24 Temmuz 1936 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7

Tarihten sayfalar : — Çanakkale bundan 300 sene evvel nqsü tahkim edilmişti” Tarih bundan üçyüz sene ÂAkdeniz meselesinin mevcut Yazan: Reşad Ekre Evvelâ bir iki satır içinde tarih vak'ala- Tinı nnlllımı “Üç yüz sene kadar evvel, bir Malta kor- tan Alosunun Rodos He Girit adaları ara - tında, içinde Sultan İbrahimin gözden düş- Müş ve Mısıra sürgün edilmiş kızağası sünbül ağa bulunan İbrahim rels kalyonu- Dü zaptetmesi, Osmanlı imparatorluğunun bu hâdise ile hiç bir alâkası olmıyan Ve - hedik cumhuriyetine harp açarak cumhu- tİyetin elinde bulunan Girit adasına hü - Süm etmesini intaç etmişti. Bu hüdise bize, üç yüz sane evvel de Yok karışık bir Akdeniz meselesini aydın olarak göstarir. ' Dalmaçyadan başlıyarak Mora, Ada - denizi, —Anadolu, — Suriye, — Fi - 'ıı_n_ Misir, — Trablusgarp, Tunus he Cezayir — kadar — İnkitasız bir tahi zincirine sahip olan ve şarki ÂAk - Md bir iç deniz hafine getirmiş bulunan %ln'h imparatorluğu İçin: Kıbrıs, Ro - do Girit ve Malta adaları, evvelâ: Şarki Ak'd“niılııiı ecnebi tecavüzlere karşı em - Riyeti temin edecek müstahkem birer ka- olmak dolayısile; saniyen, ittisali te- Tn edecek birer ticaret istasyonu sıfatile, Zabti ve imparatorluğa Uhakı lâzım gelen .*tlllnh. Rodos ile Kıbrie deha evvel zaptedil- Mişti. Sıra Giride gelmişti. Venedik Cum- Üüriyeti Akdeniz emniyetinden mes'ul ad- Solundu ve ani bir surette Giride büyük bir ::“'nmı gönderilerek adaya asker çıkarıl- Halbuki e asırda bir Akdeniz emniyeti —"'kıı' mevruubahe değildi; bu emni - ma&“l mes'ul bir devlet te yok idi: n sahillerinin korsan sekenesi ile kıs- :i;:'m Fransız zadegânı teşkil eden wl'h şövalyeleri ile Venedik korsan teş” “tina Mora sahillerinin Türk - Müslü - çah korsanları, mağrip korsanları muka- bula ediyordu. Siyast vaziyet te Osmanlı imparatorlu- .;*hı çok müsaitti: Garp komşumuz A - —Ş'Üı. imparatorluğu 30 sene harplerinde mağlüp olmuş bizimle iyi geçin- SN Medburiyetinde kdi. Osmanlı impara - 'orluğu için henüz bir kuvvet telâkki edile- %'“* olan Rusya Çarlığı, Don ve Vol- a kazaklarının çıkardığı büyük jsyanla .h"lyoldu. "ıı-k komşumuz İran zayıf kii, darların elinde, perişan bir halde Âvrupanın en kuvvetli devleti olmuş leri Nan Fransa, şarktaki ticaret menfaat- eçi Clayısile Türkiye ile iyi geçinme bir buriyetinde idi. Asrın diğer mübhim z 'îl“’l“i İngiltere, Akdenizdeki Fran - k_huc“'tiııh sekteye uğraması ve hiç çe- hir tdiği Fransa nüfuzunun kırılması için W .Md“h harbini dört gözle bekliyor; lı: hislerle mütehasele olan Holânda ile di aSer Osmanlı imparatorluğunu Vene- L.,ııdk“' harbe teşvik ediyorlardı. Harp Öna iği zaman, Venedik cumhuriyeti Os- ııu:h imparatorluğunu karşısında tek ba- n k'h-İ bulunuyordu. İmparatorluğun ıq::ıı'm kuvvetine karşı Girit adasında di *Hak olmak imkânsazdı. Yegâne ümi- İo::"n en iyi gemicilerine sahip — olan Tüyg Pasında idi. Bu donanma, — büyük af karşı açık denizde bir evvel de çok karışık_ bir olduğunu bize gösteriyor m Koçu dışarı çıkartmaz, ve Giritteki Türk ordu- 'sunu erzaksız, mühimmatsız ve imdatsız bırakabilirdi. — Çanakkale boğazı da on yedinci asırd.a 'Böyle bir ablukaya çok müsaitti._ ; çünk'ıi boğaz ağzındaki Seddilbahir ve Kilildibahir kaleleri daha yapılmamıştı. Fatihin yap - oğaz hisarları Venedik donanma- azın aşağı kısmına girip yatma - sına mâni olamaz- pırttığı b pının boğ sına ve boğazı kapatma d M | Venedikliler harbin daha ikinci yılından itibaren boğazı ablukaya başladılar. Ve tam on iki yıl, muntazaman, deniz seferle- .ri mevsimi başlarken kuvvetli bir Venedik filosu boğaza geldi ve Türk donanmasının .boğazdan çıkmasına mâni olmağa çalıştı. Boğaz sularında iki donanma bir sıra mu- harebeler yaptı. Denizcilikten anlıyan, e- ;nerjik amiralların kumandasında bulün - :duğu zaman ablukayı yararak açık denize gıkmağa muvaffak olan Türk donan_ma.sı. liyakatsiz ellerde feci hezimetlere uğradı. En son, Köprülünün sadaretinde, Çerkes ıO.v..rııaı'ı Paşanın kumandasında bulu_nan 'donanma, bir huruç hareketi yapmak iste- 'di. Osmanlı deniz tarihinin eşini kaydet'- :mediği feci bir hezimete uğradı. Venedik amiralı Lazaro Moçenigo bu zaferden son- :ı—a boğazı geçerek İstanbul önüne _gelmek. ;imparato:luğunun payitahtını te.luiıt ec.le - rek Girit cenginden feragat ettirmek iste- di Fakat Kara Mehmet adında kahraman bir Türk topçusunun attığı bir gülle Yene- “dik amiral gemisinin barut ambırınıa isabet le'tti. Gemi amiral Moçenigo Ve bütün ıeı'- kânı harbiyesile beraber parça parça olup havaya uçtuktan başka, kıç t_nrafı_ bir ateş kitlesi halinde gerideki ikinci afııfral. ge - misîne düştü, ve bir an içinde ikinci ı—ı':ı- ral gemisi de bütün kumandanlar ve m Ş rettebatile ayni âkibete donanmasına ıınkibbiğ .V(ll i ir surette boğazdan : Peıâ:îaîı;an müuvaffakiyet n-ihaye_t .bıı' f"î din yüksek fedakârlığı ve hızr.ı_ıetıı?m efe:; idi. Fakat Kara Mehmedin güllesi amır Moçenigonun ge hııgîı.ıhvaık'a. Çanakkale boğazının tahkimi ihtiyacını bir hayati mesele olarak ortaya attı. OÖ asrın silâhlarına göıe_ bu hususta yapılacak bir iş vardı: Boğazın Adalar de- nizindeki ağzının iki başına iki yeni kale | yaparak boğaz ağzını kıpaunak.. 'Topçu Kara Mehmedin güllesi 1656 dış patlamıştı. Yeni boğaz hisarının temeli ldirım çarpmıştı. an firar etti. k 1658 de atıldı ve hisarlar 1660 da bitti. Çanakkale boğazı da, o asrâ tahkim olundu. O devrin müverrih- «Yeni kaleler» diye anılan lışına dair Fındıklılı Mehmet ağanın tari bazı n?tl'ıı çıkaîıyomm ki, boğazları tahkim ettiğimiz bu gunl.eıde. üç yüz yıl kadar evvel yapılan tahkimatı göstermek noktas caktır sanırım. İ Fındıklılının üç yüz sene evvelki çok za- rif, fakat ağdalı üslüp ve ifafl?sinî günlük bir gazetenin okuyücuları — için bozmak buriyetinde kalarak yaııy?rum: meîHıu'ırî 1069 senesi vakayiinden: Bo - Bu suretle göre, leri tarafından bu hisarın yap! ihinden ından şayanı dikkat ola- misine isabet etmiye de . Ördek Şeklinde domates Gördüğünüz bu resim bir doma- testir. Kartalda adliye mübaşiri Hali- lin bahçesinde yetişmiştir. Bu doma - tesin göbeğinde yeşil başlı bir ördek dan çıkan bir ördek yavrusu şekli var- dır.. Renk itibariyle de tıpki ördeğe ben- zemektedir. Baş yeşil, ve gaga ördek gagası rengidir. Domates Kartal Ziraat Memurlu - ğunda muhafaza edilmektedir Ünitürk fiaları Ünitürk tahvilâtı dün, Paris borsa- sında 191,50 franktan açılmış ve 188 franktan kapanmıştır. Bu eksik kapanışın akisleri İstanbul- da da kendini göstermiş ve İstanbul borsasında Ünitürk 21 lira 95 kuruş- tan açılmışken, Parisin eksik kapanış haberi gelince bir aksülâmel neticesi olarak 21 lira 55 kuruş olarak kapan- mıştır. yakasında karşı karşıya iki adet müstah- kem ve metin kale bina edip her birine konulan topları gündüzden kat'ı nazar gece bile, değil gemiler ve ka- yıklar, kuşlar bile pervasız geçmek istese <canı gülle ile uçurulurdu. Bu sebeple Ak- /'denizden gelecek düşman korkusu kalma- ,mıştı. Fakat Venedik seferinin başlangı - .cındanberi düşmanlar her yıl otuzar, kir- ikar gemile gelip bu kalelerin dışında iki ,sahilde yatarak içeriden dışarıya bir gemi çıkmaz oldu. Dışarıdan da gelenler onla- rın mevcudiyetinden haberi olmayıp uğ- rayınca zaptediliyordu. Türk donanmasının her huruç teşebbüsünde ne kadar zarar gördüğü havadis kısmında yazılmıştır. - Düşmanların oraya gelmelerini menet- mek için Kara Murat Paşanın sadaretinde bu kalelerden yirmi mil aşağıda boğazın ,deryaya açılacak yerinde iki sahilde karşı kargıya iki metin kale bina olunmak dü- günülmüşken hâdisat ile geri bırakılmış, terkolunmuştu. Artık binası zaruri görül- ıdüiıünde.-n İstanbuldaki dülger ve mimar- lardan başka bütün Türkiyede olanlar arasından, J“derildi ve bir mübarek vakitte kalelerin in- şasına başlandı: Tulen ve arzan üçer yüz arşın olmak üzere büyük bir dikkat ve iti- ha ile az zamanda bina yer yüzüne çık - tıktan sonra kaptan vezir Köse Ali Paşa kalelerin inşasına memur ve nazır tayin o« Jundu. Donanmanın da o sene boğaz hi - |sarında kışlaması ferman buyuruldu.» Sa- hife 168-169. «Hicrt 1070 senesi vakayiinden: Padi- ,sahın Edirneye hareketi: -« ... Padişah E- jdirneye giderken orduyu Gelibolu sahra- gında bırakıp kendisi boğaz hisarlarını ,seyretmek üzere vezirler, şeyhislâm — ve jkazasker efendiler ve maiyetinde bulunan bazı zevat ile tekrar çektiriler ile «Çar - ,jdak» a geçip Anadolu yakasından Sulta - yniye kalesine vardı. Oradan gene gemilerle Rumeli yakasına geçti. Her iki taraftan ,sektirme toplar attırıp dizdar ve muhafız- ilarına atiyeler ihsan etti. Sonra gene Ana- idolu yakasına geçti, Valide Sultanın yap- fırttığı yeni kalelere gitti ve Anadolu ya - (kasından seyretti. Toplar attırdı. İnşaata memur kaptan Köse Ali Paşaya pek çok iltifat etti. Kaleler henüz bitmemişti. Deniz lııı'ıflın doldurulmak üzere idi. İtmamı için 'tenblılcrde bulunduktan sonra Çardağa 'döndü. oradan gemilerle Geliboluya geç - |ti Sahife 161. «Hicri 1071 vakayünden: — Padişahın (Edirneye azimeti: - ... Padişah zilhiccenin ,birinci perşembe günü acip ve garip alay- Jar tertip olunup İstanbuldan çıktı. Bitmiş lolan yeni kaleleri görmek istiyerek bu de- azda: yeni, kalelerin hinası > Fatih İatan- bul fâlhm:'ğetlâr%ni korumak için Rumeli n sonra düşman- :emile!îndenf.fl da o taraflara gitti ve evvelce görüldü- 'ğü vechile ordu Gelibolu sahrasında kaldı. | F Ç 4 aıe AF dd X eeislinir gea Ö onun yanında henüz yumurta -| :toplı.tunldı, hâssa mimarı ile boğaza gön-|| | , Sayfa ? | HALKIN FİKRİ | Lozan gününün manasSı agün Türk tarihinin en mühim ve en şerefli günlerinden birinin yıldönümü- dür. Atatürk ordularının kazandığı büyük zaferin karşısında on üç sene B evvel bugün bütün dünyanın başı hürmetle eğildi. Daima hür ve müstakil yaşamış olan Türk, daima hür ve müstakil yaşıyacak bir millet olduğunu ve esarete müstahak bulunmadığını, hüküm altına alınamıya- cağını bütün dünyaya ön Üç yıl evvel bugün tasdik ettirdi. Bugün Lozan sulhu imza edildi. “Bütün Türkler için pek mühim olan bugün hakkında bir muhasridimiz balkı- mızın münevverlerile görüşmüş ve onlara: — Bugün Lozan sulhunun imzalandı ğı günün on üçüncü yıldöniünüdür. Loza- nın sizin için manası nedir? Diye sormuştur. Aldığı cevapları aşa ğıda bulacaksınız. ,. Diş tabibi Fikri Köse Mihal oğlu: Yirmi dört temmuz Türkiyenin ikinci kuruluş tarihi olarak anılabilecek değerde bir gündür. A » tatürk Türkiyesi tarihin « de en büyük diye anıla « bilecek bir çok günler sa- yılabilir. Bununla bera « ber arsıulusal hayattaki vaziyetine bakarak dün- ya tarihine nisbetle Lo « zan gününü büyük bir dönüm noktası saymak her düşünen baş için doğru bir görüş sayıl « mak icap eder. Tarihin başından #0 « nuna kadar yüce varlıği- .le görünen Türk bilhas- sa Lozanda hakikt boyl- le ve hakiki çapile göze çarpar. Bu cepheden Lo- zan bir harika ve bir muhteşem tarihf manza « radır. Muharrir Bq Ke - — AÂnadolu savaşı « nım kanlı dövüşlerinden Türke yaraşan bir za « ferle çıkan Ulu Önda - rin mesai arkadaşların « dan İsmet İnönü — çelik hamlelerinden birini de on dört sene evvel bu « gün Lozana atmıştı. O zamanlar hasta a - damın kalbine vurulmak İstenen son hançer dar - besi, Anadolunun kan deryaları içinde yüze « rek on binlerle, yüz bin- | Terle çelik süngülü düş - man ordularını Akdeniz —— kıyılarına kadar kovalı - Avukat İrfan E -« | min: Lozan Türkiyenin si - yasi Tüştünü kazandığını gösteren Öönemli bir dö- nüm noktasıdır. O za « mana kadar kapitülâs - yonların bağı - altında kendi ülkesi için bile ta- sarruf hakkı tanınmamış olan Türkiye, kendi top- rağında yaşıyan yaban « cılara karşı sözünü ge « çirmek hakkından mah- rum geri bir devlet sa - yılıyoardu. Bütün medeni dünya e ayni hizada konuş - mak ve ayni hak ölçü - - berile hesaplaşmak salâ « hâyeti orada resmen im - zalandı. Dünyanın en büyük hareketini tari « H ııılılinı uygun dı - rak filiyat sahasına çıka« ran yeni Türkiye mede « nt milletlerin en ön sa « fiında yer almak hakkı « ni haliz olduğunu büöyle bir yerde cihana tanıbtı. Yirmi dört temmus / Keotus davan Mon « * treux zaferi, Uluslar Ku ; Remunda Türk sadasının saygı ile dinlenmesi hep rııl dört tammuza bağ- birer tarih hâdisesi sa- yılır, : Lozan muahedename « - Gini imzalatan ve o im- zalıyanlar bu bakımdan Türk tarihinde en yüce bir yeri işgal etmek im - tiyazını haizdirler. Otatürk devri Türkiyesini retile akim kalmıştı. İşte bu kuvvet ve kudretin bir timsali olan İsmet İnönü Lozana at « tığı bu adımla Türk az - mini, varlığını —dünyaya tanıtmış, cihana — boyun ' eğdirmiştir. Biz bugünü geçen u - zun gsenelerde — doğan mes'ut hâdiselerden a - yırt etmiyerek o çelik / saret kuvvettir. Lozan hür ve | Aksaray Millet caddesi 52 numara - da Bayan Yücel: Okullarımızda tarihine haklı olarak en büyük payı ayıran yeni kültür — hareketlerimizle bilhassa içinde yaşamak şerefini duyduğumuz A- daha iyi anlamağa çalış- tım. Lozan benim başıma sığamiıyacak ka « çocuk —dar büyük bir tarih hâ - | disesinin çerçevesidir. O- rada inkılâbın — büyük hamlesini ve medeni dün- ya karşısında —hürmetle tanılmasını ilân etmek gibi içten ve dıştan ayrı, ayrı hayretle görülen bir tarih manzarasını — fark | etmemek kabil değildir. L - Böyle bir devrin çocuğu olmakla sonsuz bir ss-ef Bdi — Öğretmen — Bay Muzaffer German: nin manası, Türkiyeyi | yoktan var eden bir var- kktır Lozan Türkün kılıcı - nin İki tarafı kestiği za - man bile kıramadığı e - zincirlerini kırnn müstakil bir Türkiye, hür ve müstakil bir Türklük yaratmıştır. Türk hamleler gibi bir varlık - la kutlulamaktan asla geri kalmamalı ve bunu ebedi bir vatan borcu bilerek kalblerimize yer- leştirmeliyiz, —— Kendisi Valide Sultanla beraber yeni ka- leleri seyrettiler. Toplar atılıp azim şenlik- ler oldu. Dizdar ve muhafızlarına sadaka: lar dağıtıldı. Ve Geliboluya dönüldü. Hâs odalı şair Abdi ağa kalelerin itmamına şu tarihi söyledi: /— Budur bu Kal'anın her birine Tarih ey Ahbdi, Jibe ___' - Eğe .. | V Sene 1071 Ve sene bunda encama erdi.» Sahifa 219-220. Ben bugün öyle sanıyorum ki, zama « nın müverrihleri ve Avrupalılar tarafından «Yeni kaleler» diye anılan bu hisarların ,bugün «Seddilbahir» ve «Kilidibahir» di « ye anılmasına sebep, şair Abdi ağanın bir t Reşad Ekrem Koçu