14 Mayıs 1935 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 13

is ez | Ateşi: | > yıla Doğuda, Hindi Çini taşıyan karşısında, Filipin adını | ufak, Yedi bin kadar irili takımı Parçadan mürekkep bir- ürazi .âda vardır ki, volkanik | Dünkü $ik kızgın lâvlar İl ateşi 5 ügü gibi, halkı da isyan İİ dur, sinde arasıra, çalkanıp (L, Başlıca üç büyük adada 2 mi indanao, Palaoun) topra nüfusu barındıran bu ir, Spam üstü ve altı zengin lik bin murabba kilometre- “ab, k ında türlü ırklara men- Bar armakarışık bir halk ya- Mele sil yerlisi Negritüs'ler, ibiği Sşerek bugün kaybolmuş Hineii Halkın çoğu Ma'e, i Çinli, Arap, Japonyalı, <rikalı ve İspanyoldur. , Biraz tarih ç Yeni Patlıyan isyanın iç yü- İçin 4 gereği gibi anlatabilmek ma) ca coğrafik ve tarihsel ça at veriyoruz. Bu adalar, a 1521) de Magellan ta- İyıdan keşfedildi. e Ispanya Ml, emlekesi oldu. İspanya Kr- A, Filip'in adile anıldı ve anı m İspanyollar, 230 yıl hü- Wo sürdüler, 10 Birincikânun 8 tarihli Paris Muahedesile eler Birleşik Amerikaya ki tılar, Ö zamandanberi Bir- fik Amerikanın idaresindedir. Pilipin halkı, yabancı boyun- ayına karşı, eskidenberi Ptığı isyanlarla meşhurdur: m1 — 1896 - 97 de Tagal'ler ile yelezler, Ispanyonllara karşı Yaklandılar, İspanyollar genel Yanlama ve ıslahat vadile is- durdurabildiler. 21901 de halk, Amerikaya ağı ayaklandı. Ahali tam bir yi al istiyordu. Birleşik Ame- “a, bu isyanı, şiddet ve kan ide boğdu. Sonra hayli ısla- ve yenilik yaptı. Ancak, #liler memnün kalmadılar, Amerikalıların idare Şekli şu 5 Amerikalı” bir genel ilbay kuvw nde tutuyordu. DUNYA SIYASASI ——————<—<C Büyük Okyanusta İsyan .|. . Filipin Ahalinin seçtiği saylav âyan meclisi teşri kuvvetini temsil ediyordu. Son zamanlarda Ame rikalılar, biraz daha ileri gide- rek bu adalara bir temel yasa verdiler. Memleket ve halk ol- gunlaşmca on yıl sonra istiklâl vereceklerini de vadettiler, Sakdal isyanı Son isyanın başlıca sebebi: tam istiklâl bekliyen halkın inkisara uğramasıdır. Tam is - tiklâl istiyen halk, şiar, müf- rit bir ulus severlilikolan yerli Sakdal partisinin işa- retile ayaklandı (2 Mayıs 1935). Sakdalist'ler, arazinin çiftçiye dağıtılması prensipine dayanan hür ve müstakil bir rejim istiyorlar. Fırsat bekliyen Sakdalist'ler, Amerikalı vali ve kumandanmn adadan ayrılmış olmalarından istifade ettiler. Ahaliyi çarçabuk ayaklandırdı. Tar. İdare merkezi olan Manille şehri üzerine şiddetle yürüyüşe başladılar, Ancak, jandarmanın demir pençesi, bu hürriyet ve istiklâl âşığı, ateşli isyancıları merhametsizce ezdi; halka kar- şı ateş etmekten çekinmedi. Bir gece içinde yerliler yüzden artık kurban verdiler. Birçok yerli şefler tevkif edildi. Bu hürriyet ve istiklâl deprenmesi de bir defa daha ve az zamanda kan ve ateş içinde boğuldu. Arsıulusal önemi Bu ayaklanmanm arerulusal bakımdan çok önemi vardır. Amerikan - Japon rekabetinin Büyük Ökyanustaki mihverle- rinden biri bu adalardır, Bura- larda Amerikan bayrağı dalga- landıkça, Büyük Ökyanusun ba tı kıyılarında Japon hakimiyeti mutlak olamaz. Bu bir dikendir ki, çok gözlere batar. Ayaklan- maların iç yüzünde, dıştan ge- len propaganda de yeri olsa gere Yusu! Osman Bükülmez Receb Peker'in Beyanatı (Başı 11 inci sayfadadır/ Mİ teşebbüsün serbest İş, ağ fakat umumi menfaat- ! ek, oktasından gerek olan her | i,, 0mik teşebbüste devletin .öPtcrlik saha ve salâhiyetini a- bulunduruyor. Devlet kendi Spacak ve kurulmasını teşvik ,, Maye ettiği endüstriyi kon © edecektir, y kadaşlar, Türkiyede husü- Hangi bbüslere bırakılmış her si bir iş yalnız teşebbüsü a- rin kabiliyetinde kuvvet a- ik büyümüyor, Türkiye güm '&, Kapılarını büyük duvarlarla tür, . li sanayii ilerletmek için i, <olaylığı ve her imkânt te - iç Devlet bütün bu | ariel beslediği ulusal en- May kontrolsuz çalışma ile istismar etmesine kaytısız Mei. Türkiyede ticaret ser ğin dl Yanlış anlaşılmama- m, “€ bir noktayı izah edece b, iy Eramda ticaret serbestliği Ye ni kalıyor, Fakat serma İlinin Salışacaktır. Rasyo - ia aa için sermaye tekniğe tüy e şalışmıyan sermaye - Dahi, ğ Ye Ve teşviki mevzuu lamaz, ta adaylar, bahsı daha Hiyoya adan kredi bahsine Dr « Krediler için yeni 4 he mühim noktalar var kat ilerledikçe toprak ile beraber her küçük kolu kendisi- Şartlar içinde kredi Bü « Emlâk bankası- aştı, <Eline de program ©. Mevcut dar ser- ve teşviklerin : | mayenin dar bir mntakada a - kar ve irat getirici binalara tah- sisi yerine geniş mıntakada yurt taşa yuva teminin gözetliyoruz. Büyük akar, depolar, apartman- lar sahiplerine kredi vermiyerek yurddaşı yuvalamak üstün iş sayılacaktır. (Alkışlar.) Arkadaşlar, (o proğranımızın zaten özünü söyledim. Parti hü- kümetinin kendisine önemli bir iş edindiği, Türk köylüsünü top raklandırmak işine de yeni prog ramda yer veriyor. Bunun için husust istimlâk kanunları yapıl- masını göz önünde tutuyoruz. Tabidir ki teşkilâtı esasiye ka- nunu icap ederse diğer kanunlar buna göre düzeltilecektir. Şimdiye kadar söylediklerimi biribirine ekleyip parti siması- nm bir cephesini gösteren işlere toptan bakınca uluscu va-İımızm mükemmeliyeti yuva bağı ile, toprak bağı ile aileci hüviyetimiz birden görünür. Türkiyede yurtdaş yuva sahibi olacak, ev sahibi olacak, Türk vatandaşı toprağında sahib ola- cak ve çifçi topraklanacaktır. (Alkışlar). Nihayet bütün bunların ye- künu olarak Türk ulusu toprağı na, işine, yuvasına bağlı olarak her türlü zehirli rüzgürlardn ve zararlı da”rıcı fikirlerden telicinlerden korunmuş — olacak- tır, (Alkışlar). IGazetemizi mek'neye ver- diğimiz zamana kadar nut- kun sonu alınamamıştı. Bunun için dercedilemedi. Özür dileriz.) TAN Dilek Komisiyununda Bundan sonra maddelerin o - kunmasına başlanmıştır. Evve - lâ söz alan Refik Şevket sözle. rine şöyle başladı: “ Arkadaşlar, Perşembe günü için en büyüğümüz Atatürk ge- çen dört senenin millet hesabr- na yapılan işleri Partimize vu- kufun, ihatanm, bilginin ve mil- let sevgisinin en hararetli heye- canra bidirdikten sonra yürek- lerimizde eksik / alan duygular, kafalarımızda tamamlanmıyan fikirler, istikbale ait olan ümit- ler perçimlendi, kuvvetlendi Her birimizin mevcudiyetinde ona zâten mevcud olan ebedi minnet duygularımızı arttır Sözüme başlarken o minnet duy guları her birimizin , .e&lerim. de şu anda bir elektrik cereya- nile tek e" “ak çarptığını bildi- gim ve sizin de hissiyatınıza ter cüman olduğuma emin olduğum için büyük Atatüikün huzurun. da ifade etmeği vazife bilirim, Arkaişlar, hepimiz onun bi- ze çizdiği yolün ç * sadık, çok vefalı ve candan kovalayıcısıyız Atatürkün verdiği izahat içinc. çok mütevaziane ifadelerle her birimizin göni d izlarakı., sözlerinden bir tanesini hatırlat mağı isterim: “Size yapılacak işler hakkın. da programımızı sundum. Tak. | wir ve tasvibinize arzeğiyorum,. | Vereceğiniz direktit dairesinde hrreket edeceğiz.,, kaydı vardır Arkadaşlar, kendisinden di - rektif alan bir millet huzurunda direktif veren zatın tevazuu he- pimizin, eğer varsa, varlık iddi- asmın ne k boş olduğuna e. ahlâki, en ulusal ve en faziletli bir misal teşkil eder.,, dedi ve bravo sesleri arasında çok alkış. landı, Refik Şevket bundan sonra | programı tahlil etmeğe başlıya- rak saylav intih şı maddesile in i maddesinin daha anlaşılır tarzda yazılması- nı istedi. İlk tahsil Kâzun Nami ilk talısilin beş se neüen yedi seneye çıkarılmasını istedi. İzmir murahhası Dr, Kâ- mıran esnaf birliklerinin bu, kü vaziyetinin bir çıkmaza girdi gini, bunların bir an evvel ısla- hı için maddenin ona göre değiş tirilmesini istedi, * Emin (Eskişehir) devletçilik maddesi hududunun daha vazıh hir surette çizilerek ferdlerin hangi işleri yapabileceklerinin ve devletin ne dereceye kadar devletçilik yapacağının daha iyi anlaşılır şekilde yazılmasını is- tedi. Ferid Celâl encümen namına sorulan suallere cevab verdi. Aka Gündüz program encüme - ninin maddeleri çok iyi tesbit ettiğine kani olduğunu, aynen kabul edilmesini teklif etti, Bundan sonra türkçel sştiril - miş maddeler okunarak aynen kabul edildi. Kurultay yarın sabah saat on- da tekrar toplanacaktır. Yarın- ki toplantıda nizamname encü- meninin tetkik ettiği nizamna » me taslağı konuşulacaktır. Kültür iş'eri Ankara, 13 (Hususi muhabi- rimiz bildiriyor) — Partinin Bü yük kurultayınm Dilekler ko - misyonu dün gece sabahın dör- düne kadar ara vermeden top - lantısına devam etmiştir. Bu toplantıda Kültür Bakanlığı ile ilgili dilekler görüşülmüş ve her biri hakkında Kültür Baka- nının verdiği izahat dinlenmiş. tir, Görüşmeler çok hararetli ol- muştur. Bilhassa ilk tedrisat meselesi üzerinde durulmuş, ilk tedrisa - armizm ihtiyaçlara tekabül ede- mediği ve bu meseleye kökün - (Başı 1 incide) den bir hal şekli bulmak lâzım- geldiği noktasında ısrar edilmiş tir. Ancak bütçe darlığı kadar muallim azlığının da bu büyük davanm - halline engel olduğu anlaşılmıştır. Kültür Bakanı tw ifadesine göre 18 milyonâ ya - kın nüfusumuzun okutulacak ço cuklarınmı 1,800,000 olması lâ - zim gelirken ancak üçte biri olan 600,000 i okutulabilmektedir. Bu münasebetle dilekler arasında bulunan ilk tedrisatın müvaze - nei umumiyeye alınması mese - lesine de temas edilmiş, fakat bunu temin için devlet bütçesin- den bu işe senede hiç olmazsa 30 milyon lira tahsisi gibi bi - yük bir fedakârlık yapmak lâ - zım geleceği görülmüştür. Dilekler arasında orta okula isteyen elliden fazla şekir ve ka sabaya gelince, bu arzuların ye- rine getirilmesine imkân olma- dığı neticesine varılmıştır. Mev- cud oküulaların idamesini temin için Devlet bütçesinden ayrılan paranın ve elde bulunan mual- limlerin ancak bunlara kifayet ettiği ve hattâ bâzı okulaiar kav rosundaki muallim boşluğunu tamamlamak için muallim bulu- namadığı anlaşılmıştı lim bulamamak mesel noktada izah edilmiştir dile orta tedrisat mu alimlerinin barem kanununa tâ bi olarak maaş alabilmelerini te min için hükümetin kamutaya kanun teklif edeceğini Kültür Bakanı söylemişti Komisyon müzakerelerine iş- tirak eden kurultay üyeleri Kül i nde en kısa zamanda geniş bir hareket yapmak lüzu- muna İşaret etmişler ve: “Kolay bir usul bulalım, Co - cuklarımızı fa'sat he s'ni ckuta in a t ve arzusunu izuar lerdir. Hattâ bir aralık İz- 1 Min “Harb zemanmda vatan mü- dafsası ne “ derece ehemmiyetli bir iş ise Kültürişide bizim için en başta sayılacak ehemmi vetli bir iştir. Bana sorarlarsa, mahkemeleri mi kapatalım, mek tep mi açalım? Mekteb açılsın, derim.,, Komisyonda Kültür işleri et- rafındaki görüşmeler bu işin ku- rultay genel heyetinde heyecan ik ve hararetli münakaşalara mevzu teşkil edeceği kanaatini vermiştir. * Komisvwon busüin ##leden ev. velki toplantırında Zraat B-n- kasile ilgili dilekleri görüş- ü Toplantıda bankanm genel direktörü Ke - mal Zaim mütalealarını söyle- miş, neticede şu dileklerin yeri- ne getirilmesi lüzumu anlaşıl - miştir: Ii — Çiftçilerin tediye vaziyet lerinin gözönünde bulunarak çiftçinin bankaya olan borcunun uzun vadelere bağlanması ve fa- izinin indirilmesi. Banka genel direktörü bu di- leği kabule değerli görmüş ve karara varmak için bunu hükü- mete teklif edeceğini söylemiş- tir. 2 — Şnhr veya sandık acılma sın; isteyen mahallerde ban! seyyar ajan tertibatı yapac, tır. Bu ajanlar para isteyen çilt- çilere banka usulüne göre para vercekler ve bankaya borcunu ödemek isteyen çiftçilerden tah silât yapabileceklerdir. Dilek komisyonu çalışmalarını bitir - miştir. Komisyon raportörü ra- poru hazırlamağa başlamıştır. Rapor ve dileklerin genel heyet te görüşülmesine çarşamba gü- nü baslanacaktır. Kredi Ve Satış Kooperatifleri Ankara, 13 (Hususi muhabirimiz bildiriyor) — İktisat enci - meni, bugün Ekonomi Bakanı Cğâl Bayar ve ticaret umum ii dürü İsmail Hakkının huzurunda toplanarak kredi ve satış koope ratifi teşkili lâyihalarmı müzakere ten çabuk çıkacaktır. etmiştir. Bu iki lâyiha meclis. Üzüm ve incir işlerimizi teşkilâtlandırmak için tetkikat yap - mak üzere İzmi: ire giden umum müdür muavini Salâhaddinin reis liğindeki heyet tetkikatını bitirmiştir. Yakında buraya döne - cektir, BALKAN MUHABİRLERİMİZIN TELGRAFLARI Yunan Kabinesi Dün Toplandı. İntihabat İşlerini Görüştü Atina, 13 (Hususi muhabirimiz bildiriyor) — Başbakan Çal- daris intihabat hakkında gazetecilere şu beyanatta bulunmuştur: — “Muhalif partilerin intihabata girmelerini kolaylaştırmak için hükümet intihap gününün 1 hafta tehirine, divanıharplerin yarından itibaren kaldırılmasına karar vermiştir, Muhaliflerin memlekette normal hayatın yerleşmesine yardım etmek için hü- kümetle beraber çalışacaklarını temin ederim.,, Kabine bu akşam saat yedide toplandı. İntihabat ve divanı harplerin kaldırılması işlerini görüştü. e 0 Dış Bakanı Viyanaya Gitti Bükreş, 13 (Hususi muhabirimiz bildiriyor) — Türkiye Dış Bakanı Tevfik Rüştü Aras bu gece Viyanaya gitmiştir. 0.0 p Rumen Meclisinde Türkçe Bükreş, 13 (Hususi muhabirimiz bildiriyor) — Dün mebuson meclisindeki kabul resminde Balkan konseyi murahhasları ken'ii lisanlarile alkışlanmışlardır. Nutuklar sonunda saylavlar heyeti- mizi türkçe: “Yaşasın Türkiye,, seslerile alkışlamışlardır Bükreş Konferansı Bulgarların silâhi anmasına MmMüsa- ade edilirse Türkler de Boğazları tahkim ede Atinada çıkan Kathimerini gazetesi Balkan antantı Bükreş konferansına hasrettiği bir ma- kalede diyor ki: “Mağlüp milletlerin tekrar si- lâhlanması, ilk bakışta görün - düğü gibi Avrupanın emniyeti için esasen o kadar tehlikeli de- ğildir, Balkan antantına dahil dört devletin sulh kuvveti, 700 bin kişidir. Halbuki Bulgarların kuvveti 50, nihayet 100 bin yi geçemez. Harp zamanı, nisbet, bir kat daha Balkan an- antı lehinde olur. Silâhlanma in öteki yönü bambaşkadır. Bu iş, gizli bir tk'm arazi telep lerini ifade ettiği içindir ki ö neml' bir mfnası vardır. Evvel- ce, Balkan devletlerinin, antan- “Bizi birleştiren paktlara gi - riniz, buna, aynı ve müsavi hak- larla girebilirsiniz. İsterseniz sonra silâhlarınızı arttırabilir - siniz, Antant, emniyetinizi ve haklarınızı kâfil olduğu için si- lâhlanmağa bile ihtiyacmız kal. i maz. Bunun için biricik şart: bugünkü arazi istatükosunu ta - nımanızdır.,, Bu makul ve samimi teklife bulgarlar red cevabı verdiler. Her türlü şüpheleri haklı gös- teren bu vaziyet karşısında sulh ve emniyetlerini muhafazaya ça san Balkan devletlerinin tuta- cakları yol âşikârdır. Küçük an- laşma ile Balkan antantınm gi- dişi aynı olacaktır. Bulgarların silâhlanmada 1s- rer edişi İngilterenin işine gel- miyecektir. Bulgarların silâh - Laval Rusyaya Moskova, 13 (A'A. )— Laval, smır istasyonu olan Nekoreloe- ye gelmiş, orada Fransız elçisi Alfan ile Litvinof'un bir mümes sili tarafından karşılanmıtşır, Is tasyon Fransız ve Sovyet bay raklarile donatılmışt... Paris, 13 * A.) — “Temps' aretesi yazıyı Laval ve” 3k ara:.nuaki ko ruşmalar, Avrup: - “ ikastala. nında her iki hükümeti: elbirli ği yapmasına bir dereceye ka - dar engel olan Fransız - Leh münasettlerindeki anlaşama - mazlıkları gidermeğe muvaffak olmustur. Lehliler bütün, Fran- sız - Sovyet anlaşmasının Fran- sız - Leh itilâfını, ve Leh - Rus, Leh - Alman ademi tecavüz and 'asmalarmı değiştirmiyeceğine kanidirler, Varsova konuşmalarının, Do- Zu Avrupasmın emniyetini sağ- tamlastırmmağa matuf kollekti! bir ademi tecavliz ve İstişare -diasmasınm imzalanması il netireleneceğini oranlamak mi mkiindür. Moskova, 13 (A.A.) — Laval ile refakatindeki zevat buraya gelmiştir, bilmelidirler lanmasına (Omüsaade edilirse Türklerin boğazları tahkim için ileri sürdükleri haklı talebi de kabul etmek lâzım gelir. Bunun içindir ki, Bulgar talebine karşı İngilterede bir aksülâmcl ola « caktır, Malfimdur ki, Türkiye, Lau - sanne muahedesinin askeri hü- kümleri lâğvedilmedikçe, hudut ları o haricindeki Okuvvetlerin (Bulgar ordusu) fazlalaştırıl - masına asla müsaade etmez. Türkler, haklı olarak düşünü - yorlar ki, Bulgarlar silâhlanmak ta serbest kalırlarsa sulh zama- nt 70.000 ilâ 100.000 ve harp zamanı 600.000 kişilik bir kuv- vet çıkarabilirler. Trakyanın askerlikten tecrit edilmiş mınta- kası ile Boğazlar, bu şartlar al- tında nasıl müdafaa edilebilir? Bütün Balkan devletlerini alâ - kâdar eden bu mesele hakkında şüphesizdir ki, bazı kararlar alı- nacak, ve bir müşterek hareket programi çizilecektir. Silâhlan- ma meselesile alâkası âşikâr o- lan bu meselenin Balkan konse- yinde Türkiye tarafından orta - ya atılacağı muhakkaktır. Konseyde paktlar da görüşü lecektir. Bu arada, Akdeniz paktının eskisinden daha geniş bir şekil alacağı tahmin olunu- yor. Eğer bu pakt akdedilecek olursa buna Romanya da gire - cektir, Roma konferansında Balkan antantının vaziyeti küçük an - laşmanın aynı olacaktır. Bu va- ziyet, Bükreş konferansında bü. tün teferrüatile tesbit edilmiş o- lacaktır. ! Midilli Asileri Muhtelif hapis Cezalarına Mahküm oldular Atina, 13 (Hususi muhabiri» mizden) — Midilli âsilerinin muhakemesi bitmiştir. Akdeniz süvari alayları kumandanı gene- ral Gulipanos beş sene ağır hiz- mete, Midilli mebusları (o beşer sene hapse, diğer suçlular da daha hafif cezalara mahküm e- dilmişlerdir. Katimerini gazetesi, Midilli metropolidinin isyan hareketini tasvip ettiği ve âsi Averof gemi- sinin kumandanma ziyafet verdi MA durup dururken Sen ıyodun bu metropolidi mah » küm etmediğinden şikâyet et- mektedir, Venizelos öldürülmeli Atina, 13 (Hususi muhabiri- mizden) — Burada çıkan Tipos gazetesi bir baş maksesinde memleketin kurtulması için Ve nizelosun öldürülmesinden baş- ka çare kalmadığını, milletin bü tün Yunanistanı kurtaracak fe- daileri beklemekte olduğunu Za ilkan