27 Mart 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4
Yobazaların hür Kırım harbinden sonra İranda biraz ikamet eden Macarlı Reşit Efendi merhum © (yani profesör | Vamböry) hatıratında diyor ki: © Hariciye nazmı. Mirza Sait Han benden soruyordu: — Eğer Avrupa gerçekten bu derece büyükse niçin İranla Tica- ret etmek suretile zengin olmak istiyor?. Kezalik ayni İran veziri, bir kaç defa, Reşit Efendiye sormuş: — Eğer Avrupa mütefekkirleri hakikaten dediğiniz gibi büyük — ve ulvi iseler neden “Sadi,, yi, “Ha fız,, 1 “Hayyam,, £ kendi dilleri- nize tercümeye çalışıyorsunuz? . İyi . iü sy harbinden, hattâ arbinden çok sonra Beşiktaş karakolu çavuşu Müşir Hasan Pa- şadan duymuştum: — İngiltere bizden pamuğu 30 paraya alıp gene bize dokunmuş olduğu halde 30 liraya satmasa açlığından ölür, “kraliçelikten,, çı- j kar bir “duka,, lık olur.. Bununla - , beraber İngiliz gazeteleri şevket - ç meap efendimizin aleyhinde bu - Tunuyorlar! Ben hukuk mektebine devam «- derken, bugün gibi hatırımdadır , Hüsnü Efendi merhum bir derste, çıkan bir fırsattan istifade ede - rek (tiyatora) dediği tiyatronun aleyhinde 45 dakika söz söylemiş- ti.. Hülâsaten demek istiyordu ki kütüphaneler dolusu tefsir, hadis, fıkıh, tarih; adap kitapları varken Namık Kemalin sena ettiği tiyato- raya neden tenezzül edelim? . İşin tuhafı şu: Bugün bile böy - le çürük fikirli olanlar yok değil. Lâkin bu zatlar ikinci, üçüncü saf- larda kalmışlardır. Rical arasm - da, büyükler sırasında böyle abuk sabuk fikirleri izhar edenlere asla tesadüf edilmez. . Halbuki! Yirmi beş, otuz yıl ev- vel ileri gelenlerden biri ortaya böyle bir yave atabilirdi ve sözle- ri kahkahaları, protestoları mucip olmazdı. Bilâkis öyle bir fikir takdir görürdü. Ona (kâmil a - dam), (fadıl adam), (mübarek a- dam) lâkapları cömertlikle veri - < Mürdi. İ Avrupalı mânasile ne zengin - liğin, nede bilginin mânaları an- Jaştlamamıştı.. Garp âlemini bil - i miyorduk.. biyenmiyorduk.. Din hakkında mübelâğalı fikirlerimiz vardı.. Bizim din, hak; onlarınki batıl, biz pak, onlar necis. Bu — noktadan yürünecek olursa Garp © . âdetleri de, sanatları da, ilmide bazı mertebe necis olmak lâzım... İşte, efendim, buna düpe düz “ta- assup,, derler.. Adil olmak için şunu da söyli - yeyim ki bu taassup (dediğimiz huy Garpta da mevcutur.. Lâkin bu bapta bir miktar söz söylemek meeburiyeti duyuyorum: Yakım zamana değin Avrupada müspet ve fili taassup frenklerin ve yahudilik aleyhinde papasların yazdıkları kitaplardan üç, beşini okudum.. Ağıza alınmaz iftiralar: — Müslümanlar domuza tapar- lar; onun içindir ki domuzu ye - mezler! Yeseler mabatlarını ye - © miş olurlar! Hele yabudilerin a - ç leyhindeki düşmanlık! o Yakm Muharriri : Celal p Nuri # Iktibas, nakil, tercüme hakları mahfuzdur , | gözlerini kör ediyordu.. İslâmiyet l ! oldukları zaman çıkmasın, küfür, taş... Kendisini e- vine kadar teşyi ederdi.. Hakiki bir taassüp hâlâ kalpler- | de uyuklamakla beraber her müs- assup Avrupada kalmamıştır. Ta - assup, ilin sahasından büsbütün şe kilmiştir., Hıristiyanlık müslü- İ manları tetkik etmemeyi müstel - İ zim değildir. İşte, zabiri taassuptan Avrupa daha erken kurtuldu, biz ise şir kurtulmaktayız.. Katolik papasla- | rı bile Mik ilme itibar ediyorlar .. Vatican'da dünyanın cn büyük| rasathanelerinden bile, vaktile ka» | tolik mezhebinin tecrim ettiği bey'et ilmine hizmet ediyor. İran, bizden daha geri.. İlerle - me sahasında daha hızlı adımlar atmasını candan, gönülden te - menni ettiğim bu kardeş millette (Caferi) şeklindeki müslümanlık terakkiye bayli engel oluyor. Ca- feri'ye göre bir Sünni köpektir .. 1300 senelik bir davadır, gidiyor: Peygamberlerin halifesi Hazreti Ali olmak lâzım gelirken onun hakkını Ebubekir Ömer ve Osman bazratı gasbetmişler. Bu uğurda i- ki taraftan nice yiğitler gitti. Ben ce ha hazreti Ali, ha hazreti Ö- mer.. Bundan dolayı bir sünni'nin su içtiği bardak kırılır. Bir sünni- Bin elini sıkan cenabet olur.. Ha - Tir bir Ahunt Türklerin neden sün- ni olduklarına şaşar ve onların hi- dayete erişmeleri için candan, gö- nülden dua eder, . Dikkat edorbe misinizyirp'dir i Dikkat ediyor musunuz ki biz - de bu tatsız, tuzsuz kafa kuruyor. İptida hükümetin din ve mezhep- le alâkası kalmadı.. Taassubu o - kutanlar sıyrıldılar. Yenilik aldı, yürüdü.. Taassup erbabı faal de- gil. Bir de Tanzmiat devrini düşü - nünüz.. Koca Reşit Paşanm her teceddüt teşebüsüne karşı müte - asıplar partisi bir set çekerlermiş. Reşit Paşa, konağından çıktığı va- kit, akşam üstü selâmetle dönece- ğine şüphe edermiş.. İkinci Sultan Hamit zamanın - da hürriyet büsbütün ilga edildi - ğinden taassup erbabı Abdülmecit ve Abdülüziz ahitlerinde olduğu gibi hür değildiler. Yani bildikle- ri gibi hareket ( edemiyorlardı.. İkinci Abdülmecit muhafazakârlı- ğı kendi idare etmekteydi. Evet! Bu padişah din erbabınm galeyanından çok korkatdı.. Şey - hülislâmları kontrol altında bu - Tundururdu.. Çünkü Şeyülislâm al lar hali fetvası vermeğe kadirdi - ler, Hasılı, o hünkâr dini de ser - devirde softalar da serbest olsa - idiler pek kolay müşteri bulacak « lar, siyaseti ele alacaklar ve her türlü yeniliği baltalıyacaklardı .. Sonra onların elinden memleketi İ ve milleti kurtarmak daha fazla himmete mütevakkıf olacaktı. ... Benim çocukluğumda 3çftaler şakaya gelmezlerdi. Kendilerine ait meselelerde münnkaşa değil, lâübalilik bile caiz değildi, Dinin umumi prensipleri ç> Gay lümana necis diyecek kadar ta -| al ri İzmirde Salepçi camiinde türk - çe ezan aleyhinde bulunmaktan ve ! (Evkaf müdürüne tehdit mektubu | göndermekten suçlu İlyas Efendi ( Çorum ceza mahkemesinde mu - hakeme edilmiş ve davanın ağır cezaya nakline karar verilmiştir. j Ağır cezada muhakeme i İ ilirn mahkeme masrafı mahküm edilmistir. —— Antrepo ücretleri hak- kındaki müzakeere Halı transit tacirlerile retleri hakkındaki ibtilâfın toplantı yapmaları pit edilecektir. — Zalimi Izmirde de bir ihracat ofisi teşkil edilecek 130 bin liraya çıkarmıştır. hat vardır. Ofislerin adedi arttırıldığı tak - dirde, bu müesseseler İstanbulda- ki ihracat ofisi tarafından idare edilecektir. miş bir “hazret,, hakkında ademi tasvibi müstelzem bir söze bile kimse dayanamazdı.. Şimdi nasıl? Açık söyliyeyim: Din hususun - da Iâübalilik, mübalâtsrzlk umu- mi bir müsamaha ile karşılanıyor. Kimse aldırış etmiyor.. Halkın u- murunda bile değil.. Gâvura necis demek! Bunun modası geçti.. Hür fikir dermeyan etmek: Ca- iz. Lâkin mezhebi tenkit etmek. Bu cihete örf ve âdet mesağ vermi - yor.. Halbuki 18 inci asırda Vol - taire, Fransada bu hususta son de- En müta - assıp dinsizimiz Abdullah Cevdet bile kalemini bu sahada yürütme- recede ileriye gitmişti. mişti.. İşte, hür fikir hususundaki va - ziyet bu.. Tanzimat devrinde, tek- rar ediyorum, yobazlar hürdü. İs- tediklerini yapıyorlardı. Reşit Pa- şa ve arkadaşları kendilerile cid - den mücadele ettiler. Bunun için- dir ki o zevatın himmetleri büyük- tür,. Sultan Hamit devrinde, tekra - best bırakmamıştı. Belki bu siya- | rma devam ediyorum, yobazlar si set millet için iyi oldu. Çünkü, he-| yaseten hür değildiler. nüz cehlin zail olmadığı böyle bir | onları yedirip içiriyordu.. Asla aç İ bırakmıyordu. Arpalık ihsanda hiç bir vakit hasislik etmiyordü .. Lökin bunlar (fırka) teşkil ede” Nitekim hür fikirliler de içtihatları ifade etmek hak - mezlerdi.. kından mahrumdular, Bu devirde, hürriyet, kanunen mutlaktır. Bu dakikada örf ve â- det kanundan biraz geri kalmıştır. Burunla beraber taassup, siyase - ten İeselrkül ve taazzi etmek ka - hilivetinden mahrumdur. Baka « edilen İskilipli Mustafa Ali Efendi türk- i çe ezan yerine arapça ezan okudu- I ğu sabit olduğundan 10 gün hap- sine ve 10 lira para cezasma ve 32 vermiye Rıhtım ! Şirketi arasında bir müddettenbe- li devam etmekte olan antrepo üc- halli için iki taraf mümessillerinin bir kararlaştırıl - mıştır. Haber aldığımıza göre bu toplantı yarın ticaret odasında ya- pılarak hair transit tacirlerini çok alâkadar eden antrepo ücretleri müzakere edilecek ve mikdar tes- Ikiısat Vekâleti yeni sene büt - çesinde ihracat ofisinin tahsişatını İktisat Vekâletinin İzmirde de bir ihracat ofisi teşkil edeceği söy- lenmektedir. Esasen ihracat ofisi teşkiline ait kanunda, icabında o- fisler teşkil edileceğine dair sara- Padişah lm gelecek senelerde ne olacak ?. ANN Tania Fedor Leon Matbet Pasaport 13444 ile geliyorlar. Türkiye Tıp encümeni toplandı Türkiye Tıp Cemiyetinden : Türkiye Tıp Encümeni nelik toplantısını dare heyeti seçilmiştir. profesör Kadri Reşit Paşalar, haddin Beyler seçilmiştir. müzmin apandişitlerin teşhisi, profesör ligatta bulunmuştur. sn nt ya 28 SEKMAN 0 44 LAMA aka 2 2804800 865 Yeni Neşriyat Kerime el e e Gök bayrak Galip Bahtiyar Beyin Leon Ka- hundan naklettiği Gök Bayrak i- simli roman, Hilmi kütüphanesi tarafından temiz bir şekilde bas - Gök Bayrak, eski Türk hayatına ait pek merak- İı, heyecanlı, güzel bir eserdir. Memleketimizde Türklük, Türk - çülük ve türkçecilik cereyanını ilk uyandıran eserlerden biridir. Yirmi yıl evel basılıp çıkarıldığı zaman fikir hayatımızın mühim bir hâdisesi sayılmıştı. Eser, bu s- fer yeniden yazılmış denilecek ka- dar ehemmiyetli surette tadil ve tashih edilmiştir. Tavsiye ederiz. Istanbul Belediyesi: Darülbedayi Şehir Tiyatrosu tırılıp çıkarılmıştır. Temsillaeri : Bu akşam saat 21,30 da KAFES fi kasına > Müsahip e m aş ge dinl Üni Amerikanın en çok beyenilen, en çok para alan artisti Ruth Chatterton Son filmi Mukaddes Yalan yandi ELHAMRA “sinemsnni Çocuklarınızı göz önünden uzak bulundurmayınız. Şehirde çocukları öldüren birisi dolaşıyor, ue müderris Zi - ya Nuri Paşanın reisliği altında yapmıştır. Çalişma raporu okun - duktan sonra bu sene için yeni i- 18 - Reisliğe profesör Ziya Nuri, ikinci reisliğe v- mumi kâtipliğe profesör. Agr. Dr. Fahrettin (Kerim, vesmedarlığa profesör Niyazi İsmet, celse kâ - tipliğine Dr. Hasan Vasıf, kitap - lar muhafızlığına profesör Salâ - İkinci celsede profesör Kâzım Nuri Bey röntgenle Hayrullah Bey de bir nevi Encephalit üzerine teb- ii il ELER TAKVİM ” Pazartesi 77. Mart 28 — 30 e * Zilhicet Gün doğuşu a, 554 Gün barışı 18,23 Sahah malmazı SH Ölle namazı 2) İİ lkiedi mamazı 1,99 kjam 18,28 19,50 1.14 87 49 Yalın geçea süaleri kalar 280 Yeşiköy Askeri anat 194 mulümata göre bagön © Yağış ihtimali pek azdı hir en Tazia 7, ön az &d 172 railimetre idi. avm tazyfki ce, RADYO Bugün ISTANBUL: 1545 Buz (Vediş Rıza Hanım 18,45 - 19,80 Orireete — 19.30 - 20 Fra) ân ders (düptedilere mahsus) — 20 -İ Dartlbedayi artistleri tarafından teme 20,45 - 21,20 Safiye Hanım ve arkadaşial 21,30 - 22,30 Orkestre, Ajans ve Baran hal Teri sast gyarı ANKARA (S5. 3 VERME 4 ASAN A memrmmninm İsnrlamatnmd 15 « 18,40 Muslim Zek idaresinde #ri Muallim Mektebi talebemnin Köri 18,40 - 19,10 Gretefen — 19,10 - 19,40İ tar konseri (Sadrettin B. tarafından) — İ « 2010 Gramofoy — 20,10 Ajans haberiei İN VİYANA ©lğim): 1230 Konser — 1340 Pink — 1440 İ — 119 Könter -- 21 Konser — 38,901) LEİPZİG (0806 m)”: 715 Jimnastik — 7.35 -Könsim — İ Plâk — 20 Konser — 2180 Musiki —İ Plâk BÜKREŞ (am): 18 Pihk — 14 Plak — 14 10,16 Orköntre — siki — 20 Konser, ROMA Güzm)i 21 Pihk — 32 Konser Tittn Şipa — £ Konser — 43,55 Haber, BUDAPESTE (505): 10,15 Benfonik orkestee — 15 Orkesti! 2 11,45 Piyano — 2215 > z > - — 1839 Çigan orkestresi — 20 Sarkı — İ Musiki — 21 Plak — 23 Konser, MOSKOYA Usmim): ypora — 22 İugülizeo neşriyi Kız meydan 2505 Havada | VARŞOVA (izm): | 2340 Pik — 1650 Pik — 18 > Konseri 10,25 Musiki — 21 Operef 25,15 Dani, İ Yarın | KA (miş is - taisiç Un Tra' - 18,16 Gramı Konseri ÇEJ 20,10 Ajans haber VİYANA «öl m.)3 12,30 Konser — 24.40 bihk — 110 — M7.55 Konser —321 Örkestre — Dans. LELPZİG GA m)3 TAS Timraştik — 745 Konser —13 er — 14,15 Kanser — 17,80 Konser — Konser, BÜKREŞ 4M2m)4 14 Plâk — 14 Pik — 18 Konar — Kanser « 21,20 Behlosik Konser, ROMA (Mim): 31 Haber — 21,30 Haber. ii (390,3) » 0,15 Konser — 13,05 Plâk — 16 miri — Hb km MOSKOVA Üsümle 1.3) Korsor — 22 Fransızca 2255 Kewi meydun — 28,05 Haber, VARŞOVA (Mizmj)i 13,10 Pik — 1036 Haber - We — H Halk kemssr — 2250 Musiki | Musiki — 2ü25 Dans © Senfonik konser a A Ri er e > g 9
