14 Mart 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Tarihten Parçala: 1 “ÇANAKKALE! Düşman donanması Boğaz'ı yarıp geçebilir miydi ? > Çanakkale harbi Türk milletinin mukadderatı üzerinde bir dö- nüm noktasıdır. Bu zafer yalnız dünya harp tarihlerine Türkün irade ve azim ve yüksek şehametine kabiliyetlerinin bir şaheseri oalrak intikal etmekle kalmamış, gene dünya milletleri için dai - : ma güdülecek bir iz, bir örnek olmuştur. Bu itibarla Çanakkal. i den, Çanakkale zaferinden, Anafarta mucizesini yaratan milli ; kahraman ve reisten bahseden her hâtıra ve her vesikanın tarih bakımından büyük bir ehemmiyeti vardır. Harbin başından sonuna kadar Çanakkalede İngiliz donanma. sının erkânt harbiye reisliğini fa eden Amiral Sir Roger Keyes de şimdi hâtıratını neşretmeye başladı. Bu hâttratın Çanakkale harbine ait olan parçaalrım bugünden itibaren neşir ve tefrika e- diyoruz. Neşri birkaç gün sürecek olan bu hâtırat karilerimizin alâka ve rağbetini celbedecek kadar dikkate şayandır.? Amiral kendisini takdim ediyor İ 1915 senesi şubatında Gelibolu- » “da patlayan mermiden 1916 senesi ikinci kânununda atılan son mermi ye kadar arada geçen bütün o mu- harebe devresinde hep orada hazır bulundum. Sıfatım, deniz harekâti- hı birbirini müteakip sevk ve idare Çun.tkaleye, Boğaza ve isfih kamlara sami bir bakış.. tıklarını gördüm, Geliboluda, Trua muhareblerini hatırlatan sahil mu- harebatını ve onu takip (oedenve © Kboluda gerek ileri mevzilerdeki hidematı umumiye efradı ve gerek cephede harbeden efratla sıkı te- masta bulundum. Boğaz İstihkâmlarına tarraz. Üç mukavemetsiz tahliye hare- 'ketini seyrettim ve teşkilâtıma yar- dım ettim. Maksadım o şunu kayıt ile tespit etmektir: O zaman da şüp © be etmedim, şimdi de zerre kadar şüphe etmem — Ve hiç bir şey biç © bir zaman kanaatimi sarsmıyacak- tir - ki 4 Nisan 1915 tarihinden sonrâ Donanma boğazları geçebilir ve ordunun duçar olduğu zayıala © nispetle hiç mesabesinde addedile- bilecek zayiatla zaferi kazanabilir. “© Türk-Alman donanmasını imhaya kâfi bir kuvvetle Marmara denizi- ne girebilirdi. Yapılacak harekât, gerek Gelibo- luda, gerekse Anadolu kıyısında © bulunan Türk ordularının muvasa- “letini kesecek ve harbin bütün sa- fahatı üzerinde (kat'iyen müessir — olabilecek bir zaferle neticelene- cekti, N ... 1915 martının 18 nci günü, bizim İçin fevkalâde müsait hava şeraiti dairesinde Boğaz istihkâmlarına karşı taarruzumuz başladı. Vaziyet ten memnundum. Büyük bir ordu bizimle birlikte hareket etmek üze- re toplanıyordu. Amiral Gorden'in ilk talimatındaki takyidat kaldırıl. © muştı. Amiral Robeck hemen de © serbest bırakılmıştı. Asıl iş ne za. man başlanılacağını tayin etmekti. Bu mevsimde ziya şeraiti istih- ik hatta Dış İlstihkâmlar için oldu öundan daha geç hulül ediyordu. Fazla cephane sarfedecek vaziyette olmadığımız gibi ne havadan, ne de cenahtan tarassut — tertibatına malik değildik; onun için istihkâm- Bunun da öğleden © den evvel mümkün olmadığını bit- tecrübe biliyorduk. “İnflexible,, ve “İrresistible,, tor © pillendi: Saat 10,30 da harp gemileri Bo- © Zaza girdiler; yanlarında muavin botları ve Wear mubribi vardı; ön- lerinde Colme ve Chelmer muhrip- İeri torpil tarayarak gidiyorlardı. Mukripler ve saffıharp gemileri , istikamete gelince havan ve sah- ra topları doğrudan doğruya ateş açtılar. Seyir © üzerinde bulunan safGharp gemileri, ateş edecek bir tey gördükçe hafif toplarile mu- kabele ettiler. Öğleden sonra saat 1,45 te he- men bütün — istihkâmlar susturul- muştu. Ciddi hasara uğrayan yegâ- ne gemi, Fransızların Gan İois is- mindeki saffıharp sefinesi idi. Bu gemi ağır bir mermi ile su ke: nin altından fena halde delinmiş. ti, Fransız saffıharp gemileri ilk o- larak sahile yaklaşıp “A,, hattınm gemilerini döğmesine rağmen ha- sardan masun kaldıkları anlaşılan istihkâmlar, uzun süküttan sonra tekrar ateş açtıkları zaman, itiraf edeyim ki iyi (o himaye edilmiyen Fransız gemileri için biraz endişe ettim, Böyle olmakla (o beraber bu gemiler çok iyi harp ettiler ve bu hâkim olacağımızı, müthiş bir ateş teatisinden sonra bir kere daha is- pat etmiş olduk. s»* Öğleden sonra saat 4,11 de, “In- lexible,, sancak tarafından maye- me çarptığı haberi verildi. Sancağa epeyce meyletmiş ve pervanesi bat- mış olduğu halde saffıhârbi terket- ti ve Boğazlardan çıkıp Bozcaada yolunu tuttu. Sahil Bataryaları için bir hedef; 4,14te “İrresistible,, zırhlısınm. yan yattığını ve sancak tarafına ye- şil bayrak çekildiğini gördük. Ge- minin sancaktan torpillendiği anla- şılıyordu. İşaretlerimize cevap ala- mıyorduk. Geminin hareket ede- miyecek bir halde olduğu anlaşılı- yordu.Bunun üzerine Amiral Wear muhribine yanaşıp vaziyeti anla- masını emretti. oOÂyni zamanda, mümkün olduğu takdirde Boğaz- dan çıkıp gitmesi İrresiatible zarhlt- sına ve eğer lâzımsa gemiyi yede- ğe almasını da “Ocean,, zırhlısına işaretle bildirdi. Wear muhribi geminin bordası: na yanaştı. Biraz sonra hıncahınç adamla dolu olarak (döndüğünü hayretle gördük. Saat 4,50 de gemi Oucen Elisabeth, 'e yanaştı; içinde yirmi sekiz zabitle 82 nefer vardı; çlerinde yalnız bir kumanda zabi- ti vardı; bu'da bir kıdemli yüzbaşı idi e Eb mayene çarptığını ve kumandanın ve diğer kumanda zabitlerinin on tane e me gönüllü ile birlikte gemide kal- dıklarını haber verdi. Gönüllü ef- rat, gemiyi terkiçin hazırlamak ve halat vermek hususlarında zabita- na yardım edeceklerdi. — Bitmedi — Yarınki Tefrikada Harp devam ediyor! Müt- iş bir infilâk! Zifiri karan- | yük ne kadar ağır olursa olsun, # lemişür, Binaenaleyh, evvelce sadece ba- İ tan denizaltı gemilerini kurtarmak özere MİLLİYET BA 4 MART 1934 HARİCİ HABERLER İngiltereye hava ve deniz kuvvetleri az geliyor İngilizler denizlerin emniyetini ne suretle temin edebilecekler? Son günlerde İngilizleri meşgal eden mühim meselelerden biri de ingilterenin mevcut hava ve deniz kuvvetlerinin müdafaasına kâfi ge- lip gelmiyeceği meselesidir. Avam Kamarasındaki müzakereler üe sa- iâhiyettar İngiliz devlet adamlarının sırası düştükçe vuku bulan beya- natı gösteriyor ki, İngilterenin, gerek memleketin ve gerek Avrupap sulhünün müdafaa ve muhafaza noktasından kâfi mikdarda kuvvetli olmadığı fikri kuovetlenmektedir. Evvelce İngilizler kendi deniz kuv- vetlerinin daima en kuvvetli başka lâzım geldi iki devlet filolarına muadil olması ii söylerlerdi. Fakat şimdi bir memleketin müdafaası için yalnız deniz kuvvetleri kâfi gelmiyor. Belki ondan ziyade hava mü- dafaasını d4 daha ehemmiyetle gözönüne almak icap ediyor, Son sene- lerde hemen hemen her memleket muahedelerin müsaade ettiği dı inşaatına germi vermiş bulunuyorlar. Bunların arasında İngilte- renin pek o kadar acele etmediği zannediliyordu. Fakat şimdi anlaşı- lıyor ki İngiltere dahi havadan ve ağırlığına rağmen müvazene halinde tutmak sbette denizden kuovetlerini bütün bütçe yolunda yürümektedir. Dün bu hususta gelen telgraflar şunlardır: Kuvvetli teslih edilmi PARIS, 13. A.A. — “İngiltere'nin em- iycti” başlığı altında Journal de Geneve, bir makale yazmakta ve şu neliceye var- | maki tadar: “Birleşik Amerika O hükümetleri do- nanma ve hava kuvvetlerinin kutle halim de arttırılması için karar vermişir. Ja- İngiltere, f ponyada onları taklit ediyor. İamaz, Amerikanın karşısında; | lerin tezi, denizlerin serbestisi olarak kal: maktadır. Londra, denizlerin emniyetini temin et- mekle mükelleftir. Bu bir hayat memet meselesidir. Daha şimdiden bu emniyeti ancak Avrupanın müstemlike devletleri olan Fransa, Holanda ve hattâ İtalya ile siler bir teşriki mesai suretile temin e debilir. Taaruzi ve tedafüi silâhın yeni bir tarifi LONDRA, 13, A.A, — Avam kama» rasında bahriye bütçesi tahminlerini ya- pan birinci bahriye Lordu Eyres Mi sell, batan denizaltı gemilerini ve i deki taifeleri vaktinde kurtarmak için çı karmak üzere yapılan teşebbüslerin hep muvaffakiyetsizlikle neticelendiğini söy- yapılınış olan tablisiye teşkilâtının dağı- tılması için bir emirname neşredilecek- tir. Bununla beraber, bütün — deniz altı gemilerindeki tayfalar için, batan bir de- nizaltı gemisinden denizin üzerine çık- mağa yarayan “Davis” aletleri verilecek- tir, Birinci bahriye Lordu şunları da söy- lemiştir: İe teknik cephesinden, ne ikti- sat, siyaset ve sulhperverlik cephelerin den İngiltere on bin ton tahiit edilen zarhlıları kabul edemezdi.” Lord bahriye ve havacılık (için yapt lan lüzumsuz ve fena münakaşalardan şi- kâyet etti, Lord şunları da ilâve etti: “ Cenevre de bütün dünyanın tabvibi- ne nail olabilecek taruzi silâkm yezâne tarifi şu olabilir: Her silâh önünde bulunulduğu takdir- de tanrruzi bir silâhtır ve arkasında bu- lunulduğu takdirde tedafii (Gölmeler). İspanyaya | Birinci Bahriye Lordu Eyres Mousell Lord, 1935 senesinin 12-31 inde deniz muahedesinin hitama ereceğini ve bu ta- rihte İngilterenin, mubripler müs! her sin'fta munhedenin tahdit ettij bette gemiye sahip olacağını söylemi Kuvvetli teslih edilmiş küç: #ilotılalar Vi NEVYORK , 13 (A.A) — New ork Times yazıyorı Bahri konferansın meşgul olacağı başlıca meselelerden biri, belki de Lon- dra ve Vaşington munhedelerinin ifşa- sını serbest bıraktığı küçük denizüstü gemilerinin inşasını tahdit etmek ola- Caktır, Amerika siyasi mehafili kuvvetli bir surette teslim edilmiş küçük filotilâlar inşa etmek için Japonya, İngiltere ve Fransanm yapmış oldukları gayretlere na, Bis- bir silâhtır. 295 parçalık bir İcuvtet arzede. ektir Baltık Sükünet geldi Memleketleri Madritte dün yalniz iki (Estonya ve Letonyada da gazete neşredildi rahat kaçtı MADRİT, 13 (A.A.) — Sabahın saat 1 inde gazetecileri kabul eden da- hiliye nazırı, sükünetin tam olduğunu bildirmiştir. Bununla beraber, dün akşam bir ga- zete köşkü yakılmış, ve ehemmiyetsiz ir tezahür polis tarafından dağıtıl - iketilâfı toplanımışlardır. MADRİT, 13 (A.A.) — Matbust sanayii grev komitesi, resmi matbaalar müstahdeminine yarın sabah işe başla maları için müsaade vermiştir. Yalnız, sade günlük işleri görmeleri ve fev- kalâdeden işler yapmamaları şarttır. Buzün, eğer yeni bir hâdise olmazsa, | katolik “El Debate,, gazetesi ile sosya- tir, Havana gene karışıyor HAVANA, 13 (A.A.) — Dahiliye nazırı, vilâyetlerden gelen bütün tel- graflara sanşur koymuştur. Havanada memleketin vaziyeti halkında , matbua- ta malümat verilmemektedir. Santiyage De Cuba'da örfi idare ilân edilmiştir. Birçok bombaların patlama- sı neticesinde 50 kişi tevkif edilmiştir. | il kıtantın muhafazası altında - | Sovyet Rusyaya ikraz ISTOKHOLM, 13 (A,A.) — Hari- ikma arzedilecektir, Dazens Nylieter gazetesi, ikraz edilecek pa - ranım 100 milyon İsveç kuronu olaca- ğını yazıyor. TALLIN, 13 (A.A.) — Eta ajansı, reisicürnhur vekili M. Fastsin bütüm Estonyada altı ay için “istisnai idaren ilân ettiğini bildi ör. M. Facts, jeneral Hajdomeri ordu ilân etmiş ve kendisine ayni zamanda dahili asayişi temin vazi feşini vermiştir. Eski muharipler federesyonu feshe- dilmiş, gazeleleri kapatılmış başında bu- lunan idareciler tevkif edilmiştir. Bü tedbirler, eski muhariplerin tethiş teh- ditleri neticesinde | alınmıştır. Memleketin her tarafında sükünet vardır. Litoanyada Lehistan aleyhtarlığı VELNO, 13 (A.A.) — Pat ajansım- dan: Matbüat Koynodan almış olduğu smalümata göre, Litvanyada gittikçe şid- detlenen Polonya aleyhtarı hareketten bahsedilmektedir. Kiliselerde Polonya lisanı ile hut - beler, sistematik bir şekilde kaldırıl İ meştir: Tünmereş Poloaya evlerinin v8 yalist | mekteplerinin camları kırılmıştır. ar bir çok yer. lerde, Polonyalılar aleyhine program - ir tertip edileceğini bildiren. ilânlar azmaktadırlar. şiddetli bir sansür, Litvanyadaki Po- lonya matbustmı, olan bitenden Po - lonya ekalliyetine malümat vermesine olmaktadır. Litvanyalı dar kafalılar Amerikada hava postaları VAŞINGTON, 13 (A.A.) — Bir kaç güne dunun tekrar hava posta nakliyatmı temin edeceği bil - dirilmektedir. Şimdilik hususi şirketler, yeni kavelelerle nakliyata başlamışlardır. İngiltere ada satın almıyacak ) mu LONDRA, 13 (A.A.) — Evvelki ! hi gün bir İngiliz gazetesi İngiltere kümetinin, Portekizle Holândaya ait olan Malezya adalarından Timor ada- sım satn alacağını bildirmişti. İngiltere hükümeti bu haberi res men tekzip etmektedir. ş küçük filotilalar! GİRER SE NALA Hariçteki mütekzit ve yetimler 7 Mi ” Krl e Vekâleti milli hudutlar hari- cine giden ve gidec: lan müteka iz imler hakkını ij - nacak muameleye dair bir e ri Ka EE İİ ie Adliye intihap encümeni ANKARA, 13 (Telefonla) — “Adliye intihap encümeni yarın me saisini bitirecektir. Parlayıcı ve patlayıcı maddeler ANKARA, 13 (Telefonla) — Iktısat Vekâleti parlayıcı ve patlayı- cı maddelerin ticaret gemilerile sureti nakli hakkında bir talimatname hazırlamıştır. Talimatnamede nakledilecek bu gibi maddelerin vapura ne şekide alınacağını, vapurlarda yapılacak bölmeleri ve alınacak ted- birleri ihtiva etmektedir. Türk - Bulgar ticaret itilâfı ANKARA, 13 (Telefonla) — Hariciye vekili ile Bulgar sefiri ara- sinda bir sene müddetle muteber olmak üzere bir ticaret itilâfı imza edilmiştir. İtilâfname 11 Marttan itibaren meriyete girmi; » Ba itilaf mucibince Bulgaristan memleketimize kaskaval, odun kömürü, şeker ve portakal ve balmumu alacaktır. Erzurumlular tarafından Ankar. dadaşlar tarafından oynanan milli alkışlanmıştır. Staviski işi Sıra meb'usları da dinlemeğe geldi PARIS, 13. A.A. — Staviski meclis tahkikat komisyonu, perşemheden evvel mebusların ifadeleri. ni dinliyemiyecektir. Sabik narırlardan M. Julien Durand, M Dalimier ve And Hesse. davet oluna caktır, daha ev vel, kendi mi Li üzerine is Proust'ü dinliyecek- tür, “6 şubat hadiseleri komisyonuna gelince bugün M. Patensir ile taksi grevi ke- çıkarılan M.Prince mitesi kâtibi M. Loche'u dinliyecektir. Öldürülen hâkime otopsi lacak yapı! MOULNS, 13. A.A. — Dijon civa- rında esrarengiz bir şekilde | katledilen M. Prince'in cesedi, mezardan çıkarıl- #nıştır. Teşrih edilmesi için Paris'e gön- derilecektir. Emniyeti umumiye müdürü çekildi PARİS, 13 A.A. — Adliye nazmı M. Şeron ecreyan etmekte olan tahkikathak- isine rmalümat vermiş- iye müdürü M. Geay Cesedi mezardan arzu ettiğinden, meelis, emniyet müdür“ lüğüne polis müdürü M. Berthouin'in ta- yini karar altına almıştır. Jah Me an şa Harp sahalarını ziyar! İKKALE, 13 (AA) — Dün amini metin azaları bep bir arada ve Aribürsu harp sahalarını Arme" oleler. Ulu Gazimizin ve or- dumuzun bütüm bir düşman dünyası- na karşı yaptığı kanlı ve şanlı mü- dahaleyi ve kazandığı eşsiz zaleri ge- lecek | nesillerde lâyik olduğu kudret- te gösterecek olan şehitliğin bir an ev- vel imar ve ihyası temenmiyatile ayrıl muşlar ve bu uğurda vilâyet bütçesin- den imkân dairesinde tahsisat verilme- Bahaeddin Şakir Bey merhumun bıraktığı vesika- lara müsteniden vesikalar bütün |s bir tarihin en ka- ranlık köşelerini milliyet: l a Halkevindetesitvebu bir müsamere tertip edilmiştir. An karada bulunan Erzurumlularla bir | çok zevatın davetli bulunduğu bır müsamerede mahalli Türklerle Erza rum manzaralarına cit bazı resimle, gösterilmiş ve Erzurumdan gelen İTTİHAT ve TERAKKİ ili a sl ee Zatı Şahane, asma merdivenle yatak odasına çıkıyor! Merkezi umumiye rapor mmm aydınlatacaktır. İ a Bugün neşrettiğimiz vesika Paristeki umumi merkeze gön derilen gizli bir raporun metninden alınmış bir parçadır. domuz ithal edebilecek, buna mukabil bizden üzüm, incir, tuzlu balık; rzurumun kurtuluş yıldönümü İ ANKARA, 13 (A.A.) — Erzurum kurtuluş yıldönümü dün gece münasebetle oyunlar halk tarafından şiddetle Almanyada yeni te&birler BERLİN, 13 (A.A.) — Almanis - tihbarat bürosundan: Prusya başve- kilinin ihtiyaten ve idareteen tvkifata dair emirnamesi, matbuat tarafından mülalealar yazılmasına sebep olmuş - tur. Matbaut, umumiyetle bu tedbirin, dahili asayişi yolunda mü him bir merhale teşkil ettiğini yazı - yor. ——— Zelzele SALT LAKE CİTY « vtah - I3 A A. — Dün sabah şehirde kuvvetli bir zelzele olmuştur. Binalar © sallanmış, pencereler kırılmış, saatler durmuş - tur. Zelzele Vtah'ın şimalinde Logan- dan Vyoning'de Rocksprings'e kadar duyulmuştur. Halk korkmuştur. Siyam kralının Romada ziyaretleri ROMA 13 (A.A) — Siam kral dün Panteon'da krallarm mezarile meçbul askerin mezarma birer çelenk koymuştur. İtalya Kralı ve Kraliçesi misafirler şerefine Kirinal sarayında bir öğle ziyafeti vermişlerdir. Ziya - fette M. Mussolini de hazır bulun - muştur. Amerikada eski muharip- ler paralarını alacaklar VAŞINGTON, 13 (A.A) — Eski “muhariplere prim verilmesinin meclis tarafından kabulü, bir kısım matbuat tarafından gayrimüsait bir şekilde kar şılanmıştır. Nev - York Times gazete si ile Nev - York Herald Tribune ga zetesi, meclisi, bu kararın mali neti- celeri hakkında lükaydisinden ve bü kararı sadece intihap gayesile ver miş olmasından suçlu görmektedir. Cümhuriyet frkası maşiri eflkârs Newyork Herald, M. Roosevelt'i kendi. fırkasının ihanet etmi şolduğunu yaz- maktadır. PE gd MİLA A Vk Nİ EML ği e ON Şe İD Pek yakında heyecan, alâka ve merak |' ia beklenen ba tefrikaya başlıyacaktı |.