17 Kasım 1930 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 4

GÖRE İMTİKAP.,. Çok Yerlerde Kanunsuz Mua- melelerle Geçti Ankara, 15 (H.M.)— Millet Meclisi bugün öğleden iki saat sonra toplandı. Salonda, açılma günü der- cesinde olmasa bile, yine alel- ade günlere nazaran mahsus derecede fazla bir ka-labalık vardı. Reis, Fethi —Bey tara- fından — verilmiş olan — isti- | zah takririnin müzakere edile- ceğini — söyledikten — sonra Serbes fırka lideri kürsüye çıktı, söyliyeceği nutku evelden ha- zırlamıştı, — kâğıtları — önüne koydu ve okumıya başladı: Görülmemiş Bir Manzara Son belediye intihabatı “memle- kette şimdiyekadar yörülmemiş bir alâka üyandırdı. Çüzkü bu intihapta iki fırka yekabet halinde karşı katiğü ” elmiş — bülnüyorlardı. BON Ş ve bazahaler de bü arte değin hiç bir intihaba iştirak etmemiş - binlerce vınıd.ı:ü'h defa vay vermek hakkını” küllan- mak, (için — esatleroe, | günlerce ganı a gel fırsatı: Bdi izaei T İsimlerin - Yokluğu Vakıa bunların birçokları “ def- terde ismin yok ,, cevabını aldık- ları için meyus ve münfail geri döndüler. Mamaafih bunu gören- ler asla fütur getirmediler. Milli hâkimiyetin ne olduğunu, Cümhu- riyet sayesinde anlamış — olan halk bu hâkimiyetin verdiği rey hakkını bütün — mümanlatlara, müşküllere göğüs gererek kul- alamak istiyordu. Rey sandıkla- rına vatandaşların bu - tehalükü herbangi fırkaya mensup - olur- larsa olsunlar bütün — cümhu- riyetçilerin — kalplerini — iftiharla doldurmak — leapeder. - Demok- rasinin — eari — olduğu — mem- leketlerde bir vatandaşın san- dık başına gidip rey vermesi onun için bir vatan borcu, bir medeni varzifedir. Bir memlekette intihap zamanında bu vazifeye karşı bigâ- ne kalanların adedi ne kadar çok olursa orada demokrasinin halk | tabakatı arasında o kadar az an- laşıldığına hükmetmek iktiza eder. Halk tabakaları, umuma ait olan işleri kime vermek daha münasip | olacağını düşünmezlerse umumi işlerde, umumi menfaatleri bir ta- rafa bırakarak husüsi ve şahsi menfaatleri ileri götürmek - isti- yenleri rey almaktan mahrm et- mezlerse memleket işlerinin doğ- ru görülmediğinden şikâyete h ları lııl:ııı. K Gösterilen Telâş Siyasi rüştün yüksek olduğu memleketlerde reye iştirak eden- lerin adedi de yüksek olur. Bu Serbes Fırka Büyük Gazinin Tasvibile Mura- kabe Hayatını| 'Uyandırmak İçin Meydana Çıktı. pardıkları yaygaralardan — iba- ret olduğunu — işidiyorduk. O zamanlar, hükümetten mem- nun olan bu halk, bele- diye — intihabatm da mı birden bire mürteci oluverdi? Hakikat bu kadar az bir za- | manda yoktur. — Zıt iki çehre nasıl gösterebilir? Bu irtica denilen hareket nasıl tecessüm etti? Halk, lâyik kanunları istemiyoruz, halifeyi isteriz mi dedi? Hayır, efendi- ler, bin kere hayır. irtica diye tavsif olunan bu | hareket halkın reyini serbestçe ve istediği taraf lehine kullan- | mak istemesinden başka hiç | bir suretle tecelli etmemiştir. | Ahalinin Serbest fırkanın helediie namzetlerine - reyini vermek istemesini irtica sure- retile tefsir edenler halkın reyini inhisar altına almak istiyenlerdir. Bu inhisarcıların Cümhuriyet ve demokrasi — mefkurelerile hiç alâkaları olamaz. Hakiki | Cümhuriyetçiler, — Cümhuriyet mefküresinin tanımadığı emel- ler arkasında koşan menfaat- perestlerden — yüz çevirmeli- dirler. İşte Efendiler, halk büyük bir terbiyei siyasiye sahiple- rine yakışacak veçhile sükü- netle intihap sandıklarına gel- diği zaman hükümet memur- ları halkin vatani vazifesini ifaya var kuvvetlerile mani ol- dular. Serbes Fırkaya rey ver- mek istiyenlerin bir kısmına “defterde ismin yok,, dediler. | Bu suretle devlete karşı bütün mükellefiyetlerini ifa — ettiler. cümhuriyetin, milli bâkimiyetin tecellisi için yegâne fırsat olan sandık başında en mukaddes haklarından mahrum bırakıldılar, Evet, her dairei intihabiyede birkaç kişinin ismi — sehven deftere geçmeyebilir. Bu hatayı kabul etmek tabildir. mülâhazalara binaen son belediye intihabatında Türk müntahiplerinin rey vermek için aaatlarca bekle- melerini Cümhuriyet ve demokrasi namına memnuniyetle telâkki et- mek icap ederken bazı hükümet memurları ve bazı fırkacılar bun- dan pek ziyade telâş gösterdiler. Reylerin arzu edilen tarafa ve- rilmediği — görüldükçe — asabiyet ziyadeleşti. İstediği tarafa rey vermek hakkımı kullanmak gibi en memdüh ve en İlüzumlu bir vazife ifa ettiği İçin en güzide şebir ve kasabalarımız halkına irtica, komünii anarşi lekeleri sürülmek — istenildi. Eger en ileri gelen şehir ve kasabalarımızda bu derece — vasi mikyasta — İrtica hareketleri mevcut idise nede! bu yerlerin idare amirleri, beledi: ye İntihabından evvel böyle bir hareketi sezmediler ve hükümet merkezini ikaz etmediler? İki Zıt Çehre Serbes Cümhuriyet fırkası- nın teşekkükülünden evvel bü- tün memleket halkının hü- kümetten memnun — olduğu- nu, şurada, — burada işidilen şikâyetlerin - menfaatleri — tat- min edilmemiş kim selerin ve- ya ecnebi — propagandasına kapılmış olan safdillerin ko- Fakat yanlışlık ve *hata sayısı yüzlerce defa tecavüz eden bu unutmalar her yerde yni fahiş nisbetleri bulursa bundaki maksadı mahsusu gör- memek mümkün müdür? Sonra defterde ismi varken ismin yok,, diye geri çevrilen- lerin bilâhare isimleri hizasına sahte imza veya parmak izi koyarak o isim hesabına mün- tehibin gıyabında rey attırı- mıştır. Bunlar vesaik ile tesbit edil- miş ve vesaik icap eden ma- kamlara verilmi: Bazı yerlede de müntahip- lere defterde ismin yok cevabı kâfi gelmemiştir. Çünkü müntahiplerin kısmı küllisine defterde ismin yok- tur demek biraz müşküldür. Bu gibi yerlerde nüfus tezke- relerine birer bahane bulmuş ve tezkerenin şu veya bu kö- şesi yırtılmıştır. denerek mün- tahipler rey vermek hakkın- dan iskat edilmişlerdir. Akla gelmiyen müşkülât Bazı yerlerde bü. tedbirler de — kdfi | ettiler SON POSTA- B | gelmeyince nüfus tezkereleri mutebar değildir, yeniden nüfus dairelerinden hüviyet varakalan çıkarınız dentlmiştir. Diğer cihetten de nüfus dalresi hi viyet varakalarım — vermekten imtina etmiştir. Gene bazı yerlerde * daha şedit | tedbir abnarak Serbest fırka lehinde rey verecek müntahiplerin bele- diye dairelerine girmeleri polis ve jandarma vasıtasile menedil- miş, müntahipler zabıta kuvvetle- rile dağıtılmıştır. Müntahiplerin — serbes rey vermelerine mani olmak için ileri sürülen birçok müşküller kâfi gelmediği zaman da son bir tedbir olmak üzere birçok vatandaşların şahsi masuniyet- lerine ve hürriyetlerine tecas vüz edilmiş ve asayişi ihlâl bahanesile — yüzlercesi hapisanelere atılmıştır. Şayanı memnuniyet ve şük- randır ki, cümburiyetin- &dliye memurları bu kanunsuğ harekâta —âlet olmamış ve elinden geldiği kadar şahsi musuniyetlere vaki olan teca- vüzleri bertaraf etmek ve hür- riyetleri ihlâl edilen vatan- daşları serbes bırakmak - için çalışmışlardır. Efendiler ! Müddei umumiler ve hâkimlerimiz asayişi ihlâl edenlere karşı elbette müsa- maha etmezler. Bu bahane ile hapisaneye atılanların adliyece — derhal tahliye edilmeleri ve hak- larında — tevkif kararı - veril- memesi, dahiliye — memurları- nın fırka gayretile de inti- hapta halkı tethiş maksadile bir takım vatandaşları - tethiş ve tevkif etmek ve bu suretle cümhuriyetin. Türk — milletine temin ettiği en aziz hakları keyfi surette ihlâl etmek için hareket ettiklerine en büyük delildir. Fethi Bey bundan sonra Umumi olarak saydığım - yol-; suzlukların bir kısmını mahal| ve vak'a zikretmek suretile gös- termek isterim diyerek Adana intihap yolsuzluklarından Mer- sin, — Konya, — Eskişehir, Ba- hkesir, Çatalca, Silivri, Manisa, | ir intihap yolsuzlukların- dan uzun uzadıya bahsetmiş, Antalyadaki hadiselerini de mevzu bahsettikten sonra bü- tHin vilâyetleri sayarak her tarafta ayni müdahale ve yol- suzlukların görüldüğünü söyle- miş ve demiştir. ki: — Reyler, istida ve şikâ- yetler, birçok yerlerde kabul edilmemiştir. Demek ki şikâyet kapıları da kapalı kalmış, ta: rafgirlik yapılmıştır. Bir kısım vatandaşlara fazla imtiyaz ve hukuk — verilmiş oluyor. Bir. Cümhuriyette bu- un asla kabul edilmiyeceği aşıkârdır. Bunun — devamı — memle- kette —anarşi — temin eder, Çünkü —cümhuriyette — bütün otüritelerin —menşei — intihap tarikile millet olduğundan in- | tihap serbestisi cümhuriyetin rahu ve milli hükimiyetin esa- sıdır. ; İntihabın - serbestisi — ihlâl ediliyorsa cümhuriyetin temel- döyü- darnilmiş <elar” Y Alkalonül burson belediye intihabında Dahiliye —memurları, bittabi aldıkları hafi talimat sayesinde harekete mecbur olduklarından bu manzara hasıl olmuştur. Bazı hükümet küvvetleri ka- nuna ve milli hâkimiyete karşı Kullandını vvb, “ballan ( dmlar- riyetin en mukaddes olan rey hakkını istimal etmemesi için çebir - ve tazyik yapılmıştır. Wanütar yalnız irey verecek- leri, yani vazifei vataniye ve vicdaniyelerini — ifa — ettikleri zaman şahsi kanâatlerine göre bitaraflıktan çıkar, istedikleri fırkayı tercih edebilirler. Bir fırka için devlet me- Murlarını ve inzibat kuvvetle- rini kendi siyasi mevküni - ta- hakim ve muvaffakiyeti — te- min için cebrü tazyik icrasın- da istimal ederse bütün ka- nun ve cümhuriyet mefhumları altüst olur ve ©o — zaman hükümetin istinat ettiği esasi ahlâki ve manevi kuvveti sar- sıldığı gibi istinat ettiği esas, milli hâkimiyetin tezahürüne muhalefet suretile bu da mün- bedim olur. Böyle bir manzaranın husuli Türk cümhuriyetinin tarihinde esefle karşılanır. Cümhuriyet icabatına karşı sıkı bir irtica manzarası veren - bu hareketin bir daha tekerrür etmesine mani olmak — için eümhuriyeti samimi — surette sevenlerin müttehit olacaklarını Ümit etmek isterim. Serbest Cümhuriyet fırkası, memleketimizde Cümhuriyetin — bânisi olan büyük Gazinin tasvibile Millet Mecli- sinde mürakabe haya- tını uyandırmak ve ne- şir ve ilân ettiği pren- sip ve kanaatleri etra- fında, mücadele için meydana çıkmıştır . Yoksa zabıta kuvvetle- rile cebir ve tazyık mü- sabakası yapmak için ortaya atılmamıştır. Esasen bu şerait altında memlekette bir siyasi hayat tesis edilemez, Karşı tarafa rey vermek isteyenler jandarma — süngusü ile mukıbefe görürürse, mem- lekette siyasi fırkalar teşkkü- lüne cebren mümaneat edi- liyor demektir. Bu cebri mümanaattan çıkan manayı bittabi çok geçmeden | mazik etimleler FETHİ BEYİN İNTİHABATA AİT TENKİT NUTKU Bugün Yapılacak Şey İntihabatın Tekrar Yapılma- sına Karar Vermekten İbaret Olmalıdır. herkes anlıyacaktır. Her halde cebir ve tazyik siyasetine rü- cu ederek memleketin beka ve “inkişafını temin için memlekette serbest bir siyasi hayat tees- süsüne yol açmak cümhuriye- tin müstakbel mukadderatile alâkadar bir meseledir. Efendiler, Belediye intihabatında ya- pılan” yolsuzluklar hakkında lediklerimin küffesi birer ır. Bunlar delillerile birer birer tetkik olunmuş, mahkemelere ve icap eden makamlara şikâ- etler gönderilmiştir. Bu vesi- ıılu karşısında tevile ve hakikati tahrife imkân kalma- mıştır. Muhterem Başvekil geçen- lerde verdiğim istizah takriri tzerine kürsüden, Halk fırkası- nın da belediye intihabatından müşteki olduklarını söylemiş- lerdi. Bundan da Dahiliye vekilinin H. Fırkasını bile memnun ede- mediği anlaşılıyor. O halde yapılacak tek bir şey kalmıştır: O da bütün belediye — intihabatına karıştırıldığını — itiraf ve ona öre yeniden Cümhuriyet mef- :umunı yakişacak surette yeni- den initihabat icrasına karar vermektir. Ancak bu süretle vatandaş- ların sarsılmış - olan - itimadı yerine getirilebilir. Cümhuriyete ve milli hâki- miyete — karşı kalblerimizde taşıdığımız ve — söylediğimiz iman ve muhabbet namıma ve — hükümet — mefhumunda mündemiç fikri adalet namıma — ümit ederim ki milli hâkimiyet esası ile bu kadar bariz surette tearuz eden bu kanunsuzlukları tasvip etmemekte ve bundan mes'ul elan Dahiliye vekilinin hareke- tini takbihte bütün — meclis müttefik kalacaktır. İtiraz Başladı Ecthi Bey söylerken, belediye intihabının yolsuz olduğunu söy- lediği şehirlerin meb'usları birer birer söz alıyorlardı. En başta İzmir meb'usu Vüsıf Bey vardı, sonra sıra İle Hayreddin (Balike- sir), Hilmi (Kayseri) , Rasih (An- talya), Kâmil (İzmir), Refik (Kon- ya), Recep (Kütahya), Azmi (Bo- zok), Ali (Afyon), Münir (İzmir), Kâzım (Aksaray), Naüm Hâzım (Konya), Kâzım Hüsnü (Konya), Hüseyin Hüsnü, Yahya Galip ve Ali Şuuri Beyler vardı. Vâsıf B. Kürsüde İzmir meb'usu evvelâ Fethi beye ve- Tümiş olan malümatın çok yanlbış oldu- Bunu söyledi. Sonra tecavüzlerin bil- akis Serbes Fırka mensupları tarafından yapıldığı iddiasında bulundu: — Sarbes Fırka - mensupları arasında | haydutlar vardır, caniler vardır, haplsa- me kaçkınları vardır, dedi. Vüsf Bey içinde sert bir Tlsan kullanıyordu. Devam etti: — Büyük Gazi hiç şüphesiz eümhuriyeti daha küvvetli sürette enzari cihana | göstermek için mubalif firkanın teşek- Bu külüne —muhalefet — buyus lar. hareketi tarih kaydetmemiştir. Fakat arkadaşlar; Gazi eğer muhalefet etseydi bugün buradaki arkadaşlar Gazi beyanatında “ icap ederse ve fırkam akalliyette kalırsa ben fırkamın başına geçerim,, demişti. fesat | bu vazifeyi yapmayı | hatırlarına bile gelirmiyeceklerdi. | Teşrinisaril 17 — GOZİ HZ. NİN MEKTUPLARI Nadi B.e Gönde- rilen Mektuptü Ne Işaret Var di Fethi-B. — Hayır, GâF öyle söylememiştir, mektubul” da da öyle şey yoktur. Nadi Vâsf B. — Yunus gü Beye yazdığı — mektupta yok mu? ü Fethi B. cevap vem:’t_), Vüsıf B. (devamlaj— Fethi Beyeili galiba Halk fırkasının nizamasmf bilmiyorlar. İki maddesinde “Halt İi kasının banisi ve umumi reksi Hazretleridir,, denilmektedir. Eser ©" dür, fırkayı teşkil eden Sâza da TÜ Elbette ki Gazi de kenmdi eW0 ayrılamaz. (Alkışlar) ; Nihi bu hakikı aşaldığı SÖŞ yet bu at anlapıldığı İt dür ki 8. fırka kazanamadı. v lideri olmak kolay ıı-ıııdı:'s: "“ı metanete — İltiya » T ::.ıııııı'm-' İhbarlanma - Mmanmantli fena vaziyete di ş.'lvı.ıı Bey 1'.'..;4."."' indi, Meciie VS dakika teneffln için tatil edildi. İkinci Celsede Fethi Beye Hücuf Eden Nutuklar İldinci celse açıldığı zaman e8t ’5 Bahkesir meb'asu Hayrettin Dü Küreüye çıktı. ve Sebes Firka - P altında Bahkesirde din proj yapıldığını söyledi. ? Adanada Ne Oldu e Adana meb'usu Zamir B. F süye geldi : — Fethi B. vaktile Dahil? vekili iken Adanadan rejim ÜÇ | kümet şekli) hakkında bl: HibaP bi lmişti, bu defa İN hakkında bir mazbata :e:dı B ikisinde de bulunan izimler hile îıirç.oklın T.ımııuinh <- nidir, dedi. dlf Antalyada Ne Yapıl' S Antalya meb'usu Rasib dt de şiddetli lisan kullanıyo''4, — Serbes fırka Aııb_llî' çe halkı isyana teşvik ıkhhı’ gece nümayiş yaptı, esnasında polislerin pillhl'; aldılar, valiye çıkıştılar, v yet 54 üncü alay geldi. da Fethi Bey Hakkıf Takibat Lâzım- Resik bey nutkunm G gelmişli. Devam etti: yi —Ben Fethi B. den lı'"f" beklerdim. Fakat mizi mücrim vaıiye!îııl' termemeleri lâzımgelirdi- Fethi B. — Efendim, — y alayı mücrim göstermediP gi delerimi tahrif ettiler: gl ederim, sözlerim tahrif * se buna sebep kalmaz- Il'( Rasih B. (Devamla) — leketin daha fazla e0mX'| gir ihlâline müsaade edilme” ,(k" Bendeniz Fethi B. "'(yf daşları hakkında takib* pilmasını teklif ederim- Bir Hadise Çıkt ,, Afyon meb'usu M kürsüye geldiği ım';ü Bo | bir badise - çıktı: | dedi ki: 4 — Fatbi B. bilf—";,;ı'—'. bilmiyerek beni ve | | şahsiyeti mantV;Y'::liyf î; e0i Ti eçi | etti. Şimdi bana meleri lâzım gelir. © söz söylemekten (ü dedi. SA | Devamı 6 ımci #aYİRĞR — nleriz ür Diler”” , y Va Meclis müzaket? || haberlerin /ıı:!u!'S,' layı (çok çnruk’”m ait resimler kon* Özür dileriz: d a