26 Eylül 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 31

MUSİKİ Opera Gencer, Dallas yolunda İstanbulun salaş Tepebaşı Tiyatro sunda önümüzdeki hafta, Türkiye- lin en büyük şehrinin, kültür mer- kezinin ilk opera teşekkülü iki yaşına basıyor. Büyük şehrin dermeçatma operası neyse ki arada bir, Leyla Gencer gibi cihanşümul şöhreti olan bir sopranoyu baş yıldızı olarak gös- terme bahtiyarlığına sahiptir. Düşük iktidar zamanında Devlet Tiyatrosu Umum Müdürlüğü vazifesinden azle- dilmiş olan Muhsin Ertuğrulun yö- nettiği İstanbul (Operası mevsimini Puccini'nin o("“Madama Butterfly"ı ile açacak ve başrolü de, Muhsin Er- tuğrulun kader ortağı, düşük ikti- dar zamanında Devlet Operası sopra- noluğundan azledilen Leyla Gencer söyliyecektir. Aynı zamanda, aynı sıralarda, u- zaklarda, Atlantiğin ötesinde, Ame- rikanın ortasında, bir başka opera teşekkülü de yeni mevsimini "Mada- ma Butterfly" ve Leyla Gencer ile açmağa hazırlanmaktadır: Teksasın Dallas Operası bu yılki açılış tem- silleri için, son birkaç yıl içinde ope- ra dünyasının en başarılı Butterfly'- larından biri olarak tanınan Türk sopranosuyla kontrat imzalamıştır. Üç dört yıl öncesine kadar dünyada Dallas Operası diye bir oteşekkülün tnevcut olduğu bilinmezdi bile. Nite- kim bugün de, yeni ve en önemli va- zifesi Türkiye hudutları dışına kuş uçurtmamak olan Emniyet Dördün- cü Şube Müdürlüğü, Leyla Gencerin imzalı tasdikli kontratındaki o taraf- lardan biri olan Dallas Operası Mü- düriyetini şüphe ile karşılamış, iyi bir bürokratın yapması gereken şeyi yapmış, Şikago konsolosluğumuzdan dünyada Dallas Operası diye bir ope- ranın mevcudiyetinin teyidini istemiş, Türkiyenin değerli kültür elçisine ancak bir yığın güçlük çıkardıktan sonra yurt dışına çıkma iznini ver- miştir. Dallas Operasını dünyanın opera haritasına yerleştiren, şımarık sop- rano Maria Callas olmuştur. Metro- politan Operasından kovulduktan son ra, bu zengin şehrin operasıyla bir kontrat imzalayan Callas, Dallas O- perasını Metropolitan'a karşı açtığı savaşta bir karargah olarak kullan- mıştı. Tanınmışlığı bakımından değil- se bile -Callas'ın bütün propaganda vasıtalarından ustaca faydalandığını kabul etmek gerekir- icracılık vasıfla rı bakımından Callas'la rahat rahat boy ölçüşebilecek bir şarkıcı olan Gencerin, daha ünlü rakibesinin fet- hetmiş olduğu bir sahnede şarkı söy- liyebilme imkanını elde etmesi kü- çümsenemez bir başarıdır. Ankaraya dönüş Leyla Gencerin bundan beş yıl ka- dar öncesinden başlıyarak Mila- nonun La Scala'sı, Napolinin San Carlo'su, San Francisco Operası ve Moskovanın Bolşoy Tiyatrosu da da- hil olmak üzere, dünyanın hemen he- men bütün başlıca opera sahnelerinde kazandığı büyük başarılar ona, asıl bağlı bulunduğu opera teşekkülünde, Ankara Devlet Operasında, daha yüksek bir itibar ve sevgi sağlıyacağı yerde, aksine, durumunu iyice sars- mış, kıskançlık ve çekemezlik dar ayda 1500 lira gibi bir maaş karşı- lığında istikbal körletmek demek o- labilir. Leyla Gencerden Ankara O- perasında gerektiği gibi (o faydalanı- lacağı, bunun yanında da onun dış sahnelerdeki temsillerine engel olun- mıyacağı hususunda, Cüneyt Gök- çerin verdiği şahsi teminattan başka hiçbir teminat yoktur Devlet Operasının ıslahı için Nitekim Ankara Devlet Operası bu- gün, sanatında bir seviye tuttur- muş herhangi bir opera şarkıcısı için hiçbir cazibe taşımamaktadır. Bir tiyatro adamı olarak inkar edilmez meziyetlerine rağmen, opera sahasın- daki tecrübesizliğini ve yetkisizliğini kendi de itiraf eden Muhsin Ertuğ- rulun Umum Müdürlüğü zamanında bir enkaz haline gelen Devlet Ope- rası bugün henüz belini doğrultabil- .Leyla Gencer - Ertuğrul Muhsin Kara gün düşünüşleri ve memur zihniyetini ha- rekete geçirmiş, Türkiyeye yüz bin- lerce liralık dövizin sağlıyamıyacağı propagandayı yapan ve ilgiyi kazan- dıran Leyla Gencer Devlet Operasın- dan kovulmuştu Devrilmiş iktidarın başlıca buda- lalıklarından biri olan bu hareketi düzeltmek için bugünkü Devlet O- perası Umum Müdürü Cüneyt Gök- ler, Leyla Gencere, Ankara Operası- na yeniden dönmesi için teklifte bu- lunmuştur. Fakat Gencer, "geçmiş- teki acı tecrübelerin tesiriyle" bu teklifi kabul etmemiştir. Çünkü bil- mektedir ki, bugünkü mevzuat ve zihniyet değişmedikçe, Ankara Ope- dostlar miş değildir. Operanın bugün henüz belirli bir repertuar politikası ve sa- nat yöneticisi yoktur, şarkıcı kadro- su zayıftır. Yabana sanatçılardan sistemli olarak (o faydalanılmamakta- dır. Leyla Gencer Devlet Operasının ıslahını, önce memur zihniyetinin o- pera idaresinden uzaklaşmasında, buna bağlı olarak da yabancı opera uzmanlarından, bilhassa rejisör ve orkestra şeflerinden devamlı olarak -fakat, uzun bir kontratla angaje edi- len az sayıda yabancı uzman degil, kısa süreler için Ankaraya gelen çok sayıda yabancı uzman- faydalanma imkanlarının bulunmasında görmek- tedir. 31