25 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

25 O PERŞEMBE EYLÜL 1930 5 inci sene, No 1661 NUSHASI 5 KURUŞTUR BUĞÜN Mizamamnca aa r*reürü: Süürrt VHGU NEAFENREYE 2 nci sahifede : 3— Selim Rağ'p Bey bin lira 'arihi tefi Âbdül- z kefaletle tahliye edildi / 1— Tarihi tetrikamız: Hoybelf hamit2- Harici ve sou haberler SEİMİ sanâtoryomu tevsl edilmiştir 3ünct sahifede 1— Lokantacılar boykot ynp-. 4 üncü sahifede mağa hazırlanıyorlar 4 1— Felek 2— İntihap cetvelleri bu ak- 2— Hikâye şam askıden İndirllecek 8— Mektepliler İktısaa; buhran , Uloyd George (Loyt Corc), geçen Bün, “işsizler dünyası” başlığı altın- dikkate değer bir yazı neşretti. U Yazının mevzuu, ”İngilterc_ı:le!u inya'daki, Amerika'daki _bı..ıyı_ik Ve her gün miktarı artan işsizliktir. Halbuki 'bu üç memleket, modern ser iYyenin, modern istihsalin en büyd.k Yürtlarıdır. Dünyadaki iktıız_ı_dî vazi- Yete göz gezdirmek tenezzülünde bu- : karşı taraf iktısatçıları; İn- giltereden, Almanyadan, Amerika- çok başka olan memleketimizin buhranımı yalnız türk hükümetinin Maliye politikası ile izah etmek yo- ı"?“ tutmuş bulunuyorlar. Düşüne- Miyorlar ki: Türkiye, Lozan sulhüne j , kapılarını arkasına kadar ec- Rebilere açmış, gümrük poliükı.ıın- mahrum, ödünç para ile geçinen memleketti. Osmanlı padiş; "'_ı'.- Tn bu liberal iktısadiyatı, Türkelini beynelmilel sermayenin yağma yeri- NC çevirmişti. Böyle memleketlere, İsterse siyasi istiklâlleri olsun, çok Münalı bir sözle, “yağma müstemle- keleri” derler. Cümhüriyet hüküme- iktısadi yükselişimiz için — bir *©Y yapmamış olduğunu söylemek ce- Saretinde bulunanlar; Lozan sulhü- hün başlıbaşına bir iktısadi muvaffa- €t olduğunu kavrıyamıyacak dere Sede muhakemeden mahrumdurlar. in sezilmiş iktısat politikası, türk topraklarında, Cümhuriyetle başlar. n evvel, Türkiye'de, yalnız sa- Tay ve devlet masrafı iktısadiyatı var ir, Buna da “halk iktısadiyatı” de- Mezler, Karşılıksız kâğıt para çıkara- tak kadar “para” nın ne olduğunu anlamamış bir Osmanlı devletinden ha ince iktısadi teşebbüsler bekle- Mek, zaten, çok fazla bir muhakeme Bafleti sayılabilir. Cümhuriyet hükü- m_“i'ı iktısadi varlığı asırlarcq be'yne_l- lel sermaye tarafından emilmiş bir Memleketi, Türkiyeyi, bütün dünya- €n sert bir buhran hüküm şürer- Ç9 mucizeli bir üfürükle Amerika ve iltere — derecesine çıkaramazdı. Hı“â- buna bile — muvaffak olsaydı. ğ;ne iktısadi buhranla — karşılaşmış d lunacaktık. Her memleketin iktısa- 1 buhranı, kendi iktısadi — yapısına Böredir. Dünya harbinden sonra, yer Yüzünün iktısadi çehresi çok değiş- Ştir. Memleketimizdeki iktısadi iş- qmahiyetîni anlamak için dünya der, Bd el - aa ... diyatına göz gezdirmek icap e- * İktisat işleri pazarda kavun seç- e ;"'Ğ benzemez. Borsa, telgraf, tele- İ h';;ı telsiz hüküm süren bir devirde, şüphesiz, eski Babil'in eski İ kxıll'Ln kapalı pazarları yoktur. Pa- ( >, n faizini, bir çok şeylerin fiyatı- | g. “Enebi sermayesinin — hareketini, &t adamından ziyade, dünyadaki | Yet idare eder. Pamuk fıyatının, tin day fiyatının, v.s., düşmemesi i- Ka devlet ne yapabilir? Bugün İibe- e Politikadan, liberalizmden bahse- hler; Türkiyeye dışarıdan — gelen Miktarını, aradaki açığı göremi - 'ar ve bu kadar ithalât açığı olan Memlekette liberal politikanın ha- *q;hYaratacağım dünyadan haberi hh Yan bir çocuk gibi iddia ediyor- ı.;“Bunlar Amerikanın yeni gümrük ğ €sini okumadılar mı? Dünya har- 'den sonra bütün — memleketlerin ::;_t bir mill iktısat politikası takip k_ı"îni bilmiyorlar mı? Milletler | ?mlyeündeü “İş Bürosu” niçin ya- tır? Bu kadar büyük bir iktısa- Bafletten sonra, bizim iktısadi buh =="_1121n niçin bu kadar sert kavra- Yanı Sinı, niçin bu kadar saf tenkitler .rmıdlğım anlamak güç değildir. A- Tca soyulduktan sonra henüz ik- Hhedî Uyanışına başlıyan Türkiyeye Tal bir politika tavsiye etmek, bü .dünya başka bir yol tutmuşken, %mılten çok garip bir şeydir. Her —yflrl ker, €ket buna karşı kapılarını kapar h"'la yı_ıelmile! sermaye çılgın bir "“eı— ag_!ı av ararken, karşı taraf Od üsünüyor??? Her memlekette Tn 'Bü gibi bizde de iktısadi buhra- Sİn Sebepleri vardır. Karşı taraf, ni- Yor v“ Bebcpıeı.—ı'n tahliline yanaşmı- Hey y: Yalnız bize kuru bir sözle, “bir Tiğm, Pllmıyo'r" la sanki bir şey yap- tap , ZAnnettirmek istiyor? Karşı ta- Cü yaln.lz söz söylüyor. Halbuki: Tede Üriyet hükümeti, onlar dile gel bir il:: €vvel, buhranı tetkik — etti ve Mi 1sat programı yaptı. Türkeline üncp“ı_yardım etmek istiyenler, ilk- Tep, Püspet düşünmek usulünü öğ- tüşp X€ çalışmalıdırlar. İnsaflı bir faj ;"îerıe birçok şeyleri bilmesin, ı“lri * Millf iktısat politikasınım Cüm- biş *t hükümetinde en ehemmiyetli Zan :' tuttuğunu, mutlaka, bilir. Lo- &h _"_lîlünde de gene bu düşüncenin Yük temellerini görür. M. NERMİ N_ Beş hasta . Var!. Büyü —a ——— retli münakasalara k Millet Meclisinde bugün hara intizar ediliyor.. C.H. Fırkası grupu dün de sabah-| tan akşama kadar bir içtima yaptı sıcak muhitinde mevkilerini bulaca ANKARA 24 (Telefonla) —|derecede mürakabe — vazifesini C. Halk Fırkası grupu bu sabah| görmedi. Bununla beraber hü- onda tekrar toplandı, bir çok|kümetin bütün icraatının mes -| meb'uslar söz aldı. Evvelâ Ra- | uliyetini tekabbül edecektir. sih B. (Antalya) söz alarak kür-| — Bir hükümet, bir fırka var- süye çıktı. dır. Hepimiz mes'uliyette müş İki gün evvel dairei intihabi- terek bulunuyoruz. En kuvvet- yesinden Ankaraya gelmiş o- |li hükümet efkârı umlumiyenin lan Rasih B., yeni fırkanın açtı- ter!kitleri karşısında menfeat- ğı propaganda mücadelesinin |leri _muhtel olmuş bazı kim- efkârı umumiyeyi ne sakat ve|selerin taşkın tezahüratı kar- yanlış yola götürdüğüne canlı | şısında olduğu halde, — Millet! misaller gösterdi ve dedi ki: — Yeni firkanın müessisleri Ankaradadır. Fakat onların na ederek iktidar mevkiinde kala- bilen hükümettir. Yeni teşekkül eden fırka hü- | kümeti mürakabas: — edecektir.' Bu, onun hakkıdır. Bizim fır- kamızda, fırka içinde hüküme-| Vasıf B.ilk celsede uzun ve müheyyiç beyanatta bulundu Yeni Fırkanın arkasına sinen bir çok muzır unsurların tahrikât yaptıkları anlaşılmıştır ' Vasıf Bey gençlikten bahsederken dedi ki: “Münevver gençler fırkamızın klardır,, ' ! Meclisinin ekseriyetine istinat| Mühim ve müheyyiç beya- natta bulunan Vasıf B. mına, taşralarda, faaliyette, teş kilâtta ve propagandalarda bu- lunanların ne yaptıklarını bili- yorlar mı?, Ben öyle zannede- rim ki, bilmiyorlar. Bu vaziye- te karşı koymak için müsbet tedbirler almak — lâzımdır. Bu| sayede efkârı umumiyede hâsil olan muvakkat teşevvüşün ko- laylıkla önüne geçilebilecektir, Muhaliflerin vergilerin — tenzil ve tahfif edileceği noktalar et- rafında yaptıkları propaganda- lar, halk üzerinde fena tesirler bıraktı. Ve bırakıyor. Dedi. İsmet Pş. not alıyorlar Rasih B., heyecanlIı bir lisan- lasöz söylerken, Başvekil İs- met Paşa otürduğu yerden, ha- tibin nutkunda temas ettiği nok talar hakkında not alıyor, ve rici -emniyetine zarar verecek ti daha sıkı bir mürakabeye ta- bi tutacaktır. O da bizim va- zifemizdir. Dedi. Matbuat ve münakaşa hürriyeti | Müteakıben Vasıf B., serbest münakaşanın ve matbuat hür- riyetinin en geniş ttarzda ta- raftarı olduğunu beyan ve matbuat hürriyetinin tevlit e- deceği mahazirin gene hürri- yeti matbuatla izale edileceği hakkındaki Gazi Hz. nin sözle- rini tekrar ettikten sonra nutka devamla dedi ki: — Fakat memleketi tahrik edecek, memleketin dahili, ha- Kâzım ve Ismet Paşalar F. grupu içtimaından çıkıyorlar... tahrikâtı yalnız kanun şe mah- keme yollarile halletmek müm- kündür. İnkılâbı tehlikeye düşürecek tarafından teşkil edileceği tahak kuk etmiştir. Maarif Vekâletine |de Bursa meb'usu Esat Beyin |getirileceği muhakkaktır. Gazi Hz. ANKARA, 24 (Tele- fonla) — Gazi Hz. leri öğleden sonra Meclise gelerek geç vakte kadar kalmışlardır. Başvekil İs- met, Meclis Reisi Kâzım Paşalarla Halk fırkası rü esası ve Fethi Bey ile gö- rüşmüşlerdir. İsmetPş. Yeni kabineyi “*teşkil edecek ANKARA, 24 (telefonlay — Yeni kabinenin yine İsmet Paşa Fethi Bey Dün Gümüşhane den mebusintihap edildi Fethi Bey, meclisin bu günkü içtimaıma mebus olarak iştirak edecektir. ANKARA, 24 (telefonla) — Fethi Bey Gümüşhaneden ekse- riyetle meb'us intihap edilmiş- Türkiye ve Mısır! Mısır hariciye nazırının gazetemize şayanı dikkat beyanatı ——— . r : Yahya Paşa, Gazi Hz.“hakkındaki hayranlığını, Mısırlıların Türklüğe olan alâkasını izah ediyor mizin, inkılâbımızın, Gazinin ve İs- met Paşanın hayranıdır. — Gazi, dedi, asrm en büyük a damıdır. Türkiye için yaptığı hiz- metler kendi memleketinizin de he dutlarını aşmıştır. Türk milleti içir böyle — bir reise malik olmak büyük bir talih eseridir. Yahya Paşa bundan sonra İsmet! Paşadan çok hararetli bir lisanla bah setti. : — Lozan konferansını idare edişi ni uzaktan seyrettim. Bu müzake relerde gösterdiği dirayetin hayra nıyım. İsmet Pş. her milletin ifti: .a edeceği büyük bir devlet adamıdır Memleketinizdeki Son hâdiseler alâka ile takip ediyorum. — Bu yen fırka hayatının memleket için fay dalı olacağına kanlim, Mısırlılar Tür kiye hakkında derin muhabbet his- sile mütehassistirler. Biz — esasen Türk aslından geliyoruz. Ve bunt b söylemek benim vatanperver bir Mı * sırlır. olmama mâni değildir. tir. Mazbatası telgrafla gelmiş- tir. Yarın (bugün) öğleden son ra meclis içtimamda mazbatası okunacak ve muhalefet liderinin tahlifi icra edilecektir. Ayni cel- vaziyete hiç kimse dayanamaz. Dedi. Yeni fırkanın vaziyeti Vasıf B. nutkuna'devam eder (Devamı beşinci sahifede) sede paramızı koruma İlâyihası- Gazi Hz.nin aziz şahısların vesile ittihaz etmeğe başlıyan karşı fırkanın İlderi Fethi Bey Ankara İstasiyonunda nm müzakeresine geçilecektir. Yarınki (bugünkü) celsede İs met Paşa nutkunu irat edecek ve Fethi Beyi bazı izahata davet eyliyecektir. Fethi Bey, bu münasebetle kürsüye çıkacaktır. Yarınki (bu günkü) celseye — fevkalâde bir ehemmiyet atfolunuyor. ANKARA, 24 (A.A.) — Gü müşhane müntahibi sânileri C. H. F. riyaset divanmın kararı veçhile reylerini Fethi Beye ver mişlerdir. Bu suretle Fethi Be- yin meb'usluğu tahakkuk etmiş ve intihap mazbatası - telgrafla 1 gene politira oyunlarına Gazelemize beğanatla bulu- nan Mısır Hariciye Nazırı Abdülfettah Yahya Paşa İSKENDERİYE (Milliyet) — Seyrisefain yeni hattını açtıktan son ra, Mısır ile Türkiye arasındaki yol yarıya inmiştir. İzmirden İskende- tTiye ancak iki gecedir. Bu yeni va sıtadan istifade ederek İskenderiye- yi ziyaret — ettiğim zaman, fırsat- tan istifade — ederek Hariciye nazı- rı ile görüşmek istedim. Malümdur ki İskenderiye Mısırın yaz payitah- tıdır. Binaenaleyh hükümet bu ara- hk İskenderiyededir. Abdülfettah Yahya Pş. — Mısırda ancak bir kaç gün kalacağımı ha - ber alınca, derhal kabual etmek lüt- funda bulundular. İskenderiyeye a- yak bastığım dakikadanberi kendimi b y bir lekette hi: edi ğim gibi, Yahya Paşanın elini sı- karken de, aşina bir hükümet ada- mınin - iltifatına mazhar — olduğum hissi altında idim. Mısır hariciye nazırı memleketi - Hariciye Nazırı bundan - - sonra yeni açılan - İskerideriye - İstanbu' hattından bahsetti " ve bu hattın her iki - memleketin iktısadi — inkişafın; yardım edeceğini ilâve etti: — Biz, dedi, Türkiye ile müna- sebata ehemmiyet veririz. Bunun için dir ki size genç ve — faal bir sefir gönderdik.,, M. Venizelos Ankara seyahatine hazırlanıyor ATİNA, 24 (Apo.) — M Venizelos Ankarayı ziyarete hazırlanıyor. Teşrinievvel orta- larına kadar Ticaret ve İkamet mukaveleleri hazırlanmazsa M. Venizelos Ankarayı ziyareti es: nasında yalnız dostluk misakım imzalıyacaktır. I lâgat ve talâkat ile uzun ve he-| ! $ Reisicüm hur Hz. Karşı fırka gene ço manevralar Tekrar ediyoruz : Gazi Dün bir akşam gazetesinin Ankara —muhabiri, Ankarada bir haber işitmiş. Ankarada bir İsveç muhabiri varmış. Bu İs- veç muhabiri gazetesine bir tel- graf çekmiş. Demiş ki: “Serbest Cümhuriyet Fırka- sı lideri Fethi Bey, Gazi Hz. ne bir mektup yazarak kaydi ha- yat şartile Reisicümhur olmala- rını ve fırkaların fevkine çıkma- larmı teklif etmiştir.., Rasih Bey (Antalya) dermeyan edilen mütaleaları dikkatle dinliyorlardı. Vasıf B. in heyecanlı nutku Antalya mebusundan sonra İzmirr meb'usu Vasıf B. kürsü- ye «çıktı. Hatip büyük bir be- Akşam çıkan bu — gazetenin Ankara muhabiri, derhal Fethi Beyi aramış, bulmuş ve kendi- " y : inden bu haberin doğru olu |yecanlı bir nutuk söyledi. va*îîlmadxğmı ŞU pi Fethi B. ge Gazi Hz. ne böyle bir mektup yazmadığını söylemiş. Bu tek- zip karşısında meseleyi kapan- mış telâkki lâzım gelecek zan- nedersiniz. Değit mi?. — Havır 'sıf B., bütün günün meseleleri- [ ne temas etti, Cümhuriyet Halk Fırkasına terettüp eden vazife- lerden bahs ile dedi ki: Mürakabe vazifesi ına başladı hakkında lâübali olmaktan çekinelim.. cukça ve safdilâne Hz.nin aziz şahısları duğu anlaşılan bü haberi İs- tanbula bildirmiş: Mensup ol- duğu akşam gazetesi de dün i- kinci bir tabı çıkararak bunu karilerine bildirdi. Bir ecnebi muhabirinin yaları haberini tek- Zip için ikinci tabr çıkarma- nın mânasını bizim gibi bu gaze tenin karileri de anlamamış ola- caklardır. Fakat meselenin daha tuhaf tarafı vardır. Fethi B. Ga- zi Hz.nebu mesele hakkında mektup yazmadığını bildirdik- ten sonra Cümhur reisliği hak- kında şu mütaleayı da ilâve edi- yor: — Ancak yüksek ve kuvvetli | şahsiyeti milletin kalbinde e- bedt hürmet mevkiini alm:ş o- lan Gazi Hz. nin yalnız bir fır kanın malı olmayıp milletin ma l1 olarak kalması ve daimi suret meclise bildirilmiştir. —- Mısır seferi Pek büyük bir rağ- bet gördü Vapurlarımız Pireye de uğrayacaklar Seyrisefain idaresinin açtığı İstan bul - İskenderiye hattı, çok büyük bir rağbet görmüş ve gerek Mısırlı- lar, gerek diğer yolcular üzerinde mü vaffakiyetli bir tesir bırakmıştır. İda- re, bu hatta işliyen diğer kumpanya- lara tefevvuk için bütün gayretile çalışmaktadır. Gösterilen rağbet, ida renin bu emelinde muvaffak olduğu- nun bir delilidir. Seyrisefain idaresi İstanbul - İz- mir - İskenderiye olarak tesbit ettiği Mısır seferlerinin hududunu genişlet mek niyetindedir. Mısır yolcularının teveccühü ile beraber, eznebilerin de memnuniyeti, bu kararın amillerinden biri olmuştur. Artık, gelecek seferden itibaren her posta, İzmirden sonra Pireye uğ- ramak süretile İskenderiyeye gidecek tir. Dönüşte de Pireye uğranılacak-| tır. İdare, bir müddet sonra da vanur- i Dün Şahin Paşa otelinin civarında feci bir İramvayı kazası oldu ve tramvaylar uzun müddet işliyemediler. Resmimiz hâdise esnasında alınmıştır. Yazisı polis haberleri sütunumuzdadır. Ötomobil sahipleri dün gece umumi bir içtima yapa- rak tek taksi hakkındaki Belediye hkararına itird>