkârca malüm ve bu si yasete karşı Sultan Hamit dai- ma müteyakkız olduğundan Ab bas Hilmi Paşanın İngilizler elinde bu siyasete baziçe olabi- leceğine dair vesveseler her ân * olanokıyam halkım arzusuna ki İmam Yahya ve saire gibi rüesa idaresinde vuku bulmakta | ve dakika mevcut idi. Hünkâ rm bu temayülünü bilen birta- müstenit değildi. O rüesa hariç ten itma ve celbolunuyorlar, ha- ricin efkâr ve amaline hizmet e- diyorlar vebu sayede kendi menfaatlerini temine muvaffak oluyorlardı, Rüesanm tatmin edilmesi ve- ya isticlâplarına muvaffakıyet givermesi halinde kıyam ve isya | nın durduğu ekseriyetle görül- müş*şeylerdendir. *.. Sultan Hamit, Mısır Hidiv- lerini hiçbir vakit hoş bir nazar- la görmemiştir. Vakıa Kavala- ra da temdit edilmiştir. Şimdi. ye kadar 300 talebe kaydolmüş- mıştır, Münhal bulunmakta olan kım işgüzarlar da hem zati şa- haneye hoş görünmek, hem de hizmet mukabilinde menfaat temin etmek cmelile muttasıl bu vadide maruzatta bulunur. lardı. Hulâsa Sultan Hamidi Mısır ahvaline karşı müteyak- kız ve endişenak bulundurmak! mek için ne lâzım ve mümkün- se yapılmakta idi. Malüm olduğu üzere yazın Mısırda ikamet mümkün değil- dir. Mısırın zengin tabakası yaz mevsimlerini Avrupada ve kismen İstanbulda geçirirler. Hedivi Mısır yazın bu suretle bir sayfiyeye gittiği zaman Ay rupa memleketlerinden Her li sayfiye olarak in tihabr takdirinde Londraya uğ tabiiye muallimliğine Ebülmuh-! ramast ihti; Mw ; sin Kemal B. tayin edilmiştir. | yapmayı; İse bule öyle Lisenin navakısmı ikmal etmek |lursa burada rahat durmama- üzere, muvakkatan müdiriyeti |sr varidi hatır olurdu. Biri öte- idare etmekte olan müfettişi u-| kinden fena ve her ikisi ayni mumi Ekrem B.vazifesine avdet | derece nahoş görünen bu ihti- etmiş mektebin müdürlüğüne İmaller Sultan Hamit için birer kiz muallim mektebi muallim- meşgale idi. Maamafih İstanbu lerinden Mahmut B. tayin edil-İla gelmesi ehveni şer addolu- mişite, nurdu: çünkü hiç olmazsa bu- duğu halde vefat etmiştir. İspanyada nümayiş MADRİT, 29 A.A, — Cüm- hüriyetçiler Toros meydanında kıraliyet idaresi aleyhinde bü- yük bir miting yapmışlar ve baş Irca caddeleri alay halinde dolaş mışlardır. —— rada ahval ve harekâtı daha ya kından tarassut edilirdi. F'k hakika Abbas Hilmi Paşa İstan bula geldikçe hakkında bir c- seri hürmet olmak üzre maiye- tine mihmandarlar ve ya "erleri tayin olunur, bu zevat Abbas Hilmi Paşanm misafirliği müd detince onun yalısında kalırlar- dı; ancak hakkatte bütün bu bu merasimden maksat Hidivi sıkı ve daimi bir tarassut ve ne İzaret altında bulundurmak oi- duğu aşikâr idi. Abbas Hilmi Paşa İstanbul- da bulunduğu müddetçe ara si- ira saraya gelir, taama davet o-| İlunurdu. Bir kaç dafa da huzu-| ra kabul ve müteaddit suretler- İle hatırı tatyip edilmişti. Bir a- ralık büyük bir iltifat olmak ü- zere mihmandarlığına vüzera- dan Raif Pş. tayin olunmuştu. Ancak sık sik verilen jurnak lar tesirile bazı tedabirin itti- hazından Abbas Hilmi Paşa müteessir olmuş, ilk zamanla- rın samimiyeti ortadan kalk jmış, araya bazı dedi kodular da girmiş, bundan hünkârm da ca- ni sıkılmıştı, Bu samimiyetsiz- lik bir aralık o dereceyi bul- muştu ki izalesi ve vaziyeti sa- bıkanın iadesi zaruret halini al- mıştı, Abbas Hilmi Paşanın bi- ri türkçe, diğeri arapça iki kâ- tibi vardı. Arapça kâtibi Şefik Paşa isminde bir zat idi. Bu Şe- fik Paşa Viyanada Abbas Hil- mi Paşa ile birlikte tahsil et- miş ve Hidivin talebeliktenberi muhabbet ve emniyetini kazan- mıştı, Dirayetli, ağır başlı bir adamdı. Tarafı şahaneden al- dığım emir üzerine Şefik Paşa- yı saraya davet ettim. Uzun u- zadıya görüştük, Bütün dedi kodularm mahiyeti anlaşıldı, Şefik Paşa samimi bir kanaatle | Mısıra gitti, Abbas Paşayı gör- dü, hakiki vaziyeti izah etti, İbundan sonra eski samimiyetin İavdet etiği bir çok asarile gö- rüldü. (Bitmedi) Desi )Reddedildi Avusturyada intikam isteyenler “Temps” gazetesi Avustur- yada ahiren vukubulan kabine değişikliğinden ve şimdiye ka- dar başvekâleti idare eden M. Sshoberin istifasmdan bahisle yazdığı başmakalede diyor ki: “Avusturyada vahim bir kabine buhranı vukua gelmiştir. Başve kil ile muavini M. Vangoin ara- sında çıkan bir ihtilâf üzerine Schober kabinesi dağılmak teh- likesi altındadır. Malümdur ki başvekil muavini bugünkü idare nin bazı harekâtı şiddetle ten- kit etmiş ve hırıstiyan sosyalist fırkası da onun vaziyetini tasvip! eden bir karar sureti kabul / et- miştir. Kabinenin istinat ettiği ve adet itibarile ekseriyeti haiz olan grup başvekil aleyhine va- ziyet almış oluyor. Bu buhranı mahiyeti hak- kında yanılmamalıdır. Başvekil Schober Avusturyada intizamı iade eden adamdır, Onun “dahili terki teslihat” lehindeki hareke tini Cerman ittihatçıları ve mür teciler affetmiyorlar, “Heinwh- raftar olan bu grupların nüfuzu altında kalan Avusturya mahafi li bir intikam arıyorlar, Alman intihabatmın netaici (bunlara de evvelâ M. Seipel, sonra M. Schober tarafından takip edilen akıllı siyasetin Avusturyaya ka zandırmış olduğu şeylerin bu- nunla tehlikeye düşmesi müm- kündür.” İngiliz imperatorluk konferansı İngiliz imipafâtorluğu konfe- ransı toplanıyor. “Times” gaze-| tesi buna tahsis ettiği başmaka- lesinde diyor ki: “İngiliz imparatorluğu kon- feransının arifesinde İngiliz sa- nayi birliği ve Trade Union kon| gresi umumi meclisi başvekile müşterek bir muhtıra © vererek imparatorluğu teşkil eden hü- kümetler arasında daha müessir | surette iktisadi teşriki mesai te- sisi için kat'i fikirler dermeyan | etmişlerdir.” | “Times”bu teşkilât arasındaki noktai nazar itilâfını kaydede- rek hükümete bu müşterek ra- porda teklif edilen iki noktayı anlatmaktadır. Evvelâ — İngiliz imparatorluğu camiast için bir ticaret konferansı teşkil edilerek Sabık kıralın mal- arı verilmiyor Afganistandan yeni bir takım haberler alıyoruz. Bir müddet- tenberi hastalığından bahscdi- len kıral Nadir Han artık devlet işlerile daha ziyade meşgul ola- cak derecede iyileşmiş görünü- yor. Memlekette asayişi, kanun kuvvetini tesis için Nadir Han tarafından aylardanberi sarfedi- len gayret az mühim değildir. Bu hususta kıralın biraderi de kendisine pek mühim bir arka- daş olmaktadır. Afganistanda bir takım kabi- lelere hükümetin nüfuzunu gös Sabık kıraliçe termek kolay olmamıştır. Mem leketin her tarafa hükümet nü fuzunu temamile yayabilmek ne dereceye kadar mümkün oldu? Yoksa bu hususta hükümeti da- ha uğraştıracak işler var mı? Biganistandan o kadar nadir ha- ber alıyoruz ki bu hüsusta kat'i bir höküm verilemiyor. Dün Tahrandan gelen ve aşağıya der cedilen telgraf Efganistanda bu günkü vaziyeti göstermek iti rile hayli şayanı dikkattir. Bah- sedilen meclis küçük mikyasta bir parlâmentoyu hatıra getir- sede nüfuz ve iktidar Nadir Han ile biraderinindir. Eski kıralın kaldırdığı bir.takım — şeylerin şimdi iade edildiği anlaşılıyor. Fakat Nadir Hanım bir millet İmeclisi tesisini istediği verilen karardan anlaşılıyor, TAHRAN, 29 A.A, — Rö- yter ajansa bildirildiğine gö- re, Efgan milli meclisi son içti- manda bir millet meclisi ve şe- hirlerle vilâyetlerde belediye da- ireleti tesisini ve o Amanullah bunun vazifesi imparatorluğun aksamı arasmda iktisadi siyase- ti tayin etmekle olacaktır, Bu konferansta bütün İngiliz impa-| ratorluğunu teşkil eden Domini | Han tarafmdan ilga edilmiş 0- lan üç renkli bayrakla rütbe ni- şan ve fahri unvanların yeniden ihdasmı kabul etmiştir. Meclis, emvalinin iadesi hak onlar ile ana vatan olan İngilte kında Amanullah Han tarafın. re müsavi surette temsil edile-jdan verilen istidayı ret ve sabık cek fakat esas itibarile gayri res |hükümdarm beraber götürdüğü Devlet Bankası | Memurlar birer maaş mukabilinde hissedar olacaklar Ankara, 29 (Telefonla) — Devlet)leri dolduracaklardır. İştirak edeni) Bankasına resmi ve hususi daire me-| memurlar birer maay nisbetinde hür) murlarımın hissedarlığını temin için | sedar olacaklardır. Bunlar beyannâ” muhtelif vekâletlere beyannameler) melerini doldurup imzaladıktan son” gönderilmiştir. Memurlardan hisse-| ra hisselerini 18 ayda taksitle ödiye* dar olmak istiyenler bu beyanname-! ceklerdir. Mühim bir tekzip Mebuslar, dairei intihabiyelerine gitmek için harcırah almazlar Ankara, 29, (A. A.) — Büyük Millet Meclisi İdare Heyetin den bildirilmiştir; İzmirde münteşir Hizmet gazetesinin 25/9/930 tarih ve 1737 aumaralı nüshasında münderiç Ankaradan çekilen bir telgraft8 Ankarada toplanan meb'usların dairei intihabiyelerine avdetle ri için hükümet bütçesinden yetmiş sekiz bin lira harcırah veri" leceğine dair bir havadis görülmüştür. Esasen bu nevi içtimalar için kanunen harcırah tahsisi caiz değildir ve bittabi böyle brşey de tasavvur edilmemiştir. Bir saniadan başka bir şey olmıyat mezkür havadis tekzip olunur. Hamdullah Suphi Beyin nutku neşredilecek Ankara, 29. (Teicfonla) — Ham-| parça ve yanlış olarak intişer ettiği! dullah Suphi Beyin fırka grupunda) için mutuk tamam olarak meşcedile” söylediği nutuk güzetelerde parça) cektir. 3 ücadel Sığır vebası ile mücadele Ankara, 29 (Telefonla) — Şarkta| teksif edilmektedir. sığır vebası hastalığı ile mücadele) başlamıştır. Baytarlar bu mıntakada vereceği muhakkaktır, Mücadelenin seri ve müspet nelicf Hariciye Vekilimiz Moskova, 28, (A. A.) — Tevfik Rüştü Bey refakatindeki 20 vat ve M. Siiriç olduğu halde Leningrada gelmiş ve istasiyon” da hararetle karşılanmıştır. Ordu ve donanmaya mensup müf“ rezeler resmi selâmı ifa etmişlerdir. Tevfik Rüştü Bey gündül şehri gezmiş ve akşam Leningrad Sovyeti tarafından verilen 3i' yafette hazır bulunmuştur. Tayyare abidesi Ankara, 29, (A, A.) — İstihbaratınmıza nazaran son şark hare kâtı esnasında şehit düşen tayyarecilerin mezarları bir arayf getirilerek Karakösede bir tayyare abidesi yapılacaktır. ——m Türk ocaklarının vaziyeti Ankara, 29, (A. A.) — Gazetelerde türk ocakların yeni fıf ka dolayısile tebliğ edilmiş bir kararı mevzuu bahsoluyor. Hal buki Cümhuriyet Halk Fırkası mahafilinde ve türk ocaklaf merkezinde yaptığımız tahkikata nazaran şimdiye kadar bu yol” da ne bir karar ittihaz edilmiş ve ne de bir tebliğ neşrolurmu$i) tur. Ocaklaria Cümhuriyet Halk Fırkasınm münasebeti ocak lar yasasının üçüncü maddesinde tasrih olunmuştur. Edirnede bir fırka mı teşkil ediliyor? Edirmede amele, lâstikçi, çiftçi partisi namile bir fırkanın tef” kiline başlanmış ve lâzım gelen muamelenin icrası için nizam namesini yilâyete takdim etmiştir. mi olacaktır. Raporda tavsiye edilen ikinci keyfiyet de iktisadi ve mali işler de tecrübeli olan o adamlardan müteşekkil hir umumi kitabet tesis etmektir. Bu teşkilâtm va- zifesi vakıt vakıt toplanan im- paratorluk konferansının karar- ları tatbik edilip edilmediğini ta kip etmektir, Cemiyeti Akvamm nasıl umumi br kitabeti varsa İngiliz imparatorluğunu teşkil eden memleketler arasında da böyle daimi bir teşkilâtm vücu- dü tasviye edilmektedir. Alman ve Avusturya tehlikesi Almanyada son yapılan inti- habatta büyük bir muvaffakiyet kazanan milli sosyalist fırkası- elmaslarm idaesini talep etmeğe karar vermiştir. Meclisin salâhi- İyettar bir murahirası krala dev İet işlerinin idaresi için müşarü- nileyhinmeclise bizzat riyaset et mesi hakkında meclistarafından ızhar olunan arzuyu iblâğ etmiş ti ——— — Zişmesi de Avrupa matbuatında Almanyadaki Hitler fırkasından bahsetmeğe vesile olmuştur. “Temps” gazetesi Avusturya dan ve Hitlerden — bahsederek yazdığı başmakalesinde ezcüm- le diyor ki: “M. Schober tarafından riya- set edilen Avusturya kabinesi- nin istifasi artık bir emri vakı- dir, Bu buhran Avusturya, hata denebilir ki Avrupa için vahim Şarkta, Garpta... | Heryerde C. H.E, kazanıyor Erzurum, 29 — Tercan bele-|dahiliye nezaretini vasi petrollö” diye intihabı bitmiş, C. H. Fileraziyi gayrikanuni vasıtalar namzetleri müttefikan intihap zengin petrol şirketlerinin olunmuşlardır. Erzrum merkez intihabına bu gün başlanacak- tr. C, H. P. namzetleri tesbit ve ilân edilmiştir. Namzetler arasında beş te hanım vardır. Adana, 29 (Telefonla) — Mustafa Kemal Paşa Karaca- bey, Yenişehir, Akşehir, Gere- de, Ayvacık, Bayramiç, Lapse-| müştür, ki, Balâ, Aydın, Hacı (Bektaş nahiyesi ve Geyvede C. H. Fır- kası belediye intihabını kazan- Amerikada suistimal VAŞİNGTON, 29 A, A. de geçirmesine müsamaha etmiş O makla itham etmektedir. Bir taciri öldürdüler Tarsus, (26): — Maruf tacif” lerden Hafız İbrahim Efenö bir serseri tarafından öldürü” Mehktepliler inn reisi Hitler bu günlerde ge-İbir zamanda vukua geliyor. Ma- ne Avrupa matbuatını kendisile |Kul ve metin bir siyaset sayesin. meşgul ediyor. Hitler'in taraf-|de başvekil Sehober memleketi tar Almanyada bugünkü hükğ-|ne beynelmilel bir emniyet temi meti devirmeği © düşünüyorlar |nine muvaffak olmuştu. Onun diye söyleniyor. Hattâ böyle bir |her türlü serguzeştlere muhalif dava mahkemede görülüyor. Bu | Ve dahilde asayişi muhafaza az- gidişle Hitler kendisinden daha | minde olduğu malümdu.” pek çok bahsettirecektir. Avus- “Temps” gazetesi bu yolda turya da ahiren hükümetin de-|daha bir takım rautalealar yü- | KL m m İİİ inn inin yine a m nl mıştır. m—ş———eee ruttükten sonra diyor ki: “Alman harsinde olan mem- leketlerde bugün inkişaf | eden kuvvet siyaseti beynelmilel va- him bir tehlike teşkil edebilir, Çelik miğfer teşkilâtı, olsun, ya- hut Hitlerin milli sosyalistleri olsun gidilmek istenen (hedef birdir” müsabakası