18 Nisan 1934 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 11
18 Nisa © SON POSTA > Esnaf Bankası Meselesi İş Adliyeye İntikal Etmiştir 4 Baştarafı 1 inci sayfada ) raporu tetkik edecek ve Dahiliye, İktisat Vekâletlerine gönderecek- tir. Şehir Meclisinin kararı muci- bi ca rapora ilâveten gönderile- cek tezkerede bankayı bu feci vaziyete sokanlârm tecziyesi İste- mecektir. Belediye de ayrıca ken- di salâhiyeti dahilinde takibatı kanuniye yapacaktır. Gün geçtikçe vaziyet hem vuzuh kesbetmekte, bem de esrar engiz bazı hâdiseler meydana çıkmaktadır. Anlaşılmıştır ki ban- kanın sermayesi, oem kabarık zamanda (210) bin lirayı geçme- miştir. Halbuki, inin iki öç misli fazlalığında bir takım ticari işlere girişmiştir. Bu ticari işlerin, ekserisinin mahiyeti karan- lıktır. Ve bugün bu ticari şirket- lerden hemen hiçbiri bir mevcu- diyet arzetmemektedir. Bu işler nelicesindedir ki (400,502) lira ta- mamen ziyaa uğramış, yani ban- Kanın sermayesi kalmamıştır. Banka Heyeti Umumüyesi Esnaf Bankası üç gün evvel genelik heyeti umumiye içtimanı yapmıştır. Bu içtimaa bütün his sedarlar iştirak etmiş, birçok gürültüler, münakaşalar Dün banka müdürlüğün, pılan bu heyeli umumiye ye yeni sene bilânçosu hakkında izahat istedik. .Bu hususta birşey söy- lenemiyeceğini cevabını aldık, Fakat yaptığımız. tahkikata göre banka bu sene de diğer seneler gibi hesabını ziyanla ka- patınıştır. e Binaenaleyh Utemettu dağıtmak meselesi O mevzuvbahs değildir. Ziyan miktarının neka- dar olduğu kat'iyetle malüm de- ğildir. Esasen Esnaf Bankası yalnız bir sene temettu verehil. miştir. O da, teşekkül ettiği se- nedir. İlk senesi olan 1927 sene sinde, banka hissedarlara yüzde 18 temettu dağıtmıştır. Birinci senenin © verdiği o muvaffakiyet Özerinedir ki, banka işletmek için birçok para bulabilmiş, hisse se vetlerinin | fiatleri yükselmiştir. Fakat bir daha © muvaffakiyet Bankada,yüz binlerce liranın ziyaa uğradığ seneler teşekkülü tarihinden itibaren geçen ilk beş senedir, O zamanlar da müdür Faik Bey iş başında bulunuyordu. Faik Beyden sonra 1931 se- nesinde, şimdi Devlet Bankası kambiyo şefi olan Af.f Bey mü- dür olmuştur. Fakat Afif Bey bu vaz fede iki gün kalmıştır. Afif Beyden sonra yine Faik Bey bir müddet müdürlük vekâletini ifa etmiş, bündan sonra Balıkçılar cemiyeti reisi Hamdi Bey müdür olmuştur. Hamdi Eeyi sabik Be- ir; etmiş, il a MM lerle “etmiştir. En sen müdür de şimdiki © müdür Rasim Bey zade Hamdi Beydir. Hamdi Bey bu vazifeyi cretsiz olarak üzerine alınıştır, Birçok İşler Esnaf bankasının uğraştığı bir- çok ticaret işleri arasında bir de, Ayakkabıcılık şirketi işi vardır. Fakat bu şirket bugün mevcut değildir. Esnaf bankası, bu şir- kette de (13) bin lira kadar bir para kaybetmiştir. Yaptığımız tahkikata (göre bankanın bu feci vaziyete düşme- sine. sebep olanlar, bu karışık işlerin vukubulduğu zamanlarda a Esnaf Bankasının Sabık Müdürü ( Baştarafı 1 inci sayfada ) neden Lundan evvelki Şehir Meclis. leri bankanın ziyan ettiği 400 bin hira işine temaş etmediler? Esasen benim alam açıktır. Muhakkak meydana mes'u'ler çikarmak isteniyorsa, on- lar, yine Şehir Meclisi aza'arı aras sında aramak lâzımdır. Çünkü: Esnaf dürlüğüm zamanında Şehi delâletile ve meclisi “ idare kararile teşekkül eden Süt anonim şirketine (40,000) lira verdik. Şirket ilân etti, Bu paralar yandı. Ayni kararla Mem- ba ös şirketinde 130,000), Ticsret ve Sanayi Banka; i e ında ( 60,000 ) lira Bunlardan ben mi me'ulüm? His- sedarlar telâş göstermediler. Çünkü: ilk sene yüzde (18), illinci sene yüzde (16), üçüncü sene do yüzde (10) temettu dağıttık. Yani aksiyo- nerler verdiklerinin pisfıni aldılar, Ortada — yenmiş, içimiş bir şey yoktur ve eğer mes'uliyet varsa, banka meclisi idaresine racidir. Ben dedikodu yapmak istemiyorum. Adnan müdür/ük, o murakiplik, meclisi idare reisliği x- azalığı yapan zevattır, Afit Bey Ne viyor? Dün, bankada (1931) senesinde çok kısa bir zaman müdürlük vazifesini i yapmış olan Aff Besim Beyle | görüştük. © Ağif Besim Bey şayanı dikkat şeyler söylemektedir. Diyör ki; — 1931 senesi Ağustosunda Bankada müdürlük işini bana ver- diler. Bankada yalnız iki gün ça- lıştım, Baktım ki vaziyet çok fena.. Birçok karışık hesaplar var- dı, Vaziyeti açıkça ifade eden bir rapor yazdım. Şimdi meydana çikan e lira kayıp para o zaman meydana rumu, m ak azası bulunan, Belediye reisi mu- avini Hâmit Beye verdim. Vazi- yeti > Anlattım, Sonra bu rapor ne oldu, tetkik edildi mi i medi mi? Bilmiyasanı ğa edi dan aşağı yukarı dört sene geçi” yor. İki gün kaldıktan sonra da Bankadan istifa ettim.» Rapor Nerede? ye reis muayi Hâmit Beye, bu rapcrun ne dar İda sorduk. Hâmit Bey “de- dağ Malümatım yoktur. Muhid- karadan Pir sened, i Bankası Müdürlüğünü” yapa est BE Be müracaat ederek, ie diki vaziyeti almak İstedik. Baner, aba tetkik eden komisyon ra Bankada ancak (5-6) bin lira bir para kaldığını ifade ediyördu. , Para ve iman Hamdi Bey Bankanın canlan- ması için hüsnüniyetle bir zattır. Hattâ, bu e bu suretle herkese yayılmasını istemiyor, Bankanm kredisini, ticari itibarını düşürür, diye en son Ümit merhalesinde dahi kur- dam — Para ile imanın kimde duğu beli olmaz, diyor, “ Dün şayan dikkat bir şey öğrendik. Bankanın 1929,1930 ve 1931 senesi bilânçolarını a Kii girdik. Bu bilânçolarda bankanın kaybolan (400,502 ) lira parası, matlubat faslında gösterilmekte- dir, Diğer taraftan “meşkük be- saplar,, unvanlı bir fası'da (1500) Jra gibi küçük rakamlar göze çarpmaktadır. Kaybolan (400,502) lira tahsili gayri kabil para oldu- ğundan bunların da meşkük he- saplar maddesinde ve matlubat faslında gösterilmesi icap ederdi. Meselenin en şayan dikkat ciheti 1925 senesi ile 1949 senesi ara» sında geçen zamana ait senelik bilinçolar ortada yoktur. İktisat Vekâleti şirketler kö- miseri Remzi Beyin, iki sene evvel, bankanın heyeti umumiye içtimaında hazır bulunarak bütün bu karışık hesaplar ( bakkında bir rapor yazarak İktisat Vekâle- tine gönderdiğini duyduk. Esnaf bankasının şimdi, (50) kadar nama muharrer hisse 8€- nedi ve adedi çok mahdut hami- line muharrer hisse senedi vardır. Fakat son günlerde birçok hisse- darlar bankaya müracaat ederek paralarını istemektedirler. Diğer tarsftan, ismi bu işe karışan hey- keliraş Kenan Ali Beyle de gö- rüştük. Onun da söyledikleri şöy- İecir; Kenan Ali Bey Anlatıyor “— Esnaf bankası işi görülen ve yazılarJarın büsbütün aksinedir. Vaziyeti size «trafile anlatayım: I929 senesnde Amasya için heykel yaptığım sırada Esnaf bankasından bir tanidığım vası- tasile teminat mektubu almıştım. Bu, banka ile tarışmama vesile teşkil giti, Esnaf bankasının o za: manki müdürü Faik beyle görüş- tüm, Yüzde on komsiyon vermek, yüzde kırkını bloke etmek, yapa- cağım heykeller için alınacak paranın heyeliumumiyesini temlik üzere bir anlaşma yaptık. Bu anlaşma idare meclisi tarafından tasvip edildikten sonra işe giriş- tim. Evvelâ işler iyi gitti, Edirne Kars, Isparta vi'âyetleri için hey- keller yaptık. Fakat, bir zaman sonra, işçiere ödenmesi icap eden parayı vermedi, daha değrusu veremedi. Bu hal işleri aksattı. Para kanalı tamamen onların elinden geçiyordu. Muka- veleyi bana yaptırıyorlar, temlik eltiğim için de ipa kendi elle rine geçiyordu. Bu hal işlerimi aksattı. Karşılıksız Değilmiş... Bu vaziyet karşısında bazı vilâyetlerin idarei © husuriyeleri tazminat istediler, (Oo mukaveleyi yapan ben olduğum için banka tazminat olarak verdiği parayı benim alacağımdan kesti ve bu yüzden 40 - 50 bin lira zarara girdim. Banka ile y mua“ meleler teminatsız değildi. Kar- gılık olarak heykelin umum be deli temlik edilmişti. Netice it barile Esnaf Banka- sından, (işlerimi (© sürüncemede bırakmasından doleyı benim taz- minat istemem İâzımgelir. — İtham Ediyorum Bankayı bir bakımdan itham ediyorum. Çünkü paraları yoktu. Heykel bedeli olarak gelen para- lar da başka tarafa gidiyor, ma- haline ( sarfedilmiyordu. | İtham etmiyorum; çünkü vaziyet r müsait bir şekilde inkişaf ettiği v ele ge || © İnkılâp Dersleri Siyasi İstiklâl, İktisadi Istiklâlden Ayrılamaz Dün de Üniversite konferans ğini, inkişaf için evvelâ zira salonunda eski o Adliye Vekili | sonra senayiin ve bilâhara ticar So yaptığımız o anlaşmıya göre; 5 bankaya 5 bin ira 'İ borçla olduğumu kabul etmiş (4) bin (500) ü bulmaktadır. Yusuf Kemal Bey tarafından inkılâp derslerine , devam edil. Yusuf Kemal Bey dünkü kon-' feransında ( bilhassa memleketin sanayileştirilmesini o mevuzuubahs etmiş ve eski devrin sanayi faa- İiyeti ile bugünkü (ve gelecek zamanın ikişafını paye et iştir. Hatip (bu meyanda on dokuzuncu Gore Osmanlı ülke- sinde bir sanayiin mevcut oldu- gununu, ziraatin sanayie uyduruk duğu hattâ başka memleketlere de ihracat yapıldığını anlatmış, Osmanlılığın bir sanayi devresi geçirdikten sonra, yerinde kaldı- ilerle; iğini izah etmiş- tir. Yusuf al Bey demiştir ki: makine (kuvveti, makine sana- yü gelmiştir. Osmanlılıkta sa- nayii himaye edecek tedbirler alınmadı. Çünkü kapitülâsyonlar vardı. Memleket o halinde yalnız mevaddı iptidaiye yetiştiriyordu. 1884 te sanaylin inkişafı için bir teşebbüs yapı dse de, bir netice elde edilemedi. Memleket ham madde verip mamul eşya aldı ve buna bir itibarla efendilik, bir itibarla da uşaklık denir!, Yusuf Kemal Bey, bu vaziyeti izah ettikten sonra, ham madde verip mamul eşya alan memle- ketlerin bir müstemleke olabilece- ğin, siyasi istiklâlin, iktisadi is tiklâlle telif edilmesi lâzimgeldi- liraya anlaşmıştık. Banka evvelâ 5 bin lira avans aldı. Fakat hey- kelin bitirilmesi için Manga a kaldı. ri Ml İnci Ve ödenen 12 bin liralık tazminatı banka benim alacağımdan kesti, Şim- di ayni heykel için (8) bin raya bir mukavele yaptık ve bu beykeli ben kendi besabıma hazırlamakla meşgulüm. Kenan Bey Bankaya Borçlu Bütün bu işler görülürken, bir hesap yaplılar, fevkalâde komsi- , fazla faizler ilâve ettiler, ulâsa; Oben borçlu çıkıyor. dum. Bu arada bana imal masrafı olarak ceste cesle aldığım paralar için senet imza ettirdiler. Belki de hesap yanlışlığı buradan doğmuş- tu. Neyse, “ Mesele uzamasın; iş mahkemeye düşmeden hal edelim ,, dedik. vaziyetteyim. o Bunu da dört senede ödiyeceğim. Bankanın Diğer İşleri Maamafih şurasına bilhassa işaret edeyim ki; bu işte banka idari mesuliyeti deruhte etmiş ett Halbuki meselâ pi- wn > hakikaten zeri sız olarak yüz binlerce İiralık kredi — açi biliyorum ve işlerde bankanın parası hakikaten beba olup gitmiştir. , 2 in Ali Beyin verdiği iza- 'hata göre; heykel yapımı işine mukabil kendisine verilen a Kulan gm Erzurum vi- yapılacak (heykeller için alınan (64) bin (500) liranın (9) bin (500) lirası. Kenan Ali Bey bugün için Bankaya (5) bin lira borçlu olduğunu bul et göre her iksinin yekünu; “© iş Adliyede ş e e elden geçmesi lüzumunu, zira: zor olduğunu, #enayiin ise | kolay temin edilebileceğini an mıştır. Yusuf Kemal Bey bu | yanda demiştir ki: “ — Siyasi istiklâli, iktıs istiklâlle birleştirmeden beka « maz, Biz müstemleke ve esir Ma İktisadi istiklâlin elde eğiZ. » Hatip müleakiben yeni gümi tarifelerini, 927 de teşviki san kanununun dan son vaziyeti İzah etmiş, muafiyetli lan sanayi anketlerini anl — memlekette 65 bin san besinden 6İ inin iki üç kişi İştırdığı, bunun bir el saayü | bildirmişt Yusuf Kemal Bey, bizde | nayiin ilerleyip ilerlemiyeceğ anlatırken, köylünün ber zam için iyi bir amele olacağını, ke: işçi ve ham maddemizle memleke iktisadi istiklâlinin kurtarılacağı plânlı bir sanayi ile nizam intizam çerçevesi içinde ve d lelin idare ve parmağile bu mutlak (suretle (o muvaffakiyı bağlamlacağını söylemiş ve « mi,tir Wi ak metinden sonra bütün dür devletleri arasında şiddetli | mücadele başladı. Bunda | de varız ve çok mühim m cadeleler karşısındayız.,, Adliye de vazıyet etmiş bulu maktadır. Dünden itibaren bankanın d: yalarına vazıyet edilmiş ve t& kiksta başlanmıştır. Tetkik işi Müddeiumumi Kenan Beyin zaret ve idaresi altında tetkik bürosu şefi Sabri E memur edilmiştir. Fırka İda: Reisi Cevdet Kerim Eeyin ve Ş hir Meclisinden bazı zevatın nan Beyi ziyaret etmeleri de banka işile alâkadar görülmekt dir. Bugün bazı alâkadarlar Müddeiumumiliğe çağırılarak if delerine müracaat edilmesi mu Ef. den şu mektubu aldık: Ismail Ef. nin Mektubu Efendim, Muhterem gazetenizin bugünl nüshasında Esnaf Bankasında bahsedilirken ismimin de bu ara olduğumu muhterem gazete! neşredilmesini rica ederim Ef,
