15 Nisan 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

o, mam © TARİHİ TEFRİKA:12. / İttihat ve Terakki! - (BAHAEDDİN ŞAKIR BEYİN BIRAKTIĞI VESİKALARA GÖRE) | 5 Nisan HARİCİ HABERLER Çeliouskin kazazedeleri Buzlar üstünde kalan yüz kişi tamamen kurtuldu İnsul Türk sularından ayrılırken ağzını açtı | gençlerile tanışmış ve onlarla dost ıldız sarayını bomba ile atmak için! kil Muhtar Bey 38 sene evvelki mektubu izah ediyor Uyuşukluk, çıkardığınız gazeteler» | dır. Ortaköyde duvarın bir nokta- “ile kaldırılacak. .. g'bi geliyor. Kı İ sa aklım bu kadara yetiyor da ken- © di kendime bir de saçma plân ku- NE » cemiyet adamları'da | — eğer miktarı kâfi ise — softa kı- tine girmek. Evvelâ vüzeranın “ gibilerinin nasbi için... sonra da. baki Allah kariben vatanı şu belâ. 'dân kurtarsın! Gençlik ve tecrübesizlikle yazı” İsti bu mektubu bugünkü kır saçlı, tecrübeli, âlim, fazıl ve yüksek sa- desini istedik. Dr. Akil Muhtar B. bizi, fazla meşguliyetine rağmen, kabu'ederek mektubu okudu, otuz satırları hatırladı, mektubun kay- bolmadan o kadar & zaman sonra tekrar el'ne geçmiş olmasına hay- de Cenevre'de yaşanan hayattan bahs açıldı. ii Akil Muhtar Bey bu mektubu | İs ortadan kaldırılamıyacak, karar ruyorum. Softaları camilere dol- ii p ile yerine Kâmil Paşa hazeratı Imza: M. Mehmet, >hibine göstererek neşri için müsaa- sekiz sene evvel yazılmış olan bu ret etti, Bu münasebetle o devir- yazdıktan bir ay sonra Cenevre'ye ' gitmişti. Orada bilâhare İttihat ve | Terakki fırkasının umumi kâtil lan Mithat Şükrü, Ali ZübtüN © ri Ahmet Beylere iltihak eylemi ti. Bu gençlerin hepsi orada tahsil. |! de bulunuyorlardı. Bilâhare Mi- | zancı Murat Bey ve daha birçok |! Türkler de Cenevre'ye gelmişler. | di. Bir taraftan Paris'te Ahmet Rr. “za Bey ve arkadı il raftan (Cenevre'de Mutat Bey ve “© arkadaşları İttihat ve Terakki na- mı altında Abdülhamide karşı mü. 'cadele ediyolardı. Cenevre'deki ar. kadaşlar arasmda tesanüt ve sada- kat her türlü tarifin fevkinde idi Bir arkadaşın yapmak istediği bir işe diğer arkadaşın da gir'şmeme- | — sine ve yahut birisinde para olup ta istenildiği zaman çıkarıp diğeri. ne vermemesine imkân yoktu. Abdülhamit denilince (bütün © gençlerin damarlarında kan kayn. | © yor, hiddetten gözlerinin akları kı- arıyordu. Müstebit padişaha kar- #1 bütün gençler müthiş bir kin bes. iyorlardı. Abdülhamidin olsa olsa — beş sene daha yaşıyacağı tahmin ediliyor ve mahpus vel'aht Reşat Efendinin padişah olduktan sonrâ | meşrutiyet idaresini kabul ve ilân edeceği kuvvetle ümit ediliyordu. Bununla beraber Abdülhamid'n sene yaşamasına bile ta - öl edilemiyordu. Cenevrede. | fençler her an ve her (dakika | “tel'in' ettikleri o padişahım vücudu- « mu bir an evvel ortadan kaldırmak ç İçin türlü türlü çareler düşünüyor- lardı. Bulunan bu çareler genç dimağlar- da büyüyor, büyüdükçe ehemmiyet kesbediyor ve onlarm bir an evvel | © mevkii tatbike konulması için fır- sat kollanıyordu. Bu çareler içinde en ziyade akla yakın olanı Yıldız sarayını ba “ile atmak görünüyordu. Bu iş için berkes hayatını fedaya hazırdı. Fa kat ancak kendilerini geçindirecek | “kadar paraya malik olan o genç - ler nereden fazla para bulacaklar- dı da onunla bomba tedarik ede. cekler ve onu ta İstanbula kadar götürüp Yıldızsarayma atabilecek | — İerdi? Bu cihetler pek o kadar de- | rinden derine düşünülmeden ağız- dan ağıza ve fakat gizliden gizliye © bir bomba davasıdır gidiyordu. © O aralık İstanbuldan Cenevre'ye ” İsviçreli bir doktor gelmişti, Bu » doktor uzun müddet İstanbulda I- © talyan hastahanesinde bulunmuş ve| © Türkleri çok sevmişti. Onun için az © zaman zarfında Cenevre'deki Türk > olmuştu. Türk gençleri bu doktor. || la sik sık hasbühal | ediyorlardı. » Mübahaselerin mevzuu tabii hep zalim Abdülhamit idi, Türk genç- eri bir gün o doktora Abdülhami- © din bomba ile öldürülmesi lâzım © geldiğinden bahsettikleri zaman © doktor bu iş için bomba bulacağı- nı onlara vadetmişti, © Bu vait o gün'erde tam yerinde - gelmişti. Çünkü Istanbullu arka. daşlardan birisi yeni bir şey keş- “fetmişti, Daha doğrusu duymuştu. “Bunu arkadaşlarına büyük bir he- yecanla anlatırken arkadaşları onu fevklâde bir merakla dinliyorlardı. © Bu arkadaş diyordu ki: — Bakınız arkadaşlar, size ga- | tığı daireye kadar gidiyormuş... et mühim bir sır tevdi edeceğim, Yıldız sarayına Beşiktaştan çıkıldı © fini biliyorsunuz. — Fakat sarayın bahçesini çeviren duvarlar Orta - NS Nİ nam ağ, sında gizli bir kapı varmış. Bu ka- pı açılırsa uzun bir galeriye giri - liyormuş. Bo galeri Yıldız bahçe- sinde ta Abdülhamidin yatıp kalk- Arkadaşlardan birisi burada he- men söze karışmıştı: - Evet, bunu ben de işittim. O galeriyi Abdülhamit yaptırmış. Şa- yet bir hadise çıkacak olursa, o giz E kapıdan kaçmıya çalışacakmıs.,, — Hah işte ben de öyle işittim. Şimdi bizim için yapılacak bir iş Burada bir kaç bomba tedarik İçimizden birisi ben biz- | zat gitmiye hazırım, bu bombala- rı alıp İstanbula götürmeli, evve- lâ o gizli kapıyı keşfetmeli, ondan sonra, bir gece o kapıdan içeriye girmeli, galerinin nihayetine dar gidip bombaları oraya yerleş- tirmeli ve ondan sonra bombalar saatli ise saatini kurup yahut fitil. li ise fitillerini yakıp kaçmalıdır. Bu işi, söylediğim gibi, ben yapmı- Kr Ey Mithat Şükrü Bey ya hazırım. Siz yalnız bombaları bulunuz.,, Abdülhamide karşı suikast tertip eden bu üç dört genç artık oOKara sultan sarayları, debdebesi, tanta- nası ve zulüm ve istibdadı ile bera ber berhava olmuş farzediyorlar- dı. Gece ve gündüz hep bomba te- darikini düşündükleri için gözleri- ne uyku bile girmiyordu. Karar ver dikleri suikastin bütün teferrüatı gözlerinin önünde tecessüm ediyor gittikçe büyüyor ve büyüdükçe he- yecan ve âsabiyetleri de artıyordu. Bitmedi — M. Venizelos . Balkanlardaki Vaziyeti anlatıyor M. Venizelosun gazete- lerde yaptığı neşriyat ATINA, 14 (Milliyet) — Li. beraller reisi Mösyö Venizelos harici meseleler hakkında efkâri umumiyeyi tenvir etmek için ma- kaleler yazmakta devam ediyor. Mösyö Venizelos Yunan hükü- | metinin Balkan konferansının tav- siyelerine de imtisal © eylemesini söylemekte ve Balkan devletleri a- rasmda mali teşriki mesai ve mu- | kabil iskân politikası takip olun- | masmı istemektedir. Bundan başka Mösyö venize- los, 6 milyon nüfusu olan Bulga- ristan ve 800,000 nüfusu olan Ar- navutluğa karşı 50 milyon nüfus- ları olan dört Balkan devletlerinin birleştiklerini kaydetmektedir. Liberaller reisi sözlerine devam ederek: Türkiyenin şarki Trakya ve Yunanistanın garbi Trakya ü- zerindeki hakkı hükümranilerine Bulgaristanın yapacağı muhtemel bir taarruza karşı Türk - Yunan mukavelesinin rüçhan teşkil etti - ğini bildirmektedir. Mösyü Venizelos Yugoslavya ile Romanya arasında tedafüi mua hedeler mevcut olduğunu ve fakat Romanyanın kendisine pek te dost olmayan üç devletle muhat bu- lunduğunu izah etmektedir, Bu üç devlet te şunlardır: Bobrucayı id- dia eden Bulgaristan, Besarabya- yı iddia eden Sovyet Rusyası ve Transilvanyayı iddia eden Maca » ristan, Mösyö Venizelos Yugoslavya- nın vaziyetini tetkik etmekte ve bunun müşkülât içinde bulundu - ğunu söylemektedir. Mösyö Venis zelos ezcmüle diyor ki: — Arnavutluk müstemiren göz lerini İpek, Perezren, Diyakova ve ebreye — dikmistir. Bulgaristan Yugoslav Makedonyasını iddia et- mektedir. Macaristan Macar nü - çsifesi idi. © — e re—— Kazazedelerin kurtarılması ilim için büyük bir kazanç, Rus tayyareleri için büyük ve Kahraman Rus tayyarecileri Kamonin, | vapuru kazazedelerini Behrenk boğazına doğra sürükleyen şerefli bir muvaffakıyettir Malokov ve Sleppner ile Çelyonskin ve Şimit kampı namiyle maruf olan buz adasını gösterir harita . . , Çeliouskin namındaki Rus va- purunun bütün kazazedeleri Rus tayyarecileri tarafından kurtarıl - mıştı Hâdiseyi | hatırlayalım: an epice bir müddet evvel, pro fesör Schinnitdt'in riyaseti altın - da bir heyeti ilmiye şimal buzde- nizinde tetkikatı ilmiyede bulun - mak üzere Mourmansk limanın - dan hareket etmişti. Bu gemi şi- mal Buzdenizini geçecek ve Beher. nek boğazı gidecekti. Fakat heyeti - ilmiyeyi hamil olan Çelicuskin vapuru Cap İİ Voren civarında sahilde 90 kilo- metre açıkta bulunduğu (sırada buzlar arasına sıkışmış kalmış ve yavaş yâvaş ezilmeğe başlamış - tır, İçinde bulunanlar © tehlikeyi görünce hemen vapuru tahliye et- mişler ve içeride mevcut olan bü- tün eşyaları ve erzakı Buz adası. nın üstüne çıkarmışlı Bunun üzerine bu buz adasımın ismine Schmidt kampı denilmiş - | tir. Diğer taraftan kazazedeler he- men telsizle etrafa S, O,,5. vermeğe başlamışlar ve Moskova bu telsizi al hemen Oo imdada Bir tayyareci 14.433 metreye Kadar yükseldi 14000 nci metrede — 56 derece souk kaydedilmiştir ROMA, 14. A.A. — Menteçello tayyare karargâhında, binbaşı Do- nati, şimdiye kadar 13,661 metre ile Fransız Lomuna'ın uhdesinde bulunan yüksek uçuş dünya reko- runu kırmıştır. 3,38'de havalanan İtalya'lı tay- yareci 14,433 metreye kadar yük- seldikten sonra saat 12,53'de, nor- mal bir surette yere inmiştir. Mümaileyhin uçuşu ve yükseldi- ği irtifa, İtalya Aero klübü tarafın dan dikkatle kontrol edilmiştir. 1.4000 metreye eriştiği vakıt tay yareci, bulunduğu noktada sıfır- | dan aşağı 56 derece souk kaydet- miştir. İniş esnasmda tayyarenin | iktisap eylediği sürate binaen,bin- başı Donati, fazla muztarip olmuş- sa da çabuk toplanmıştır. Akvam cemiyeti FİLADELFİYA, 14. A.A. — A. merika siyasi ilimler akademisi huzurunda irat eylediği bir nutuk. ta,beynelmilel meselelerde otoriter addedilen müelliflerden M. Frank | Saymon, birleşik devletler, Alman. ya, aponya ve Sovyetler gibi bü- yük devletler dahil olmadıkça, Ak yam Cemiyetinin gayesine yarma- sı çok şüpheli olduğunu beyan et- fusu ile sakin bulunan Yugoslav vilâyetlerini istemektedir. Bundan başka Yugoslavya Londra kon - feransmın kararını reddeyledi - ğinden ve elân da böyle bareket ettiğinden İtalya kendisine zıt bulunmaktadır. Nihayet Mösyö Venizelos Yunanistan fırkalar li - derlerinin toplantısmda işaret ey- lediği noktaları tekrar etmekte - dir. Yani Yunaniötan İtalya ile bir muharebeye girişmek tehlikesine maruz kalırsa Yunanistanı bun - dan vikaye etmek hükümetin va- tarikile Vlâdivostok'a' koşmuştur. Evvelâ Anadir'de bir imdat heyeti üssülharekesi kurul- muş ve müteakiben Cap Varen'de ikinci bir üssülhareke daha tesis edilmiştir. Kazazedelerin bulunduğu yere vapur sevketmek imkânı olmadı - ğından tayyarelerle bunların kur- tarılmasına teşebbüs © edilmiş ve Rus tayyarecilerinde n Slepner, Molokov ve Kamanin muhtelif u- çuşlar yaparak Buz adasında ümit bekleyen yüz kadar kimseyi grup grup kurtarmışlardır. Bu kurtarma ameliyesi kolay olmamıştır. Çünkü Buz adasmın sahası çok küçük olduğundan tay- yareciler buraya inmek için bü - yük gayretler sarfetmeğe mecbur olmuşlar ve nihayet geminin efra- dı kendileri için küçük bir inme sahası hazmrlamışlardır. Çeliouskin kazazedelerinin kur. tarılması ilim için ç ük bi kazançtır. Çünkü hepsi Rus ilim âlemine mensup kimselerdir. Bu suretle Rus tayyareciliği de ken- | di şerefine lâyik bir muvaffakı- yet kazanmıştır. Roosvelt dönerken Büyük merasimle Karşılandı 200 kongre azasinın yaptığı tezahürat VAŞINGTON, 14. A.A, — Rei- sicümhur M. Roosvelt'in Bahama adalarında balık avından dönüşü göze çarpar bir tezahüre sebep ol- muştur. Ekseriyeti demokrat olan konğ- rından 200 mebus, önlerin- ak alaca renkli üniforma- hı silâh endazları muzikası halk havaları çalarak, istasyona cümhur reisini karşılamaya gitmişlerdir. Dörder dörder sıraya | girmiş, muntazam adım atışlarla istasyona giden politikacıların manzarası, işlerine giden işçiler için nadir bir manzara teşkil etmiştir. Bu çeşit tezahürler meselâ yeni bir cümhur reisinin işe başlaması gibi milli bir hadise vukuunda ol- maktadır. | İtalyada maaşlar Hükümet memur maaşla- rında tenzilât yapıyor ROMA, 14. A.A. — Hükümet, 500 ile 1.000 İiret arasındaki me- mur maaşlarından yüzde 6, 1.000 den 1,500 e kadar olanlardan yüz- de 8, 1,500 den 2,000” e kadar o- lanlardan yüzde 10 ve bundan yu- karı maaşlardan yüzde 12 tenzili- ne karar vermiştir. Mülki ve askeri tekaüt aylıkları. pa dokunulmamıştır. ” Bundan başka, hususi ev kirala- rından yüzde, 12, dükkân kirala- rından ise yüzde 15 tenzilât icra edilecektir. Yeni grevler NEVYORK, 14. A.A. — Birle- sik Amerikanın hez tarafından ye- ni grevler ve grev tehditleri haber- İ leri gelmektedir. Filadelfiade işçileri grev halinde İ bulunan iki elbise fabrikası önün- Müflis bankerin muhabirimize beyanat) | “ Türkiye hudutları haricine çıktığım dakika benim “ için felaketin başlangıcıdır, IZMIR, 14 (Milliyet) — Amerikalı banker M. İnsullü hâmil olan vapur sabaha karşı hareket etmiştir. M. İnsull ancak vapurun hareke ti yaklaştığı sıralarda ağzını açmış ve gazetecilerin suallerine kısaca 68 vaplpar vermiştir. M. İnsull ilk suale endişeli bir suretle şa cevabı ver miştir: — Türkiye topraklarında yaptı ğım seyahat ömrümün sonuna ka * ları haricine çıktığım dekika benim için felâketin başlangıcıdır. Beni korkutan şeyin ne olduğunu siz de bilirsiniz. Bu sırada gazetecilerden biri M. Insull'cr — Merak etmeyin, inşaşllah yakında serbest kalır, gene buraya g€ | dirsiniz dedi. M. İnsull ümitsiz bir tarzda başını salladı, dedi ki: — Hayır, hayır, o mümkün değil, Ben başıma geleceği pekâlâ bi - liyorum. Fakat ne yapalım bu oldu. Siz nezaket gösteriyorsunuz. Te - şekkür ederim. Türk zabıtasından gördüğüm hüsnü muameleye karsı hayatımın s9 nuna kadar borçluyum. M.İnsull tam motöre bineceği sırada iki elini havaya kaldırarak — Ah.. Ah.. demekle iktifa etmistir. Mütflis banker İzmire getirilirken Balıkesirde cebinden çıkardığı pa" ralardan üç metelik ayırarak bir fakire vermiştir. Verdiği metelikler < den biri iki yerinden delik idi. Amerika viskonsülü M. İnsall ile hiç konuşmamıştır. masraftan çok çekiniyor; mütemadiyen: — Beni Amerika hükümeti gönderiyor, ben gitmiyorum. Binaena “ leyh masrafımı Amerika hükümeti versin, demektedir. M. İnsall trende bile manikürünü ve traşını ihmal etmemiştir. Gayri mübadillere tevziata bir mayısta başlanacaktır ANKARA, 14 (Telefonla) — Maliye vekletince gayrimübadill, tevzi edilecek bonoların 1 Mayısta tevziine başlanması | kararlaşmıştırı Tevziat yüzde yirmi beş nisbetinde olacaktır. Para tevziatının yü; biri geçmiyeceği tahmin olunmakta isede 1 Mayısa kadar satılacaf emlâk ile yüzde ikiye çıkarılması çok muhtemeldir. Vekâlet tevziat için hazırlığa başlamıştır. Bonolar yekünu alti milyon lirayı bulmaktadır. Devlet-deniz yollarında tenzilât ANKARA, 14 (Telefonla) — Devlet Demiryolları idaresi önümü$ deki Mayıs ayından itibaren Ankara - Haydarpaşa arasında her a ilk haftasının muayyen günlerinde yüzde 50 tenzilât yapmağa karar ve miştir, 4 Kısa askerlik edenlerin maaşları! ANKARA, 14 (Telefonla) — Maliye vekâleti kısa askerlik eden " lere verilen sülüs maaşlar hakkında dairelere bir #amim yapmıştıf Bu tamime kısa askerlik hizmetine tâbi olanlara verilen üçte bir istih * hakların vergi tabüiyet noktasından maaşın emsali hâsılı ile baliğ ol duğu mikdarın değil, bir ay zarfında istihkak kesbedilen üç bir mikdi rının nazarı itibara alınması ve bu mikdar muafiyet hadlerinden aşa bulunduğu takdirde vergiye tâbi tutulmaması iktiza ettiği tasrih olun muştur. " Japon Amiralı Ankaradan dönüyo! ANKARA, 14. A.A. — Bugün şehrimize gelmiş olan Japon f& losu kumandanı vis Amiral Hayime Matsushita cenapları öğleden #t vel Hariciye Vekili Tevfik Rüştü, Mil Müdafaa Vekili Zekâi Bej fendilerle büyük erkânı harbiye reisi Müşür Fevzi Paşa Hazretlerini ziyaret etmiş ve 13,30 da Hariciye Vekilimiz tarafından Anadolu Kı İüpte şereflerine bir ziyafet verilmiştir. ke Bu ziyafette Hariciye ve Müli müdafaa Vekilleri milli müdafi vekâleti müsteşarı, hususi kalem müdü ile protokol umum müdürü muavini beyler hazır bulunmuşlardır. Amiral cenapları öğleden sonra B, M. Meclisi Başvekil İsmet Paşalar Hazeratını ziyaret etmiştir. Amiral cenapları ve maiyetl eri bu akşam şehrimizden ayrılı ve istasyonda mevki kumandanı, hariciye protokol şefi ve muavil merkez kumandanı tarafından teş yi resmi selâm ifa edilmiştir. Havai seyrüsefer hakkında Mecli bir kanun lâyihası verildi Müflis banker Reisi Kâzı de muharrer şeraite yabancı sefainden bazılarının riayet etmedik!e ni, bazılarının da müsaade istihsal etmeden havalarımızdan ve m. nu mıntakalardan sıksık geçmelerinin tekerrür ettiğini | ve her ha deceklerini kesdiremediklerini nazarı dikkata almış ve havai seyrü fer için Meclise bir kanun lâyıhası tevdi etmiştü Bu lâyihanın esaslarına göre her ecnebi için telsiz telgraf ve işaretle inişe davet edildiği zaman en yakın meydana inmeğe mecb' olacak inmeyenler hakkında cebir istimal olunacaktır. Her ecnebi askeri veya hususi uçuşu 800-2500 rakim arası uçmağa mecbur bulunacak ve ecnebi uçma aletleri memnu mıntaka da uçuş yapamiyacaklardır. Hilâfına hareket edenlere aleş edil. rakipleri casusluk suçu ile maznunen mahkemey tevdi ve aletleri tolunacaktır. Aero klüpler buna benzer teşekküller müdafaa saadesile teşkil edilecektir. ürkiyede uçuş yapacak, uçuş aletleri müdafaa vekâletindi cil edilecek ve müseccel Türk uçma aletlerine Türk pilota alınacı, Yabanci hava şirketlerinin Türk tabiyetini haiz pilotlarla â decekleri her türlü hizmet mukaveleleri müdafaa vekâletince taş 4 edilecektir. Uçma aletleri şehir hasabayır ve toplu halk üzerinde. basi hareketler e yapamıyacaklardır. Yukardaki hükümlere mugayir hareket edenler Türk ceza nunun tatbikına maruz bulunacaklar ve tekerrürü halinde elleri: ehliyet sehadetnameleri bir müdde £ için alınacaktır. - - ş Almanyanın cevabığ LONDRA, 14. AA. — Al kara, deniz ve hava bütçelet artmasına ait izahat istiyen liz talebine, Almanların verdi! cayabi nota parlamentoya bil. pale in vekâletinin / ye de nöbet bekleyen işçilerle polis- | ler arasında olan bir mücadelede altmış grevci tevkif olunmuştur. Bütün Konnektitut'de şapka ve tayyare fabrikaları işçileri arasın- da grevler ve grev tehditleri oldu- ğu bildiriliyor. dar böyle mâvkufen devam etse bile müteessir olmam. Türkiye hudut | m "ANKARA, 14. (Milliyet) — Hükümet seyrüsefer kararnamesi yayı bir tayyare vakası karşısında #radun makamlar ne suretle hareket #ğğeri