15 Haziran 1937 Tarihli Son Telgraf Gazetesi Sayfa 2

eT ; | Acaba maaş münaka- şalarının edebiyatımı- K : îiu: 15 Haziran 1937 — za tesiri mi? Ediplere ve şairlere de ressam- | zıldi, çi.ı.ı]dl Dün gazetelerde bir Tar gibi maaş verilsin mi, verilmesi: mi? Bu mesele bir hayli zaman ga- zetelerde Mmünakaşa olundu. Bazı- Tarımız, hiç şüphesiz, eski Babıâli hulefası yerine şimdi de maaşlı ve | kıdemli Babıdli şairleri hayretle karşılamışlardır. Parayı bu kadar kışımla mah - küm etmiş olan edebiyat, nasıl o- lür da para ile terakki eder?, Böyle düşüzenlere — gazetelerde son neşredilen istatistik kadar ha- zır cevap olmaz, Buyurunuz: Geçen sene, bütün sene zarfında topu topu 41 şilr kitabı neşrolun - müuş... Halbuki şairlere maaş tahsis e - dileceği haberlerini: Bi son zamanlarda, zarfında ne kadar şiir kilabı neş- rolunmuş, gördünüz mü: -! * Boyalı dudaklar Gördünüz mü: Tramvay durak yerleri boyanıyor. Hem ne için, biliyor musunuz: Bözüne çarpması için ! Allah Allah, tramvay durak yer- leri sanki halkın gözüne çarpmı - yör mu ki: bir yerde tabutu olmt- yan bir cenaze kalabalığı görürsen bil ki orası tramvay durağı!.. Hal böyle iken durakların, hal- kın gözüne çarpması için boyan - ması ne demek? Yoksa tramvayların, halkın gö zünün ortasına çarptığı yetmiyor da bundan böyle duraklar da mı çarpsın isteniyor?!.. * Tenzilât kime ? Vapur biletleri pahalı diye ya - Halkın kolayca | olmasını | | günün hatırası olarak iki yara aç- haber var: Vapur işletme idareleri | ile liman işletme idaresinin, aylık | tarifelerini hazırlayan komisyon, pek yakında toplanacak ve bu defa bilet ücretlerinde *tenzilât yapıla- cakmış. İyi amma, vapurla gidilen yer - lerde kimse kalmadıktan sonra bu tenzilât kime: kamarotlara mı? * Hangisi halis ? Halka halis su içirebilmek için yeni tedbirler alınmış, Şöyle ki: Perakende su satanlar bundan sonra memba suyu aldıkları depo- dan suyun cins ve miktarını göste- ren bir vesika isteyeceklermiş.. Desene ki, bu sefer de suyun değil, vesikanın halis olup olmadığı me- selösi çıkscak!! * Aşk hatırası! Biz parklardaki tahta sıralara, selvi ve çam ağaçlarına çakı ile aşk hatıraları bırakılmasına itiraz ediyorduk. Baksan a, ateşin bir gencin yaptığına: Genç sevgilisile Adaya gitmiş, Akşamlara kadar gezmiş, son va- purla dönmüşler. Köprüde ayrılır- larken delikanlı cebinden çakısını çıkarıp sevgilisişin vücudüne © mış! Doğrusu, selvi gibi servendam - lara da çakı ile hatıra açmak me: nedilmelidir! ç/ğ_f/_f-?.şır_l'ğM için olmak üzere memleketimizin iş hayatında bu sahahtan itibaren yeni bir devir açılmıştır. Çünkü ge- çenlerde Kamutayda kabul edilen yeni iş kanunu dün gece yarısı me- riyet mevküne girmiştir. Bu kanun işçi ile iş verenin karşılıklı hak ve vazifelerini tesbil etmekte ve bu mecburiyetlere riayet göstermi - yenler için bazı cezalar koymakta - dır. Bu kanunun ekser hükümleri bugün meriyet mevkiine girmişse | de, baftada 48 santten fazla çalı - şılmaması gibi diğer bazı hüküm- leri ise zamanla kat'iyet kesbode - cektir. K sımları bilhas: İş verenle işçiler arasında muka- vele akdi, işin tanzimi ve şeklinin tayin edilmesi, ücret meszeleleri, ge- ee işçileri ve gece işle: İş dalresi müfettişleri bu sabah erkenden İstanbuldaki iş yerlerini teftişe başlamışlardır. Bu teftişler- de kanuna aykırı hareketler düzel. Hileçektir Çiftçilik, deniz vo hava işlerile bir ailenin fertleri veya yakın âk- rabası bir araya toplanarak ve ara- larında dışarıdan bâşka işçi alın - mıyarak ev içinde yapılan işler ye. ni kanunun haricinde kalmakta - dır, unun derhal tatbik edilen kı- şunlardır: 'liabzon Limanı teslim Alınıyor İstanbul Liman İsletmesi müdür Muavini Hâmit, Trabzon liman şir- “keti tesisatımı teslim almak üze- re bugün öğle üstü Trabzona hare- ket. etmiştir. Trabzon limanı tesi- satı bir anonim şirkete ait oldu - ğundan hisse senetleri hükümetçe satın ahnacaktır. Bu işler, bu ay — sonuna kadar bitirilecektir. JIş kanununun | Bilbaodan Tatbikına Sonra Madride Geçilen kısımlar| Saldıracaklar Gerek iş veren ve gerek işçiler Londra, 15 (AA) — Evening Standard gazetesi muhabirinin bü- dirdiğine göre Başvekil Aguirre'nin bir memuru pazartesi gecesi Gene- | ral Franco'nun karargâhına gel - miştir. Bu memur, Bilbao'nun tesli- mi için Bask hükümetince ileri sü- Tülen başlıca şartları bildirmiştir. Bu teklif, iki tarafa mensub rahib- ler arasında evvelce gizliden gizli- ye yapılan müzakerelerin netice - sidir. Muhabir, General Franco'nun şehrin bilâkaydı şart — tesilmini istediğini iddia etmektedir. BİLBAO'DA FRANKO BAYRAĞI Bilbao cephesi, 15 (A.A.) — Ra- dio“National'ın dün akşam saat 2220 de bildirdiğine göre General Davila kumandasındaki kıtast, sü- Tetle ilerlemiye devam etmekte « dir, Franco bayrağı daha şimdiden Bilbao'da bir kaç evin üstünde dal. galanmaktadır. Bilbao'nun banliyösü olan Bego- na'da muharebeler cereyan elmek- tedir. Begona'nın her an düşme - sine intizar edilmektedir SİVİL AHALİ MADRİDİ BOŞALTACAK Madrit, 18 (AA) — General Miaja, sivil ahaliye Maârid'in dor- hal tahliye edilmesini emretm General bütün siyast taşekkülle amele teşekklüllerini, tahliye işle - rine yardım etmiye davet etmiştir. Salamanca, 15 (A.LA.) — Pranco tayyareleri, Madride şu beyanna - meleri atmışlardır: «Nasyonalistler Madrid cephe « sinde bir çok kitalar tahşid etmiş- | lerdir. Son taarruz yaklaşmıştır. Madrid 0 zaman Malağa gibi bir kaç gün içinde düşecektir. Taarruz emri verilir verilmez binlerce in - san ve mühtelif çaplarda toplar Madrid cephesinin bütün noktala- rında harekete ınçecekludır Zabıtanın yeni kıyafeti Polislerle polis âmirlerinin yeni kıyalet nizamnamesi Temmuzun birinde tatbik edileceklir. TARY T Dersimde son vaziyet v hareketler nedir? (Birinci sayfadan devam) bulunduk, Biz muhalefet edenle- rin mukavemetlerini bertaraf ettik- ten sonra kendi programımızın hiç bir şey olmamış gibi talbik olun- masını esaslı vazifelerimizden Say- HAREKÂTTA HAKİKİ ZAYİATIMIZ Bügünkü vatiyet şudur: Orada jandarma ve hükümet kuvveti ta- mamile teessüs etmiştir. Tuncelin- de ıslâhat programı olarak düşün- düğümüz tedbirler fasıla görmek- | sizin devam etmektedir. Yol yapı- yoruz, mektlep yapıyoruz, karakol yapıyoruz. Bir iki ay müddetle bu İş - lere fasıla gelmiş olan yerlerde tek- Tar bu işlere haşladık. Şimdiye kadar bu harekât ve fa- aliyet esnasında orada ciddi müsa- demeler olduğunu ve orada büyük zaytat geçtiğini zanmettiklerini i - şittim. Onun için size şimdiye ka- darki yani Üç aylık harekâti, üç ay zarfında uğradığımız hakiki zayiatı alduğu gibi söylemek iste. rim. 14 Haziranın, bugün aldığım Tapora göre şimdiye kadar olan za- yiat jandarma, asker ve muhafız olmak üzere, 13 şehit, 18 yaralıdır. Bunların içersinde bir tanesi su- baydır. Teğmendir. Bu zayiatm bize elem verdiğini ve Büyük Mec- lisin hissiyatında çok acı yaptığı- ni Müşahede ediyoruz. Fakat hâ- disşenin ehemmiyeti, bilhassa mü- balâğalı neşriyata karşı yapılan iş noktasına nazarı dikkatinizi celbet. mek isterim. JANDARMA VE HÜKÜMET VA- ZİYETE TAMAMEN HÂKİMDİR Bugünkü vaziyette arkadaşlar tekrar ettiğim gibi jandarma, hü- kümet vaziyete tamamen hâkim- dir. Kâfi dererede askeri kuvvet o- vada hazırdır. Islâhat programı ta- kip olunmaktadır. ISLÂHAT HER ŞEYE RAĞMEN DEVAM EDECEKTİR Huzurunuzda söylerken bütün memleketin ve mahallinde bulunan vatandaşların işitmesini isterim ki, Cümhuriyet hükümeti or! hat programımnı süs olarak, heves 0- larak götürmedi. (Bravo sesleri). 'Ne kadar müşkülüta uğrasa, hava- lar ne kadar çok fena sürse yaz ve kış bu proğramı biz orada tatbik e- deceğiz. (Bavo sesleri, sürekli al- kışlar). Her hangi bir meseleyi Büyük Millet Meclisi kabul ettikten sonra şimdiyo kadar nasıl ufak tefek mu- halefet ve müşkülât karşısında vaz- geçmek bizlm şiarımızda ve ikti. darımızda olmadıysa, bu sefer de programımızı ve Büyük Millet Meclisinin kararını tatbikten geri kalmıyacağız. (Bravo sesleri ve alkışlar). BU KANAATİN BİLİNİLESİN- DEN BEKLENENLER Bunun bu suretle ve kanaatle bi- Nnmesi, zannederim ki bizim işle- Timizi kolaylaştırdığı kadar henüz aklı başında olmuyan reisleri bir an evvel hükümetin kudretli olduğu kadar adaletli ve şefkatli kucağın- da selâmet aramalarının yegâne çı- kar yol olduği ikna edecektir. Sabiha Gökçenin Der- simdeki hizmetleri Bundan birkaç gün evvel ilk ka- din tayyarecimiz Sabiha Göl memleket dahilinde muvaffakıyet- Ji bir uçuş yaptıktan sonra, Anka- raya dönmüş ve kendisi murassa madalya ile taltif edilmişti. Kadın harp ti recimiz, bu u- çuşlarında <v.<m yapılan son ha- reketlere de iştirak etmiş ve kah- ramanlıklar göstermiştir. Sabiha Gökçen bu uçuşlarında fena hava- larda, yağmura, fırtınaya rağmen yılmamış, kendisine verilen vazi- feyi muvaffakıyetle başarmıştır. .. & * t Dersim nedir ve e e şimdiye kadar neler oldu? Başvekil dün Meeliste, asırlar danberi memleketin başına belâ kesilmiş olan Dersimdeki bugünkü vaziyeti açıkça anlattı. Girişllen aslâhat programının behemehal tat- bik edileceğini söyledi. Bundan böyle memleketin bünyesinde Der- sim denilen hastalığın külliyen kal- dır'lıtuğma şüphesiz nazariyle ba. 'a islâ- l | î | | Bekayada yüz. binlerce lira | vardır. metre murabbat genişliğinde bir parçasıdır. Derinliği 70, genişliği 90 kilometredir. Yedi milyona ya- kın arazisinin ancak bir buçuk mil- yonunda zirat imkânı vardır. Ge [ ri taraf kayalıktır. Nüfusu 65 ile 76 bin arasında tahmin ediliyor. Dersimin Tik sakinleri Türktür. Sanradan gelenlerden Garbi Der- simliler Horasandan geldiklerini iddia ederi Zazsıar Orta Asya- dan gelmişlerdir. İlmi tetkiklere mnnn hepsi de Türktürler, yal- nız (l imanlarda İran ve Şüili- v Dersimde Bahtiyar aşlreti relsi 'üleyman ğin tesiri altında kalmışlardır. Son- ra buralardaki din? temayüller şa- filik ve kızılbaşlık şekillerine gir- miştir. Dersim bugün dil itibarile yüz- de yetmiş, his itibarile yüzde yirmi kürtleşmiştir. Fakat Türk dili hiç bir tarafta kaybolmamışlır. Dersimde normal bir durum ol- | sa iki milyon dönümlük tarla ve Mer'a, altmış, yetmiş bin insanı kö- layca geçindirebilir. Halbuki te- kerlek denilen en iptidai vasıtanın bile girmediği bu yerlerde ağalar şimdiye kadar bir yol bile yaptır- mamışlardır. Yalnız nakliyat hay- vanla yapılır. Dersimde âltın, gümüş, simli kurşun, manganez ve diğer kıymet- li madenler bulmak ihtimsli var- dır. Fakat şimdiye kadar ciddi a- raştırma yapılmamışltır. Memleke- | tin bütün toprağı ve mahsulleri â- ğaların elindedir. rine ölmiyecek kadar yiyecek ve- rirler. Fakat bu dağlık arazide ha- va ve su mükemmel olduğu için sağlık seviyesi yüksektir. Şekavet tabif bir meslek halinde- dir. “An'aneleri, âyinleri Dersim halkı küçük küçük âşiret - lere ayrılmıştır. Bunlar biribirleri- le de iyi geçinmezler. Aralarında kan davaları ve mukabele görme- miş soygunculuk hesapları vardır. Fakat hükümetin bir müdahalesi karşısında bu âşiretler hemen bir- leşirler ve karşı koyarlar. Dersimliler askerlik ve vergi hu- susunda hükümete olan borçlarını hiç bir zaman tamamile ödeme- mişlerdir. 1875 te redif taburuna efrat vermek için yapılan ilk teklifi Dersimliler cevapsız bırakmışlar- dır. 1877- 1878 muharebesinde Ga- zi Ahmet Muhtar Paşanını kendile- rinden beklediği on bin milisi ver- memişler, bunün aksine — olarak Ruslara yardım teklifinde bulun - muşlardır. Meşrutiyette hükâmet, Dersimin cenubuna sokulmuştur. Umumi harpte askerliğini yapanların nis- beti Pertek Ve Çimişgezek'le yüz- de 80, Melâzkirdde yüzde 60, Nazl- mede yüzde 24, Dersimin diğer ta- raflarında yüzde 10 dur. Vergiye gelince, tahakkuk ettiri- len vergilerin çoğu bakaya kalmiş- tır. 1880 senesinde Dersimde yol yapmak için, on sene vergi alınma- ması teklif edilmiş, bu teşebbüs te akim kalmıştır. 1931 de beş kazadan 99,244 1ira vergi alınmıştır. Bu varidata mu- kabil ayni sene içinde Dersimin nor mal idare masralı 185,650 Jira idi. para Dersimin ıslâhı 1654 senesinden- beri devletin başlıca gallelerinden biri olmuştur. O tarihte ilk idari teşkilât yapılmış ve Hozat merker haline konmuştur. Burası 50 ha- neli bir köy iken, az zamanda 1600 evli bir kasaba olmuştur. Mektebe iptidadanberi ehemmi- yeı vcnlmlmr. 1891 de 750 tale- Ekmek sahiple- | vardır. " ’O medrese — vardır. diye bunlara her bir kuşak, bir fe: hem buğday eki verilt 'Tedip hareketleri,1962 deü aş- lar. O tariklerde Dersimin ollâa - manki en büyük derebeyi olan Hü- seyin bey Vidine — sürülmüştür. 1905 senesine kadar zaman zamarı karışıklıklar ve tedip hâreketleti olmuştur. 1896 da Şakir Paşa ile Dörtdüncü Ordu kumandanı birleşerek bir te- dip vo ıslâhat projesi hazırlamiş- lardır. Fakat Zeki Paşa sonradan fikrini değiştirmiş, iş geri kalmış- taır, Bu projeye göre, müktedir bir kumandanın idaresi altında 25 ta- burluk bir kuvvetle hareketler ya- pılacak, eak, muhalefet edenler Yemen ve Trablusa sürüleceklerdi. Kayma- kamlık vazifesine askerler getiri- lecekti. Zeki Paşa Ermeni meselesini dü- şündüğü için bu yola gitmemiş 1906 de isyan devam etmi: 1909 da Hidranlılar isyan çıkarmış, fa- kat tedip edilmişlerdir. Altmış se- nedenberi nüfuz edilemiyen Hid - ranlı mıntakasına en nihayet Müşir İbrahim Paşa girmiye muvaffak olmuştur. İ 1911, 1912 ve 1914 te isyan ve te- dip hareketleri olmuştur. Harpte işler fenalaşmıştır. Bu senelet zar- fında Dersime mühim miktarda si- lâh sokulmuştur. Tedip hareket- Jerinde Kürtlerin ellerinde en mo- dern silâhlar görülmüştür. Mütare- kede >iden ayaklanmışlardır. 1926 da bir tedip bareketi olmuş - tur. 1927 de bazı ecnebilerin Der - sime girip çıklıkları ülmüştür. 1930 da Plümer tedip hareketleri yapılmıştır. Şimdi Dersim için esaslı bir y!ııı nde hazırlanmış bulunuyor. Ders yüksek salâhiyetli ıslâhat te: yapılacak, - anayollar vücude geti- rilecek, silâhlar toplanacak, emni- yet temin edilecek, en İyi memur- lar iş başına getirilecek, Türk dili her vasıtayla yapılacak ve köylü topraklandırılacaktır. Bu suretle vatanın bu parçası da yavaş yavaş mamvireye çevrile- cektir. Başv;kîn Mecliste dünkü Nutukları Başvekil İsmet İnönü, Büyük Millet Meclisinin dünkü toplantı - sında beklenen mübhim nutkunu söyledi. Başvekil evvelâ harici siyaseti- mizi anlalmış, devletlerle olan mü- nasebetlerimizin — izahına — evvelâ Sovyet dostlarımızdan başlamış - tır. Başvekil bu dostluğu tebarüz ettirdikten sonra, bilhassa demiş- tir ki: «Aramızda soğukluk yoktur. | Bunlar dedikodudan ibarettir. Sov- yet komşularımızla iyi dostuz, coğ- rafi vaziyet bu dastluğun idamesi- ne yardımcıdır. İngiterenin Türkiyeye karşı dostluk Nisleri ciddi ve samimidir. İngilterenin sulh siyaseti zihniye- timize uygundür. Roma ile Ankarı asında müna- sebetler Iyi bir haldedir. İktısadi Tallı betlerimiz inkişaf etmekte- dir, Akdenizde emniyel ve istikrar bizim için çok kıymetlidir. Türk - Fransız münasebetlerine ve Hatay davamıza gelince, Fran- sa devletçe ve milletçe bize karşı göstlük beslemektedir. Hatay anlaşmasında Fransa - ile Türkiyeye — karşılıklı — vazifeler düşmektedir. İhtilâf halinde Mil- letler Cemiyetine — başvuracağız. Türkiye, Milletler Cemiyetinde va- rılmış olan netleclerin hakkile ve hulüş fle tatbik olunmasından baş- ka bir şey istemez. Suriyeyo kar- şı da hislerimiz samimidir. Balkan müttefiklerimizin - bize karşı göslerdikleri teveccüh ve muhabbet bütün dünyanın nazarı dikkatini ecibediyor. Balkan an - Taşmasında hiç bir zayıflık yoktur. Bulgaristana gelince, Bulgaristan bizimle ve Yugoslavya ile dostluk müâhedeleriyle bağlıdır. Romanya ve Yunanistan da böyle muahede- ler yapmak emelindedir.» Başvekil bundan sonra dahili si- arzuları P yüsetimizi anlatmış, Dersimdeki ig-” lahat hareketlerini etrafile izah e mlş. imar polınhmun takip 'Bu sabah öldü , âşiretlerin birliği kırıla- | nönü i Buısabah Geldi ' $ (Birinci sahifedeti î: leye doğru saraya-gidertk ke arzı tazimat etmişlerdif. — y Başvekilimiz yarın """',,,#! sust bir trenle Elâzize »ı,ı# edecekler ve oradan lerimizde ve bilhassa havalisinde tetkiklerde M lardır. be Rüştü Aras da Perşemt akşamı Ankaraya hareket 'aradâf İ Cuma akşam da Ankari “v: sad Vekili Celal Bayar İK /gin Bağdada hareket Bir hamal Yük taşırkcn Sırtta yük taşımak y,nuş ye $ sabah yine bir kaza vallı bir hamal feci isi de ölmüştür: 55 yaşlarında hamal Hurşit Gedikpaşa civarıadar saraya götürülmek uıer' kereste yökü almıştır. — » Hava sıcık, yol uzun çok olduğundan ibtiyar Fg dikpaşadan Beyarıda ağır 9i mış ve Aksaray caddesini Hasanpaşa karakolunun g:gı zaman üzerine bir İ ini bissetmiştir. Terler içinde kalan bamal gıktaf, sındaki yi eski mn!a yerine bıuk sonra büyük bir nefes v ıstirabile kıvranmağa ' Ve sırtındaki büyük T taryikı üzerine yaptığı birdenbire beynine ve EMBİE hııcuş c:ı:l.:-rek bı:ıı; sonra | tör. Yoldan geçet baber vermişler ve mıhk*ı lanmıştır. nönü — Vapurunda Çıkan yangıp |İTutuşan ambar İçin için yanıyo? İstantuldan — Mersine bt olan Deniz yolları ıdırel #w Dü vapurunda yangın çıkım pur Bodrum İlmanına £ "â ambarlardan birisinde yaAf lığı görülmüş ve ,nngımn Mr söndürülmesine imkân hastl dığından ambarın kupl"' ki ld'* ve vapur. sahi'e î uef h_ x h& ll iam bulunan — elli lkıılır yok" karaya çıkartılmıştır. Vapurun ambarındı daki Y"'" lâ devam etmekte O:M ı nın vapurun diğer ki et rayet etmemesi için tedbir mıştır. Diğer taraftan laı'lf' purdaki lüccar :qyıın re Damlupımar — vepuru | ınar yarın | ak ve ıY;yıyı v:k'::""; Jayacaktır. Yangınıı '# kında tahkikata başlam! Hatay İıey'h Ankaradan Döndü Büyüklerimize Hatayl |ı=% lerini sunmak üzere Met Mecli ğ ge'miş olan Hatay hey€ ,,4;' dünkü celsesinde savmdin | müzakereleri ınklh enki e— de Toros kellerine gitmek IW“' ”w ayrılmışlardır. erin Aralarında Alevile duğu bu heyet reisi £ Sancakda Alevi di giye Hiç e eanda Ser İ L’.Sv” :ı_;dızıııı h;.klıl;“ll“ .nl-"" , GCOUE l Benzinde kmu? İhtikârı yo”, . Benzin ve petrol İ ge lan zam hi ermiştir. Belediye iktısat ::' zamların beynel l e$ ke"”d w"' lerinin nnn! ne ve ortada ıhdk a&îî her fırsattan istifadt Jemiştir. ug]üşnkü celsede Tanmak üzere y