13 Nisan 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 4

"Ctımhuriyet 13 Nisan 1934 SİftKETLEH KkALI iNSüLünHAYATI. No. 4 Kendisini zekâsı ve ihüralarile pek çabuk ve genç yaşuıda dünyaya tanıtan Edison denizaşırı bir memleketten getirttiği hususî kâtibinin zekâsını, i? kabiliyetini takdir etmekte hiç gecikmedi. Esasen miitemadiyen çplıyrowk ve yeni ihtiralar ortaya atmakla o derece meşgulüdü ki, bunlardan ticarî mahiyette isrifade etmek için vakti d« müsait değildi. Bir muciduı ayni za manda çok iyi bir ticaret ve iş adamı olmasma esasen imkân yoktur. Bu itibarla Edisonun ihtiralannı piyasada »ürebilecek, onlara lâyık olduğu kıy • mette müşteri bulacak zeki bir adama ihb'yaa vardı. Bunun için de Edison dünyayı alt • üst etse tnsulden daha iyisini buiamazdı. Işte bundan dolayıdır ki Edisonla Samuel İnsul uzun müddet birUkte çahşmışiardır. Edisonun ilk büyük teşebbüslerin • d«n olan, Edison Electric Co. Edison Machme Co. Edison Lamp Co. namındaki elektrik, makine ve ampul şirketlerini Edison nam ve hesabtna teşkil ederek büyük isler görmek ka • biliyetinde bir adam olduğunu ispat eden tnsul 1889 senesinde ve benüz tam otuz yasında iken bu sirketleri birlestirdi. O bununla da kanaat etmiyerek 1892 senesinde Edisona ak bütün miiesseseleri Huoston elektrik snketile birlestirerek dünyanın en zengin şirketi olan General Electric kumpanyastm vücude getirmistir. Esnaf Bankasının bir senelîk vaziyeti Bankanın heyetî umumiBüyük miiesseseleri kuran İsrail oğluna içinden ye ictimaı dün yapıldı bir ses «kendi kendine çalış!» diye bağırdı Esnaf Bankası senelik heyeti uInsul Edisonun hıısusf kâtibi mumiye ictimaı dün banka merkezinde yapılmıştir. Evvelâ meclisi idare ve murakıp raporu okunmus, bilânço ile kâr ve zarar hesapları tetkik ve tasdik edilerek idare meclisi azalan ibra dilmiştir. Esnaf Bankasının heyeti umumiyeye arzolunan bilânçosuna naza ran bankanın bu seneki zararı 56071,30 liraya baliğ olmaktadır. Bunun 6963,28 lirası her nekadar bu seneye ait görünüyorsa da bu zarar bu sene muatnelâtından müte vellit olmayıp geçen senelerden müdevver ve muhtelif alacaklı hesaplara alelusul yürütülen faizlerden mütevellittir. Yoksa bu senemin varidat ve masarifatı arasında ban kanın lehine olarak 2308,59 lira bir fark vardır. Bu sene masarifî umumiye haddi asgariye indirilmek suretüe yüzde kırk bir tasarruf temin olunmustur. Tasarruf sandığı ve vadeli tevdiat ashabına ve tetninat mektuplan karsılığı bloke paralar sahiplerinin talepleri is'af edilmek suretile bankanın itibar ve heysiyetmi muha • fazaya itina ohmmuştur. Dünkü heyeti umumiye içtimamda bilânço tetkikatından sonra müd deti biten meclisi idare azalan ve murakıpları yeniden intihap edil mişlerdir. Iktısat İşleri j Dünya pamuk piyasası ^ M . RADY ^'i aksamki program ^ İSTANBUL: 12,30 alaturka plâk neşriyatı 18,15 plâk neşriyatı 19,15 Ajans haberleri, muhtelif neşriyat 19.30 Türk musikî neşriyatı, (Eliza Hanım. İnci Hanım, Ülkü Hanım, Inci Hanım) 21,20 Ajans haberleri 21,30 Necip Yakup Bey or < kestrası tarafından muhtelif eserler. VİYANA: 18.20 piyano konseri 20.05 eğlence konseri 21.45 konser 23,15 haberler 23.30 gramofonla gece konseri. VARŞOVA: 21.07 musiki musahabesi 21.20 senfonik konser 23.45 dans havalan. BUDAPEŞTE: 20.35 opera: Don Karlos 24,25 Çingent orkestrası. PRAGv 20.10 gramofon 21 05 satılmı? nisanlıj Op?ra komik 23,05 haberler. BELGRAT: 20,05 konferans 23.05 Çingene orkestrası 23.55 dans havaları. MÜNİH: 21,05 piyes 22,10 senfonik konser • 24 15 g€ce konseri LAYPZİG: 22,10 eğlence konseri 23,05 haberler, gece musikisi. BÜKREŞ: 20 25 ders 21,05 senfonik konser 22,50 radyo gazetesi. BERLİN: 20,05 halk şarkılan 21.05 haberler ' 22,15 şimal musikisi 23,05 eğlence konseri ve dans havaları. TULUZ: 21.35 haberler, salon orkestrası 22 05 operet havaları, Gitavla Havaiyen şar kılar 22,35 şarkılar, askerl mızıka 23.05 operet parçalan 23,35 küçük or • kestra, sesli filim parçalan 24,05 tıbbl musahabe. haberler 24,35 Arjantin orkestrası, operet havalan 1,05 şarkılar, dans havaları 2,05 haberler ve şarkıla» BRESLAV: 22,10 konser 23,20 haberler 24,05 arece musikisi. PARİS: 21,07 musikiye dalr musahabe, haber1 ler, filimler 21,55 konser 22,15 orkestra! konseri, sonra haberler ZAGREP: 21.05 piyano konseri 21,35 Sırp musikisi 23,20 Sevr orkestrası tarafındaa dans havalan. Sarfiyat artıyor, maamafih istihsalât ta ziyadeleştiğinden stok coğalmakta ve fiatler düşmektedir Neşrolunan en son resmî istatistikler cihan pamuk sarfiyatının gittikçe art • makta olduğunu gösteriyor. Kânunusani 1934 nihayetinde hitam bulan son altı aylık devrede sarfiyatı umumiye 12,519,000 balyaya çıkmıştır. Bundan evvelki altı aylık devre sarfiyatı 12,470,000 balya olduğuna göre % 0 , 4 kadar bir tezayüt husule gelmiş demektir. Kânunusani 1933 nihayetinde hitam bulan 6 aylık devre sarfiyatı ise ancak 11,882,000 balya tutmustu. GÖrülüyor ki, 1934 senesi ilk ayı nihaye tindeki 6 ayhk sarfiyat 1933 senesinm ayni devresinden 737,000 balya yani % 6,2 daha fazladır. Son altı ay zarfında dünyada kullanılan Amerika pamuğu 7,018,000 balya olup sarfiyatı umumiyenin yansuıdan fazla ve 1933 son altı ayına nis betle 171,000 balya daha ziyadedir. Hindistan pamuklarının sarfiyatı ayni devrelerde 294,000 balya fazlalaşa rak 2,059,000 balyadan 2,353,000 balyaya, Mısır pamuklan sarfiyatı 79,000 balya artarak 541,000 balya ya; diğer memleketler mahsullerinin sarfiyab da 93,000 balya ziyadeleşerek 2,607,000 balyaya çıkmıştır. 31 kânunusani 1934 tarihinde bütün dünyada pamuk işliyen fabnkalarda mevcut ham pamuk stok miktan 5,216,000 balya olup bir sene evvelki mrktar olan 4,542,000 balyaya ntsbetIe % 15 kadar daha fazladır. Bu teza yüt sarfiyatı umumiyenin artması do layısile pamuk işliyen fabrikalann ellerinde mutat olarak bulundurduklan stok miktannı son zamanlarda arttır • mağa lüzum görmüş olmalarından ileri gelmiştir. Dünyanın pamuk sarfiyatı umumiyesi 1929 senesinde 26 milyon balyaya yakın iken 1930 da 25,2 milyona, 1931 ve 1932 de 22,3 milyon balya ya düsmüş; 1933 senesinde sarfiyat 2 milyon balya fazlalaşarak 24,352,000 balyaya çıkmıştır. Sarfiyatın bu azalışma mukabil pa muk istihsalâh 1931/1932 senesine kadar 27 29 milyon balya arasında dolaşmış ve bu fazla istihsal yüzünden her sene elde miitemadiyen artan stok miktan büyüye büyüye 1929 da 7,5 milyon balya iken 1933 mevsim sonunda 12,5 milyon balyaya yükselmişti. Bu hal, yani bir taraftan sarfiyatın a zalması diğer taraftan istihsalâhn ek silmemesi pamuk fiatlerinde son »enelerde şiddetli sukutlar husule getirmistir. 1933/1934 mahsulü 28 milyon balya tahmin edildiğine ve bir sene evvelki rekolte 25,2 milyon balya olduğuna nazaran bu seneki istihsalâhn sarfiyatı umumiyeyi 2,5 milyon balya tecavüz edeceği muhakkak görülmektedir. Bu takdirde cihan pamuk stok miktannın yeniden artmasmı mucip olacak bu vaziyetin fiatlerde önümüzdeki ay larda gevşeklik husule getirmesi mel • huzdur. Nitekim son günlerde Londrada Midling cmsi pamuğun beher libresi Meçhızr Edison tiği vâsi iş sahasında emsalsiz bir muvaffakiyet elde etmisti. Fakat mülteci bununla iktifa edecek miydi? Niçin kendi kendisinin imiri, efendisi değildi? Bv muazzam işleri ortaya çıkaran, bu büyük müesseseleri kuran tsrail oğluna içinden bir ses, kendi kendine çalış, diye bağırdı. Esasen Nevyorktan bıkms; efendismi ilerleteceği kadar ilerletmemiş miydi? Nevyorktan ayrılmatja karar veriyor 1892 senesinm haziranında birkaç zamandanberi tnsulün zihnini bir fikri sabit halinde meşgul eden Nevyorktan aynlmak tasavvurunu bir aksam yetneğinde Edisona «ctı. Aile ocağına çok düşkün ve bunun act hasretini çeken tnsul çok defa aksam yemeğini efendisile, onun çocuklarile yiyerek te • selli bulurdu. Memleketin en zengin kısrm olan Şikago ve havalisi gün geçtikçe büyü • mek, vüs'at kesbefanek tsndadım gösteren bir yerdi. Burada belki Nevyorktan daha büyük isler görmek mümkün olacakh. Efendisi bir müddet tnsule hak verdi. « Evet; {Satn, haklmn, daha büyümeli, daha yükselmeliyiz ve bil • hassa sen daha yüksefanelisin. Grt Şi • kogayu nura garket!» dedi. tnsul efendisinn kendisine izin vermis olmasma çok sevindi. Onu kirmak hiç istemediği bir hareket olacak'.ı. Çünkü tnsul, ırkmın karakteristiklerini biliyor ve takdir ediyordu ki kavminde ioatkâr bir deha yoktu. Bu itibarla her ikisi de birbirinin mütemmimi olmakla beraber Edison ohnacaytfa tnsul belki pek çok seneler kiyet kazanamıyacaktı. Sonra, bu büyümek, yükselmek fikrint de ona Edison «şılamamış nnydı? Amerikalmın svrı muvarfakiyetmin yüzde doksan dokuzunu bu sonsuz ve nihayetsiz büyümek, refah bulmak, Muaz • yeryüzünde bir cennet halketmek iddiası teşkil etmiyor muydu? zam servet, muazzam evler, muazzam vapurlar, muazzam fabrikalar velhasü muazzam ve üluhiyet derecestne va • ran bir azamet sevdası Amerikahnuı en bariz san'atini teşkil ettiğine göre İnsul için ufuk pek parlak ve vâsidi. karanlıkta kalacak; bu derece şöhret ve muvaffa} düşündü ve Dünyanın en büyUk elektrik levazımı müessesesi General Electric kumpanyası nedîr, termayesi ve senelik devri ne miktardadr; diyecek olursanız bunun hak kmda iyi bir fikir edinmiş obnak için Amerika Birleşik hiikumetlerinin devlet bankasile ayni ayarda, ayni seviyede bir müessese olduğunu zikretmek kâfidir zannederim. Hetn General Electric kumpanyası biz farkmda ol madan bizim memlekete kadar tokulnuş, hatta bütün dünyaya yaytlımt hr. Türkiyede meşhur oUn A. E. G., hergün her aksam sokağa çıkışımızda Srozümüze çarpan bu üç barfin ifade ettiği elektrik işlerinin;; hisse senetle rinin birçoğunu İnsulün bundan 42 seIM evvel teşkil ettiği cihanşümul Ge • neral Electrici satuı ahvermtştir. Şu hale göre dünyadaki elektrik malzemesi fabrikalannın mühim bir kısmını idare eden müessese, savalh müflis tnsulün çalışması ve zekâsile vücude gelmts bir tesekküldür. Evet, muhakkak ki bu talihm acı bir dlvesidir. İnsul, Genral Electric kumpanyasmı teşkil ettiği vakit 42 yaş • lannda bulunuyordu. Henüz bekârdı. Geceli gündüzlü mesaisi arasında ev • lenmeğe vakit bulabilecek miydi. Fakat kavmine has bir itikat ve tevekkülle muhakkak izdfvaç boyunduruğunu kendi elile kendi boynuna takmak arzusundan da vaz geçmiyordu. İnsul Amerikaya geleli yirmi sene olduğu halde mühim bir servet sahibi değildi. Hayalinin mühim bir kısmı ta< hakkuk etmiş, Amerikada tahayyül et Kuklalar Avusturyadaki Salzburg şehrmm kuklacılık san'ati dünyanın her tara fmda büyük bir şöhret kaz*nmış ve takdire mazhar olmuştur. Bunlan ço cuklan eğlendirmek için bazı maskaralıklar yaparak ovnatilan kuklalar farzetmemelidir. Salzburg kuklacıian, kuklalarına bir operayı, bir faciayı baştanbaşa oynatabilmektedirler. Hatta on lann temsil ettikleri piyeslerm bir kıamuiın sahneye vazı şeklini nuunf Al • man rejisörü Maks Reinhardt tesbit etmiştir. tşte bu kuklacılann en ustalarmdan tekmil kuklalan yakında j bir kısmile yani 455 gramı 6,61 peniden ( 1 peni takriben 2 kuruş 30 para) 6,50 peniye, Amerikada da sente düşmüştür. Şehzadebaşı Millet tiyatrosunda ' 12,15 sentten 12,05 ÇİN GECELERi Zengin tnevzua malik büyük filim göstcrilmektedir. Mümessilleri: RAMON NOVARRO HELEN H A YKSLEWIS STONE. Bu filimde Çin hayat ve esran tasvir edilmektedir. Bugün Paogaltı T A M sinemasında * •**1^ fransızca sözlü Bugün ve akşam bu Komikler müsabakası 4 maruf kotnilc Dünyanın en meşhur tenorla rından Miguel Fleta geflyor Dünyanın en maruf tenorlanndan Migu«l Fleta yakında şehrimize gelecek ve nisanm 18 inde Fransız tiyat rosıarda tek bir konser verecekthr. Miguel Fleta sesinin güzeUiği dolaymle müteveffa meşhur Italyan tenonma nisbetle kendisine İspanyanm fCnrfizo su adı verilmiştir. Fletanın »an'at ileminde yükselmesi pek anî olmuştur. tspanyada Barslon şehrinin tîyatrofunda «Toska» operasinı taganni eder et mez fevkalâde bir muvaffaldyet ka • zanmtş, Avnıpanuı muhteüf merkez • lerile Amer3{ada verdiği kon»erler ve temsiller milyonlarca liralık hasılat yapmışhr. Fleta bugün *e« 8a3resinde« dîr ki dünyanın sade maruf bir tenoru değil, ayni zamanda gayet mohim bir şahsiyeti telâkki edilmekte, her memleketin bütün yüksek tabakast ken • dîsinî muhitlerinde azn bir misafir s d deylemektedirler. ' Ay, ay, ay isimli meşhur şarkryı harikulâde bir surette söylemekle meş • hur olan Fletanın son defa Sofyada verdiği konserin biletleri bir saat içinde satılmış ve bu şehirdeki bilet satısi hususunda mühim bir rekor teşkil et • miştir. Fletanın konserinin şehrimizde ayni rağbete mazhar olacağı şüphesizdir. bir sahnede: Naşit, Fahri, Dumbuila îsmail, Şevki Bevler (El e l d e n UstUndUr) kahkahalar riyesi Varyete, dans bale raks solo . şehrimize gelecektir. V E F A T Şehrimizin muteber tüccarlarmdan MARKON D ö TOLEDO Efendi uzun bir hastalığı müteakıp evvelki çarşamba günü vefat etmiştir. Cenaze merasiminin bugün saat 11 de Beyoğlunda Şehsuvar sokağmda ttalyan musevi sinagonunda icra edileceği kemali teessürle ibbar ve bu ilânm davetiye makammda telâkki olunması rica olunur. ilâveten: FOX JOURNAL i çok iyi tanıyan bir adamdı. O pekâlâ I f EDUARDO BIANCO ARJANTİN heyeunin SARAY(EskiGlorya)da iıııııııtııııııılııııııııııritiKiıııııtıııidiıııı idaresinde REVÜ Çarşamba akşamı şaat 9 da nutnarslan Şarki Dans • Musiki Eğlenceier 25 ARTiST Neşe eğlence kahkaha ŞERLOK SUMER Cumamzı Fikir hareketleri Hüseyin Cahit Hüseyin Cahit Bey tarafından neşredilmekte olan «Fikir Hareketleri» mecmuasmm 25 nci sayısı çıkmışhr. Bu sayıda, Yugoslavyada diktatör • lük, Islâmfyet nedir, Alman faciası, Ahlâk buEranı, halk edebiyatı baş Iıklı makaleler vardır. S A R A Y ( Eski Glorya ) sinemasında C L İ V E B R O O K tarafından temsil edilen Fransızca sözlü muazzam filimini gidip görünüz. Bugun saat 11 de tenzilâtlı fiatle matine HOLMES (Mabadi var) Bugün Bugün I P E K Sinemasında Herkesi güldüren... Herkesi eğlendiren... Şen ve sevimli yıldız M E L E K Sinemasında En giizel 4 filim müsabakasının üçüncüsü r ŞARK irae ediimekte olan gidiniz ve MAGDA SCHNEIDER OTTO WALBURG ve HER.MANN THİMlNG taraFmdan temsil edilen Sinemasına ( Eski Artistik) hoş geçirmek isterseniz Piyanist Rubinstein Dünyanın en maruf piyanistlerinden Arthur Rubinstein yakında şehrimize gelecek ve 21 nisan akşamı ile 23 ni • san gündüz Fransız Tiyatrosunda birer konser verecektir. Rubinstein bilhassa Brahms, Messager, Berlioz ve Şopenden parçalar çalaC3ktır. Iki konserin programı yekdiğerinden tamamile ayrı olacaktır. (Eski EKLER) sinemasında FRANZISKA G A AL tarafından temsil edilen JENNY GERHARDT ŞEYTAN KIZ (Kendini aşka hasreden kadtn) Oynıyan: Madam BUTTERFLY filminin unutulmaz yıldızı Hayatı isa filminin son üç gününden istifade ediniz Duhuliye 20 kuruş SUZAN BANYODA Neşe ve fantezi filmini görünüz. llâveten: $OX JOURNAL ve EDUARDO BIANKO Orkestrası Kadın giizelligi hakkmdaki fikirleri değiştiren kadın Küba ürkestrası ve hakikî RUMBA Bugün E L H A M R A sfnemasında 2 büyük filim birden: haftanın en çok beğenilen Fransızca sözlü Paramount filfilmidir. mi. Ayrıca: Paramount dünya Bugün saat 11 de tenzilâth haberleri ve şarkılı komedi matine vardır. Bugün saat 11 de tenzilâth matine ilâveten: Yegâne hakiki SİLVİA SİDNEY L Ilâveteo Yunanistanda 10 ncu Cumhuriyet yıldönümö ve Türk tayyarecileri ve izcilerin iştirakile yapılan şenlikleri. MAE Ben bir melek değilim şaheserler şaheserinde Amerikada 1933 senesinde birinciliği kazanan WEST İRTIHAL . Limni mutasarnflığmdan mütekait Hafız Paşazade Mehmet Nail Bey mü^telâ olduğu hastahktan kurtula nuyarak dün akş?m Feneryolundaki köşkünde irtihali dan beka eylemiştir. Cenazesi bugün saat 11 de Feneryolundaki köşkünden kaldınlarak Karaca ahmetteki aile kabrîstanına defnedile cektir. Allah rahmet eylesin. 18 nisan tarihini bekleyiniz. Bu: ve lımılün İstanbuldan hareket ederken Tevkifaneden çıktığınv a u r a ^ ! P firelinciye kadar bütün tafsilâtları gösterilecektir. S U M E R sinemasının (Eski Artistik) Sürpriz günüdür ALTIN ARAYAN KIZLAR Fransızca sb'zlü Bütün Istanbulun bir haftadanberi seyrettiği ve alkışladığı bir harıka 12 yıldiz 300 güzel revü kızt • 2 000.000 doiar masrsf llâveten Yunan Cumhuriyetinin 10 unca yıldönümü ve Pathe Journal. Bugün saat 11 de tenzilâtlı matine • ^ Bugün T Ü R K sinemasında emsalsiz bir şaheser I BİR GÖNÜLDE İKİ SEVDA. 2 SEVİLMEK İHTİYACI FREDERİK MARCH • GARY COOPER TALUJLA BANKHEDİ