May 17, 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7

175.108 TÜRK - İSLAM ESERLERİ Halıcılığımızın En Kıymetli ve Seçme Örnekleri B ügün sizi yine Türk ve İs- lâm eserleri müzesine götü Peteğim. Süleymaniye manzume- sinin, ortasında inci bir tesbih ima- Mesi gibi duran imaretin büyük ka Pısından giriyoruz. Sağ revak bizi Bezeceğimiz beşinci salona götü- Tür. İlerliyoruz. Revakın tam orta Sina kurulmuş büyük bir bulgur meni yolumuzu kesiyor. İn- ©e başlıklı, mermer sütunlu narin kubbelerin altında eşekle çevrilen bu kaba değirm. işi var? Bu değirmen de; tenazurun, bedit zev kin en yüksek örneklerini gi ten Sinanın eseri midir?. Değirme DİN kaidesine ve mihverini tutan derme, çatma tahtalara göz atınca sonradan oturtulduğunu görüyo- Yüz. Müzeyi ilk kuranlar arasında bulunan gedik zevkli birisinin ten- sibile pırlanta eserin içine bir bo- Baz uru gibi oturtulmuştur. Yakın da sökülüp atılacağını öğreniyo- Tuz. Tanzim ve tasnifte yüksek ka biliyet gösteren Müzeler Umum Müdürlüğünün yıkma Kararının bir ân evvel tahakkuk etmesini is- temek yerinde bir temenni Olur. Ş bir salonündayız. Türkün, Doğunun en kıymetli ve seçme ta- Tih hâtıraları burada toplanmıştır. Salonun ve bütün müzenin baş e- #erleri arasında Selçuk halıları ge lir. Bugün yer yuvarlağı üzerinde sayıları iki düzüneyi bulmayan Selçuk Kalılarının on tanesi bu sa- lonu süslemektedir. İngiltere ve Misir müzelerinde bulunan Sel- Şuk halıları kopmuş, eskimiş par- Salar halindedir. Fakat ömürleri Yedi asrı aşan bizim halılarımızın mia dokunduğu gibi temiz kalmış kadar gelmiştir. Ne £ ellerde, ne imdi müzenin en zengin ne de #- Sarethanelerde | işleri o görülmi. vE Uk Kördes, Kula ve Anado- İnan en ücra halı merkezlerinde dokunan “Türk halılarının en güzel örnkelerini de bu salonda gö: Tuz. Karşımızdaki duvarın önür #erilen 685 numarada kayıtlı XILI üncü asra alt bir Selçuk halısı için Mütehassıslar tam 20 bin lira k; erdir. Bunun üstünde, rin eserlerinden 684 No. da ve camekân içinde gördüğümüz halı parçasının lâcivert, k 1 ve Yeşil renkleri yeni dokunmuş gibi Parlaklıklarını muhafaza ediyor. Söylendiğine göre dedelerimiz bı Yaları solmaz bir hale getirmek i- $in içlerine kırmızı ve yeşil baha böceklerinin kanlarını karıştırıyor larmış. Yirmi; 1 kimyası henüz Türk b boyalarındaki bü sırrı keşfedememiştir. Bu ha- lının yanındaki pencerede ağır zin irlere bağlanmış üç çift bukağı Zörüyoruz. Ben bunları ilk gördü- #üm zaman kıymetli ve haşarı bir Türk atının ayağına vurulan ta- rih yadigirları sanmıştım. Müze- direktörü bana bunların Şehzade. başındaki “Bukağılıdede” türbesin den getirildiğini söylemişti. Türbe de vecde gelen bir şeyhin vi 4yaklarına taktığı ve kilitlediği bu Ağır zincirler dünkü tarikat gara- bet ve maskaralıklarının hazin mai #alleridir. numaradaki parça Selçuk halıcılığının ve Türk bo- Yacılığının yüks mi ifade & den eşsiz bir eserdir. On üçüncü asra aittir. 692 ve 693 numaralar» da kayıtlı Selçuk rile 705 te kayıtlı Konya, 711 numarada kayıtlı Kördes, 695 numarada ka» yıtlı Bülücistan, 704 te kayıtlı Ka- zak halıları da desen ve baya iti- barile fevkalâde yüksek nümune- lerdir, Yeni inkişafa başlıyan ha- kcılığımızı soysuz tiplerin taklidi olmaktan kurtarmak ve asaletini temin etmek için bu örneklerden Mutlaka istifade edilmelidir. Ss alonun ortasına asılı altın yaldızlı iki büyük fener bü- İk Türk denizcisi Barbarosun Be esinden getirilmiş. tir. İkisinin de askıları altin yal dızı çapadan yapılmıştır. Birisi altı yüzlü uzundur, öteki de 12 dı- Ça İZ © YAZAN: Mörahim Hakkı, / ? Konyalı ; aaa barosun Akdenizde, pervasizca dolaştırdığı Muzaffer kalyonunun bu kıymetli hâtırala- rı camları, şekilleri ve kenar ve kubbe süsleri itibarile tetkike de- ğer eserlerdir. Karpuz fenerde muhtelif renklerin kaynaşmasın- dan doğan doyulmaz bir âhenk var dır. Camlardaki renk bolluğu biz- de camcılığın ne kadar ilerlemiş olduğunu gösterir. Uzun fenerin ahşap çerçevelerinde ince nakışlar insanın kalbinden büyülüyor.Bu fe- nerin iki yüzünün camları kırmızı- dır. Dedelerimizin daha eskiden ge milerde renkli fener kullandıkları nı gösteriyor. Camlar yerlidir. Galerinin sağında 19 No, da alti cepheli büyük bir fener daha gö- rüyoruz. Bu Gemlikten bir câmi- den getirilmiş büyük deniz fene- nı geçmiştir. İçinde üç kalın mum yeri vardır. Çerçe- veleri ağaçtan oyulmuş ve yaldız- lanmıştır, Bakır kubbesi Bursa ca- milerinin kubbelerini tanzir edi- yor. Fenerin bilhassa camları şa- yanı dikkattir. Kerpiç kalınlığında ki bu camları Türk işçileri Türk fırınlarında yapmışlardı. Ortadaki camekânlarda Os manlı imparatorluğunun o muh- telif o vakıf o müesseselerin - den © getirtilen ve memlük kümdarlardan Kansugori Berkok ve diğer hükülmd na Musulde ve Suriyede yap kandillikler, şamdanlar, ibrikler, güğümler, taslar ve bilhassa dört üşebbek kandillik Türk kuyum- k ve işlemecilik sanatinin eri- şilmez. örnekleridir.Türkün eli de- mirleri, tunçları, bir sabun kalıbı gibi işlemiş ve hendesenin eh zor şekillerini yapmıştır. Birçoklarının erini, sahiplerini yadrır. Bunlar in cömert kaynaklar» üstlerinde de gösteren yazılar Türk tarihi dır. Salonün çini ve mertebani ca- mekânları da çok zengindir. Bu- rada İzniğin en eski çinilerinden zengin bir kolleksiyon vardır. Av- rupa müzelerinde eşi bulunmuyan mütehassısları çok meşgul ettiğini öğreniyoruz. Kü- tahya çinilerinin, mertebanilerin, bir vazonun y nadir çeşitleri vatdır. Yine bu'camekânda bulu- nan ve Suriyede memlük hüküm- darlardan bir adına renkli camlardan yapılan kandil de zerleri pek az bulunan bir sanat bediasıdır. rtada bulunan üç tahta me O zar sandukası ve hörküçlü tabutları Selçuk tabta işçiliğinin ve oymacılığının şaheserleridir. Bunlar Akşehirden Mahmut Ha rani'nin O türbesinden | getir miştir. £ Kendisine © kardeşine ve © yeğenine Bil - Ana- in aittir, hassa son yarım asırdanberi doludaki kıymetli Türk eserlerine musallat olan hırsız eller bu san- dukalardan birisinin tabutunu a- şırdığı için diğerleri buraya geti lerile Selçuk biribirlerine hengi ifade etmek iç yük ciltler hazırlamak lâzımdır. Tabutlardan birisinin üstünde sa- natkârın adım ve yapıldığı tarihi de okuyoruz. Bunu Halil oğlu Rüs- tem ismnide bir Neccar 649 H. yı- lında yapmıştır ki ömrü tam 708 seneliktir. Ceviz ağacından yapıl. mıştır. Bu tabutların ında şim- di Dolmabahçe sarayındaki sergi- de itinalı bir yer tutan #ki tahta pencere vardı. Bu da Konyadan meşhür Türk âlimi Sadreddin Ku- nevinin camiinden getirtilmiştir. 684 yıllıktır. 50 sene evvel hırsız- lar bu camlin birer sanat şaheseri olan süslü pencere kapaklarına Birer ağir KAN son kapak lar müzeye alınmak suretile kur tarılabilmi 1 üzeri- ne kabartma olarak işlenen bu ka- paklar Türkiyedeki Selçuk ağa leri arasında birinciliği almaktadır. Selçukilerin ağaç ve çini işlerin- de gösterdikleri yüksek kudret baş ka milletlerin sanatkârlarına ns- sip olmamıştır. Kâdim Yunan, Ro- ma ve Bizans taş işlerinde ve he; keltraşlıkta yüksek eserler verm lerdir. Fakat ağaç işlerinde çok geri idiler, Bu kapaklar, Mahmut Hayran in ve Konyadaki Mevlâ- nanın sandukaları, Amasya, Aksa ray, Beyşehri ve Konyadaki bazı camilerin ahşap minberleri bu id- dianın parlak delilleridir. I Igından getirilmiş iki pene& Te kapağı da ikinci derece- de güzel eserlerdendir. Şah İsmail tarafından Yavtza hediye edildiği söylenen zarif bir sandık ta bu ga“ lonun süslerindendir. Fildişi ile iş lenmiştir. Üstünde hem tavla ve hem de şatranç oynamak için yer- ler vardır. Küçük sehpanın üstün- de duran şu prinç kandil de Çoban Mustafa Paşanın Gebzedeki türbe sinden: 'getirilmiştir. — Salonun solunda o tahtadan iki me- zar sütunu görülüyor. Bun- lar Şamdan getirilmişlerdir. Üstlerinde Küfi yazılâr ve kabart- ma nakışlar vardır. Bu mezar sü- tunları bin sene evvel yapıldığı £ çin tarihi ve sınaf kıymetleri çok yüksektir. Salondan çıkarken &ol- da üç rahle görüyoruz. Bunlardan Üstlerinde yük- sek sanat izleri vadrır. Fildigi ile işlenen üçüncü rahle İstanbul işi- dir ve nev'i şahsına münhasır kıy- metli bir eserdir. Diğerlerile mü- kayese edilince Türk sanâtinin üs- tünlüğü derhal kendisini gösterir. Bu kısa gezintimizde kiymetli en müzenin di- rektörü Bay Abdülkadir Erdoğa- na sizin adımıza teşekkür ediyo- rum. Bu salonda gördüğümüz. w serlerin fotograflarını da 'Tan'da neşredeceğiz. Başka bir yazımda si ze Fatihin Çinili köşkündeki kıy- metli Şark eserlerini tanıtacağım yardımı esirgemi I ) ben- | B. Hitler, Roma ziyareti <8 Londrada gece havadan yapılan taarruzlara karşı hazırlanan baraj- lar: Şehrin üzerinde havalandırılan bu balonlar mütearrızı şaşırtınıya yariyor | Barselora şehrinin Franko tayyareleri tarafından bombardıman edildik heye ten sonraki harap manzarası RESİMLEDÜ sırasında İtalyan hükümet reisi ile beraber NY pi HÂDİSELERİ meçhul asker âbidesine giderken maden infilâkı oldu; $0 kişi öğ. İngilterede geçen hafta büyük bir matem içinde görüyoruz. Ölenlerin ilelerini İspanyada Barselenanın son bombar dımanında 60 uzunluğunda cephesi bulunan bu büyük bina bir metre enkaz yığını haline gelmiştir. Uzak Şark harbinde Japon ordusunu ediyorlar. Bu resimde bir Çin çeteleri, sarkan çetesini