12 Temmuz 1946 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 14

pirinci Cihan Harbinden mağlüp çıktığımız zaman, bizden hesap sormak için yakamıza sarılanlar, ev- velâ şu suali sordular — Ermenileri, niçin tehcir ettiniz? Bizim, bu suale ne cevap verdi- gimizi bahis mevzuu edecek değilim. Büyük bir mecburiyet yüzünden ya- pılmış olan bu hareketi müdafaaya da girişmiyeceğim. Şöylece, kitaplarımın im tarihi bir eserin bâzı satırlarını buraya nakletmekle iktifa eyleyeceğim. Eser, Fransız Erkânıharp binba- şılarından ve Paris Elsinei Şarkiye Mektebi Türkçe mezunlarından (M. Larcher) in (Büyük Harbde, Türk Har- bil adındadır. Erkânıharbiye, 10 uncu şubesi tarafından basılmıştır. Bu ese- rin 2 inci cildinin 323 üncü sayfasında (Ermeniler, heyeti oumumiyenin - bâzı şark vilâyetleri ahalisinin - yüz- de 30-40 ını teşkil ediyordu. Uzun müddet sakin kalmışlardı. Hattâ yar- dımcı Türk tebaası olmuşlardı. 1914 de Osmanlı Kumandanlığının nazarı dikkate almaya mecbur olacağı pek sarih ihtilâl temayülleri baş gösterdi. Şiddetli nifak alâmetleri belirdi.) 335 inci sayfanın haşiyesinde, şu satırlar vardır: .. Hassaten Rus kıtaatına ihata hareketi icrasını teshil eden gizli yol- ların Ermeniler “tarafından gösteril- mesi sayesinde istihsal edilmişti.) 9 4 | e Tehcir 359 uncu Ya haşiyesinde şu satırlar vardır (1914 Teşrinisanisinde bir Rus be- yannamesi Ermenileri, (Türk zalimleri aleyhine) silâha sarılmaya dâvet et- mişti. Ve bunlara, istihlâs ümidi ver- mişti. Açmiyatzen katögosu - yani, patriki - dahi bu siyaseti tasvip et- mişti.| 359 uncu sayfanın metninde şu satırlar vardır : (Harekât mıntakasındaki Ermeni ahali, açıktan açığa Rus dâvasını gü- düyorlardı. Ve Erzurum vilâyeti Erme- nilerinin bir kısmı, daha 1914 Kânu- nuevvelinde, Kafkasyaya hicret edi- yorlar; Rusların teşkil ettiği Ermeni taburlarına gönüllü olarak girmek için, Türk hatlarını geçiyorlardı.| (Ermeni çeteleri, münferit Türk- lere ve küçük kafilelere taarruz edi- yorlardı. Hattâ (Van) daki Ermeni mahallesini, âdeta bir istihkâm haline ETİN NN. Fikir adesesiyle geçmiş gün: Meşhar Berlin kaagrsab Fesli Tanzimat P; larına dikkat iyor musunuz ? İşte Tanzimattan sonra (Has: aşa adam) diye isimlendirilen Türkiyenin, Batı dünyası karşısında ilk dize geliş tecellisi bu e olda. Resim, hâ- diseyi aynen hakikatten kopya eden meşhur bir Avrapalınındır. Orta yerde, baş açık, el sıkan adam, Almanyanın bânisi Prens Bismark... YAN A > la Ziya ŞAKİR koymuşlardı. Netekim Van ihtilâlinde bu mahalle tam bir müdafaa halinde kalmıştı. Nihayet, bir Türk bataryası» nın müdahalesiyle vaziyet tabii şekli- ni almıştı.| 360 ıncı sayfada şu satırlar vardır : (Seferber Türk kıtaatı arasındaki Ermeni efradın hali, şüpheli idi. Bina- enaleyh Türk hükümeti, cezri tedbirler almak lüzumunu hissetti. 2 Haziran 1915 tarihli kararname ile, şunları tesbit eyledi : 1 — Ermeni askerlerin, muharip kıt'alardan alınarak gayri muharip kıt'lardaki hizmetlere verilmesi. 2 — Harekât mıntakasındaki Er- meni ahalinin, Iraka tehciri.| Ceza, büyüktü. Fakat cürüm de, küçük değildi, Sözü, uzatmıyacağım. Başka mi- saller. göstermeye: kalkışmayacağım. Sadece, 27 Haziran 1946 günü gaze- telerin ilk sayfalarında yer bulan bir (Moskova) telgrafını aşağıya nakle- eceğim. Ve, Birinci Cihan Harbin- den mağlüp çıktığımız zaman bizden hesap o için yakamıza sarılmış olanlar — e 1. Şu telgrafa bakı- nız... En yüksek medeniyet dâvasının başında bulunduklarını iddia eden hü- kümetler, zaruret-karşısında kaldıkları zaman,'neler yapmaya kalkışıyorlar. Diyeceğim. İşte, o telgraf: Moskova 26 — A.P. (Bugün resmen açıklandığına göre harb zamanında yaptıkları hiyanetler yüzünden, Rusya, evvelce muhtar bi- rer cumhuriyet olan: Kırım ve Çeçen hükümetlerini: lâğvetmeğe ve oralarda oturan halkı, Sovyet Rusyanın başka bölgelerine nakletmeye karar ver- miştir.) Eğer, sebep doğru ise, (cürüm) büyük... Fakat, (ceza), ondan daha büyük değilmi ?..