25 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

? SultanHamit Tahsin Pâşanin Hatıratı.. VERA No : 46 Hafiyeliğin onu (Tercüme ve Iktiba hakkı mahfuzdur.) ne geçil- mezbirhalaldığı günlerde Nişan dağıtmak , rütbe vermek, ikramiye tevzi etmek te önüne « geçilmez bir maskaralık olmuştu.. Abdülhamidin evrakı retrukesinin bulunduğu gizli pempe i dolap bu dairenin eltkat salonunda kapının sol tarafındadır Ancak tüfekçi silkine dahil olan ve kimisi sivil kimisi muh- telif askeri rütbeleri haiz bulu- nan bir takım kimseler şımarık lıkta pek ileri giderlerdi. Hele bazıları o kadar taşkınlık eder- lerdi ki rahatsyr olmamak kabil değildi. Bunlann bir nevi masu niyete malik oldukalrı ve her ne yaparlarsa yanlarına kâr ka- lacağı kanaati zihinlere o dere- ce yerleşmişti ki herkes korku belâsı bunlardan uzak durmağa bakardı, Bu gibiler zabıt ve ra- bit dinlemezlerdi; doğrudan doğruya Sultan Hamidin hima- yesine malik olduklarından Ta- hir Paşa bile bunlara söz geçi- remezdi. İtiraf etmek lâzımdır ki bu- na Sultan Hamidin siyaseti se- bep olmuştur. Bunlar vasıtasi- le sarayını ve şahsımı muhafaza ettirmekte olduğuna kani ve bunların sadakat ve merbutiyet lerinden emin olan Sultan Ha- mit bu tüfekçilerin doğrudan doğrüya kendisine müracaat et- melerine müsaade etmişti. Böy- İe olunca disiplin denilen şey- den eser kalmıyacağı tabiidir. “Tüfekçi başı Tahir Paşa şah- san hörmet ve riayet edilen bir âmir olmakla beraber lcdelha- ce 0 taşkınlara hatlerini bidir- mek ve yahut onlar hakkında bir ceza tatbik etmek kudretini baiz değildi. Esasen bu siyaset sarayı işine gelmezdi. Bütün tüfekçilerin tam mânasile bir a mire bağlı ve her hal ve hare- ketleri hakiki surette ona tâbi olması kontrol sistemine mu- gayirdi. Rabıta ve teşkilât zâ- hiri bir keyfiyetti; asıl lâzım o- lan şey bu teşkilâta dahil olan- ların her lütfu Hünkârdan bek- İemeleri ve binacnaleyh doğru- dan doğruya Hünkâra bağlı bu- lunmalarıdır. Bu noktadan ha- reket edilince tüfekçilerin ken- dilerini kanun fevkinde görme- leri ve taşkılıklarını gittikçe ar tırmaları pek tabiidir. Gerçi bun ların halkı bizar eden ahvali ta- mamen Sultan Hamidin kulağı na gitmezdi; çünkü bu tarzı şi- kâyetlerin pek müsmir olduğu vaki değildi. Ondan sonra şikâ- yet eden veya şikâyeti Hünkâra isâl eyliyen kimse kendi aley- hine bir intikam cereyanı uyandırmaktan korkardı, Bu iti barla tüfekçilerden bazı kimse- lerin bütün taşkınlıklarını Hün- kâra atfemek ve bundan dolayı Padişahr mes'ul tutmak pek doğru olmamakla beraber ken- i tarafından terviç ve teşvik edilen kontrol sisteminin o taş- kınlıklara yol açtığı da inkâr ka bul etmez hakikatlerdendir. ... Bayramlarda ve cülüş günü- Dün senei devriyesinde İstanbul daki birinci ve ikinci fırkadan ve saraydaki maiyyet zabitanın. dan terfi ve taltıf liste ve ariza- ları yağmur gibi yağardı. Sene- lerdenberi Sultan Hamidin bu vesilelerle rütbe, nişan, madal- ye, zammı maaş dağıtması öyle bir itiyat halini almıştı ki iş tas di derecesine varmıştı. Bir taraf tan da makamı seraskeri, Top- hane müşiriyeti ayrıca defterler tanzim ve takdim ederlerdi. On! dan sonra hususi istirhamların ardı arkası gelmezdi. Bumaru- ın resmi olanları, yani deva- iri resmiyeden vürut edenleri ta! mamen, hususi istirhamların da| pek çoğu is'af olunur, bayram- dan evvel iradeler tebliğ edilir, o gün herkes yeni rütbesinin ü- nilormasını veya yeni nişanını takardı. Halbuki ordularda ter-! fiç istihkak kesbetmiş zabitan senelerce beklerlerdi; ordu mü- şirlerinin bu husustaki müraca- atları hernedense is'af olunmaz- dı, Son zamanlarda üçüncü ordu müşiri İbrahim Paşadan mabe- yine bir tahrirat geldi. İbrahim Paşa bu tahriratında terfi istih kak kesbetmiş zabitan hakkın- da on üç defa defter tanzim ve makamı seraskeriye takdim &- dildiği halde bunların her sene piyade dairesince tanzim edilen defterlere ithal olunmadığından şikâyet etmişti. Hele altıncı ve yedinci ordu gibi uzak mahaller deki zabitler terfi hakkından büsbütün mahrum kalmakta idi- ler, İstanbul ve göz önünde bulu- leri bütçeyi ne derece haleldar ediyorsa memleketin uzak ak- samında askerlik vazifesini ya- gelip geçtiği halde bu haktan mahrum kalmaları intizamı as- keriyi de o mertebe ihlâl etmek te idi. Sultan Hamit idaresini yı kan Rumeli kıyamının en him âmillerindenbiri bu adalet sizliğin tevlit ettiği meyusiyet olduğundan şüphe edilmemeli- dir. Sultan Hamit bunu düşü nür mü idi ve tahtın yal ıde ve şahıs ve saltanatının İnzası me! inde bulunanların tatyip ve tal tifi siyaseti hiç bir zaman zâfa uğramaksızın bütün devri salta nat müddetince devam etmişti, ... Mizan gazetesi sahibi Murat Bey memleketimizin tanmmış simalarındandır. İzzet Paşa ikin ci kâtip sıfatile mabeyine alın- dıktan bir müddet sonra Murat Bey Avrupaya firar etmişti. Mu rat Beyi bu suretle ihtiyarı gur- bete sevkeden sebepleri bilmi- yorum ve araştırmamıştım. diğer bazı efkârı ahrarane sahip nan zabitlerin sıksık terfi etme-| pan zabitlerin terfi zamanları! MİLLİYET Silâh yok Alman müdafaa nazırı ne diyor ? Son haftalar zarfında Alı yadan çok bahsedildi.14 e intihabat yapılmadan evvel bu. İnun neticesi ne olacağı hakkın- daki tahminler, intihabat yapıl dıktan sonra da bilhassa müfrit lerin kazanması üzerine Alman: İyanmı dahili ve harici siyaseti İüzerinde tahminler yürütüldü, | Almanyanın bazı komşuları en. dişe izharından geri kalmadı. Almanyadan bahsetmeğe baş ka bir vesile de ahiren Bavyera da reisiciimhur Hindenburg ha: zır bulunduğu halde yapılan as- keri manevralardır. Almanya muahede mucibince pek mahtut İbir orduya, ancak 100,000 kişi n- Tİ askerlik hizmeti gene muahe- de mucibince kaldırılmıştır. Bu- gün “Reichswehr” denilen Al man ordusunun son günlerde yaptığı manevralar vesilesile bilhassa Fransada az dedikodu olmamıştır. Manevralara birçok Ceneral Grüner ecnebi ataşe militerleri gelmiş, harekâtı tetkik etmişlerdir. Manevralar bittikten Almanyanm milli müdafaa na- zırı ceneral Gröner tarafından söyleneri bir nutuk az (dikkati celbetmemiştir. Ceneral ezcüm- le diyor ki: — Versailles ((Versay) mu- hedesinin koyduğu kaytlar al- tında ordu harekâtı müşküldür. Bu tahdidat şunu göstermiştir ki Almanyanm silâhlarından tır. Almanyanın. gar şusu sonbahar mar asri vesaite malik 100,000 kişiyi İharekete getirdi. Alman talimle İrinde ise bir piyade ve bir süva- İri kuvveti ile tahta tüfek ve tan- klar görüldü. Bu hariçte yapılan İbir takım iddialara ki rt ce İvaptır. Reichswehr'in her hangi bir komşu için tehlike teşkil et- ği iddialarının asılsızlığını an- latır. Manevraları seyredenler İAlmanyanın derhal büyük bir ordu teşkil edeceğini iddia etme nin söyleyenlerin ne kadar İnaldığımı anlamışlardır. BERLİN, 24 A.A. — Mare- sal Hindenburg Reichsbank'ın ecnebi memleketlerdeki altın sa ile hâsıl olan heyecan i hükümet ihtimali tevlit eylediği endişe karşısın başvekil ile dahiliye nazırı l : İnm yapmış oldukları nikbinane ya ni İda hiçbir darbei hükümet tehli- İkesinin mevcut olmadığını söy İlemiştir. İ BERLİN, 24 A.A. — Hükü İmet Reichstag meclisine takdim İedeceği mali ıslahat projesinin tetkikine başlamıştır. İleri gibi menfaya gönderilmesi İihtimali bulunduğunu görüp an- İliyarak bir tedbiri ihtiyati ol- mak üzere firar etmiştir. Murat Bey Avrupadan Mısıra geçti, bir müddet te orada kaldı. Niha yet Şurayı devlet dahiliye dai- resi azalığı ile İstanbula avdeti pou) lik bir kuvvete maliktir. Mecbu | PERŞEMBE o ©5 | Ecnebi matbuatı pl isveçli kadın doktor Stokholmda mühim bir mevkii 0- lan kadın doktorlardan o Mm. Alma İ Sundkevist ile — Amerikalı muharrir İ Mr. Baskamb Johnson ve Lehistanlı diplomat M. Pindordan mürekkep bir hey'et Cemiyeti alkvam tarafından kadın ticareti meselesini tetkike me- mur edilmiştir. Hey'et raporunu 932 de verecektir. İsveçli Mm. Sudkvist yalnız he kimlik sahazmda değil içtimsi mese. lelere olan derin vukufu ile de büyük bir şöhret kazanmış bir kadındır. Hey'et kadın ticareti | etrafında veli Şark memleketlerinde tetki- kata başlıyacaktır. | Eski müttefik- iler ve Almanya “Temps” gazetesi Avrupa İve Almanyanm © vaziyetlerini İtetkike hasrettiği başmakalesin İde ezcümle diyor ki: “Umumi harpte mağlüp olan diğer milletlerin o mümessilleri İtarafından gösterilen muzahe- jretle Almanlar Cenevrede ekal- liyetlerin himayesi mevzuu üze rinde tecavüze geçerlerken nazır lar pazar günü yapılan intihaba tm doğrudan doğruya veya do- layısile hâsıl edeceği (| tesirlere mün'atıf bulunuyor. İntihabattan bir hafta sonra, sosyalist milliçilerin kazanmala rında mütevellit hayret biraz a- zalmıştır. Vaziyet daha sükünla nazarı dikkate alınıyor. o Ümitlerinin fevkinde bir muvaffakiyete eren politikacıların ve muharriklerin sözlerinin tesiri altnda kalınmı- yor.” “Temps” bu hususta daha bazı mutalcalar yürüttükten son ra Alimöjiyada yeni iktidar mev kine gelecek hükümetin vaziye- tinden bahisle diyor ki.: “Berlinde yarm iktidar mev- kiine gelecek kabinenin Strese- mannm siyasetini takibe devam etmesinden, Avrupa teşriki me- saisine M. Curtiusun Cenevrede temin ettiği gibi, faal bir suret- te iştirak eylemesinden şüphe e- dilmiyor,Bu onun en aşikâr men faatıdır. Halı hazırda her hangi bir Alman hükümeti başka bir siyaseti tecrübe edemez. Fakat - İsunu da saklamamalı ki yalnız Alman milletinin hatası yüzün- den beynelmilel hava bir sene evvelkinin ayni değildir Anlaşmak ve teşriki mesai si- yasetinin tatbiki bir kaç ay ev. velkinden daha zor olacaktır. Sulhün tenzimi emrinde Alman yaya on senedenberi gösterilen itimat diğer gok inkisarı o hayali mucip Jolmuştur. Bu milletler Almanya nın geçirdiği siyasi olduğu ka- dar manevi bulıranm karşısında İbüyük bir basiret ve pek emin İbir teyakkuz göstermeleri lâzım dır.” “Temp” gazetesi Berlin hü- İkümeti tarafından neşredilen ve Almanyada bir darbei hükümet vukuundan korkulmadığını ilân eden resmi tebliğden bahsederek İdiyor ki: “Bu hiç şüphesiz hakikate linemez. Ancak t9€| beyanatı teyit ederek Almanya- | mutabıktır; lâkin Almanyanm İharici siyasetinin samimi suret- te devammı temin hususunda Hitler ve Hugenberg fırkaları- nm tazyikinden Alman hüküme İtinin nasıl azade kalacağını bize vekayi gösterecektir.” “Tamps” Almanyayı bağlı yan muahedenin bozulması için kat'i bir harekete geçilebileceği- ni, eski müttefikler (o arasında menfaat ve fikir ihtilâf bulundu ğunu zannetmekle hata edilece- ini ilâve ediyor. Amerikaya giti PARİS, 24, A.A. — Ceneral Maamafih öyle hükmedilebi.| temin olundu. Evvelcede söyle-| Gouraud, Bostona (gitmiştir. lir ki Murat Bey, aleyhine ihba, | miş olduğum veçhile Sultan Ha| Mumaileyh, orada beynelmilel rat ve tahrikât vuku bulmakta |mit Avrupaya firar edenlerden sabık muharipler federasyonu olduğunu ve bunun neticesinde | Bâkikaten endişe eder, bunlarla) kongresinde Fransa hükümetini temsil edecektir, EYLOTL milletlere pek| 1930 HARİCİ HABERLER.. i Almanyada askeri manevralar Bugünkü Alman ordusu istikbalde korkunç bir kuvvet olamaz mı? | CAk va vam jBirlik projesi tetkik | ediliyor İ CENEVRE, 23 A.A.— Ak İvam cemiyetine dahil Avrupa devletleri mümessilleri Tvrupa Birliği projesi hakkında tetki- |katta bulunmak üzre bir komite İteşkil etmişlerdir. Bu komitenin İreisliğine M. Briand ve umumi İkâtipliğine Sör Eric Drumond İittifakla intihap edilmişlerdr. İC Komite, gelecek kânunusa- İnide C de Akvam cemiye- İti meclisi ile ayni zamanda top- |lanacaktır, | ği | İktisadi vaziyet İ CENEVRE, 23 A.A. — İkti sadi komisyonda İtalyan omü- İmessili Fransa |Flandinin tek Jiltizam etmiştir, Al İmessili Avrupa Birliği hakkında bir tetkik komitesi teşkil edil- miş olduğu hususunun nazarı itibara alınmasını tavsiye etmiş İtr. İngiltere sıhhiye nazırı mis Lawrence en ziyade müsaadeye Jmazhar millet muamelesine mü teallik madde ve kayıt lehinde Jbeyanı reyi etmiş, Fransız hey- İbusust bir adalet divanr tesisine dair olan cihet müstesna olmak üzre -temamile tasvip etmiştir. Komisyon, hint murahhas heyetinin talebi üzerine dünya- nın her tarafda hüküm sür- mekte olan iktısadi buhranı se- bepleri hakkında tahkikat yapıl- masını temin için bütçe encüme ninden 100 bin isviçre franklık tahsisat istemiştir. Bu © teklif, tahrir komutesine havale edilmiş tir, Siyasi komisyon mandalar hakkındaki raporu tasvip etmiş tir, Ümit var... PARİS, 24'A.A. — Paris ga zeteleri Avrupa federasyonu ko- Mezkür gazeteler bunun feyizli olmaktan hali kalmıyacak olan bir yolda atılmış ilk bir hatve olduğunu yazıyorlar. Artık, aka metten ve muvaffakiyetsizlik- ten bahsetmeğe mahal yoktur. Avrupa milletleri yaşamak isti- yorlar ve yeni teşekküle itimat ediyorlar. Bütün ümitlerini ona bağlamışlardır. | Yunan başvekili ATİNA, 24 A.A. — M. Veni- zelos avdet etmişti ANKARA, 24 (telefonla) — Belediye intihabatı yarın (bu- “ İta zabıt tanzim eti murahhasasınm tekliflerini - | mitesini ilk içtimamın haiz oldu | ğu ehemmiyeti kaydetmektedir, | Şapka kalkacak, fes dan Halife gelecek Bursa 24 (Milliyat) — Or- han gaside belediye intihabatı esnasında halkı / tahrik ederek: — Serbest Firkaya rey verir- İseniz şapka kalkacak, yeni yazı kaldırılacak, fes giyilecek, med- reseler, tekkeler açılacak, Cüm- huriyet yerine Arabistandan Ha life gelecek. diye menfi propa- İseyin Hükümet tarafından ya- kalanmıştır. o Muhtarlıktan da çıkarılmıştır. Meydana çıkarılan fes ve püsküller ne yapılacaktı? Bursa, 24 (Milliyet) — Ser- Orhangazideki tahrikâttan son râ Hükümet, Keçeci oğlu Ahme din evini thaharri etmiştir. 114 pâket fesle 85 püskül bulunarak müsadere olunmuştur. Bu husus lilmiş ve alâka dar eşhas Adliyeye teslim edil- - İmişer. KONYA, 24 A.A. — Beledi- ye intihabatı hararetle devam etmektedir. Kazaların şimdiye kadar neticelenen intihapların- da Cümhuriyet Halk © Firkası namzetleri ittifakla kazanmış- lardır. Merkezde de kahir bir ekseriyetle kazanacağı şüphesiz İ sayılıyor. Yeni fırkanın burada muhterem şahsiyetleri istihdaf ederek neşrettiği garezkârane ve tecavüzkârane beyanat halk İzmirde ticari vaziyet raporu İzmir, 24 (A.A) — Bugün 17 kuruştan 40 buçuk kuruşa ka dar 2406 çuval üzüm ve 8 kuruş tan 43 kuruşa kadar 2399 çuval incir satılmıştır. A : ENT, Li İzmir, 24 (A.A.) Üzümlerimi gin ticari vaziyetine dair şehri- miz ticaret odası bir rapor neşret miştir. Mevsim iptidasmdan 23 eylüle kadar İzmir borsasmd4 13,714,214 kilo üzüm satılmış- tm. Geçen sene ayni tarihte 20,191,473 kilo ve 1928 senesin İde ayni tarihte 13,899,213 kilo satılmıştır. SSoSn bir hafta zar fmda borsadaki satış fiyatları şu suretle cereyan etmiştir: Ali lâlâ: 44 - 49 ve âlâ: 38 - 45,5 ve birinci: 33 - 38,5 ve ikinci: 27 : üncü 22 - 27,75 kaba mevsim iptidasmdan cmföyp h ca: 16 - 22,75 kuruştur. Bu sene mevsim iptidasından 23 eylüle kadar muhtelif memle ketlere ihracatımız: Almanya ve şimali Avrupaya 5,096,200 ve İngiltereye 1,777,818 ve Fransa ya 138,344, Amerikaya 93,000 İtalyaya 1,574,610 Mısıra 14,5 80, ve muhtelif memleketlere 40,897 ki ceman 8,755,464 kilo dur. Bu miktar geçen sene ayni tarihlerde 11,507,696 kilo idi. Ankarada da belediye intihabatı C. H. fırkası lehinde neticeleniyor Resimlerimiz Ankara belediye intihabını gösteriyor. Yukardaki resim Dahiliye Vekili Şükrü Kaya Beyi reyini atarken göstermektedir gün) bitiyor. C. H. Fırkası ka- zanmaktadır, ganda yapan Muhtar Hacı Hü-|; Son Aaberler Orhangazideki tahrikâttan sonra giyilecek, Arabistan diyenler yakalandı ta hefret hisleri uyandırmıştı Yeni fırkanın merkez ocağı dahil iki kıymetli şahsiyetin b fırkadan istifaları bir isti silsilesinin çözülmesine | sebtj, olmuştur. İ ANKARA, 24 A.A, — Bü yan, Mes'udiye, İspir Ezine kit zalarında yapılan belediye inf” batmda C. H. F. namzetli müttefiken kazanmışlardır. Halk fırkası şarkta da; kazanıyor Erzurum, 24 (Milliyet) İspirde belediye intihabatı bi miş Halk Fırkası namzetle müttefikan intihap olunmuş! dır. Fethi B. Bursada intizk; hapta taraftarlarının çe kilmesini tenkit etmiş BBursa, 24 (Milliyet) — best Fırkanm Bursa intihabafi; dan çekilmelerini, haber aldığı ma göre, liderleri olan Fethi tenkit ettiğini bildirmiştir. Bursada yakalanan tahrikâtçılar Bursa, 24 (Mülliyet) — habatta tahrikât yapanlardan kişinin hareketleri müddei ui milikçe cürüm addolunmuş bunlar mahkemeye verilmişti Tevfik Rüştü B. H. Vekili Moskovadi hararetle karşılan MOSKOVA, 4 A.A — kiye Hariciye o Vekili : Te Rüştü Bey bugün Moskovi gelmiş ve istasyonda Harici komiseri Litvinof ile muavij)ej Karahan ve komiserlik erkö İtarafından karşılanmıştır. A ri müfrezeler selâm resmi etmişlerdir. Tevfik Rüştü B Jaskeri teftiş ettikten sonra * nmda M. Litvinof ve M. Ki han olduğu halde istasyon ayrılmıştır. İstasyon civ: biriken halk Tevfik Rüştü Horra seslerile ve alkışlarla şılamıştır. Mahmut Esat Bey #.. gazetecilik yapacak &: İzmir 24 — Eski adliye vö Mahmut Esat Beyin gazete, lik hayatma atılacağı ve İzik» de “İzmir postası” isminde bahları bir gazete çıkaracağı yleniyor. Paramızın kıymeti ii koruma kanunu ANKARA, 24 (telefonla) — ramızın kıymetini koruma lâyika#ğ di, İtin (bugün) mecliste görüşülecÜğüre | Bütçe encümeni, Hiyihan r İ maddesini şöyle tadil etmi “Birinci madde mucibince tedi gi çıkarılacak evrskı naktiyc, bugü davülde bulunanların kanuni © nı haiz olup, bu suretle tedavi” muş bulunan Türk lirası mikdsf karşılığı olan döviz mikdarı her ta sönunda hem Maliye Vef hem'de depoziter banka tari neşir ve ilân olun vu Rİ a dh Bir İtalyan tayyare9'fi., düşerek parçalandı ki ATİNA, 24 (Âpo.) — İs” buldan buraya gelen İtalyâ yareleri, Atina afâkında €3 lıklar yaparken, iki tanesi sademe ederek birisi par$ muş ve yere düşerek râkibi olmuştur. iç < he “ul Beş hastasi