30 Haziran 1938 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 11
No. 2184—499 UYANIŞ Muasır Türk tefekkürüne dair notlar : Bizde içtimaiyat Mütareke devrinde tekrar eski neşriyat ve hare- ketlerin başladığını görüyoruz, İlim içtimaiciliği yani Prens Sabaladdin ve arkadaşlarının ananesini devam ettiren Mehmet Ali Şevki (Mesleki içtimai) (1) mec- muasını çıkarmıya başlamış ve (Mesleki içtimai cem- iyeti ilmiyesi) ni kurmuştur. Diğer taraftan fırkacılığa geçeu Hilmi ve doktor Refik Nevzattan gayrı doktor Şefik Hüsnü ve arka- daşları Marksist (Kurtuluş) (2) mecmuasını tesis et: mişlerdir. (İçtihat) da canlanmıştır. Bu devre içinde Gök Alp İngilizler tarafından Maltaya sürülmüş, Darültünundaki iştimaiyat kürsü. süne, daha evvel müderris muavini olan Necmeddin Sadık geçmiştir. Bir müddet sonra Gök Alp Malta- dan dönmüşse de İstanbulda itilâfçılarla uyuşamamış ve Ankaraya uğramakla beraber orada da kalmıyarak Diyarıbekire gitmiştir... Gpk Alp Diyarıbekirde (kü- çük mecmua) yıneşretmiye başlamıştır. Mecmua 31 nuşha kadar devam etmiştir. İstiklâl harbi tamamlanıp cumhuriyet ilar edil- dikten sonra, diğer bu türlü sahalarda olduğu gibi, içtimaiyata dair hareket ve neşriyat ta azami bir tempo ile inkişaf eder (3). Neşriyat arasında, bilhassa üst üste Durkbeim tercümeleri şayanı dikkattir. Durkheim'den Hüseyin Cahit (Dini hayatın iptidai şekilleri, 923), Midhat (İçtimai taksimi ameli, 923), gene Hüseyin Cahit (Ahlâk terbiyesi) ni çevirmişler- dir. Fakat tercüme hareketi bu kadarla ve Durk- heimliğe münhasır kalmamıştır. Mehmet İzzet Frazer den (Aile ve gemiyenin menşeleri, İlahiyat Fakültesi meocmuaları), Mustafa Rahmi Fövye'den (Avrupa mil letleri ruhiyatı 926) Nazım Monteskiyo'dan (Ruhül kavanin, 923), Abdüllah Cevdet Lebou'dan (İlmi ruhu içtimai, 924) Mehmet İzzet Hes ve Gleyzden (İçtima. iyat dersleri, 924) nı, Hüseyin Cahit ingilizceden (Sanayii nefisenin menşeleri, 925) nı türkçeyi çevir. mişlerdir. Aynı şenelerde sosyolojik mahiyette telifler ara- sında Mehmet İzzetin (Milliyet nazariyeleri ve milli hayat, 924), İsmail Hakkı Baltacıoğlunun (İçtimaiyat noktai nazarından terbiye, 924), Ziya Gök Alpın (Türk türesi 922, Türk medeniyeti tarihi 925), Meh- met İzzetin (Yeni içtimaiyat dersleri 926) sayılabilir. Şüphesiz ki bir yandan demokratik devreye gir- memiz ve bir yandan da 924 de İttihatçıların kötü zihniyetle değil, fakat Frrnsızların mektep program- larına uyarak içtimaiyat dersinin list ve muallim mekteplerine kabul edilmesi, nihayet daha evvel ister Hi Beş nüsha çıkmıştır. (8) Altı nüsba çikmıştır. (4) 923 de Fransiz içtimaiyatçılarından Botugl€ İstanbula gelmiş ve hir kaç konferans vermiştir. Van gölünden bir manzara Yamu: L. Erişci istemez tekeviün etmi: içtirasiyatii karşı âlâka,. Nej- riyatın böyle birdenbire fazlalaşmasını izah eden ğroillerdir. Neşriyat, hele makaleler bakımında çok geniş- lemiştir. (Edebiyat vw İl&hiyat mecmu'ılarında) Meh- met İzzet; (meslek) de M. Servit ww Muhittin; (Ha- yat) da İlshmet İlwii, Bonafnr, “#enrmetilm #adık, Ziyaettin Fahri; Konyada (“eni fikir) de ne! Fikret ve Namidar Rahmi; (Mihrap) da Hilmi Fiy ve iy ettin Piliti; (Anadolu) da Hilmi #/ş5; (Ankara mual limler birliği mecmuası) nda Hilmi Ziya.. İçtimaiyata dair muhtelif makaleler rüjmilişmilardı. #urdığımız isimler birer mektebe bağlanmaktan ziyade eklenik görünmektedirler. Bunlardan başka İstanbulda (Muallimler) müwmu- atında Pol Dekan'dan (İngiliz mekteplerinde twibiyrti, Edmon Demolen'den (İli, Hkrbiyelşt çwviren deliler Sabri ve bazı makalelerile Mehmet Ali #wvki ilmi içtimaiciliği yeniden (İwyam wiiirmiyi başlumislardır. Marksiatler ise (Aydınlık) (4) mecmuasını çıkari- yorlardı. Gerek bu mecmuada, Wwiwk mecmuanın yaptığı külliyatta tercüme ve telif eserlerde ##fik Hüsnü, Şevket Süreyya, Sadrettın Celâl ve Ahmet Cevat isimlerine rastyelinmektedir, 925 den sonra Marsist mektebe ait neifiyat bir- denbire durduktan sonra diğer neşriyat da yavaş yavaş daralmıya başlamıştır. 927 de Ali Kâminin (İçtimaiyat) ı, Hilmi Ziyanın Gaston Risar'dati ter. cüme ettiği (İçtimaiyat hakkında iptidai malümat) I, İbrahim Memduhun Vorma'den tercüme ettiği (İçti- maiyat)ı, Fehminin Durkheim'den (Education v# Sosyoloji 928) si basılmıştır. Aynı senede Istanbaldii M. Servet vi Agâh Sırrının himmetile (Felsefe Ww İçtimaiyat) mecmüası meşrolunmışa başlanmığlır. Pek az bir müddet sonra bu mecmua etrafındı memleketimizde ilk defa olmak üzere bir «Felwijw cemiyeti: kurulmuştur. Fakat Felsefe we İişlimaiyat 4) Bu mecmua $1 nüsha çıkmıştı Aydınlık külliyatı ise 14 mi kitap ve broşürdür Devamı var p gi iğ “
