June 25, 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

BUGÜN 2 n d sahifede: Siyasî lcmaL 3 üncii sahifede: Konferans etrafında tetkikler A. D. 5 nci sahifede: Konferans münasebetile M. Turhan Tan, Dalgın âlimin macerası. 6 ncı sahifede: Spor haberlerl umhuri I 4351 Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta külusü: fstânbul, No 246 PerŞ6ITib6 2 5 Telefon: Bagmuharrir ve evl: 22366 Tahrir heyeti: 24298 İdare ve matbaa kısmfle Matbaacüık ve Neşrlyat Şirkeü 24299 . 24290 Hayat Ansiklopedisi 10 cildi tamam olmuştur 1936 Her eve ve herkese lâzımdır ontröde Şiddetli Münakaşalar Başladı Roğazlar meselesi, Karadeniz meselesi oğazlar konferansınm ikinci gününün en mühim hâdiselerini şöyle hulâsa edebiliriz: 1 Konferansa iştirak eden bütün devletler, bazı ihtirazî kayidler ileri sürmekle beraber, Türk teklifini müzakereye esas olarak kabul etmişlerdir. 2 îtalya, konferansın tehirini isteParis 24 (A.A.)tniş ve ayni zamanda konferansta görüAlmanyanm teca şülecek meselelerin heyeti umumiyesi vüzkârane niyet hakkında en kat'î ihtirazî kayidler dermeler beslemekte ol Montreux 24 (Sureti mahsusada giden duğu endişesini i yan etmiştir. arkadaşımızdan, telefonla) Boğazlar har eden bir takıı Meselenin heyeti umumiyesi hakkında Konferansı bugün dördüncü toplantısını istizahlara ceva en kat'î ihtirazî kayidler dermeyan etmek yaptı. Konferans tabiî mecrasında devam 1 veren M. Delbo tabirini diplomasi dilinden açık türkçeye etmektedir. Bugünkü müzakereler esnaezcümle şöyle de tercüme edersek, İtalya, kendi iştirak et sında tarafımızdan teklif edilmiş olan miştir: tnediği konferansm mukarreratını kabul mukavelenin ecnebi harb gemilerinin Bo< Almanyanın etmiyeceğini bildirmiş, demektir. ğazlardan girip çıkmalanna aid olan ırkî telâkkileri o Zecrî tedbirler meselesinin birkaç giî altıncı ve yedinci maddeleri görüşüldü. nun millî telâkkileBerlin sökaklannda yenı Alman, tanklan ne kadar tahakkuk edecek gibi görünen Bu maddeler bizden ziyade îngiltere rinden daha ziyade ilgası üzerine ve hükumetimizin teşebbüs ve Sovyet Rusyayı alâkadar etmekte oltehlike arzetmektedir. Fransa, soğuk Asamblesinin önümüzdeki içtimaında leri neticesinde, îtalyanın Boğazlar kon duğundan bu iki memleket murahhaslan kanlılığım muhafaza ediyor ve beynel Lokamo misakında imzası bulunan devmilel adaleti muhafaza etmek için ya letler, bu misakın ihlâl edilmesi mese feransına iştiraki muhtemel olduğu için, arasında bu mevzu üzerinde hararetli pabileceğini yapıyor. Milletler Cemiyeti [Arkası Sa. 6 sütun 5 te] Roma 24 (A.A.) Stefani bu devletin vaziyeti tavazzuh edinciye münakaşalar olmuştur. Maamafih münabirinin büyük Akdeniz devletlerin Ajansı bildiriyor: kadar, meselenin bu kısmını mütalea ve kaşaların şeklinden, bu iki büyük devletin den biri gıyabında ve Roma hüku münakaşaya lüzum görmüyoruz. Yalnız, mutabık kalacakları kanaati çıkmaktadır. Stefani ajansının diplomatik metince resmen tasrih olunan kuyu Boğazlar meselesi gibi gayet mühim bir muhabiri Montröde başhyan kon du ihtiraziyeye rağmen müzakere Mukavelenin altıncı ve yedinci maddearsıulusal mesele görüşülürken İtalyanın lerinden çıkan bu meseleler daha ziyade feransm Akdenizin başlıca mese eden konferansm gayritabiiliğini da müzakerelere iştirakini görmek istedi diğer devletleri alâkadar etmektedir. lelerinden birine temas ettiğini kaykaydetmektedir. ğimizi ve bunun îtalyan menfaatlerine Bunlann hallinde hiç şüphe yok ki her detmektedir. Fılhakika, Boğazlar Anadolu Ajansının notu: de uygun olduğunu söylemekle iktifa e devletin ve dolayısile bizim de menfaaticaret, siyaset ve askerlik bakım «Hariciye Vekilimiz Montröde deriz. lanndan birçok devletler ve bilhastimiz vardır. Maamafih bu mevzudaki bu îtalyan notasma cevab vermiş ve sa Akdeniz devletleri için fevka Asıl konferans müzakerelerinin aldığı vaziyetimiz, Sovyet Rusya ile Büyük bu cevabında vaziyeti hazıranın Britanya hükumetleri murahhaslan ara lâde ehemmiyeti haiz mecburî bir istikamete gelince: muhtelif manzaralarda inkişafı o geçid teşkil ederler. îtalyan hüku Türkiyeden başka konferansa iştirak sında yapılmakta olan müzakere ve mülunca îtalyanın konferans mesaisine meti, umumî şeraitin bu mesele hakeden öteki sekiz devlet, Türk projesini nakaşalann haricinde kalmaktadır. iştirake âmade olduğuna dair teyi kında müzakerelerde bulunmrya esas itibarile kabul etmekle, dün de bu Hariciye Vekilimiz ve heyeti murahdatından memnuniyetle bahseddik müsaid olmadığı hususuna nazan «ütunda söylediğimiz gibi, Türkiyenin hasamızm reisi Dr. Tevfik Rüştü Aras ten sonra henüz başlaym devam et dikkati celbetmiş ve umumî vaziyet Boğazlan tahkim etmek hakkını tamami ayın 26 smda toplanacak olan Cemiyeti mekte olan konferansa îtalyanın iştitavazzuh etmedikce konferansa îs le kabul etmiş oluyorlar. Nitekim, bazı Akvam Konsey ve asamble içtimalarınrakini görmekle bahtiyar olacaguu tırak edemıyecegmı beyan eylemısbüyük devletler tarafmdan ileri sürülen da bulunmak üzere yann akşam Cenev budlrmîştî. C°k teessüf olunur kî, tir. mühim ihtirazî kayidler, Boğazlann tah reye gidecektir. Cemiyeti Akvamm diğer milletlerin hayatî işlerini îtalîtalyan matbuahna gelince, o da kimi hakkımıza değil; harb gemilerinin asamble ve konsey içtimalan buradaki yanın ımıvafık göreceği zamanlara en mühim Akdeniz meselelcrindrn Boğazlardan geçmesi hususuna aid bu Boğazlar Konferansı müzakerelerine sekrniirplcün rJeoildir.» te verecek değildir. lunmaktadır. Delegeler müzakerelerin cereyan şek pek yakında iyi bir şekilde sona erecek rahhaslar her vesile ile bana, talebimizin Böylece, mesele daha ziyade Türçok yerinde olduğunu, Türkiyenin bu işkiyeden ziyade diğer bazı devletleri alâ linden memnundurlar. Türkiye murahhas tir. Ankarada Parti binasmda Valilerin Dahiliye Vekilinin riyasetinde yapttklan Türkiye murahhas heyeti vaziyetten te pek büyük bir siyasî nezaket ve dürüstî kadar eden Karadeniz meselesi halini al heyeti büyük bir samimiyet ve hulusla toplantıdan bir intiba: Solda Dahiliye Vekili Ankaradan ayrüvrken mış oluyor. Karadeniz meselesinin ise iki îtalyanın da Montrö Konferansına işli çok memnundur. Konferansa iştirak eden gösterdiğini, binaenaleyh isteklerimizin Ankara 24 (Telefonla) Bütün memur edılecektir. 18 haziran tarihli cephesi vardır: Sovyet Rusya cephesi, rakini arzu etmektedir. Fakat îtalya, ba bütün delegelerin meseleyi büyük samimi tahakkuk edeceğini söylediler. vilâyet Parti idare heyetlerinde yeniden genbaşkur kararının tatbikına aid tali zı sebebler dolayısile Boğazlar Konferan yet ve hüsnü niyetle karşıladıklan ve halİngiliz cephesi. İngiliz cephesine Japon Hiç tereddüd etmeden söyliyebilirim sı müzakerelerinde bulunmazsa bu hu li için de canla başla çalıştıkları görül ki bilâistisna bütün murahhaslar, lehimiz iş bölümü yapılacaktır. Bu iş bölümü matnamede bu cihet te ehemmiyetle tesbit cephesi de diyebiliriz. Sovyetler, kendi hususî vaziyetlerini sustaki görüşmeler hiçbir teahhura uğra mektedir. dedir. Müzakereler çok samimî bir hava işinde, yeni vilâyet idare heyetleri bilhas edilmiş bulunuyor. Valilere tebliğ edilen [Arkası Sa. 1 sütun 1 de] sa halkın dilek ve şikâyetlerine mühim bir bu mühim talimatnamenin esaslannı ayKendilerile görüştüğüm birçok mu îleri sürerek Karadenizdeki, hatta öteki madan devam edecek ve hakh davamız yer ayıracak ve bunun için de işi ve vazi nen bildiriyorum: denizlerdeki deniz kuvvetlerinin Boğazyeti müsaid olan azalardan biri bu işe [Arkası Sa. 7 sütun 4 îe] lardan her iki istikamete serbestçe geçmeIIMIIIIIIIIIinililllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIİIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIKIIIIIIIIIIIII sini istiyorlar. Ayni zamanda Milletler Cemiyetinin kararlannı tatbik için, icabmda, bütün harb gemilerinin Boğazlardan serbestçe geçmesi lâzım geldiğini de jddia ediyorlar. îngilizler ise Sovyetlerin birinci istekleSunday Exprerinin tamamile aksini istiyorlar. Japonlasin dün gelen nüsrın da İngilizlerle hemfikir oldukları şüphasmda Filistin is hesizdir. Çünkü Karadenizdeki bir doyanının mürettibi ve nanmanın Akdenize geçmesile Akdenizidarecisi olarak tav deki deniz kuvvetleri muvazenesinin bosif edilen Emil El zulmasından endişe ediyorlar, yani KaAhuri tarafından radenizdeki kuvvetlerin Karadenizde kalKudüs muhabirine ması fikrinde bulunuyorlar. verilen beyanab e Dünkü toplantıda Boğazlardan harb hemmiyetine binaen gemilerinin geçmesi meselesi konuşulacaiktibas ediyoruz: ğına göre, müzakereler esnasmda, en zi« Arab isyayade, İngiliz ve Rus noktai nazarlannın nı, siyonizm kökünEmü El Ahuri çarpışmış olduğuna şüphe yoktur. Bu koden kmlmcıya ve nuşmalann ne netice verdiğini ancak, geîngiltere tarafından vadolunan îstiklâle ceyansı gelecek haberlerden öğrenmiş okavuşuncıya kadar devam edecektir. Biz lacağız. kan dökülmesini istemiyoruz. Fakat gaBoğazlar meselesi, bir Karadeniz meyelerimize vâsıl olmak için hiçbir tedbirselesi halini alınca, her iki tarafın da, yaden de geri durmıyacağız. ni Sovyet Rusyamn da, îngiltere ile Ja[Arkası Sa. 7 sütun 4 te] ponyanın da kendi noktai nazarlanna gJre ileri sürecek delilleri ve misalleri vardır; devletler umumî hukukuna dayanan deliller, uzak ve yakm tarihten alınmış misaller. Filvaki Boğazlar meselesi kadar, hatta Liyejde müesseseleri muhafaza eden polısler daha eski bir Karadeniz meselesi vardır Sunday Dispatech gazetesinin Brük ki Rus Çan Büyük Petronun Azak kalesel muhabiri Bel sini ele geçirmesile yani Karlofça muaheçikadaki grev hakNecaşinin Habeşistanda, son aylarda alınmış bir resmi denamesile başlamış ve 1699 danberi kında mufassal ma Bern 24 (A.A.) Federal meclis, beş davasını müdafaa etmek üzere Ce muhtelif şekillerde devam edegelmiştir. lumat toplamıştır. Burada, ne Boğazlar meselesinin, ne de îtalyan Habeş ihtilâfı halledilinciye ka nevreye gitmek müsaadesini vermektedır. Mumaileyh yazdı Karadeniz meselesinin tarihçelerini yap dar îsviçrede oturmak projesinden vaz Eden Necaşi mülâkatı ğı makalede diyor Pariste çıkan L« Journal gazetesi, mağa imkân olmadığı gibi esasen lüzum geçmesini Necaşiden taleb etmiştir. Feki: ve İngiliz telâkkisi Montröde toplanan Boğazlar Konferanda. yoktur. Fakat yukanda da söylediği* Bütün Belçika deral meclis, îsviçrenin kendisine mücaLondra 24 ( A . A . J ' Necaşî, dan sı hakkında Saint Brice imzasile neşrettimiz gibi meselenin çok münakaşa ve su komünistlerin çı V\T bir devletle harb halinde addedflen Edeni ziyaret etmiştir. Necaşi, Edene ği bir bendde diyor ki: Brukselde petrol tasfiye fabrikası yanarken götürür tarafları vardır. kardığı hareketin diğer bir devletin reisine mihmannüvazlık hâlâ temsil etmekte olduğu fikrinde btt Grevin şiddeti her tarafta grevcile Diplomasî sahası, hattı müstakimin altmda titriyor. 400 bin amele şimdiden îngiltere, Sovyet Rusyanın teklifine gösteremiyeceği mütaleasmdadır. Bu lunduğu hükumetinin niyet *e tasavvurla İİ'î nokta beyninde en kısa yol olduğu işlerini terketmiştir. Yakın zamanda vin taarruz ve tecavüzde bulunmalarmkargı, Karadenizin açık iç deniz olduğununla beraber îsviçre hükumeti, Necaşi n hakkında izahat vermiştir. mütearifesini en iyi tekzib eden saha ol grevci amelenin miktarı bir milyonu dan ileri geliyor. Grevciler birçok evie ÂBÎDİN DAVER [Arkası Sa. 6 sütun 5 te) lArkası Sa. 6 sütun & da] bulacaktır. İArkası Sa. 6 sütun 5 te] lArkası Sa. 3 sütun 3 te] ye Milletler Cemiyeti asamblesinde H a • Fransız Alman gerginliği Konferansın seyri lehimizde Müzakereler daha ziyade Rus "Almanya iki günde Belçikayı geçebilir!,, ingiliz meselesi halini aldı Fransa Hariciye Nazırı «Almanyanın ırkî telâkkileri büyük tehlike arzetmektedir» diyor Hariciye Vekilimiz bugün Cenevreye gidiyor. Konferans nikbin bir hava içinde devam etmektedir Italyasız Akdediz konferansı olamazmış Hariciye Vekilimiz, milletlerin hayatî işleri görüşülürken müzakerelerin İtalyanın istediği zamana bırakılamıyacağıni söyledi Yeni Parti teşkilâtı Valilere, vazifelerine dair mühim bir talimatname gönderildi Vilâyetlerde iş bölümü yapılırken halkın dileklerine geniş yer ayrılacak 1 Düşenin dostu olmaz! Filistin ihtilâli Isviçre Necaşiyi kabul etmek istemiyor! Yahudilere değil, Ingilizlere karşıymışî Belçikadaki grev isyan halini almış Bir İngiliz gazetesi 400 bin amelenin tedhiş hareketine giriştiğini yazıyor Maamafih İmparator Milletler Cemiyeti Asamblesinin içtimaında Cenevrede bizzat bulunacak Beynelmilel elbirliği siyaseti «Buna Türk siyasetinden daha müsaid bir politika bulunamaz»