20 Ağustos 1934 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 12
492. ppupumalanı uyuysaynı) ms up,posa İaH. mknpao apuyıg unsonn “yasadeu ourmuayu2 110 uığuorunşo urapı uyayuap? WwASp vi vuğek va Farsak yöLEY BUUŞAYEL çyune opuenu uusuuğuk yevedik zu Jak samyang pay sayek oysa GUV oyuredun Mun$ Hounön Uruuğua armor zısıyeçu yropu syok sa İrmsağn şkapoananc yüke op soyıpnysa mpaok suyyaoz £oh ayy veye uepwuğuk “up san pp Yapa veya s0 pp “appeymk seydeye yaam SA PEN AP yo duz goydoyyaur *a9çasaapocu Hayme) apaeyao kabare vpsarg ag Yeoojıpa 101 g9 srayn koş ULLap Ge ŞE pay “tav yapa “yana Tpavşaokıamış8 yeumgul ukemğek oA Yolyea aeyokusdej opesz ua <puysaadı biiayin uzuyeu? ng ap -apopugutı 4g urye du “seye ayg uyyponal ou asama 39899 Uyg ZMO puynul outyesyıyeş uyuyokuuny urvkysşaşy UG z030 uwunyag epunye yozese 41g Guyja Sp Apaapa SA sun), Mogupueuuz unz() “pure aysa op payg UÇ “ipueyreğog year sapmaz uyg zmo opuşaşup? wuğv4 ng “ps4 opuesyuz uerağuk sep urek weyyogus und pyi zrupe,, “ıpeweuekup vu snenzg vğek urutsjaoysu çokumdej YE 4 “pp opuşyakıu pula uwpowğek yayağ aoyaseduj *npunjo odeyoznua şeos öp dapmanış eypoouz ag epurpyey vğesek uno dnunyo opuesyu uumuuğek ur god şakas uepsuruyieg yy) 'NPRAN< suyayod snung, yeztarppe regia dan vuydayen Oy, neny4ON yvunuğn en 4g, yap onu op SESI KAuMoL IZ (0) Smrazye varpsa yeuyedey wp o (asyıdez meg) munjok akra) ozopym 1, 04 örme ope Turuuyine zi ler. (1) Bu suretle 16 nci asrın iptidasm- da kadirilik şimal ve şark sahillerinden kervan yollerile Berberiyenin yüksek yaylalar, Cebeli Ammur, Tuat kısmını istilâ ederek Sudana ve diğer bir kolla Dranya yayılıyor ve Rif, Fas, tarikile Mağrıbı Asımın garbi şimalisine giri- yordu, Tlemsende ise bilâkis hükümet, Fa- sın Merini hanedanına muhalif buiun- mak için Şazli tarikatına mütevecrihli. Bu tarafta Şozlılar faikti. İspanya, Rif, Merakeş, Sus gibi Magrıbı Aksa sullan larına itaati az olan yerlerde Şezelilik ya- yılmıştı. Umumiyetle murabıtlara karşı Türk- ler pek mahirane davranmışlardır. Mu- rabıtların aleyhine yürümek onlar ih- vanma karşı yürümekti. Bu ihvan kes- retli idi; Bazan bir kabileyi ihtiva eder. di. Binaenaleyh Türkler böyle herkesi kendilerine düşman edecek muhalefet yapmaktan ise murabıtlarin anlaşmağı tercih ettiler. Fakat aralarındaki bu anlaşma ve yaklaşma aşikâr değildi. Çünkü aşikâr olursa diğerlerinin emniyetini obozardı. Türkler murabıtları türmet ve tazime bo- ğarak ahalinin nazarımda yükseltirler, hizmetlerini mükâfatlandırdık'arı — gibi düşmanlıklarını da merhametsizce ceza" landırırlardı. Bu suretle kazandıkları gizli ve manevi yardımlar nisbeten çok az kuvvetlerle nufuzlarını yürütmelerine hizmet etmiştir. Türklerin kadiri tari- kalına mensup bir padişahın tebası Ol- maları ve kendilerinin tarikat ihvanından bulunmaları hasebile Şimali Afrikada yerleşmeleri Abdülkadiri Geylâni mün- tesiplerine hiç bir emniyetsizlik vermi- yordu. Türkler Cezsyire yerleştikleri vakit (1) (Velet Seydi Şeyh) ler kaidir k taraftarı idiler. Ticaniler Fas » olduklarından Velet Seydi Şeyh erle mubalefette idiler. vuepusuny çokuedej Dp Çıf ig) WpUNİ 'niincüjo yagesı yad yaunıf w (uog) dıkaıyız enkezoz ueitg npyo ppeppai EK Brpey (gı) dadryog rusıpuoy vpsirg v4 pp ek (2) (gsvunjeppag — og) Gepsaey oy makro sağıp va Feda vu “1Ş asa up y urunng vpuruyk yagi ruğipewpey ipram şakbyeygranaı yaz Gey uppoakep suazn segeg Ng aeyip -edey Lapuden ayı pa8ir Biyod uepupno 40 Bitzytamanyes ayı houwkıy weİV (44 3) Nanay ypoaynu srepmyyoy s1yo$) YE 348 anüs yarsezejeyn uliyok vpTaS iğ) vopajey ururkug uippsadeH el -ung “piya asa (1) 1g 1pak sparyeğ “pi opus yea diypjo$ yadepey aeğvu rksşop ep siığıpyesi UrusAvy SA Yepjajznens Ueur ns un3na engpe rppeöeşue ep em dryezg Yasi uzrepoyamun 1, v5 4pe örn “485 vapapı 9p Mıpaay saszn yetzjo Yep un utaşışet mkezoz Köye anusouz Uf; gerdek tyayarey Sang ag sa bruno va “gl safsryonu o kayt erd un3 sep j “paB vuryep sesi azöy0$ #kopeş tatdon ete UppD: “Kepg “ila vorzrej vuryegor uryan 1eg ng “ıpeuyo UNUNU op askıpdspuo3 rape oğouumpuop Hujung eivd wppA skeyg eylem Miğop ezesry uvpvujo dag “08 aya Sr tasıyan #nuh eye “EN paye eüktepiğaize yerden) SA TPE woprum seyez 'nfayepekız mejoysa Urdu A Tpapaaponanı jip nümopy va “einp vivg uppoafepj “BİNA Taare zeng uapnkeza, epusyuta Sgseynlj “pr njmunz Mag eyiep “fanı min o) 4400 ufuMA ANI) weyepnyy “ipaajiıumsa 204 outapyodapa rapi; vkreyepnm yuz “jo dnöyuuz rizeş ekeied yeyy *niru — aaa kadirilerin büyük reisi Ahmet bin Yusuf çok geçmeden onların (dini » siyasi) #- janları oldu. Beni Merin'in beni Vetas şubesinin büyük memurları hep kadiri idiler. Binsenaleyh Türklere mütema- yil ve Sadilere muhasımdılar. (1) Her tarafta yükselen kadiri zaviyelerinin çok- luğu nufuzlarınn derecesini gösterir. Muhtelif cihetlerden hiristiyan istilâsına uğrıyan Şimali Afrika ahalisi müthiş bir asabiyet ve galeyan gösterdiği zaman hükümeti kendi emeline rabber bulmadı- $ı için bu fırsattan istifadeye kalkışan tarikatların müritlerine sarıldı. Murs- bıtlar hr tarafı cihadı mukaddese çağı- rıyor, para toplıyor ve bazı hareket yapı- yordu. Maamafih kendi dolaplarını çe- virmeği de hiç ihmal etmiyerek sarp yer- lerde, serbest muıntakalarda hükümeteik- ler, hükümete muhalefet merkezleri ku- ruyorlardı. Binaensleyh hükümetin menfaatine, siyasetine, emeline muhalif hareketlerile idareyi bozuyorlar, karmakarışık ediyor- lardı. Fakat Türkler için hal böyle de- #ildi. Tügkler, dindar ve müstevli hiris- tiyanlara düşmen olan ahali ile hem fikir idiler. Müşterek gayeleri, hiristiyanları bu sahillerden sürüp atmaktı, Bunun için ahali ve murabitlar Türkleri tutuyor yalarz hasis menfaatlerinden başka bir geye düşünmiyen yerli müteneffizlerle yerli hükümdarlara düşman oluyorlardı. Hayreddin Paşa murabıtlarla, ulema ile pek sevişmiş ve yeniçeriler bile ken» dilerine murabıt (2) namı vererek efkârı (i) Oğüst Kur (2) Filhakika yeniçeriler bu namı al. mışlardı, Baz resmi muhaberatta da bü isim geçiyor. Fakat murabıt namı Türk. r Afrikaya geçmeden evvel de Anado- a kullanılmıştır. Taribi Osmani en- cümeni mecmussının (621) inci sâyıfa- unda (Mehmet Bey bin Aydın) ım tör- besinin “kapının üstündeki kitabede CEmirül Kebirüi'âlem, elmücahit —elmu- (a1£079) » sia adşuyist and (2) ny am30 (1) vp mupyu uwyo a40pAML yeyvA “pouara pozla on Yana <npyo eş Örge vay eds yumar yowyoyduz mutresıy (vo 2g) uya arzipg Spearman uwpunğ .nanpun&og uuyokuydu; yu? yang uş urgaynpgy yiryeuseug o IpJeodr 07419 Ynpaoz Ayana 494 dokyulasa 1S3A 1 «op uupunğnplo ezpğğesey Ue4rspari sw geyy “rpatyaoknunına opayegd;ni nu yriyn YA v YpAany seyjokuedrj “mönd yo3 mokızsa uryuympgv Mirai -42 yayan) yöemmasa (Basa yyumumiğış S4 -og vrppoakep; #orziğ zogseg oppUDU sypuaonğ ieylolusdaj Yempgv “ir 23 song veej ansoyy Gepundnp;o İneye uyaoz runpyey unpnsoyj miğo Ununuuuu “ng yez mg yeyej “ipi (ıpnşsouyndruvy <setenyeyepa yy) Meyer npamo yeyinp “gv aray ng yiaprey ouuk (2) *M “Anuyş sp (ez1 * 906) muueyng 'n» umaop pey ng sözeppnaz ığıpsiva “IP! moygy 4g Unaza Sezey ueyokuedej Ye) “9g “nöaSe oyourynu reayaz oyrumpzek uzzeyofuediy nunuvgng nu) —N taya uek37z ng opus — a “rupıpujdor ep (ueğuz “#W) yupayısaanış unang AJIPIDPİ A4 p9 okur Mepa! MOPAMS APA “yag “tprğop swiyese Sry uğvuynı ru “erapoyoyalayanı eyy uop9 desy seysa vetir ın £ng öpyey 1Zipouumo? yoprva İry eng nounin ipe zeşolog “pire? doş esıg ipyoujapouyopj “ipuekep ueurez unzo Miyoğ "ya ereseynlu LA,eş wp (GESI) pre Yümyasuz Çzmuoeşueç) vap sapzmyeylo g opurı öuos ng spyouynpour yay) Mopzey (uperşmseaganaz) (9es1 - eps) 'npımanş 999)X9g mesa uşur) “atip Loygusi (peg “mayok peyeg vaki ğıanı voknıg apapoyeny (1) “PHP mg irenijo yy eurumyns Bayuaoy İva dyo tepen snç egnu99 va vumEpUME rika yakasına geçirdiler. Bu muhacirle Cerayirin sönmüş şehirlerini canlandır dılar. Bu seferler esnasında reisler bir çok gemiler de alarak müstefit olmuşlar dı. (0) Maharetli zürra ve iktidarlı sanatkâr a3ıg soğ © 1 3130 Gİ yy (sez) veraymacu upang mio kon uyan uepegvi (2) pyd auuozn sese oynu “API? doğ saz “m9 zman SİSME gay *p (9e91 - pos) pı vopun (asmnşy) Hopa uopouöo2 405 9? Ğa8 ok (unse ngz) vepui” epsaay “op1e WP (0e31 * 2e6) #9 youmgoyy “myğramy5 Maya uopu” say vag Sarya AV *ppuof yarayaıg | Mogoreymu ansuvulğ “yayı suan çeaye ng “apyn4np oyyonuya3 nağop oözeyesoyg uy Pİ uyuyöopzey uy (öamya) “nm Çi upusuze vsogumyu unansuvuyg 1. vp,sağ uayapo Witasp Ereni “ NY a kyk syn yay Sapa runguazo nf, -eyyak3 ıp oyrunaun yazana WE veya “rprıpyeg marğasspo YANI yi" 03 yezezek dapyoru mg Surf ug oyumü ansucuny Fowuyoyy KUP “ 1lana yuyüj sa maa yadıgngn sa ve * “paopuoğ sepokıpoy urnsusuyg W* ueymŞ pesap Bamayg uruos eyi" ezo) “pauyıokuunao8 mivığn VİP “paörumuna opr çepynsi “dye Of! ikapmd uopuyaşzn£ opdoyusi siri apeuredak yozppaey 4g TSEN pi isaydayy ng wepunğnpyo eyes uyu usalağ op opyryep SA OJIŞET oydanZ “deyokuedej apyeumi an vga £eppyy spuss ng vaa | unony 2 (öayezeyy) Somya sed “Pp (671 * SEG) veyay Mopnpgnsi” yemivanı oyaayzopomdoğ sa youn cuyapoyapmayı “soyıpuıdo$ 14! wi #oprey PAJ “ıpye Tayo dnus9 uy 11 Yowyoyig) “raya çoğ (03413 | arma) aoyraya meyen no oy Hİ yapana sarepı np (et # olan bu muhacirler Şimali Afrikani vetini ve sanayini yükseltiler. (İİ, Ko Bu nakliyatın ne vakit yarı ür dir. Fakat Şarikenin * s tinden ve Hayreddin reisi e »ula hareketin (1533) de olacaktır. muvaffa ri - Hayreddin paşanın tstruni 5 Hâyrüdüir paşaı ürperten mezalim ve İecay İstanbula dönüş. A — Kanuni Sultan Süleyman Avus- turya seferinden muzafferiyetle döndü ğü zaman Şarlkene karşı esaslı bir harp politikası tatbikini kerarlaştırmış ve Ferdinandia yaptığı sulhu Oo Şarlkenden esirgememişti, Deniz işleri için Hayreddin reisin vü- cudunu elzem görerek Sinan çavuş vası- tasile gönderdiği fermanda (İspanyaya sefer muradımdır. Bir yarar adamı yeri ne koyup gelesin. Eğer muhafazaya ka- dir kimse yoksa ilim edesin) (demişti. (1533 - 939) (2) Hayreddin reisin Osmanlı donanma- sının başıma geçinesini hiristiyanlar tabii biç istemezlerdi. Hattâ Andirya Dorya Hayreddin'i İstanbula gitmekten men için bir hileye baş vurdu. Bir gemiy* latı bin altınlık mata ve (Koron) da al- dığı esirlerden yetmiş kişi koyup ve bun. İar arasında (İspanya kralının Cezayire geleceğini şayi edip) Cezayir sularını göndermişti. Korsanlar gemiyi aldılar Esirler de işittiklerini anlattılar. Fakat Hayreddin Bey hileyi keşfetti, ve bir hi- le ile mukabele ederek etrafa tahkimat yapmağa ve gemilerin sefer teçhizatını çıkarmağa başladı. Gelen geminin için- dekileri aldıktan sonra serbest bıraktı. Gemiciler dönüşlerinde Hayreddin Beyin —i 2) Tuhfetülkiber e İstanbula gitmekten vazgeçtiğini » ya Doryaya temin ettiler. Andi £ esinin muvaffak olduğuna evini ron taraflarına gitti. Hayreddin reis aldığı emre ile İstanbula gidecekti. Fakat i€ pek çok muktedir ve bahadır İ reisleri bulunan yedi bin kadar zayirde bırakıp gitmekten endi$€ du, O devrin âdeti mucibnice b“ ri öldürmek hiç bir ehemmiyeti ğildi. Fakat Hayreddin reisin m“ © ve o zaman esirler hakkında devletlerine kabul ettirdiği tas! zarak islâm esirlerini hiristiyanl!"4 muna yogun bareksink endişesi Hİ rini uzaklaştırıyordu. / Hayreddin Bey zamanına ai ristiyanlar ellerine geçen esirleri”, nunu, kulağını keser ve akla ba” mez işkencelerle öldürürlerdi... Barbaros Hayreddin Cenov# dik ve İspanya hükümetlerin hamer göndererek şayet eği gayir bu halde devam edecek “iy kendisi de mukabelei bilmisild öiğmi ve iki tarafça da Cetin” düşen düşmanım idam ve ik miasun olmasının kabulünü teb ti. Avrupalılar bu habere
