27 Mart 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 26

DÜNYADA OLUP BİTENLER Kongo İki ucu kirli değnek Dokuz aya yakın bir zamandır bü- tün dünyayı en çok meşgul eden mesele olan -Kongo omeselesi, geride bıraktığımız hafta içinde de dünya riyaset sahnesinin en ön plânını iş- gale devam etti. Milli bir mesele ola- rak ele alınınca, Kongonun iç dum- anı geçen hafta da en az bundan ön- ceki haftalarda olduğu kadar karı- şık görünmekte, milletlerarası bir mesele olarak bakılınca Kongo çık- mazı hala soğuk harbin en çok be- nimsediği noktalardan biri olarak be- lirmektedir. Kısaca Kongo, geride bı- raktığımız hafta içinde de, milli ve milletlerarası bir mesele olarak, hiç- bir çözüme bağlanamadan ortada kalmıştır. Bundan dokuz ay kadar Önce Kon- goda ilk karışıklıklar patlak verince Kongolu liderler iki fikir arasında bölünmüşlerdi. o Başlarında Lumum- ba'nın bulunduğu bir kısım liderler Kongoda kuvvetli bir merkeziyetçi idarenin kurulmasını istiyorlar, Ka- savuba ve Çombe gibi diğer bâzıla- (rı da merkezle bağları gevşek bir konfederasyona taraftar görünüyor- lardı. Lumumba ve arkadaşlarının arkasında Afrikanın kuvvetli idare- lere taraftar genç devletlerinden, bu arada Gana, Gine ve Birleşik Arap Cumhuriyetinden başka bu ülkede kendisi için geniş imkânlar gören Sovyetler Birliği, Kasavubu ve Çom- be'nin arkasında da Kongodaki ikti- sadi üstünlüklerini devam ettirmek isteyen Belçikalılar yer almıştı. Ba- tılı devletlerin büyük bir çoğunluğu ise ne yazık ki, Kongo gerçeklerinin hangi düzeni gerektirdiğini hiç mi hiç düşünmeden, Belçikann yanında yer (o almışlardı.. Dokuz aydır Kongoda olup biten- ler burada, yeniden anlatılmayı ge- rektirmeyecek kadar iyi büinmekte- dir. Bu olaylar sonunda kuvvetli bir merkeziyetçi idare taraftarı Lumum- ba öldürülmüş, Kongo çeşitli iç ay- rılıklar yüzünden iki büyük kampa bölünmüştür. Lumumba taraftarları- nın üssü Doğu eyaletinin başkenti Stanleyville'dir. Merkezle bağları za- yıf bi konfederasyon kurulmasına taraftar olanlar ise, Lumumbacılar karşısında birleşmekle beraber, ken- di aralarında bir birlik kurmuş ol- makta» hâlâ uzaktırlar. Bunlar ge- den haftalar içinde Tananarive'de toplanmışlar ve Kasavubu, İleo, Ka- lonji, Çombe gibi liderlerin isteğine uyarak, Kongoda. bağımsız devletler- 26 den müteşekkil bir konfederasyon kurulması kararını almışlardır. Bu- nunla beraber, konfederasyon taraf- tarlarının devlet o sınırları konusun- daki görüşleri birbirine uymamakta, kabile endişeleri milli endişelerin çok üstünde tutulmakladır. Kendini Lu- mumbacılann temsilcisi sayan Stan- leyvüie'deki Gizenka Oo hükümeti ise bu kararı tanımadığım (söylemekte ve sonuna kadar Kongonun birliği ve bütünlüğü için çalışacağını ileri sür- mektedir. Kongo meselesinin milletlerarası yönüne gelince, Sovyetler Birliği Bay "H" yi yerinden edebilmek için Kon- godaki Birleşmiş Milletler harekâtı- na hücuma devam etmektedir. Bir yandan Genel Kurulda Sovyetler Bir- liğiyle uğraşan Bay "H", diğer yan- dan Kongoda da iki büyük güçlükle karşı karşıyadır. (o Bunların birincisi Gine, Fas. Birleşik Arap Cumhuriye- ti ve Yugoslavyanın Kongodaki Bir- leşmiş Milletler kuvvetine verdikleri birlikleri geri çekmeleri üzerine aza- lan kuvvetli yeniden yirmi binin üs- tüne çıkarmak meselesidir. Bay "fi" Hindistan, Malezya Tunus, Liberya ve Seyiandan birlik yardımı sözü al- mıştır. Bununla beraber, bu birlik- lerin hiçbiri henüz Kongoya varma- dığı gibi şimdi Endonezya ve Suda- nın da birliklerini geri çekmeye ka- rar verdikleri öğrenilmiştir. Bay "H" nın Kongoda karşılaş- tığı ikinci güçlük de, Kongodaki tem- silcisinin durumudur. Görevi icabı New York'tan çok güç. ayrılabilen Genel Sekreteri, Kongoda, Hintli Ra- jeshvar Dayal temsil etmektedir. Ka- savubu ve Başbakanı lleo, uzun bir süredir, Lumumba taraftarı olduğu- nu ileri sürdükleri Dayal'in geri alın- masını istemektedirler. Bilindiği gibi Dayal bundan bir müddet önce Bir- leşmiş Milletlere yolladığı bir rapor- da Kongodaki durumun sorumunu kasavubu - Mobutu ikilisiyle Belçika- lıların davranışına yüklemiş anarşi- ye son verilmesi için Kongo askerle- rinin silâhtan tecrid edilerek Kongo parlâmentosunun yeniden toplantıya çağrılmasını istemişti. Bu rapor Ka- savubu'yu çok Oo kızdırmıştır. Bay "H", Leopoldville hükümetinin bütün ısrarına rağmen, Dayal'i geri çekmeye yanaşmamaktadır. AKİS, 27 MART 1961