20 Mart 1935 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Her hakkı mahfuzdur. TARİHİ TEFRİKA: 70 Yazan: Son Yemen valisi Mahmut NEDİM Italya Trablusgarbı almak için nasıl hazırlandı! ——om—0—— Bir gün limanın önünde otururken Receb Pş, ile Hiç kimse sahilleriniz arasında va- pur işletmeyiniz, demiyordu. Fakat biz bu işi — bütün diğer işler gi- bi — beceremiyor, muntazam, te- miz iş görebilecek bir vapur kum- panyası kurmağa bile muktedir 0- Jamuyorauk. Bunu sade Babriahmer kabile leri için değil, bülün Osmanlı sa- hilteri çin .öyliyorum. Her taraf- ta ayni hal, ayni feci hal vardı. 5 « a ruslusgarpta, orada da muntazam postalar bilhassa İtal margin z : nadiren bir Osmanlı vapuruna e rip garip bakarlar, bu nasıl oldu da buraya kadar (o gelebildi diye hayret ederlerdi. Fakat gelen bir vapur, ne zaman hareket edeceği belli olmadan © günlerle limanda bekler dururdu. Çünkü onun da mutlaka tamire (ihtiyacı olurdu. Her hafta muayyen gün ve saatler- de gelip bir dakika şaşmadan ge- pe muayyen zamanında kalkıp gi- den tertemiz, zarif ve muntazam Jtalyan vapurlarının yanmda bu kırık dökük, kirli, sakat ve ufacık Osmanlı vapurları halkın nazarın da bir mukayese mevzuu olamaz mı idi? İtiraf etmek lâzmıdır ki bazan bir vapur bile bir devlet makinesi- ni temsil edebilir, (o hele cahil ve devlet merkezinden uzakta, çok uzakta kalmış, yalnız gözile gö- rüp muhakeme eden bir halk için bumun böyle olmaması için hiçbir sebep yoktur. Bir gün Müşir Recep paşa mer- humla Trablusgarpta, şehrin bir ucundaki millet bahçesinde deni: ze karşı oturuyorduk (1) Liman da dört vapur vardı. Bu vapurla- rın ikisi İtalyan, ötekiler de Fran- sız ve İngiliz, dördü de ecnebi idi, al paşa onlara baktı, baktı- la; — Şu limanda bir gün bile dört Osmanlı vapurunun yan yana de- mirlediğini görmek nasip olmadı. Vazgeçtim dört vapurdan, ikiye de razıyım. Hattâ, hattâ bir tek.. Fakat sağlam, temiz ve bu ayarda bir tek © vapurumuzu bu sularda göremiyecek miyiz? Diye içini çekti, bu Ohali bana dokunmuştu ; — Hepsi olur, paşam, dedim a sma, çok geçmeden, paşanın rengi — Nasıl olur, diye bağırdı, na- sıl olur, görüyor o musun gidişi... Ben şu Trablusgarbı hergün biraz elimizden kaçırdığımızı bilmiyor, anlamıyor muyum? Burada mu- vakkat bir bekçi vaziyetindeyiz. Çarşı pazarda geçen para bile İ- talyan parasıdır. En mükemmel mektepler İtal. yan mektepleridir. Bankalar İtal. yan bankalarıdır, dillerini bile a- kıl ermiyecek bir süratk. yayıyor- bilir, yaklaşan felâketin önüne na- sıl geçebiliriz? Trablusgarp mü- dafaası için mütemadiyen istedik- lerim hep cevapsız kalıyor. Zanne- diyorlar ki Istanbulda kendilerine güleryüz gösteren bir Halyan sefi- rinin ikide birde verdiği teminat Afrikanın bu güzel kıtasını elimiz- de tutmağa kâfidir. Italya eğer burası istilâ etmek emelinde değilse, (burada gözü yoksa ne diye bunca masrafa giri- yor, bu kadar gayret ve faaliyetle çalışıyor. Eğer, maksat, bazıları (4) Uzun seneler Trablusgarp vali | ve kumandanlığıu WUyakatle ifa eden ye bu arada Abdülhamide- karşı Jon Türkleri mertçe ve büyük bir asaletle ü eden, hattâ zaman zaman on- leri faafiyetlerinde teşvik ve teşci e- den merhum Recep Paşa meşrutiyetin ilk harbiye nazırı olarak (o Trabiustan Istanbula gelmiş, fakat ( maalesef bir hafta sonra Harbiye nezaretinde füe- Seten vefat eyicmiyti. geçen sözler nım zannettikleri gibi, Trablus bi- zim elimizde kaldığı halde İtal yanın burada bazı ıktısadi menfa- atler temin etmek gayesinde koş- tuğu ise, bu bir kelime ile bir hür nüzan, gaflet ve childen başka bir şey değildir. İtalya bilmez değil- dir ki frablusgarp bizim elimizde bu perişan halinde kaldıkça biç bır sermaye buraya emmiyetic yi- remez. Vakıâ Italya, bankaları va- sıtasiyle burada arazi satın alıyor. Fakat bu, nihayet mahdut bir sa- haya münhasırdır. Bundaki mak- sadı da aşikârdır. Kecep paşa bir hayli böyle der. dini dötürten sonre, büsbütün me- yus bir halde demişti ki; — Masya muhakkak bir gün bı ralara saldıracaktır. Bunu gözle- rimle goruyor gibiyim. isasen İ- taiya iranıusgaroa bir miras na- zarue bakıyor ve bu bakışını giz- lemek lüzumunu bile hissetmiyor. Bız, kengı kenamızi kör yerine koyuyor ve bumu 'görmemezliğe geuyorsak kaoahat (okımde? bır memleket böyle mi idare edilir, adam olsak, buraları (o ıslah etsek “İrablustan Usmanu imparatorlu- ğu hazinesine servet akar. Fakat biz işi oluruna bırakmış bir idare- imasıahat tutturmuş (gidiyoruz. heç dere, hem masıl acı, nasıl 76- hir gıvı yaza. mer türlü yazdım. Narite.. isi kadim ve içi dışı düş- mandarıa ulas Kale ve “e zavalır uç beş top. Sonra ani bir düşman baskınını durdurmağa deği, dahide çikacak (o herhangi bır xıyam ve hareketi bile adam â- iklul tekme gayrı kafi bir kuvvet, Ve bir harp patladığı zaman İstan- buldân tam manasu€ ürmt ve ala- kasını kesecek bir kumandan...Oy- 16 ye; yarın bır harp otursa, dü man buraya saldırırsa İstanbu. bis ze'nutupıar kagar uzakta kalmı: | yacak mı/ Hangı donanma geup | t6 bize muavenc vuebiiccek, hans| gi uvumua buraya asker, mühim mat ve para sevkini temin edeoi- lecek.. Bu mevcut olmadığına gö- re biz burada mahsur bir vaziyet- te kalacağız & demektir. O vakit gerilere mi çekileceğiz, bangi ge- riiere? Allahın çölü... Vakıâ halk- tan eminim.. İrabluslu asla düş- mana boyun eğmez.. Belki içlerin- | den birkaç hain çıkar, (fakat bu her yerde olabilen bir şeydir, a- su halk temizdir, dindar ve mert- tir. Ancak bu zavallı halkı ne ile besliyecek, ne ile teslih edecek ve hangı ümütle, nasıl ateşe atacağız? Recep paşa gillikçe artan bir teessür ve yeisle anlatıyordu; — Inanmuız ki, diyordu, bunları düşündükçe hasta oluyorum, uy- kum kaçıyor eminim ki bütün ika- zatıma rağmen İstanbul tehlike den hâlâ bihaberdir. Siz de, hepsi olur, diyorsunuz, evet hepsi olur, Ancak bu olacak şeyler, işte de- mindeberi saydığın felâketler- dir. Bünlar olacak, bu karagünle- re biz de şahit olacağız. O aralık Recep paşanın yanına gelen kıymetli yaveri Şevket beyi görünce paşa birdenbire değişti (2) ve gülümseyerek; Şevket bey, dedi, siz gayre- tnizi arttırip da neticeyi tacil et nu zseniz, felâketin yaklaşmasına mâni olabi iz İl dır, Şevket bey mükâlememizin baş tarafıma şahit olmadığı -için, pa- şanın bu sözünden bir şey anlaya mamıştı, — Anlayamadım paşam, dedi, hangi felâket? — Carım malüm felâket.. rp ut Nedim bey yabancı — M degildir, o da bizdendir, daha doğ- rusu «izdendir. Demind: et is (Bitmedi) (2) Şevket Bey Müfide Ferit Hani- min pederleridir. Yani Varşova elçisi Ferit, mebus Yusuf Akçora ve iktisat profesörü Zühtü Beylerin kâin peder- leridir. o Şevket Bey Trablusgarpteki Jon Türklerin başında oradaki teşkilâ- ta senelerle idâre etmiş çok temiz, gay- yur, namuslu bir zatı, O Geceli gün- düzlü mesaisile yorulması neticesinde» ki ölümü bütün Jon Türkleri ağlatmıytı. 'HARİCİ HABERLERİ Hindistanda Bir çarpışma Din kavgası yüzünden yeniden insanlar öldü KARAŞI, 19 (A.A.) — Bir mecu- siyi öldürmüş olan bir müslümanım i- damından yı nümayiş yapan müs lümanlar üzerine polis tarafından açı lan ateş neticesinde 20 kişi ölmüş ve birçok kişi yaralanmıştır. Sihler müslüman istemiyor BOMBAY, 19 (A.A) — Puncab - daki Sih'lerin konferansı harbcu bir şekil almıştır. Hançerlerle müsellâh, üniformalı 500 kadın ve erkek, | Am- rıs.ar şehrinin sirafı ti konferans başl mişlerdir. Sih'ler, İngiliz hükümetinin mukarreratı, umumi hizmetlere daha fazla müslüman memur kabultine mü sait olduğu iddiasındadırlar. Malavi - ya hâkimi, bir nutuk irad ederex, Sih İeri, hükümetin bu tarafkirliğini pro- testo etmek üzere birleşmeğe davet etmiştir. Konferans, 15: hebtaki mu - karreratın tadilini hükümetten iste - mek üzere derhal İngiltereye bir he - yet gönderilmesine karar verm İtalyada Memurlar Musolinı büyük rütbeli Zabitlere politika ve askeri vaziyeti anlattı ROMA, 19 (ALA.) — Son gün - lerde yapılan büyük manevralar mü- nasebetile Bay Musolini, erkânıharbi- ye reisi yanında bir meclis toplamış- br. Harbiye Bakanlığı müsteşarı, Bay Mussoliniye generalleri takdim ettik” ten sonra, manevralardan çıkan as - keri meseleleri tetkik için direktifle- ri bildirmiştir. Ordu erkânı harbiye ikinci reisi, manevraların muhtelif sa- ın: ve elde edilen neticeleri bil- ir. Bay Mussolini, memnuniye- ildirdikten sonra politika ve as- keri vaziyeti hülüsa etmiş, sözlerine, ordunun tatbik hazlıklarma itima - dr olduğunu bildirerek, nihayet ver » miştir. Toplantıya ümeradan 60 kişi iştirak etmiştir. Beiçika kabinesi istifa etti BRUKSEL, 19 (A.A.) — Hükü- met İstifa etmişür, Kral, yeni kabine- pin teşkili için istişarelerine başlamış İ sabık başbakan Bay Thoule ile, dev let bakanı Bay Pullet'yi ve âyan, me- busan meelislerinin başkanlarını ka « bul etmiştir. Hükümet, istifasını dün- kü kabine toplantısında kararlaştır - aştı. BRÜKSEL, 19 (A.A.) — Ayan möe lisi sol liberal grupu, Belçika franki- pin korunmasmı temin edecek bir hü kümete müzaheret etmeye karar ver miştir. NN Romada eski sütunlar ROMA, 19 (A.A.) — Geçenlerde yapılan taharriyat esnasında çıkarılmış olan ve Colise yakimnreki Ventis mabedine sit bulunan 25 gri granit sütundan biri bugün Roma va- lisi de hazır olduğu halde ayağa kal- dırılmıştır.. Sütunlar arasında yükse“ lecek olan mabed parkının ves mi önümüzdeki misan © aymın 21 inde yapılacaktır. B'r buçuk ton bomba EVİEDO, 19 (AA) — Zabıta bir hayli silâh ve bir buçuk ton bomba ele geçirmiştir. ae Lehistanda seçim VARŞOVA, 19 (A.A) — Volkstag meclisinin yenilenmesi için 7 Nisanda! yapdacak seçimde, ahalinin reyine-7: İste arzedilecektir. Lehlerden yayriş muhaliflerin boş mütâhalif liste arze- decekleri anlaşılmüktadır. Muhalif fı kalardan bir kartel vücude getirmek üzere sarfedilen mesai henüz netice- İenmemiştir. ş ks - -—i Yeni İtalyan kruvazörü ROMA, 19 (A.A) — Yeni duka,. d'Apsta kruvazörü . son tecrübelerini yapmıştır. Tecrübelerde 38 mil Z elde edilmiştir ki, bu tip gemiler içi bu sürat şayanı dikkattir. Belçikanda kambiyo kontrolu BRÜKSEL, 19 (A.A.) — Kambiyo kontrolü dünden itibaren tatbik olun- Milli bankadan hiç altm çık yanmaştır. Çarpışan İngiliz gemileri LONDRA, 19 (A A.) — Bahriye Bakanlığı jürisi, 23 sonkânunda Hud ile Renovn haru sruvazorleri arasın- daki çarpışmadan dolayı geçenlerde Portsmut'ta toplanan divanıharb tara verilen kararı değiştirerek Ami ye hafif bir ihtar vermis, ve- eski © cezasınr da Eni ee Füme va AE Yunan kabinesi Değişikliği Metaksas Çaldaris kabi- nesinden istifa etti ATINA, 19 (Milliyet) — Başba - iü Metaksasla tek kabinede tadilâtı ancak kendisinin yapcağım veMotaksas fırkasndan eski Kültür Bakanına bir nezaretsiz nazırlık ve - receğini söylemiştir. Çaldaris ve Kon dilin arasında kabine hakkında tam bir fikir itilâfı vardır. Metaksas ka - binenin teşkili hususundaki fikrinde wrar ettiğinden istifa ederek hükü melten ayrılmıştır. Yunan kanunu esasisi ATINA, 19 (Milliyet) — Kanıma csasiyi tadil etmek üzere mütehassis- ir heyetin teşekkül bir haftaya ka: dar vazifesini bitireceğini Atina ga - zeteleri yazmaktadırlar. Habeşiştanda Harekât mı? İtalyanlar yeni baştan asker gönderdiler ROMA, 19 (A.A.) — Habeşistanın iktilâfı uluslar kurumuna vermek ni- yetine rağmen İtalya hükümeti Adi - sababadaki sefirim: ih sel ler üzerinde her iki tarafın vesikalarını wükayese maksadile, doğrudan Göğ - ruya görüşmelere devam için talimat vermiştir. ) Habeşistanın şimalindeki kabile - ler arasında askeri harekât haber ve- rilmektedir. NAPOLİ, 10 (A.A.) — Içinde 18 sabit ile 400 nefer bulunan Mintnegro şarki Afrikaya müteveccihen hareket etmiştir. CENEVRE, 19 (A.A.) — Habeşis tan hükümeti, henüz neşredilmemiş © lan yeni notasında, Roma ile müzake- relerin akim kaldığını ve Italyan kuv- vetlerinin seferber edildiğini tesbit ve müşahede ederek misakm 10 ve 15 in ci maddelerini ileri sürmekte ve mu- ayyen usule tevessül edilmesini İste- mektedir. 10 uncu madde uluslar der neğinde aza bulunan devletlerin her dler karşısında toprak bütünlüğün. et hakkında» ki taahhüdlerini mutazammındır. — 18 inci madde bir inkıtaı icap ede- bilecek ihtilâf hallerini ve uzlaşma saf! giy derpiş elmektedir. Bu safhada önsey“ihtilâf halinde olan taraftarı anlaştırmâya teşebbüs akim kaldığı takdirde ikinci safha vşevcuddur ki, bunda konsey assambleye raporunu vermektedir. Habeşistan hükümeti, as samblenin fevkalâde olarak derhal toplanmasın, istememektedir. Mesele, gayrimelhüz bir hal zuhur etmedik - Mayıs devresinde müzakere edi - p er ERA AE LE LA B. Mümtaz'ın cenaza merasimi ANKARA, 19 (A.A) — Beledi « yeler Bankasi genel müdürü ve eski Adana valizi Bay Mümtaz Savut dün gece ölmüştür. Müteveffanm cenaze- si buğün öğleden sonra kaldırılmış ve bankalar namma-birer çelenk konul- muştur. a Merhum sabık Maliye Nazırı Boy Rifat oğlunun ve Anadolu Ajansı Genel müdürü Mu - .vaffak Menemericioğlu ve Dış işleri Bakanlığı genel kâtibi Numan Mene- mencioğlunun eniştesi idi. — İzmir örnek köylerinde köy bayramı “ODEMİŞ, 19 (A.A) — 19 Mart gü nü, köy kanununun köylüye verildiği gündür. Köylüye ün ve varlık veren bu gün, İzmir vilâyetinin tam 18 ör - nek köyünde kutlulandı ve bu köyler de çevrenin gürbüz çocuklarının temiz. “örüleri el ve dokuma işleri ve fenni arı kovanları ve her cins damızlık hay vanların yeni dölleri, tavuk, horoz is tasyonları binlerce köylü kalabalığı i- çinde gösterildi. Okutanlar, köy genç lerine çok canlı söylevlerde bulundu- lar. Köy yasası, geniş ölçüdeki verim ler sayıldı. Atatürkün bitmez.tüken - mez büyüklükleri ve köylerin çoşkun ilerleyişleri ökonomik ve gençlik var- lıkları yaşatıldı. Vali örnek köyleri do Jlaşarak sergileri #çmaktadır. Dünkü hava ISTANBUL, 19 (A.A) — Sıfır hâraret derecesine ve deniz seviyesi- ne indirilmiş barometre bu sabah saat 7 de 762, 14 de 762, hararet derecesi saat 7 de 414 de 6 en yukarı hararet dercesi 6,5, en aşavı hararet i 2,5. Rüzgür poyrazdan esmiştir. En yukarı sürati saniyede 13 metreye çık maştır. lar: ati edilen tel yazıları şunlardı 'Alâhazreti hümayun Şehinşah İran Rıza Şah Pehlevi Zatı Şehinşahilerinin doğum günlerinin yıldönümü münasebetile " samimi tebrikât ve hissiyatı biroderanemi ve beslediğim halisane temenniyatı ar“ İran milletinin refahı hakkında zederim. Atatürk'ün Şehinşah Rıza Pehleviye tebrik tel yazısı ve gelen cevab ANKARA, 19 (A.A.) — İran Şahı Rıza Pehlevinin doğum yıl dönümü münasebetile Kamâl Atatürk ile Şah Hazretleri arasında 4£ TAHRAN şahsi saadetlerile dost Kamil ATATÜRK Kamâl Atatürk Hazretleri Türkiye Reisicumuru ANKARA Doğum günüm münasebetile gerek benim ve gerek İran milleti hakkında vaki tebriklerden ve gösterilen (kardeşlik | duygularından dolayı zatı devletlerine yürekten | gelen samimiyetle teşekkürler eder ve şahsi selâmet ve saadetleriyle dost Türk Milletinin terakki ve tan disini dilerim. Rıza Şah Pehlevi Hindistanda arbedeler; Karaşide 200den fazla ölü ve yaralı var KARAŞI, 19 (A.A.) — Reuter ajansından: Şiddetli müslüman tezahüratı üzerine polis ateş açmaya mecbâr kalmıştır. 200 den fazla ölü ve yaralı vardır. Hâkimler arasında değişiklik ANKARA, 19 (Telefonla) — deinmumisi Bay Fevzi, Tirebolu sorgu lucra sorgu hâkim vekili Bay Salâ hattin, liğine Kula sorgu hâkim vekili Bay Hasan Rıza, Elbistan azalığına, Bolvadin müd- im vekilliğine Â- Beyşehir sorga hâkim vekil Ankara selh hâkimli ğine Nazilli ceza hâkimi Bay İsmai | Hakkı, Nazilli ceza — hâkimliğine Karacabey müddeitmumisi Bay Şa kir, İzmir müddeismami muavinliği ne Rize müddeiumumisi Bay Osma n tayin edilmişlerdir. Rl si Aydın - Çine yolu nda Dalama köprüsü AYDIN, (Milliyet) — Aydın - Çi- ne yolunda çiftlik burnunda Çar- kadar müteahhide hiz verilmiştir. Burada iki silindir galıştırılmaktadır. Yakında bü kı- Bu yol üzerindeki Dalma köp- rüsüne yapılan varyantın döşeni e- Vergiler , (Başı 1 inci sahifede) Eğlence yerleri ANKARA, 19 (Telefonla) — Lö- rendiğimize göre, eğlence yerlerinin tekrar istihlâk vergisine tâbi tutul - maları düşünülmektedir. Bu husuşta Maliye Bakanlığı bir kanun lâyihası hazırlatmaktadır. liye Bakanlığı kazanç vergisi kanı - nunda önümüzdeki mali sene zarfın da tatbik edilmek üzere bazı değişik» likler'yapmsğa karar vermiş ve bu hu susüa bir kanun projesi hazırlamıştır. Bu projeye göre, mahalli hükümetin müsaadesile ulusal ve uluslararası ma hiyette açılan meşherler, panayirler ser giler ve bunlardan temin olunan kâ zançlar ile işçi kullanmaksızın ken - disine veya başkalarma sit malzemeyi bizzat veya birlikte oturan ailesi ef- rad ile el ve ayakla veya bedeni kuv» vetle işler makine ile tezgâhlarda ça- ışan el sanatları erbabı ve birlikte 0- turan aileleri, koşu, spor ve emanli mü sabakaların teşvik, ikramiye ve mükâ fatları bazı kayıtlarla kazanç vergisi- bi tutulmakta, beyanname usu - lü muhafaza edilmekte ve verginin ha kiki matrahını bulabilmek için karine usulü ihdas edilmektedir. Beyanname muhteviyatı, karine usnlile buluna - cak matrahtan az olursa karine usü- tü; çok olursa beyanname usulü, mat raha esaa olacaktır. Karine usulünde esas beyannameye tâbi şirketler, mü- esseselr, ticari ve sına teşebbüs erba- binm bulundukları yerin gayri safi i- ratları, çalıştırdıkları awmele ücretle- ri ve ayrıca maktu bir resim olacak » tır. Aymi projeye göre, şirketler, mü- ssseseler, ticari ve smaj ar - ! İ mak üzere esas mukavelelerine gör” “e si ve beton menfezleri için yeni Yil vilâyet bütçesine tahsisat cak ve bundan sonra gidiş gelif bu köprü ve yeni yoldan yapıl tır... Açılma resmi Sıvas hattının 8“ yap” mini gönderiyorum. Aariciye tayinleri ANKARA, 19 (Telefonla) — Biri ci derece elçilik ikinci kâtibi bulunan Bay Bülend Uşşaklığil Bükreş elçiliği kâtibliğine, ikinci dairede Necdet Ta” hir Moskova elçiliği kâtipliğine, Fi” libe konsolosluğu muavin konsolo#$ Bay Emin Vefa Sofya konsolosluğu BW avin konsolosluğuna tayin edilmif “ lerdir. y ——— ——— — — babı karine usulü için muhtelif Mef” lara ayrılmaktadır. Buhran vergisi “ ANKARA, 19 (Telefonla) — Ks” zanç vergisinden müaf tütulan şirket lerde hükümetle aralarinda münak'# mukaveleler mucibince kazançların.” dan vergi alınmaması taahhüd edi iniş, imtiyazlı şirketler müstesna ol * sermayesi Üzerine kazanç dağı kooperatif şirketler, yalnız azasma razatta bulunan tasarruf sandıklar” bizzat işlettiği madenlerden istihs& * lâtta bulunan hakiki ve hükmi şabi” lar ve teşviki sanayi kanunundan İsti” fade eden fabrikaların buhran vergi ne tâbi tutulmaları kararlaşmış ve P9 hususta Maliye Bakanlığı bir kan” lâyihası hazırlamıştır Şeker fabrikaları mamurlar! ANKARA, 19 (Telefonla) — sayılı kanunun sekizinci maddesini? kaldırılması hakkında Maliye Baka” lığı bir kanun projesi kazırlamışt” Malümdur ki mezkür kanunun 8 İSİ maddesile şeker fabrikalarının mesi” Drüstahdem ve ameleleri fabrikanın K“ ruluş tarihinden itibaren 10 sene vo” giden muafları maddenin kaldırılma” sile şeker fabrikaları memur, müstsh dem ve ameleleri de vergiye tâbi tutil maktadırlar. 7 k b | T ) Va