12 Eylül 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 3

Başvekilin Mecliste dünkü mühim beyanatı “Biz bugünkü harbin dışındayız. Harbin memle- ketimize b temenni ediyoruz. Aldı acak inkişaflar göstermemesini z askeri tedbirler ancak ihtiyat tedbirleridir,, (Rastarafı 2 nci sayfada) mn: ehemmiyetli bir mevzu olarak ele almış bulunuyoruz. Bu husustaki kanun lâyibaları kısa bir za- manda huzurunuzu gelecektir. Yeraltı ser- vetlerinin araştırılması faaliyeti, munta - #nam bir program altında devam etmekte ve başlıca devlet madenlerinin geniş mikyasta Astismarı yolundaki fasliyete hiz yerilmekta- dir. Ergani bakır madeni işlemeğe başlamış- tar. Morgol madeninin de teşhizatına çalışıl maktadır.Kömür istihsalâtında, mevcud vâsi ta, şart ve imkânların israfına mahal verimi yerek azami neticeler elde etmek için türlü gayret sarfolunmaktadır. Bununla be- raber, bu mevzuda istihsalâtı taşkilâtlan - dırmak fhiiyacı karşısında bulunduğumuzu işaret etmek isterim. Kömür havzasının der etlaştirilmesi için de teşebbüse girişilmiş - tir, Cümburiyetin büyük eseri ve Türk sa- ayinin en büyük temelini teşkil eden Ka- rabük demir ve çelik fabrikalarının şu anda! Uk iatihsalini vermekle mili snayliim kudretli bir unsur katmış olduğunu arzet - mekle sevinç duyarım. (Bravo sesleri, al - kışlar), Ticari vaziyetimiz Arkadaşlarım, Büyük Meclisin tatili devresine girmesini! takib eden aylarda hükümetin! ticaret po Mükası ve bunun tatbikatı üzerinde ebemmi yetli faaliyet olmuştur Harici ticaretimize ye ni latikametler verilmesi şeklinde başlıyan bu nl İyete Avrupada harbin başlamasını mü- teakıb, bir taraftan daha fazla kuvvet ve - rilirken, diğer taraftan dahili flatlarımızın makul Badlerde tutulabilmesi, iç pazarların barekete geçirilmesi mevsuları süratle ele alınmış, mahsullerimizin k#ymetlendirilme- si ve kredilenmesile meşgul teşekküllere ye- ni vazifeler verilmis, bankalardan mevdu - atın çekilmesi teşebbüsatı mili bankala - rımizın ve Merkez Bankasının müşterek me 8aisi ile şimdiye kadar sarsıntısız bir şekii- de idare edilmiş olduğu gibi, son günlerde İç piyasada görülen bazi ihtikâr hareketlerini, daha ilk adımda akamete uğratacak tertibat ve ihzarala da girişiimiş bulunmaktadır, (Bravo sesleri). Müsaade buyurulursa bu işlerin her birl hakkında Kisaca marvzatta bulunmak & - terim, Yeni ticaret anlasmalarımız | İş flatlarımızla dünya fiatları arasındaki! imüvazenesizlik yüzünden merkezi Avrupa devletleri haricinde kala memleketlere yaptığımız ihracatlarını son senelerde arzet- tiği müşkülüt bertaraf etmek için baz bü- yük devletlerle ticaret anlaşmalarımız ih - racatımıza İmkân verecek bir şekilde tan - me gayret ederken, aramızda anlaşma mevcud olan ve olmıyan memleketlere H - caretimizi kolaylaştıracak hell tedbirlere de tevassl eylemiş bulunmaktayız. Fransızlar» | la yapılan ticaret unlaşması, İngüiz takas! Histenine kredi şmasinda mevzuu bah-| solan mahdud mallardan başka bütün ih -| raç mallarımızın ithal edilmesi, Kanada ve Mıunrjia olan ticaretimizin inkişafına engel teşkil eyliyen bazı kararların kaldırılması bu meyanda zikrolunabliir, Bu suretle başlıca ihraş maddelerimizin sürümü teshil edildiği gibi sanaylimizin muh taç bulunduğu bazı ham maddelerin Ithal imkânları da temin edilmiş olmaktadır. Harici mübadelâtta temayül eylediğimiz takas muzmelelerini intizam altına almak, ithalâtımızı müşkülâta maruz kılan prim yükselmelerine mâni olmak ve bunları İç ve dış piyasa İenblarına göre ayarlamak ga- yesile öç büyük mili bankamızın iştirakile,| kuvvetini “Türk parası kiymetini koruma ka nunundan alan bir takas limited şirketi! kurulmuştur. Direktiflerini, Ticaret ve Ma-| liye Vekâletlerile, Merkez Bânkâmızın mel messillerinden müteşekkil bir komisyondan almak suretile işliyen bu teşekkül, pek ka bir zamanda gerek takas primlerini tan - #im, gerek başıboş bir halde cereyan eden ve| çok defa spekülâtif bir mahiyet alan bare- ketlere münl olmak bakımından değerli me- saide bulunmus, prim seviyelerinde mühim sayılacak tenzilât teminine muvaffak ol - duğu gibi, ihracat ve ithalât tacirlerimize de) Imad verebilecek emin bir memed. olmak itibarile, her (arafta memnuniyet uyandır-| mıştır. Büyük ehemmiyet verdiğimiz m #elelerden biri de ziral mahsullerimizin fi) Btlarını bakiki piyasa fenbları haricindeki) Amillerin tesiri altında kalarak düsmekt korumak ve bu #wretle bunların değer flat larla satışmı temin eylemektedir. Knnpsr-tifelik fanliyeti İmekanirmaya tâbi tutulmasını raç imkânları mevcud oldukça, ban mühim ihraç maddelerimiz için ihracatgıların müş- terek ve mütesanid bir surette bareket ot - melerini temin edecek tacir birlikleri vü - cude getirmek suretile Hatlar makul had - lerinde korunmak istenilmiş, İnbisarlar U - mum Müdürlüğünün piyasada nâzımlık hiz metini görecek gekllde, mubayaatin bulun- mazı temin olunmuş, diğer taraftan bugünkü ahvsl ve gernitin ihdas ettiği bazı mabai- H sıkıntı vaziyetleri önlemek üzere incir, fındık bölgelerinde satış kooperatifi teşki- Ihlrımın faaliyetleri genişletilerek ortak olmıyan müstahslilerin mallarını da tapla - mak ve bu mallar mukabilinde avans vef- mek teşebbüsüne girişilmiştir. (Bravo ses-| leri), Hilen satış kooperatiflerimizin mali bün yelerile müterasib bir surette idare edilen| bu ilk harekâtı takviye eylemek, bu teşek- kül'erin ihdas edecekleri senedleri resskont muamelesine #âbl tutmak suretile kendile - rine daha geniş bir faxliyet sahasi açmak kararındayız. İhtirârla mlicade'e | Son günlerde iç piyasada bam ihtikâz ha-. reketleri münasebetile aldığımız tedbirler -| den de bahsedeyim. Üç gün evvel neşretti- Bim bir tebliğ ile memlekette en az bir s€- nelik ihtiyaçlar fazla iaşe meyaddi bulundu Bunu, zaruri maddelerin hemen kâffesinin ya ihracı men veya Ilsanan tâbi tutulduğu- nu, ihtikâra teşebbiis edecekler hakkında| hükümetin en şiddetli bir suretle takibata| geçeceğini etraflıca efkârı umumiyeye izah| eylemiştim. Mazide hepimizin şahidi olduğu muz vukuatın tskerrürüne fırsat ve imkân verilmiyecektir. aBravo sesleri, alkışları, (Simdiden idari ve kanuni bütün tedbirlere mürâcaat edilmiş olmakla beraber, bu bü- sustaki mevzuatımısın ikmal ve takviyes'| lâzım geldiği neticesine de vardık. Bu mak- adin iki kanun Viyiham bugünlerde yüksek| huzurunumı takdim olunacaktır. Zirai istihsalâtın tezyidi Harici duruma nazaran, zirai istihsal teşvik ve takviye eylemek başlıca mepgals- miz olücaktır. Bütün resmi teşkilâtımız. bu maksadı temin edecek şeklide tahrik edil - miş bulunmaktadır. Zira! istihsalin inkişa - fına yarıyacak bir tedbir olmak üzere, zira! kredi #nizlerinde ahiren yapmış olduğumus tenzilâtı da zikreylemek lâzımdır. Ziraat Bankasının zirai kredi ve satış kooperatiflerine yüzde 7 buçuk faizle aç - makta olduğu kısa vadeli kredilerden dstih- sale taallük eden ve takriben 12 milyon Ji-| ya baliğ olan kısmının faizleri yüzde 5,25 thnddine indirildiği gibi, bankanın müstah - sile doğrudan doğruyu açlığı ve vadeleri 5 #eneye kadar yükselen orta vadeli krediler - Je, vadeleri 5 seneden fazla olan uzun vA - deli kredilerin faizleri de yüzde 8 buçukta yüsle 6 ya tenzil edilmiş bulunmaktadır. Bu nisbet yüzde 30 a yakın bir ucuzlama de - mektir. Alınan bu tedbirle bir taraftan koopera - wrnetin kimaye edilmesine, diğer taraftan sürrsin, İşletmenin demirbaşını teşkil eyliyeo vasıtalarla” teçhizine ve Ziraat Vekâletinin ziral istihsal programının tahakkuk etti — rilmesine daha fazla imkân verilmiş olmak- | miş ve bu hususta icab eden tertibatı almış- tar, (Bravo sexleri, alkışlar) Gıda maddeleri vaziyeti Aziz arkadaşlarım, Ziral istihsal vaziyelimiz emin ve sağlam dır, deleri üterinde herhangi bir #- İkıntı varid değildir, Bereketli ve iyi kaliteli bir mahsul yılını idrak etmiş bulunuyoruz. Evvelce de arreltiğim gibi, mevcudumuz yılık ihtiyacımızın üstündedir. İstihanl kudretimiz ökki devirlere nisbet edilmiyecek derecede yüksektir. Yalmız son 8-10 yıl içinde ekin sahası asgeri bir he - İsabla yüzde otur, alınan mahsul ise, orta - lama yüzde elli artmıştır. Bu artış barı çe- gidlerde yüzde yüzü bulmakta ve hattâ aş- maktadır. Geçen Umumi Harbden evvel büyük şe - hirlerimizin ekmek ve un İhsiyacının dışarı- dan temin edildiğini hepimiz hatırlarıs. Bu- gün ise buğday da ihracat edecek vaziyele geçmiş bulunuyoruz. Sekiz on yil ev gelinciye kadar yirmi, yirmi beş milyon ken- tali ancak bulabilen buğday rekoltesi, bu gün 35 - 40 milyon otrafındadır ki, ihtiya cimızın fevkindedir. Toprak mahsulleri © fişinin allo ve depolarmanki buğday mik - tarı bir buçak milyon kentaldir. Köylü ve tecar elinde de bunun en az iki mili bir stok olmuş olduğunu tahmin ediyoruz. Pirinç Harbi Umumiden evvel hemen ia - mamen bir ithal maddesi idi. Bugün pirin- el de ihtiyacımıza yeter derecede ) mekteyiz ve daha farlasını yetiştirecek va- Biyetteyin, Beker, evvelen münhasiran tariçten teda- rik ediliyordu. Buzün bunu memleket için- de ve ihtiyacımızın yüzde yetmiş beşi dere - cesinde yapmaktayız. Diğer, bütün gıda ve laşe maddeleri de ay- ni inkişaf ve tesayüdü görmekteyiz. Fındık, kuru üzüm, İncir ve emsali gibi bugün esas Mibarile ihraç ettiğimiz mahsullerimizin de çok kesif ve yüksek kalorili gida maddeleri olduğunu unutmamak lâzımdır. Bt bakımından da vaziyet müsalt ve mindir. Hayvan miktarı yıldan yıla artını tadir, Bu artış 979 a nisbetle yüzde kırkı bulmaktadır. Pamuk ve yünümüz memleket ihtiyacının çok fevkindedir. Bu itibarla » yim ve giyim maddeleri Üzerinde hiç bir e dişeye mahal yoktur. Bazı gıda ve iptidai maddelerinin ihracı ohüsusunda son za - manlarda yapılan takyidat, zaruret icabı de- #1, Mhtlyat tedbirleridir. Ayni mülâhaza ie istihsali eksiltmemek, İbilâkis arttırmak için icab eden bütün ted- birleri de almak yolundayız. Askeri manevralar Arkadaşlar, Tatil devresinin en göze çarpan mühim ve sevindirici hödisesi, Türk ordusunun, bu sena Trakya murlakasında yaptığı büyük manevralardır. «Bravo sesleri, alkışlar» Re. isicümhurumuz Mili Şefimizin de şeref ver- diği bu manevralar, Türk milletinin hakika- ten göğsünü kabartacak bir intizam ve mu- vaffakiyetle cereyan etmiş ve Türk kuman- da heyetinin olduğu kadar Türk erlerinin de ne azimde ve ne kudrette olduğunu va - nhan göstermiştir. «Bravo sesleri, şidde! ve sürekli alkışlar.» Bunu, huzurunuzda ifti- tadır. Zira! kredide faizlerin indirilmesi te- gebbüsü yanında, açılan kredilerin kolay işlemesini ve bilhassa formalitesinin as bir 4809 şart yek, Ticari hayatımıza ald tedbirleri arzeder- ten bankalardan merdimalın çekilme hare- keti hakkında da birkaç kelime söylemek isterim Bankalarrlaki mevduat Bi* kısım vatandaşlar bu ayın başında mevryatlarını geri almak İçin bankelera müracaate başladılar. Mevduatın (çekilme hareketi geçen hafta şayanı ihmal olmuya - cak bir vüs'atte iken, öç dört gündenberi ev velâ durgunlaşmış, müleakfben otevakkufa yakm bir manzara göstermekte bulunmuş- Vatandaşların bankalarımızdaki mevdu - atları hakkında endişeye düşmeleri (İçin hiçbir clddi sebeb yoktur. Bankalarımız şim diye kadar muhtelif vesilelerle bünyelerinin sağlamlığını isbat ettikleri giBi, bilen de bütün talebleri karşılyabilesek bir durum dadırlar. Vadeli mevduatın dahi indesine devam olunması bunun en yeni ve bariş de- ilini teşkli eder. Hükümetiniz, mevduatın çekilme hareketi! karşısında, taleb edilenin herhalde iade O - İharla ve emniyetle söylemekle bir vazife ifa ettiğime kanlim. «Şiddet: alkışları, Keza, bu arada gene Türk azmi ile ve eli ie yapılan demiryollarımının bir merha - lesine daha geldik. Şimendifer © Erzuruma yardı. (Şiddetli alkışlar). Ariz arkadaşlarım, Bugünün en mühim meselelerinden size hülüsaten bahsetmiş bulunuyorum, Büyük Meclisin ise başlaması bize hem kuvvet, hem emniyet verdi. Biz o kanastteyiz ki bugünkü dünya ba- direlerinden Türk vatanını ve irk mille - tini ancak sizin isabetli taam koru - yacaktır. «Şiddetli ve sürekli alkışlar). Romanyada vaziyel Bükreş, 11 (A.A.) — Havas: Roman. ya, bitaraflığını ilân etmiştir. Bu bita- rafhk, istikbal hakkında herhangi bir kaydı ihtiya etmeksizin bugünkü vazi. yeti muhafaza ettirmektedir. Romanya, ayni zamanda, seferberlik tedbirleri de almıştır. Halen Romanyada bir milyon kişi stlih altındadır. Hudud mıntakasın. den kadınlar ve çocuklar tahliye edil- Bu hedefe yaklaşmak için bir taraftan ih-|lunmasını en doğru bir yol olarak kabul et-İmektedir “İleti arasında, demokrasiye karşı ümide'z| bir harbe atılmaktan korkulduğunu gös-| (mış ve umumi selerberliğimiz Milli Şefin dün Ankara dahilinde yaptığı gezinti Ankara, 11 (Hususi) Mim Şef İsmet İnönü bugün saat 13 te otomebille şehir dahilinde bir ge - zinti yaptı, Samanpazarında oto - mobilden inerek halkın arasına arıştı ve yürüyerek Ulus meyda. a kadar geldi. Yol boyunca halk sini şiddetle alkışladı. Ulus meydanında tekrar otomo - bile binerek Çankayaya dönen Şef akşama doğru Büyük Millet Mec. lisini şereflendirmiştir. sase seresemmensmesausase saanen asunanenansun sen sean , Göringin nutku ingiltere ve Fransada nasıl karşılandı ? Paris, 11 (A.A.) — Göringin nutkun. den bahseden Petit Parislen gazetesi di. yor ki: «Göring» aldanıyor ve kendisini alda- tayor. Göring, Fransızların okalbletinde bir aksisada doğuramıyacaktır. Hitlerin, | girdiği çıkmazdan çekabilmesi için bir) tek yolu vardır. Bu yol, Polonyada bu. lunan ordularını geri çekmektir. Buni da yapmak istemiyor, O halde Hitler, | buğün. çıkmazda mahsur bir vaziyette. dir. Bunun haricinde ise tam inhilâlden kendisini kurtarabilmesi oimkânsızdır. e | Filhakika, Çemberlayn, İngiliz ve Fran- sız milletlerine hedefi gösterirken şöyle!i demişti: Hedef, Hitlerizmin yok edilme. sidir. Çünkü bu, Avrupaya sulhü iade| için yegâne çaredir.» | Londza, 11 (A.A.) — Bu sabahki Daily Mail gazetesinde Görkigin nutkundan bahseden Ward Price, diyor ki: «Göringin nutku, gerek bazı Alman siyasi mahfellerinde, gerek Alman mil| teriyor. Harb zamanında ilk mühim nutku Hitlerin değil de Göringin söylemiş ol. ması şayanı kayıddır. Acaba, Alman bü.! kümetinin mahiyetinde, Hitlerin yüksek etoritesi aleyhine, gizli bir değişme mi vukua geldi? Diğer taraftan Hitlerin cepheye git- miş olması, birçok başka esaslı sebebler Be de izah edilebilir. Almanyada kan. şıklıklar çıkarsa, Führer, ordunun orta. smda kendisini daha ziyade oemniyeke mi hissedecek?» Polonya İMaren muharebelerine ” hazırlanıyor Pris, Il (A.A) — #Spojue bugünkü başyazısmıla diyor Harb, uzun bir harb olacaktır. Eğer insan bakımından #ktısad yapmak iste yorsak harbin uzun olmasın: kabul etme. | miz lâzımdır. «Almanya, kısa herbi şimdiden kay. betmiştir. Almanya, muzaffer olmak k çin bu kısa harb üzerine bütün ümidle- rini kuruyor ve bu kısa harble bizi he.! men dalma tehdid ediyordu. Öyle bir kı. $a harb ki Almanyanın buna gimşek gic bi karadan ve havadan başlaması ile biz. lerin sefevberliğimiz akım bırakılacak, tahşidatımız imkânsız bir hale sokulacak ve nihayet daha çarpışmadan evvel diz üstü çükerek boyun eğmemiz mümkün kılmacaktı. Halbuki, böyle bir şey olma. muhte- gazetesi, şem bir surette tamamlanmıştır.» Sabah gazeteleri, ayni zamanda Polon. ya cephesinin vaziyetini de tetkik mekte ve ekseriyetle vaziyetin bu hede ümidsiz bir halde müşahede eylemektedir Fransız gazetelerinin, Polon; a cephe. si hakkındaki mütaleaları şu Ailiğen lâsa edilebilir: «Polinya hattı, yeniden kuruluyor gi. bidir. Bazılarının korktukları di. ii cephede nizamsız, intizamsız bir ricat yoktur. Polonyalılar, toplanıyorlar. Po. lonyahlar, «Marne» muharebelerine baş. ayorlar.» Saraçoğlunun bugün Parti Grupunda izahat vermesi bekleniyor Ankara, 11 (Hususi) — Parti G; - ci. cep- bulunmadığını İ iz yarın yapacağı toplantıda Hariciye Elle © Hükümetimizin yeni beyanatı Yazan: Selim Ragıp Emeç ünyanın bir haylı karışık vie manzara arzeden bugünkü düm. rumu karşısında memleketimizin bariye te ve dahilde gene merak uya an hilli bulunmıyan sakin Paye | tinin salâihiyetli bir ağız vasıtasile tebyim”| ve tesbiti her gün geçtikçe biraz daha bir zaruret balini alıyordu. Büyük Mülej Meclisinin dürkü toplantısında Başvekil! Dr. Refik Saydamın hükümetimiz nal Ba yaptığı beyanat, birike birike şen bu merakları izle etmiş oldu. Evvel şu noktaya ehemmiyetle işaret etmek zımdır ki Türk devleti, son dakikaya köz | dar sulhün muhafazası için yapılan #6 | şebbüslere bütün kalbile iğ tir ve bu teşebbüslerin muvaffak ması karşısında da en derin ıztırabı duy muştur. Bu hal, cümhuriyet devleti sulh mefhumuna olan bağlılığının en ul vi, en güzel bir delilidir. Maamafih hi bir emri vaki olduklan sonra, ötedenbez | ri takib edilegelmiş bulunan siyasetimiş zin bir icabı olarak, bu dava, bizi kendi dışında bulmuştur. ğ Her fevki ahvalin bir icabı olmalı üzere muhtelif memleketler tarafındağı” alnan bir takım ihtiyat tedbireri gibi & rafımızdan da bunlara benzer kararlar alındığı bir hakikattir. Yakat bunlari yat! şeyler olduklarını bugün bir deli / anlamış bulunmakla husust bir haz © amak mümkün değildir. Sagi Başvekilimizin sözleri arasında bilhağı © sa inşirahla keydedebileceğimiz bağli cümleler de şunlar «... BİZ, bugünkü harbin haricindeyiz O halde, memleketimize bulaşacak ink © şaflar göstermemesini temenni ediyo: © ruz...» dı yemi nasebatımız destanedir ve dostane caktır...» «... Hakkından emin olan hakka ve kuvvete dayanan politil şuurla ve teyakkuzla yürümekte devam” edecektir. Görülüyor ki memleketimizin dış v iç politikasında dünden bugüne değiş hiçbir şey yoktur, veka; inkişa Üs kün ile takib etmek, umumi bir dai k siyaseti gütmek ve inkişaflara göre tedbi almak; ötederiberi bir düstur olarak Ki bul ve tatbik olunan ana siyasetimizi €sas unsuru olmakla devam ediyor. © Hükümetin bu berrak izahatını okü yan ker Türk, milli menfaatlerinin aza mi surette kiskanılarak muhafazaya çalı, şıldığına insmacaktır, Çünkü harbi sade, ce bir müdafaa hakkı ve tedbiri söyay ve buna #nanam bir devletin, en dürücü bfdiseler karşısında dahi ser kanlılığını kaybetmeyip en isabeti" (Devamı 11 inci sayfada) İngiliz ablu ve Belçika Brüksel, 71 (AA) Dp, N, terenin ablukayı bitara? endişeler uyandırmıştır, Bu meseleden bahseden Libre gigue gazetesi diyor ki: «Bitaraf devletler muharib tarafla serbest ticaret yapmak hakkını haizdi Lahaye mukavelenamesi, bitaraf deviği © lerin harb malzemeşi ihracatını veyah dl transitini menetmeğe mecbur belli dıklarını sarih surette kaydeyle dir. 1907 Lahaye mkavelenamesi n bince, Belçika, ekonomik menfaatler temin etmek hakkını haizdir. bitaraflığını dürüst surette muhafaza mesi İle tezad teşkil etmi tak; kabulüne mecbur değildi. BİR KAYIP yen id <a Mil Şetin biraderleri Hasan Rızar Öğ z kayınvalidesi Bayan Naciye müptelâ ii duğu hastalıktan şifayah olamıyarak kacıktaki köşkünde dün vefat etm Cenazesi bugün 12 de Yatih camisindi kaklırılarak ailesi makberesine tevd ii 4 Vekili Şükrü Saracoğlunun mesi muhtemeldir, Pk vE dilecektir. Rahmet diler, keder ailesine taziyelerimizi sunarız. Belçika," |